Daáu Chæ Hy Voïng
(Nhöõng Chia Seû Muïc Vuï vaø Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ
Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän haèng ngaøy)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 014 -
Ba ñaïo só laø ai?
Ba ñaïo só laø ai?
Julia Itel
(WHÑ 02-01-2025) - Khoâng gioáng nhö caùc muïc ñoàng Do Thaùi ñeán chaøo ñoùn Chuùa Gieâsu Haøi Ñoàng, Ba ñaïo só laø nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo, ñeán töø nhöõng vuøng ñaát khaùc. Söï hieän dieän cuûa hoï töôïng tröng cho tính caùch phoå quaùt cuûa ôn cöùu ñoä do Ñöùc Kitoâ mang ñeán, maø thoâng ñieäp cuûa Ngaøi laø quy tuï taát caû caùc daân toäc treân Traùi ñaát laïi.
Cuoäc vieáng thaêm cuûa caùc ñaïo só trong Kinh Thaùnh
Trình thuaät veà söï Hieån Linh ñöôïc tìm thaáy trong chöông thöù hai cuûa Tin Möøng Mattheâoâ (1-12). Sau khi bieát tin Chuùa Gieâsu haï sinh, caùc ñaïo só töø phöông Ñoâng ñaõ ñeán Gieârusalem, theo moät ngoâi sao daãn ñöôøng. ÔÛ ñoù, hoï gaëp vua Heâroát vaø hoûi vò vua cuûa daân Do Thaùi môùi sinh ôû ñaâu. Heâroát boái roái, trieäu taäp caùc kinh sö vaø yeâu caàu hoï tìm kieám trong caùc baûn vaên coå xöa ñeå tìm ra daáu hieäu noùi veà nôi sinh haï cuûa treû sô sinh noåi tieáng naøy. Sau ñoù, caùc kinh sö tìm thaáy lôøi tieân tri noùi ñeán thaønh Beâlem, ôû Giuñeâa. Heâroát quay laïi gaëp caùc ñaïo só vaø yeâu caàu hoï ñi xaùc ñònh vò trí cuûa con treû vaø sau ñoù quay laïi Gieârusalem ñeå oâng coù theå toû baøy loøng toân kính vôùi treû môùi sinh naøy.
Caùc ñaïo só leân ñöôøng vaø ñi theo ngoâi sao daãn ñöôøng ôû phía tröôùc. Cuoái cuøng khi ngoâi sao döøng laïi phía treân nôi Haøi nhi Gieâsu ôû, hoï "vui möøng khoân taû". Hoï thaáy caên nhaø, böôùc vaøo vaø phaùt hieän ra Ñöùc Maria vaø con treû. Sau ñoù, hoï phuû phuïc vaø daâng Ngaøi vaøng, nhuõ höông vaø moät döôïc. Sau ñoù, caùc ñaïo só ñöôïc caûnh baùo trong giaác mô laø ñöøng quay laïi gaëp Heâroát. Do ñoù, hoï trôû veà nhaø baèng con ñöôøng khaùc.
Töùc giaän, Heâroát ra leänh cho binh lính gieát taát caû caùc beù trai döôùi hai tuoåi ôû Beâlem (vuï thaûm saùt caùc Thaùnh Anh Haøi). Ñöôïc baùo moäng, Giuse cuøng gia ñình troán sang Ai Caäp.
YÙ nghóa cuûa hieån linh
Ba ñaïo só laø ai?
Tin Möøng Mattheâoâ (2, 1-12) laø vaên baûn Kinh thaùnh duy nhaát ñeà caäp ñeán vieäc Ba ñaïo só ñeán Beâlem, möôøi hai ngaøy sau khi Ñöùc Kitoâ giaùng sinh. Vaên baûn khoâng ñeà caäp ñeán teân, soá löôïng cuõng nhö xuaát xöù cuûa hoï. Truyeàn thoáng qua nhieàu theá kyû ñaõ theâm vaøo nhöõng chi tieát nhö chuùng ta bieát hieän nay.
Caùc ñaïo só töø phöông Ñoâng
Caùc "Ñaïo só" (mages) xuaát phaùt töø magi trong tieáng Hy Laïp (soá nhieàu cuûa magos). Thuaät ngöõ naøy chæ caùc tö teá cuûa Babylon vaø Ba Tö coå ñaïi, hai vöông quoác naèm ôû phía Ñoâng cuûa Ñaát Thaùnh. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, caùc ñaïo só laø nhöõng nhaø thoâng thaùi hay hieàn trieát coù khaû naêng ñoïc ñöôïc baàu trôøi. Hoï laø nhöõng nhaø chieâm tinh, coâng vieäc cuûa hoï laø ñoïc daáu hieäu cuûa moät vöông trieàu môùi qua caùc vì sao.
Khoâng gioáng nhö caùc muïc ñoàng Do Thaùi ñeán chaøo ñoùn Chuùa Gieâsu Haøi Ñoàng, Ba ñaïo só laø nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo, ñeán töø nhöõng vuøng ñaát khaùc. Söï hieän dieän cuûa hoï töôïng tröng cho tính caùch phoå quaùt cuûa ôn cöùu ñoä do Ñöùc Kitoâ mang ñeán, maø thoâng ñieäp cuûa Ngaøi laø quy tuï taát caû caùc daân toäc treân Traùi ñaát laïi.
Teân goïi cuûa caùc ñaïo só?
Mattheâoâ khoâng neâu teân caùc ñaïo só cuõng khoâng noùi coù bao nhieâu ngöôøi. Theo soá löôïng leã vaät ñöôïc daâng cho Haøi nhi Gieâsu (vaøng, nhuõ höông vaø moät döôïc), nhaø thaàn hoïc Origen ôû theá kyû III, ñaõ cho con soá laø ba vò. Maëc duø truyeàn thoáng chaéc chaén ñaõ ñaët cho hoï moät caùi teân töø laâu, song trong moät baûn thaûo coù nieân ñaïi töø theá kyû thöù VII, Excerpta latina barbari, chuùng ta môùi tìm thaáy daáu veát veà nhöõng teân goïi ñöôïc ñaët cho ba ñaïo só laø: Gaspard, Balthazar vaø Melchior.
Neáu Mattheâoâ khoâng noùi chính xaùc ñeán nguoàn goác cuûa hoï, thì truyeàn thoáng ñaõ gaùn cho caùc ñaïo só nguoàn goác chính xaùc hôn, nhôø vaøo nhöõng khaùm phaù ñòa lyù vaøo thôøi aáy. Theá neân, ngay töø ñaàu thôøi Trung coå, ngöôøi ta cho raèng Gaspard ñeán töø Chaâu AÙ, Balthazar ñeán töø Chaâu Phi vaø Melchior ñeán töø Chaâu AÂu.
Ñoâi khi ngöôøi ta coøn noùi ba ñaïo só coøn töôïng tröng cho ba thôøi kyø cuûa cuoäc ñôøi: Tuoåi treû, tuoåi trung nieân vaø tuoåi giaø.
Taïi sao caùc ñaïo só cuõng ñöôïc goïi laø vua?
Moät soá Giaùo phuï Giaùo hoäi (Tertullianoâ, Cyprianoâ thaønh Carthage, Ambroâsioâ thaønh Milan, v.v.) ñaõ gaùn töôùc hieäu "vua" cho caùc ñaïo só. Veà ñieàu naøy, hoï döïa vaøo moät ñoaïn saùch ngoân söù Isaia (Is 60, 9): "Phaûi, caùc haûi ñaûo ñôïi chôø Ta: Coù ñoaøn taøu Taùcsít daãn ñaàu, chôû con caùi ngöôi töø phöông xa tôùi, mang theo vaøng vaø baïc, ñeå toân vinh danh Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi, ñeå toân vinh Ñöùc Thaùnh cuûa Israel, vì Ngöôøi ñaõ laøm cho ngöôi ñöôïc vinh hieån", vaø Thaùnh vònh 72, 10-11: "Töø Taùcsít vaø haûi ñaûo xa xaêm, haøng vöông giaû seõ veà trieàu coáng. Caû nhöõng vua AÛ Raäp, Xôva, cuõng ñeàu tôùi tieán daâng leã vaät. Moïi quaân vöông phuû phuïc tröôùc beä roàng, muoân daân nöôùc thaûy ñeàu phuïng söï".
Caùc ñaïo só, ñaõ trôû thaønh caùc Vua, neân ñöôïc cuûng coá theâm uy tín vaø khaû naêng ñoïc caùc daáu hieäu treân trôøi khi hoï thoâng baùo veà söï xuaát hieän cuûa moät trieàu ñaïi môùi. Vöông quyeàn ñöôïc gaùn cho hoï cuõng nhaán maïnh raèng ngay caû nhöõng ngöôøi quyeàn löïc nhaát - khoâng gioáng nhö vua Heâroát cöù muoán giöõ cho baèng ñöôïc quyeàn löïc cuûa mình - cuõng phaûi phuû phuïc tröôùc Ñöùc Kitoâ.
Ba ñaïo só mang ñeán leã vaät gì?
Theo Mattheâoâ, ba ñaïo só daâng ba leã vaät: Vaøng, nhuõ höông vaø moäc döôïc. Nhöõng leã vaät naøy coù yù nghóa töôïng tröng. Theo cuoán Leùgende doreùe, khoaûng töø 1261 ñeán 1266, cuûa nhaø cheùp söû bieân nieân vaø laø toång giaùm muïc ngöôøi YÙ Jacques de Voragine, nhöõng leã vaät coù yù nghóa bieåu töôïng maïnh meõ.
Theo taùc giaû, ba leã vaät aùm chæ ba daáu hieäu cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Vaøng bieåu tröng cho vöông quyeàn Ñöùc Gieâsu (xeùt cho cuøng, ba ñaïo só ñaõ leân ñöôøng tìm kieám "vua daân Do Thaùi" môùi haï sinh). Nhuõ höông ñöôïc söû duïng trong caùc nghi leã toân giaùo; do ñoù taùc giaû nhaán maïnh ñeán thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Moät döôïc, ñöôïc söû duïng nhö moät phöông phaùp öôùp xaùc, gôïi laïi nhaân tính cuûa Ñaáng Cöùu Theá ñaõ nhaäp theå (ñöôïc sinh ra vaø cuoái cuøng seõ cheát).
Töø cuoái theá kyû IV, trình thuaät veà caùc ñaïo só ñeán toân thôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ ñöôïc ñoïc treân khaép theá giôùi. Leã Giaùng Sinh vaø Leã Hieån Linh, ñöôïc chính thöùc thieát laäp vaøo thôøi ñaïi naøy, töôïng tröng cho nhöõng phöông tieän ñöôïc nghi thöùc hoùa ñeå giuùp caùc tín höõu hieåu (vaø soáng) maàu nhieäm Nhaäp Theå. Raát coù theå bieåu töôïng lieân quan ñeán ba leã vaät naøy ñaõ phuø hôïp vôùi yù cuûa Coâng ñoàng Nicea, ñöôïc trieäu taäp vaøo naêm 325, ñaõ coá gaéng xaùc ñònh thaàn hoïc veà Chuùa Ba Ngoâi voán coù trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ.
Ñi theo aùnh sao: Moät truyeàn thoáng ngoaïi giaùo vaø Do Thaùi
Trình thuaät Hieån Linh vaø chuyeán vieáng thaêm cuûa Ba ñaïo só tôùi Beâlem laáy moät soá chuû ñeà vaên hoïc ngoaïi giaùo vaø Do Thaùi.
Theo nhaø nhaân chuûng hoïc Jean Lambert, hai chöông ñaàu Tin Möøng Mattheâoâ laáy caáu truùc vaên hoïc cuûa truyeàn thoáng Caän Ñoâng thôøi baáy giôø thoâng baùo veà söï ra ñôøi cuûa moät hoaøng töû môùi (nhö tröôøng hôïp cuûa Cyrus, ôû Ba Tö). Theo truyeàn thoáng Ba Tö coå ñaïi, ngoâi sao laø daáu hieäu cho thaáy moät nhaân vaät ñaõ ñöôïc chæ ñònh laøm ngöôøi keá vò ngoâi vöông hieän taïi. Caùc ñaïo só töø phöông Ñoâng, ñi theo ngoâi sao treân trôøi daãn hoï ñeán maùng coû. Theo nhaø nghieân cöùu, vieäc hoï phuû phuïc tröôùc Haøi nhi Gieâsu töôïng tröng cho cöû chæ chính trò theå hieän loøng trung thaønh vôùi quyeàn löïc môùi maø hoï nhaän ra nôi vò vua môùi cuûa ngöôøi Do Thaùi. Ñaây coù theå laø lyù do taïi sao, trong soá nhöõng ñieàu khaùc, caùc ñaïo só daâng vaøng laøm leã vaät cho Ñöùc Gieâsu nhö moät thuoäc tính cuûa hoaøng gia.
Ñoái vôùi nhaø thaàn hoïc Joseph F. Kelly, Mattheâoâ, ngöôøi cuõng keå laïi söï ra ñôøi cuûa Ñöùc Gieâsu, ñaõ lieân heä vôùi lôøi tieân tri cuûa moät ñaïo só ngoaïi giaùo khaùc trong Cöïu Öôùc laø Balaam. OÂng tieân ñoaùn raèng "moät vì sao xuaát hieän töø Giacoùp, moät vöông tröôïng troãi daäy töø Israel ñaäp vaøo maøng tang Moâaùp, ñaùnh vôõ soï taát caû con caùi Seát" (Ds 24, 17). Giacoùp thaät söï coù moät teân goïi khaùc: Israel. Theo Mattheâoâ, Ñöùc Gieâsu thuoäc doøng doõi vua Ñavít, neân caâu chuyeän veà Ba ñaïo só cho thaáy nhöõng lôøi tieân tri trong Cöïu Öôùc ñaõ thaønh hieän thöïc vaø ñöôïc theá giôùi ngoaïi giaùo coâng nhaän, vaø hoï ñaõ cuùi ñaàu tröôùc Ñaáng Messia môùi.
Lm. Phaoloâ Nguyeãn Minh Chính
Chuyeån ngöõ töø: lejourduseigneur.com (30/12/2021)
Nguoàn: gpquinhon.net (01/01/2025)