Phong Traøo Vaø Thaàn Hoïc Phuï Nöõ
Trong Theá Kyû 20
Susan A. Ross
Lm. Nguyeãn Huøng Cöôøng, M.M. chuyeån dòch ra Vieät Ngöõ
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
V. Nhöõng Vaán Ñeà Veà Tín Lyù
Khi noùi ñeán nhöõng tín ñieàu caên baûn cuûa Kitoâ Giaùo thì khoâng moät tín ñieàu naøo maø khoâng bò pheâ bình vaø xaây döïng laïi bôûi caùc nhaø hoïc giaû phuï nöõ, doïc theo moät chuoãi lieân tuïc traûi roäng töø nhöõng söï pheâ bình trieät ñeå gay gaét cuûa Mary Daly vaø Daphne Hampson cho ñeán neàn tu ñöùc nöõ thaàn cuûa Carol Christ, roài nhöõng söï phuïc hoài caûm thoâng veà truyeàn thoáng bôûi Elizabeth Johnson vaø Catherine Lacugna. Söï choái töø cuûa Daly veà truyeàn thoáng Kitoâ giaùo nhö laø moät caùch caên baûn thuø gheùt ñaøn baø vaø "öa thích söï cheát choùc" (Neáu Chuùa laø ñaøn oâng, vaäy thì ñaøn oâng laø Chuùa"; Ñöùc Kitoâ laø "moät ngöôøi ñaøn oâng cheát treân caây goã khoâ") ñaët xuoáng moät cuoäc thaùch ñaáu cho caùc taùc giaû phuï nöõ sau naøy tieáp tuïc tranh ñaáu vôùi moät truyeàn thoáng traøn ngaäp vôùi ngoân ngöõ vaø nhöõng hình aûnh nam tính (gioáng ñöïc) cuûa Thieân Chuùa. Elizabeth Johnson trong cuoán She Who Is nhö ñeà caäp ôû treân, ñaõ duøng chính caùi truyeàn thoáng naøy nhö laø nhöõng cô baûn cho moät khaùi nieäm chuyeån hoùa veà Thieân Chuùa qua söï phuïc hoài laïi taøi lieäu cuûa Saùch Khoân Ngoan. Catherine Lacugna ñaõ phaùt trieån moät söï hieåu bieát veà Chuùa Ba Ngoâi chính laø söï quan heä lieân ñôùi nhö laø cô baûn vaø noù laø maãu möïc thích hôïp hôn laø moät Chuùa voâ caûm cuûa trieát hoïc Hy Laïp. Ñoái vôùi nhöõng thaàn hoïc gia naøy, giôùi tính cuûa Chuùa laø moät vaán ñeà khoâng theå coi nheï ñöôïc, khi maø aûnh höôûng cuûa ngoân ngöõ vaø hình aûnh treân yù thöùc cuûa con ngöôøi ñaõ cho ta bieát ñieàu ñoù.
Kitoâ hoïc cuõng bò aûnh höôûng saâu xa bôûi phong traøo phuï nöõ. Rosemary Radford Ruether hoûi moät caùch taùo baïo raèng - "Ñaáng cöùu theá nam giôùi coù theå cöùu ñoä ñöôïc nöõ giôùi khoâng? - vaán ñeà ñöôïc toùm laïi laø: Caùi nam tính nôi Ñöùc Kitoâ coù phaûi laø yeáu toá caàn thieát cho vai troø cuûa Ngaøi khoâng? Caâu traû lôøi töø caùc nhaø thaàn hoïc phuï nöõ ñaõ laø moät tieáng "khoâng" vang lôùn. Söï quan troïng cuûa ñôøi soáng, caùi cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng heä taïi ôû caùi nam tính cuûa Ngaøi nhö ñaïi dieän cuûa Thieân Chuùa ñeán vôùi nhaân loaïi caùch thoûa ñaùng hôn, nhöng chính laø ôû söï bieåu loä cuûa söï caù bieät trong söï quan taâm ñeán ngöôøi ngheøo vaø bò aùp böùc, trong söï trung thaønh khoâng lay chuyeån ñoái vôùi Thieân Chuùa ngay caû chaáp nhaän caùi cheát vaø söï hieän dieän vinh quang cuûa Ngaøi vaãn toàn taïi trong theá giôùi qua Thaùnh Linh. Trong giaùo hoäi Coâng Giaùo Roâma, caùi vaán ñeà veà Kitoâ hoïc ñöôïc tranh caõi nhieàu nhaát luoân lieân quan ñeán söï caám ñoaùn vieäc truyeàn chöùc linh muïc cho phuï nöõ. Theo giaùo huaán chính thöùc cuûa Vatican, veà chuyeän Ñöùc Kitoâ choïn caùc toâng ñoà ñeàu laø ñaøn oâng, söï thích hôïp cuûa söï choïn löïa naøy ñaõ cho moät yù nghóa veà thaàn hoïc cuûa giôùi tính con ngöôøi (ñoù laø, söï lieân heä "phu theâ" giöõa Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi, choàng vaø vôï, giaùo só vaø giaùo daân), vaø moät truyeàn thoáng laâu daøi cuûa giaùo hoäi taát caû ñaõ laøm chung vôùi nhau ñeå bieán chöùc linh muïc chæ daønh cho ngöôøi nam thaønh moät phaàn baûn chaát cuûa söï maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa, caên baûn vaø laø phaàn baát bieán cuûa ñöùc tin Coâng Giaùo.
Nhöõng hoïc giaû phuï nöõ, maët khaùc, tranh luaän raèng söï dieãn giaûi kinh thaùnh caùch choïn löïa, söï boû qua khoâng keå chi ñeán caùi boái caûnh lòch söû vaø xaõ hoäi trong nhöõng thôøi gian thuoäc veà kinh thaùnh, moät söï sôï haõi saâu xa vaø voâ tri veà phaùi nöõ vaø söï phaûn khaùng veà vieäc bieán ñoåi nhöõng cô cheá quyeàn bính giai caáp cuûa giaùo hoäi chính laø nhöõng giaûi thích coù leõ ñuùng hôn veà vieäc taïi sao giaùo hoäi Coâng Giaùo khoâng truyeàn chöùc cho phuï nöõ. Hoï cuõng chæ cho thaáy laø Ñöùc Kitoâ luoân bao goàm moïi ngöôøi vaø Ngaøi choáng ñoái phöông thöùc quyeàn bính giai caáp cuûa phong tuïc xaõ hoäi, phuï nöõ luoân bình ñaúng tröôùc maët Thieân Chuùa, söï ngheøo naøn thieáu thoán cuûa giaùo hoäi moät khi nhöõng taøi naêng cuûa phuï nöõ bò gaït ra, vaø nhöõng nhu caàu cuûa thôøi nay, laäp luaän raèng vaán ñeà truyeàn chöùc linh muïc cho phuï nöõ thöïc ra laø vaán ñeà cuûa coâng lyù - cho phuï nöõ vaø cho caû giaùo hoäi noùi chung. Cuøng vôùi nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tính duïc, vaán ñeà truyeàn chöùc linh muïc cho phuï nöõ vaãn coøn laø moät söï chia reõ traàm troïng trong giaùo hoäi; qua thaäp nieân 1990, noù laø moät trong nhöõng lyù do cho vieäc sa thaûi caùc giaùo sö nöõ ra khoûi caùc chuûng vieän vaø coi ñoù nhö laø moät vieäc thöû thaùch cho vieäc chæ ñònh caùc giaùm muïc töông lai.
Thöïc khoù maø taùch rôøi vaán ñeà truyeàn chöùc cho phuï nöõ ra khoûi nhöõng vaán ñeà veà bí tích vaø giaùo hoäi, khi chuùng coù lieân heä caùch maät thieát giöõa thaàn hoïc vaø muïc vuï. Söï höùa heïn moät giaùo hoäi cuûa coâng ñoàng Vatican II - Daân Thieân Chuùa - vaãn coøn trong raát nhieàu caùch chöa ñöôïc hoaøn thaønh, khi maø Vatican vaãn coøn giöõ söï kieàm cheá chaët cheõ trong vieäc chæ ñònh chöùc giaùm muïc, caùc hoäi ñoàng giaùm muïc quoác gia vaø ngay caû caùc hoäi ñoàng giaùo xöù ñòa phöông. Bôûi con soá linh muïc giaûm ñi cuõng nhö phaán khôûi sau thôøi giaùo hoäi haäu coâng ñoàng Vatican II, phuï nöõ ñaõ gia taêng tham gia vaøo trong caùc coâng vieäc muïc vuï, vaø trong nhieàu nôi, phuïc vuï nhö laø nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo cuûa giaùo xöù khi giaùo só ("thöøa taùc vieân bí tích") thieáu vaéng. Caùc giaùo xöù ñang nhaän ra raèng phuï nöõ mang ñeán moät söï giaøu coù veà kinh nghieäm vaø taøi naêng cho coâng vieäc muïc vuï, vaø nhieàu giaùo daân, cuõng nhö nhieàu thöøa taùc vieân muïc vuï, caûm thaáy töï thaát voïng naûn loøng bôûi nhöõng söï leân aùn nghieâm khaéc treân nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc truyeàn chöùc bôûi Vatican. Nhöng cuõng coù nhieàu ngöôøi nam cuõng nhö nöõ thaáy mình cay ñaéng vaø xa laùnh khoûi giaùo hoäi vì vaán ñeà naøy, vaø hoï tham gia vaøo nhöõng truyeàn thoáng Kitoâ giaùo khaùc nôi maø vieäc truyeàn chöùc cho phuï nöõ ñöôïc coâng nhaän - hoaëc hoï boû caû nieàm tin vaøo giaùo hoäi. Vì theá, vaán ñeà truyeàn chöùc linh muïc cho phuï nöõ coù nhöõng haäu quaû roäng lôùn.
(Trích trong cuoán The Twentieth Century - A Theological Overview
Edited by Gregory Baum
Orbis Books - Maryknoll, New York, 1999)