Phong Traøo Vaø Thaàn Hoïc Phuï Nöõ
Trong Theá Kyû 20
Susan A. Ross
Lm. Nguyeãn Huøng Cöôøng, M.M. chuyeån dòch ra Vieät Ngöõ
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
IV. Thaàn Hoïc Luaân Lyù
Nhö Lisa Sowle Cahill ñaõ löu yù, "Taát caû thaàn hoïc phuï nöõ, thöïc ra bôûi ñònh nghóa, laø luaân lyù phuï nöõ". Nhöõng haøm yù veà luaân lyù cuûa vieäc suy tö cuûa phuï nöõ nhö laø ñoái töôïng, veà vieäc ñaùng keå cuûa nhöõng moái töông quan trong ñôøi soáng nhaân loaïi, vaø veà söï hieän thaân, thì raát nhieàu. Ñoái vôùi thaàn hoïc luaân lyù cuûa giaùo hoäi coâng giaùo Roâma, khoaûng treân 30 naêm cuûa cuoái theá kyû 20 ñaõ ñöôïc ñaùnh daáu bôûi tieâu ñieåm ñaëc bieät treân thaàn hoïc luaân lyù, ñaëc bieät veà tính duïc. Trong khi nhöõng vaán ñeà khaån caáp khaùc - ñe doïa cuûa chieán tranh, vuõ khí nguyeân töû haït nhaân, coâng lyù trong kinh teá vaø xaõ hoäi, phaân bieät chuûng toäc, aùn töû hình - cuõng ñaõ ñöôïc tuyeân boá laø nhöõng ñieàu ñaùng chuù yù cuûa thaàn hoïc luaân lyù, nhöng raát ít vaán ñeà neâu treân ñaõ nhaän ñöôïc söï chuù yù nhieàu töø caû giôùi truyeàn thoâng daân söï vaø cuûa Vatican cho baèng tính duïc giôùi tính trong khoaûng 30 naêm veà ñaây.
Khoaûng cuoái thaäp nieân 1950, khi thuoác ngöøa thai trôû neân phoå bieán roäng raõi, noù trôû thaønh ñieàu coù theå cho phuï nöõ laàn ñaàu tieân coù ñöôïc söï kieåm soaùt töông ñoái hoaøn toaøn treân khaû naêng sinh saûn cuûa mình. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa phong traøo phuï nöõ trong thaäp nieân 1960, vaø phöông tieän deã daøng söû duïng caùc phöông tieän veà ñieàu hoøa sinh saûn vôùi söï giaûi phoùng cuûa caùc luaät leä, nhöõng thaùi ñoä môùi ñoái vôùi tình duïc cuõng töø ñoù xuaát hieän. Cuøng thôøi gian ñoù, caâu hoûi veà vieäc chaáp thuaän luaân lyù veà vieäc ñieàu hoøa sinh saûn cho caùc Kitoâ höõu ñaõ ñöôïc caân nhaéc chuù yù bôûi hoäi ñoàng cuûa giaùo hoaøng ñöôïc thaønh laäp taïi Coâng Ñoàng Vatican II. Vaøo ngaøy 30 thaùng 7 naêm 1968, Ñöùc Giaùo Hoaøng Paul VI ñaõ ra toâng huaán Humanae Vitae, vaãn giöõ vöõng laäp tröôøng truyeàn thoáng cuûa giaùo hoäi laø caám duøng taát caû moïi phöông phaùp "nhaân taïo" veà vieäc traùnh thuï thai. Nhöng cuoäc tranh luaän veà tính duïc môùi chæ baét ñaàu.
Ñaùp lôøi veà toâng huaán Humanae Vitae, moät nhoùm thaàn hoïc gia taïi tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo cuûa Hoa Kyø ôû Washington, D.C., ñaõ kyù moät baûn tuyeân boá raèng, trong söï phaùn ñoaùn cuûa hoï, nhöõng Kitoâ höõu vôùi löông taâm ngay thaúng toát laønh coù theå ñöôïc pheùp baát ñoàng quan ñieåm vôùi nhöõng lôøi giaûng daïy cuûa hoäi thaùnh. Raát nhieàu tín höõu ñaõ ñoaùn tröôùc ñöôïc söï traû lôøi khaùc naøy, bôûi vì ña soá trong "hoäi ñoàng veà ñieàu hoøa sinh saûn" ñaõ ñeà kieán moät söï thay ñoåi trong giaùo huaán cuûa giaùo hoäi. Nhöng Toøa Thaùnh Vatican maõnh lieät baùc boû moïi lyù leõ cho moät söï thay ñoåi vaø ñieàu theo sau laø treân 30 naêm moät söï tranh co giöõa Vatican vaø nhöõng ngöôøi khoâng ñoàng yù vôùi söï giaûng daïy cuûa giaùo hoäi. Phaàn lôùn tieâu ñieåm cuûa nhöõng söï khoâng ñoàng yù laø naèm treân nhöõng vaán ñeà lieân heä ñeán tính duïc (giôùi tính) cuûa phuï nöõ.
Trong caùc taøi lieäu veà tính duïc tröôùc Coâng Ñoàng Vatican II, hoân nhaân dó nhieân laø boái caûnh duy nhaát cho söï dieãn taû veà tính duïc caùch hôïp phaùp. Muïc ñích chính yeáu cuûa ñôøi soáng hoân nhaân ñöôïc xaùc tính laø ñeå sinh saûn con caùi vaø moái töông quan giöõa choàng vôï trong hoân nhaân ñöôïc hieåu theo thöù baäc, gioáng nhö laø giaùo só vôùi giaùo daân. Trong baøi tieåu luaän thöôøng ñöôïc trích daãn cuûa nhaø thaàn hoïc luaân lyù noåi tieáng John C. Ford, khaùi nieäm bí tích cuûa moái raøng buoäc trong ñôøi soáng hoân nhaân gia ñình ñöôïc hieåu laø sieâu vöôït khoûi baát cöù moái lieân quan caûm xuùc naøo maø hai ngöôøi phoái ngaãu coù theå coù. Söï thaûo luaän veà hoân nhaân gia ñình trong hieán cheá muïc vuï Gaudium et Spes, caùch maïng hoùa söï thaûo luaän cuûa Coâng Giaùo veà hoân nhaân gia ñình baèng caùch bao goàm söï lieân keát hoøa hôïp (ñoù laø tình yeâu) cuûa vôï choàng nhö laø muïc ñích chuû yeáu cuûa hoân nhaân. Trong Humanae Vitae, Ñöùc Giaùo Hoaøng Paul VI laäp luaän raèng muïc ñích cuûa hoân nhaân laø söï lieân keát (hoøa hôïp) vaø sinh saûn con caùi thì khoâng theå taùch rôøi ra ñöôïc.
Trong khi söï chuyeån bieán ngoân ngöõ thaàn hoïc naøy veà hoân nhaân khoâng phaûi laø haäu quaû tröïc tieáp cuûa phong traøo phuï nöõ, coâng ñoàng, tuy nhieân xaùc nhaän söï bình ñaúng giöõa nam vaø nöõ, vôùi nhöõng phaåm chaát bình thöôøng veà söï "baûn chaát töï nhieân ñaëc bieät" cuûa phuï nöõ. Vaø khi phuï nöõ giaønh ñöôïc tieáng noùi treân theá giôùi, vaø trong giaùo hoäi, vôùi söï nhaán maïnh môùi laø giaùo daân vaø giaùo só ñeàu laø Daân Thieân Chuùa, tính duïc noåi leân nhö laø moät caùch theá cho phuï nöõ, cuõng nhö toaøn theå giaùo daân, thaùch ñoá nhöõng cô cheá quyeàn löïc truyeàn thoáng trong giaùo hoäi. Caùi ñieàu ñaõ xaûy ra laø, khoaûng nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1990, khoaûng 87 phaàn traêm giaùo daân Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø "tin raèng giaùo hoäi neân cho pheùp vôï choàng coù quyeàn töï quyeát veà nhöõng phöông phaùp haïn cheá sinh saûn". ÔÛ moät möùc ñoä lôùn nhaát, döôøng nhö phaåm traät giaùo hoäi ñaõ nhaân nhöôïng veà cuoäc tranh caõi veà vaán ñeà haïn cheá sinh saûn, nhöng nhöõng vaán ñeà phaù thai vaø, tôùi moät möùc ñoä naøo ñoù, nhöõng kyõ thuaät môùi veà vieäc sinh saûn vaãn laø nhöõng vaán ñeà luaân lyù troïng taâm. Trong khi nhöõng vaán ñeà naøy thì phöùc taïp vaø lieân quan ñeán chieàu kích luaân lyù ña daïng, chaúng haïn nhö vai troø cuûa löông taâm, nhöõng nguoàn taøi nguyeân kinh teá, vaø gioáng nhö theá, taïi trung taâm laø söï quan taâm cuûa phuï nöõ ñeå coù tieáng noùi cuûa hoï trong söï quyeát ñònh veà luaân lyù caùch traùch nhieäm.
Moät soá trong caùc nhaø thaàn hoïc ñaõ töøng quan saùt raèng trong vaøi vaán ñeà luaân lyù nghieâm troïng chaúng haïn nhö söï söû duïng vuõ khí haït nhaân, töû hình vaø coâng lyù trong kinh teá, thay ñoåi caùc caáp ñoä cuûa chuû nghóa luaân lyù ña nguyeân thì khoâng nhöõng ñöôïc chòu ñöïng maø coøn ñöôïc khuyeán khích. Nhöng khi noù chaïm ñeán nhöõng vaán ñeà soáng vaø cheát lieân quan ñeán phuï nöõ vaø tính duïc, thì khoâng coøn chuû nghóa ña nguyeân luaân lyù; quaû thaät, nhöõng hình phaït nhaèm ngaên chaën chuû nghóa ña nguyeân nhö theá ñaõ ñöôïc vieän daãn vaø söû duïng ñeå choáng laïi nhöõng ngöôøi ñaõ tranh luaän cho noù, nhö ñaõ xaåy ra vôùi "Vatican 24". Caùi löïc huùt luaân lyù vaø phöùc taïp raéc roái cuûa vaán ñeà phaù thai khoâng bò ñaët thaønh caâu hoûi bôûi nhöõng nhaø thaàn hoïc phuï nöõ, hoï tranh luaän cho vieäc gia taêng söï nhaán maïnh vai troø taùc nhaân cuûa phuï nöõ trong luaân lyù; hôn theá nöõa, vaán ñeà môû roäng ñeán moät caùch naøo ñoù ñeå nhöõng tieáng noùi vaø kinh nghieäm cuûa phuï nöõ ñöôïc bao goàm - laéng nghe (hay taùch rôøi) trong nhöõng cuoäc thaûo luaän veà thaân phaän luaân lyù ñaïo ñöùc cuûa noù.
Vì theá caâu hoûi veà thaàn hoïc luaân lyù cuõng laø caâu hoûi veà phöông phaùp thaàn hoïc - ñoù laø, söï quan troïng cuûa kinh nghieäm - vaø trong tröôøng hôïp naøy, laø nhöõng kinh nghieäm cuûa phuï nöõ, nhö laø moät nguoàn lieäu caàn thieát cho söï hieåu bieát thích ñaùng veà tính duïc cuûa con ngöôøi. Nhöõng ngöôøi tranh ñaáu cho nhöõng thay ñoåi trong söï giaûng daïy cuûa giaùo hoäi treân nhöõng vaán ñeà nhö tình traïng luaân lyù cuûa söï giao hôïp nhöng khoâng sinh saûn, nhöõng quan heä coù cam keát cuûa nhöõng ngöôøi ñoàng tính luyeán aùi, nhöõng phöông phaùp ngöøa thai nhaân taïo, thì hoï cuõng tranh ñaáu cho tính hôïp phaùp cuûa nhöõng kinh nghieäm cuûa con ngöôøi veà nhöõng vaán ñeà naøy nhö laø coù giaù trò veà luaân lyù ñaïo ñöùc, keá beân, hay coù leõ khaùc bieät khoûi nhöõng giaùo huaán cuûa giaùo hoäi. Trong khi nhöõng cuoäc tranh luaän veà thaàn hoïc luaân lyù thöôøng chuù troïng vaøo tính duïc cuûa phuï nöõ, chuùng coù nhöõng haøm yù roäng xa hôn; ñoù laø, chuùng thaùch ñoá nhöõng yù nieäm thöù baäc cuûa nhöõng moái töông quan (ngöôøi phoái ngaãu, giaùo hoäi) vôùi maãu chuaån bình ñaúng hôn vaø ñeà nghò raèng kinh nghieäm con ngöôøi - caùch ñaëc bieät kinh nghieäm cuûa phuï nöõ - cung öùng moät nguoàn thaàn hoïc caàn thieát.
Hôn nöõa, thaàn hoïc phuï nöõ vaø caùc nhaø thaàn hoïc giaûi phoùng khaùc tranh luaän raèng nhöõng caâu hoûi nhö theá caàn ñöôïc ñaët vaøo moät boái caûnh kinh teá, xaõ hoäi roäng lôùn hôn cuûa noù nhôø ñoù nhöõng vaán ñeà cuûa quyeàn löïc vaø ñaëc quyeàn coù theå ñöôïc nhaän dieän. Phong traøo phuï nöõ ñaõ tuyeân caùo raèng "caù nhaân laø chính trò", vaø vì theá noù thaùch thöùc nhöõng cô cheá naøo cöù muoán keùo daøi nhöõng tö töôûng cho raèng phuï nöõ vaø treû con laø vaät sôû höõu, nôi choán cuûa phuï nöõ laø ôû nhaø, vaø raèng gia ñình thì baát khaû xaâm phaïm taùch khoûi söï kieåm tra cuûa coâng coäng. Nhöõng thaùi ñoä naøy aån döôùi nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng nhö baïo haønh trong gia ñình, saùch nhieãu tình duïc, vaø phaân bieät coâng aên vieäc laøm. Caùc nhaø thaàn hoïc phuï nöõ thaùch ñoá caùc giaùo hoäi leân aùn toäi phaân bieät giôùi tính, ñeå nhaän ra raèng ngay trong nhöõng moái quan heä hôïp phaùp theo giaùo luaät vaãn coù theå laø toäi loãi vaø baát coâng, vaø haõy neân nhaïy caûm hôn veà söï phöùc taïp cuûa nhöõng vaán ñeà maø chuùng thöôøng bao chung quanh trong thôøi kyø thai ngheùn. Theâm vaøo ñoù, caùc nhaø thaàn hoïc phuï nöõ thaùch ñoá caùc nhaø laõnh ñaïo giaùo hoäi thöïc haønh ngay trong nhöõng cô cheá cuûa hoï chính nhöõng vaán ñeà maø hoï thöôøng giaûng daïy trong phaïm vi laõnh vöïc coâng coäng: quyeàn thaønh laäp caùc nghieäp ñoaøn, traû löông coâng baèng theo coâng vieäc laøm, vaø quyeàn coù tieáng noùi trong söï cai quaûn (giaùo hoäi).
(Trích trong cuoán The Twentieth Century - A Theological Overview
Edited by Gregory Baum
Orbis Books - Maryknoll, New York, 1999)