Keát Hoân Nhôø Ñaëc AÂn Thaùnh Phaoloâ,
Ñaëc AÂn Ñöùc Tin
Keát Hoân Nhôø Ñaëc AÂn Thaùnh Phaoloâ, Ñaëc AÂn Ñöùc Tin.
Khi hoân phoái ñöôïc thaønh laäp höõu hieäu thì taïo neân daây raøng buoäc khoâng theå thaùo gôõ, baát kyø laø hoân phoái ñöôïc cöû haønh theo theå thöùc coâng cuûa Coâng Giaùo hay ngoaøi Coâng Giaùo nhö cuûa Tin Laønh hay cuûa ngöôøi löông. Tuy nhieân trong moät soá tröôøng hôïp, hoân nhaân coù theå ñöôïc "thaùo gôõ" bôûi ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ hay ñaëc aân Ñöùc Tin. Ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ, ñöôïc ban theo nhöõng nguyeân taéc luaät, thaùo côûi daây hoân phoái giöõa hai ngöôøi löông, nghóa laø giöõa hai ngöôøi khoâng ñöôïc röûa toäi, khi moät trong hai ngöôøi theo ñaïo Coâng Giaùo. Ñaëc aân Ñöùc Tin, ñöôïc ban bôûi Ñöùc Giaùo Hoaøng, thaùo côûi daây hoân phoái maø ít nhaát moät trong hai ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi, ví duï thaùo côûi hoân nhaân giöõa hai ngöôøi löông maø beân löông khoâng chòu theo ñaïo, hoaëc hoân nhaân khaùc ñaïo ñaõ cöû haønh höõu hieäu.
Keát Hoân Nhôø Ñaëc AÂn
1. Ñaëc aân thaùnh Phaoloâ
1.1. YÙ nghóa
Hoân nhaân giöõa hai ngöôøi khoâng chòu pheùp Röûa toäi ñöôïc thaùo gôõ nhôø ñaëc aân thaùnh Phaoloâ vì lôïi ích ñöùc tin cuûa ngöôøi ñaõ ñöôïc Röûa toäi do chính söï kieän ngöôøi aáy taùi hoân, mieãn laø ngöôøi khoâng ñöôïc Röûa Toäi chia tay ngöôøi aáy (ñ 1143~1).
Thoâng thöôøng vieäc keát hoân giöõa hai ngöôøi ñaõ khoâng ñöôïc Röûa toäi (hai ngöôøi löông), theo giaùo thuyeát Coâng giaùo laø thaønh söï, taïo thaønh daây hoân phoái baát khaû phaân ly. Söï ly dò cuûa hai ngöôøi löông, ngay caû khi ñöôïc toøa aùn daân söï coâng nhaän, cuõng khoâng tieâu huûy ñöôïc daây hoân phoái. Vì vaäy, cho duø ñaõ ly dò, hoï vaãn maéc ngaên trôû daây hoân phoái, khoâng theå tieán tôùi keát hoân höõu hieäu vôùi ngöôøi Coâng giaùo.
Ñeå thaùo côûi daây hoân phoái giöõa hai ngöôøi löông, caàn phaûi nhôø ñeán Ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ. Ñaëc aân naøy ban cho ngöôøi löông khi ngöôøi naøy theo ñaïo vaø tieán tôùi keát hoân theo theå thöùc Coâng giaùo.
Ñaëc aân coù muïc ñích trôï giuùp ñöùc tin cho ngöôøi taân toøng, döïa treân giaùo huaán cuûa Thaùnh Phaoloâ, trong thö 1Cr 7,12-16:
(12) Coøn vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, thì toâi noùi, chính toâi chöù khoâng phaûi Chuùa: neáu anh em naøo coù vôï ngoaïi ñaïo maø ngöôøi naøy baèng loøng ôû vôùi ngöôøi aáy, thì ngöôøi aáy ñöøng raãy vôï. (13) Ngöôøi vôï naøo coù choàng ngoaïi ñaïo maø ngöôøi naøy baèng loøng ôû vôùi ngöôøi aáy, thì ngöôøi aáy ñöøng boû choàng. (14) Thaät vaäy, choàng ngoaïi ñaïo ñöôïc thaùnh hoùa nhôø vôï, vaø vôï ngoaïi ñaïo ñöôïc thaùnh hoùa nhôø ngöôøi choàng coù ñaïo. Chaúng vaäy, con caùi anh em seõ laø oâ ueá, trong khi thaät ra chuùng laø thaùnh. (15) Neáu ngöôøi ngoaïi ñaïo muoán boû ngöôøi kia, thì cöù boû; trong tröôøng hôïp ñoù, choàng hay vôï coù ñaïo khoâng bò luaät hoân nhaân raøng buoäc: Thieân Chuùa ñaõ keâu goïi anh em soáng bình an vôùi nhau! (16) Chò laø vôï, bieát ñaâu chò chaúng cöùu ñöôïc choàng? Hay anh laø choàng, bieát ñaâu anh chaúng cöùu ñöôïc vôï?
1.2. Nhöõng quy ñònh phaùp lyù
Nhöõng ñieàu kieän thieát yeáu ñeå aùp duïng ñaëc aân thaùnh Phaoloâ laø:
- Ñaõ coù keát hoân giöõa hai ngöôøi khoâng ñöôïc Röûa toäi (löông). Neáu chæ coù moät ngöôøi trong ñoâi vôï choàng ñaõ Röûa toäi Tin Laønh hay Chính Thoáng... thì ñaëc aân cuõng khoâng ñöôïc ban.
- Sau ñoù moät ngöôøi vaø chæ moät ngöôøi trong hai ngöôøi ñoù, ñöôïc Röûa toäi. Neáu beân ngöôøi löông kia cuõng baèng loøng theo ñaïo thì ñaëc aân khoâng ñöôïc ban.[1]
- Söï "chia tay" cuûa beân khoâng Röûa toäi.[2]
Ngoaøi ra, Giaùo luaät theâm quy ñònh: Sau khi ñöôïc Röûa toäi, neáu ngöôøi naøy gaây ra nguyeân nhaân ñeå ngöôøi kia chia tay moät caùch chính ñaùng, thì ñaëc aân cuõng khoâng ñöôïc ban (ñ. 1143~2).[3]
Khi hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän vaø khi taân toøng keát hoân thì hoân nhaân tröôùc ñöôïc giaûi gôõ "theo luaät ñònh". Cha sôû cöù tieán haønh chöùng hoân theo nhöõng nguyeân taéc cuûa boä Giaùo luaät, khoâng caàn xin pheùp hay ñöôïc ban quyeàn töø Ñaáng Baûn quyeàn ñòa phöông hay Toøa Thaùnh, ngoaïi tröø moät soá quy ñònh rieâng bieät.
1) Söï "chia tay" phaûi hieåu theo nghóa phaùp lyù
Söï "chia tay" trong ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ khoâng ñöôïc hieåu theo nghóa thoâng thöôøng, nhöng theo nghóa cuûa Giaùo luaät quy ñònh:
Ngöôøi khoâng chòu pheùp Röûa toäi ñöôïc keå laø chia tay, neáu khoâng muoán soáng chung vôùi ngöôøi ñaõ ñöôïc Röûa toäi hay khoâng muoán soáng chung hoøa thuaän maø khoâng xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa, tröø tröôøng hôïp sau khi chòu pheùp Röûa toäi, ngöôøi ñöôïc Röûa toäi ñaõ gaây ra nguyeân nhaân khieán ngöôøi kia ñöôïc chia tay moät caùch chính ñaùng (ñ. 1143~2).
Ñeå hieåu ñöôïc ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ, caàn nhìn laïi boái caûnh thôøi caùc Toâng ñoà. Trong thö thöù nhaát Corintoâ, Thaùnh Phaoloâ ngaøi noùi vôùi nhöõng "ngöôøi anh em" töùc laø nhöõng ngöôøi môùi tin theo Ñöùc Kitoâ (x. 1Cr 7,12-13). Ngaøi nhaän thaáy ngöôøi vôï hay choàng cuûa nhöõng "anh em naøy" vaãn laø ngöôøi ngoaïi ñaïo. Ngöôøi vôï hay choàng ngoaïi ñaïo ñoù coù theå choáng laïi Kitoâ giaùo, gaây khoù khaên cho cuoäc soáng chung hoøa bình cuûa ngöôøi choàng hay vôï môùi theo ñaïo (x. 1Cr 7,15). Vì vaäy, Thaùnh Phaoloâ ban ñaëc aân xoùa boû hoân phoái ñeå beân taân toøng deã daøng soáng ñaïo vaø coù theå thieát laäp moät hoân nhaân môùi khaùc.
Cuõng trong yù nghóa neâu treân, beân ngoaïi ñaïo ñöôïc keå laø muoán "chia tay" khoâng nhaát thieát phaûi laø ngöôøi naøy ñaõ chuû ñoäng chia tay, nhöng cuõng ñöôïc keå laø "chia tay" khi ngöôøi naøy, ñaõ gaây ra söï baùch haïi hay gaây ra söï khoâng chòu ñöïng noãi veà theå lyù hay tinh thaàn khieán beân taân toøng phaûi chuû ñoäng chia tay. Ngöôøi löông naøy coù theå vaãn muoán soáng chung nhöng laïi choáng Kitoâ giaùo. Vì vaäy, Giaùo luaät quy ñònh phaûi chaát vaán: "ngöôøi naøy coù muoán soáng chung hoaø thuaän vôùi ngöôøi ñaõ ñöôïc Röûa Toäi maø khoâng xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoaù hay khoâng" (ñ. 1144~1).
"Xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa", theo thaùnh Ambrosio vaøo theá kyû thöù tö, coù yù noùi ñeán nhöõng tình traïng ngöôøi löông caám caùch ngöôøi taân toøng giöõ ñaïo hoaëc giaùo duïc con caùi theo tinh thaàn Kitoâ giaùo hoaëc ñoøi hoûi thöïc hieän tính duïc ñoài baïi. Ngöôøi löông naøy, tuy vaãn muoán soáng chung, nhöng xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa.[4]
Trong tröôøng hôïp ngöôøi löông tuy vaãn khoâng muoán ly dò nhöng laïi xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa, ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ vaãn ñöôïc pheùp ban, ñeå trôï giuùp ñöùc tin cho ngöôøi taân toøng.
Ngöôïc laïi, trong tröôøng hôïp beân ngöôøi löông vaãn khoâng muoán ly dò vaø cuõng khoâng xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa, thì beân taân toøng khoâng coù lyù do gì ñeå chia tay, vì vaãn ñöôïc an bình soáng ñaïo. Trong hoaøn caûnh naøy, ñaëc aân khoâng ñöôïc ban. Vieäc ban ñaëc aân ñeå trôï giuùp ñöùc tin cho ngöôøi taân toøng trong tröôøng hôïp naøy khoâng coøn yù nghóa.
2) Ngöôøi ñöôïc Röûa toäi gaây ra chia tay
Ñaëc aân khoâng ñöôïc ban neáu: ngöôøi ñöôïc Röûa toäi ñaõ gaây ra nguyeân nhaân khieán ngöôøi kia ñöôïc chia tay moät caùch chính ñaùng (ñ. 1143~2).
Veà phía ngöôøi taân toøng, ñeå ñöôïc höôûng ñaëc aân, phaûi coù cuoäc soáng ñuùng ñaén, khoâng gaây ra nguyeân nhaân khieán ngöôøi löông kia phaûi chia tay moät caùch chính ñaùng.
Luaät chæ quy ñònh gaây ra nguyeân nhaân chia tay cuûa beân taân toøng laø "sau khi chòu pheùp Röûa toäi". Vì vaäy, nguyeân nhaân gaây chia tay cuûa ngöôøi naøy "tröôùc khi" ñöôïc Röûa toäi thì khoâng keå laø caûn trôû cho vieäc höôûng ñaëc aân.
Chöõ "chính ñaùng" ôû ñaây ñöôïc hieåu laø beân ngöôøi löông coù lyù do chính ñaùng ñeå chia tay. Ví duï, ngöôøi choàng taân toøng ngoaïi tình, hay ñaùnh ñaäp, maéng chöûi vôï... thì laøm cho beân vôï ngoaïi giaùo coù lyù do chính ñaùng ñeå chia tay choàng. Trong tröôøng hôïp naøy, ngöôøi choàng taân toøng naøy khoâng ñöôïc ban ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ.
Tuy nhieân, neáu beân taân toøng chæ coù "gôïi yù" cho beân kia chia tay tröôùc hay sau khi mình ñöôïc Röûa toäi, thì khoâng keå laø ñaõ gaây cho löông beân kia coù côù chính ñaùng ñeå chia tay. Söï gôïi yù naøy khoâng coù nghóa laø söï coù loãi gaây ra chia tay, neân ñaëc aân vaãn ñöôïc ban.[5]
3) Vaán ñeà gaây côù chia tay tröôùc hay sau Röûa toäi?
Theo luaät gia Cappello,[6] maø Beal trích daãn, neáu taân toøng ñaõ gaây ra chia tay "tröôùc" khi ñöôïc Röûa toäi thì vaãn coù theå ñöôïc höôûng ñaëc aân; toäi loãi naøy khoâng ngaên caûn söï höôûng ñaëc aân vì bí tích Röûa toäi xoùa boû toäi loãi cuûa con ngöôøi cuõ.[7]
Tuy nhieân, ñaây laø aùp duïng luaät cho nhöõng tröôøng hôïp ban ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ moät caùch raát ñuùng theo yù nghóa ban ñaàu. Khi ñoù, ngöôøi löông tin theo ñaïo vaø ñöôïc Röûa toäi, trôû thaønh ngöôøi taân toøng tröôùc khi coù vaán ñeà chia tay vôï choàng. Ñaëc aân giuùp ngöôøi taân toøng ñöôïc töï do soáng ñöùc tin trong moät hoân nhaân môùi vôùi ngöôøi Coâng giaùo.
Ña soá tröôøng hôïp ngaøy nay thì khaùc: ngöôøi löông muoán tieán tôùi keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo tröôùc ñaõ, sau ñoù môùi theo ñaïo ñeå höôûng ñaëc aân. Hieám khi coù tröôøng hôïp laø ñaõ coù chuû yù theo ñaïo tröôùc khi keát hoân.
Vì vaäy, vôùi lyù do muïc vuï, khoâng cho höôûng ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ khi ngöôøi taân toøng ñaõ gaây ra nguyeân côù ñeå ngöôøi kia chia tay moät caùch chính ñaùng ngay caû tröôùc khi ngöôøi naøy ñöôïc Röûa toäi.
Ví duï: Moät ngöôøi löông vì ñaõ coù yù muoán keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo, ñaõ ñi laïi hay ngoaïi tình vôùi ngöôøi Coâng giaùo; hoaëc ñaõ ñoái xöû teä baïc khieán vôï hay choàng ngoaïi giaùo cuûa mình phaûi chia tay, "tröôùc khi" mình ñöôïc Röûa toäi. Neáu cho ngöôøi löông naøy ñöôïc höôûng ñaëc aân thaùnh Phaoloâ thì quaû thöïc laø ñaõ coäng taùc vaøo söï xaáu.
4) Chaát vaán (interpellatio)
Theo luaät, ñeå "ñöôïc keå laø chia tay" phaûi ñöôïc kieåm chöùng qua söï chaát vaán, theo nhö ñieàu 1144~1 quy ñònh. Neáu khoâng, vieäc taùi hoân khoâng thaønh söï:
Ñeå ngöôøi ñöôïc Röûa toäi taùi hoân thaønh söï, thì luoân luoân phaûi chaát vaán ngöôøi khoâng chòu pheùp Röûa toäi ñeå bieát:
- ngöôøi naøy coù muoán ñöôïc Röûa toäi hay khoâng;
- ít laø ngöôøi naøy coù muoán soáng chung hoøa thuaän vôùi ngöôøi ñaõ ñöôïc Röûa toäi maø khoâng xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo Hoùa hay khoâng (ñ. 1144~1).
Vieäc chaát vaán ñöôïc laøm sau khi beân löông ñaõ ñöôïc Röûa toäi. Neáu vì lyù do quan troïng phaûi laøm tröôùc khi ban bí tích Röûa toäi thì phaûi xin pheùp Ñaáng Baûn quyeàn (ñ. 1144~2). Vieäc chaát vaán coù theå qua moät thuû tuïc ñôn giaûn, ngoaïi tö phaùp, do Ñaáng Baûn quyeàn (haønh phaùp), hoaëc cha sôû, hay ngay caû beân trôû laïi laøm rieâng tö khi coù khoù khaên.
Tuy nhieân, trong moïi tröôøng hôïp söï kieän chaát vaán vaø keát quaû cuûa vieäc chaát vaán phaûi ñöôïc xaùc minh ôû toøa ngoaøi (ñ. 1145). Vì vaäy, baát cöù ai thöïc hieän vieäc chaát vaán, ngay caû beân trôû laïi laøm rieâng tö, cuõng phaûi laøm baûn xaùc nhaän, kyù teân, vaø cha sôû löu vaøo hoà sô.
Neáu beân ñöôïc chaát vaán töø choái traû lôøi thì ñaëc aân vaãn ñöôïc ban (ñ. 1144).
5) Xin mieãn chuaån vieäc chaát vaán
Nhieàu khi cha sôû thaáy roõ vieäc chaát vaán khoâng theå thöïc hieän ñöôïc, hoaëc coù chaát vaán cuõng voâ ích, ví duï nhö thaáy hoï ñaõ coù giaáy ly dò daân söï, beân kia vaãn laø ngöôøi löông vaø ñaõ coù vôï choàng khaùc roài. Tuy vaäy, cha sôû cuõng khoâng ñöôïc töï ñoäng boû qua, nhöng phaûi xin Ñaáng Baûn quyeàn mieãn chuaån vieäc chaát vaán, cho duø thaáy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc hoaëc coù chaát vaán cuõng voâ ích.
Vieäc chaát vaán phía beân ngöôøi löông laø moät ñieàu kieän ñeå vieäc cöû haønh ñaëc aân thaùnh Phaloâ ñöôïc "thaønh söï". Neáu boû vieäc chaát vaán maø khoâng xin mieãn chuaån chaát vaán, vieäc keát hoân seõ voâ hieäu (ñ. 1144).[8]
6) Thöïc haønh chaát vaán trong ñaëc aân thaùnh Phaoloâ
Söï ly dò cuûa hai ngöôøi löông ôû toøa aùn daân söï, cho duø coù chöùng thö ly dò cuõng khoâng ñuû ñeå keå laø "chia tay" theo Giaùo luaät. Vì vaäy, caàn phaûi chaát vaán (interpellatio) nhö Giaùo luaät quy ñònh thì môùi ñuû.
Hieän nay, ña soá tröôøng hôïp laø ñoâi vôï choàng ngöôøi löông ñaõ chia tay hay ñaõ ly dò tröôùc khi tieán haønh cho höôûng ñaëc aân. Neáu ñaët caâu hoûi y nhö luaät ñònh thì thaáy coù nhöõng voâ nghóa hay dö thöøa, neân ñeà nghò ñöôïc chuyeån thaønh 2 caâu hoûi teá nhò nhö sau:
- OÂng/baø coøn coù muoán taùi hôïp vôùi oâng/baø... naøy nöõa khoâng?
- OÂng/baø coù khi naøo muoán theo ñaïo Coâng Giaùo khoâng?
Neáu caâu traû lôøi laø "muoán taùi hôïp", nghóa laø vaãn muoán soáng chung, thì khoâng theå cho höôûng ñaëc aân, tröø khi ngöôøi löông naøy khoâng cho beân taân toøng giöõ ñaïo hay laøm ñieàu xaáu xa, ñoài baïi (nghóa laø xuùc phaïm ñeán Chuùa).
Neáu caâu traû lôøi laø "coù muoán theo ñaïo" thì beân taân toøng cuõng khoâng ñöôïc nhaän ñaëc aân. Neáu ngöôøi naøy muoán theo ñaïo thì lyù do baûo veä ñöùc tin cho ngöôøi taân toøng khoâng toàn taïi, neân khoâng coøn lyù do ñeå ban ñaëc aân ñeå xoùa boû hoân phoái vaø cho taùi hoân.[9] Thaùnh Phaoloâ noùi ñeán ngöôøi vôï hay choàng kia laø "ngoaïi ñaïo", nghóa laø khoâng coù yù muoán theo ñaïo hay theo ñaïo: "Neáu ngöôøi ngoaïi ñaïo muoán boû ngöôøi kia, thì cöù boû; trong tröôøng hôïp ñoù, choàng hay vôï coù ñaïo khoâng bò luaät hoân nhaân raøng buoäc" (1Cr 7,15)
Sau ñoù, neân hoûi theâm moät ít ñeå bieát lyù do hoï chia tay, ñeå thaåm ñònh raèng beân taân toøng - ngöôøi xin ñaëc aân, coù gaây ra côù ñeå beân ngoaïi ñaïo chia tay moät caùch chính ñaùng khoâng.
7) Vaán ñeà muïc vuï
Coù moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán muïc vuï, neân löu yù:
- Trong vieäc aùp duïng ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ, khi ngöôøi xin ñaëc aân laïi khoâng muoán theo ñaïo, seõ thaéc maéc: "Taïi sao beân ñaïo laïi baét toâi theo ñaïo môùi cho keát hoân?".[10]
Neân cho hoï bieát raèng, theo luaät Coâng giaùo thì chính hoân nhaân tröôùc cuûa hai ngöôøi löông ñaõ taïo thaønh daây hoân phoái. Theo giaùo thuyeát ñaïo Coâng Giaùo thì hoï ñang maéc ngaên trôû daây hoân phoái, khoâng ñöôïc keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo. Tuy nhieân khi hoï theo ñaïo, thì hoï ñöôïc höôûng moät "ñaëc aân". Giaùo hoäi khoâng ñoøi theo ñaïo nhö laø moät ñieàu kieän baét buoäc ñeå cho pheùp keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo. Giaùo Hoäi vaãn ban mieãn chuaån cho keát hoân khaùc ñaïo, chöù khoâng ñoøi buoäc theo ñaïo môùi cho keát hoân. ÔÛ ñaây, vaán ñeà laø ñöôïc "höôûng ñaëc aân" do vieäc töï nguyeän theo ñaïo.
- Ngöôøi löông theo ñaïo, ñeå ñöôïc höôûng ñaëc aân, tröôùc tieân phaûi laø moät taân toøng coù ñöùc tin. Vì vaäy khoâng ñöôïc chaáp thuaän ruùt ngaén thôøi gian döï toøng. Hoï neân ñöôïc hoïc giaùo lyù vaø traûi qua thôøi gian döï toøng ít laø 6 thaùng cho ñaày ñuû. Khi coù hoà nghi veà söï chaân thaønh trôû laïi ñaïo cuûa ngöôøi taân toøng, ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ khoâng ñöôïc pheùp ban, duø beân löông ñaõ ñöôïc Röûa toäi.[11]
- Neân cho ñoâi baïn bieát tröôùc, vieäc beân löông theo ñaïo khoâng ñöông nhieân cha sôû bò buoäc phaûi cho hoï höôûng ñaëc aân thaùnh Phaoloâ ñeå keát hoân.
- Neân traùnh Röûa toäi cho hoï moät vaøi ngaøy tröôùc khi cöû haønh keát hoân. Thôøi Thaùnh Phaoloâ hoï ñaõ laø taân toøng, nghóa laø ñaõ theo ñaïo vaø soáng ñaïo moät thôøi gian. Vaø hôn nöõa, Giaùo luaät quy ñònh moät soá coâng vieäc phaûi laøm "sau khi" ñöôïc Röûa toäi, tröôùc khi ban ñaëc aân nhö sau:
- Khoâng ñöôïc ban ñaëc aân khi:
Sau khi chòu pheùp Röûa Toäi, ngöôøi ñöôïc Röûa Toäi ñaõ gaây ra nguyeân nhaân khieán ngöôøi kia chia tay moät caùch chính ñaùng (ñ. 1143~2).
- Thöïc hieän vieäc chaát vaán sau khi ñöôïc Röûa toäi:
Vieäc chaát vaán naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän sau khi ñöông söï ñaõ ñöôïc Röûa Toäi nhöng vì moät lyù do quan troïng, Ñaáng Baûn Quyeàn ñòa phöông coù theå cho pheùp thöïc hieän vieäc chaát vaán aáy tröôùc khi ñöông söï ñöôïc Röûa Toäi (ñ. 1144~2).
8) Keát hoân vôùi moät Kitoâ höõu khoâng Coâng giaùo
Thoâng thöôøng, ngöôøi löông theo ñaïo Coâng Giaùo ñöôïc höôûng ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ ñeå keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo. Tuy nhieân Baûn Quyeàn ñòa phöông cuõng coù theå cho pheùp beân taân toøng Coâng giaùo keát hoân vôùi moät Kitoâ höõu khoâng Coâng giaùo (Vd. Tin Laønh, Anh Giaùo), hoaëc ban mieãn chuaån ngaên trôû hoân nhaân khaùc ñaïo ñeå keát hoân vôùi ngöôøi löông, chieáu theo quy taéc cuûa ñieàu 1147:
Tuy nhieân vì moät lyù do nghieâm troïng, Ñaáng Baûn quyeàn ñòa phöông coù theå cho pheùp beân ñaõ ñöôïc Röûa toäi duøng ñaëc aân thaùnh Phaoloâ ñeå keát hoân vôùi beân khoâng Coâng giaùo ñaõ ñöôïc Röûa toäi hay khoâng, nhöng cuõng phaûi tuaân giöõ nhöõng ñieàu maø luaät ñaõ quy ñònh veà hoân nhaân hoãn hôïp (ñ. 1147).
9) Ngöôøi löông, sau keát hoân, theo moät Kitoâ giaùo
Moät ngöôøi löông ñaõ keát hoân beân löông, sau ñoù laïi ñöôïc Röûa toäi trong moät coäng ñoaøn thuoäc moät giaùo hoäi hay moät coäng ñoaøn giaùo hoäi khoâng hieäp thoâng troïn veïn vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo (Vd. Anh Giaùo, Tin laønh...), thì vaãn ñöôïc höôûng ñaëc aân ñeå keát hoân vôùi beân Coâng giaùo.[12]
2. Ñaëc aân Ñöùc tin (in Favorem Fidei)
Ñaëc aân Ñöùc tin (in Favorem Fidei) khoâng ñöôïc ghi trong boä Giaùo Luaät 1983, nhöng ñöôïc quy ñònh trong moät soá vaên kieän Toøa Thaùnh. Nhöõng quy ñònh môùi nhaát ñöôïc ghi trong trong huaán thò Potestas Ecclesiae cuûa Boä giaùo lyù Ñöùc Tin, naêm 2001.
a- Teân goïi: Ñaëc aân Ñöùc tin - In Favorem Fidei
Ñaëc aân naøy ñoâi khi ñöôïc goïi laø Ñaëc aân Thaùnh Pheâroâ, nhöng trong vaên baûn chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh, chöõ "Ñaëc aân Ñöùc tin" (in Favorem Fidei) ñöôïc duøng.[13]
Cuõng neân bieát, theo nghóa chung, ñaëc aân thaùnh Phaoloâ (ñ. 1143-1147) hay thaùnh Pheâroâ (ñ. 1148-1149) ñeàu laø ñaëc aân ñöùc tin, nhaèm trôï giuùp ñöùc tin. Tuy nhieân, ôû ñaây, "Ñaëc aân Ñöùc tin" (in Favorem Fidei) laø teân goïi cuûa moät loaïi ñaëc aân rieâng, ñöôïc ban bôûi Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Chæ coù Ñöùc Giaùo Hoaøng, vôùi quyeàn Ñaïi dieän Chuùa Kitoâ, môùi coù theå thaùo gôõ hoân nhaân vôùi ñaëc aân naøy.[14] Hoà sô xin ñaëc aân seõ ñöôïc gôûi qua boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, coù söï chöùng thöïc cuûa Giaùm muïc ñòa phöông.
b- Ñoái töôïng ñöôïc höôûng ñaëc aân
Ñaëc aân Ñöùc Tin thaùo gôõ moät hoân nhaân khoâng bí tích, nghóa laø, hoân nhaân maø ít nhaát trong ñoù coù moät beân laø ngöôøi khoâng ñöôïc Röûa toäi (löông). Nhö vaäy, coù hai tröôøng hôïp ñöôïc thaùo gôõ chính yeáu:
- Hoân nhaân cuûa hai ngöôøi ñeàu khoâng ñöôïc Röûa toäi, nghóa laø, hoân nhaân cuûa hai ngöôøi löông. Nay hoï ñaõ ly dò vaø moät beân ngöôøi löông muoán ñöôïc ban Ñaëc aân Ñöùc tin ñeå keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo vôùi mieãn chuaån khaùc ñaïo.
Nhö vaäy, khaùc vôùi ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ, Ñaëc aân Ñöùc tin ban cho ngay caû tröôøng hôïp beân ngöôøi löông khoâng muoán theo ñaïo.
- Hoân nhaân chuaån khaùc ñaïo, nghóa laø, hoân nhaân ñaõ ñöôïc cöû haønh theo theå thöùc Coâng giaùo vôùi mieãn chuaån khaùc ñaïo. Nay hoï ñaõ ly dò vaø moät trong hai beân ñeàu coù theå xin Ñaëc aân Ñöùc Tin ñeå keát hoân môùi, vôùi nhöõng quy ñònh nhö sau:
- Beân Coâng giaùo coù theå xin Ñaëc aân chæ khi tieán tôùi keát hoân vôùi ngöôøi Röûa toäi Coâng giaùo hay Kitoâ giaùo khaùc. Neáu tieán tôùi keát hoân vôùi ngöôøi löông vôùi pheùp chuaån khaùc ñaïo thì khoâng ñöôïc (Vì hoï ñaõ ñöôïc mieãn chuaån khaùc ñaïo moät laàn roài, nay Giaùo hoäi khoâng cho laàn nöõa).
- Beân ngöôøi löông coù theå xin Ñaëc aân chæ khi ngöôøi naøy theo ñaïo, hay ñöôïc Röûa toäi Coâng giaùo hay Tin laønh... vaø keát hoân vôùi moät ngöôøi ñaõ ñöôïc Röûa toäi (Coâng giaùo, Tin laønh), (Chæ ban ñaëc aân ñeå keát hoân ít ra laø hoãn hôïp, Giaùo hoäi khoâng cho mieãn chuaån khaùc ñaïo moät laàn nöõa).
c- Nhöõng ñieàu kieän höôûng Ñaëc aân Ñöùc tin
Nhöõng ñieàu kieän höôûng ñaëc aân ñöôïc thaáy ôû ñieàu 4 vaø 5 cuûa huaán thò Potestas Ecclesiae naêm 2001 nhö sau:
1) Hoaøn toaøn khoâng theå taùi hôïp, khoâng coù loãi trong vieäc ly hoân
Ñieàu 4:
Ñeå ñöôïc ban Ñaëc aân thaùo gôõ daây hoân phoái, yeâu caàu vaøo luùc ban Ñaëc aân caàn phaûi:
(1) Hai ngöôøi phoái ngaãu khoâng coù hy voïng naøo ñeå coù theå phuïc hoài soáng ñôøi hoân nhaân vôùi nhau nöõa;
(2) Ngöôøi ñöùng ñôn khoâng coù loãi gì, do baûn thaân mình hay phaàn lôùn do mình, trong vieäc gaây ra ñoå vôõ cuûa cuoäc hoân nhaân tröôùc; vaø ngöôøi phoái ngaãu töông lai cuõng khoâng coù traùch nhieäm gaây ra cuoäc ly hoân tröôùc.
Ñieàu kieän veà ngöôøi ñöùng ñôn, ôû ñieàu 4 laø "khoâng coù loãi gì" trong vieäc gaây ñoå vôõ hoân nhaân tröôùc. Ñieàu naøy quaû laø thu heïp laïi phaïm vi ñöôïc ban ñaëc aân. Xaùc ñònh ñöôïc moät beân khoâng coù loãi gì trong vieäc chia tay laø moät ñieàu khoù khaên ñoái vôùi thaåm phaùn hoaëc ngöôøi phuï traùch ñieàu tra.
2) Caû hai beân phaûi cam keát veà vieäc giöõ ñaïo; ñaëc aân chæ ban moät laàn
Ñieàu 5:
~1 Veà phía ngöôøi Coâng giaùo, neáu muoán keát öôùc hoaëc hôïp thöùc hoùa hoân nhaân môùi vôùi ngöôøi chöa Röûa toäi hay ngöôøi ñaõ Röûa toäi khoâng Coâng giaùo, caàn phaûi loaïi boû nhöõng nguy cô maát ñöùc tin vaø ngöôøi khoâng Coâng giaùo phaûi höùa ñeå töï do giöõ ñaïo cho ngöôøi Coâng giaùo vaø ñeå cho con caùi ñöôïc röûa toäi vaø giaùo duïc Coâng giaùo.
~2. Ñaëc aân thaùo gôõ hoân nhaân chæ ñöôïc ban khi ñieàu treân ñöôïc laøm baèng giaáy tôø vaø ñöôïc caû hai beân kyù xaùc nhaän. Ñaëc aân ñöùc tin naøy chæ ñöôïc ban cho moät laàn, khoâng theå xin moät laàn nöõa.
Ñieàu 5 ñoøi hoûi nhöõng ñieàu kieän töông töï nhö tröôøng hôïp cho pheùp keát hoân hoån hôïp hoaëc keát hoân khaùc ñaïo (ñ. 1125). Tuy nhieân vieäc ban ñaëc aân ñoøi hoûi maïnh meõ hôn laø phaûi höùa: "ngöôøi khoâng Coâng giaùo phaûi höùa ñeå töï do giöõ ñaïo cho ngöôøi Coâng giaùo vaø ñeå cho con caùi ñöôïc röûa toäi vaø giaùo duïc Coâng giaùo".
Moät ñieàu kieän khaùc laø caû hai beân trong keát hoân tröôùc phaûi kyù ñôn, nghóa laø, beân xin ñaëc aân cuõng phaûi coù söï ñoàng yù vaø kyù ñôn cuûa beân kia.
Ñaëc aân chæ ban moät laàn. Neáu hoân nhaân vôùi ñaëc aân bò tan vôõ thì khoâng ñöôïc xin tieáp ñaëc aân khaùc.
3) Khoâng coù hoà nghi veà söï chaân thaønh trôû laïi ñaïo
Ñieàu 7~3
Ñöùc Giaùm Muïc khoâng ñöôïc gôûi thænh caàu leân Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin neáu coù söï hoà nghi veà söï chaân thaønh trôû laïi ñaïo cuûa ngöôøi ñöùng ñôn hay lôøi höùa cuûa ngöôøi kia trong hoân nhaân, duø moät hay caû hai ñaõ nhaän pheùp röûa toäi.
Ñaëc aân ñoøi hoûi söï chaân thaønh trôû laïi ñaïo cuûa ngöôøi ñöùng ñôn moät caùch roõ reät hôn, so vôùi ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ.
d- AÙp duïng ñaëc aân Ñöùc Tin ôû Vieät Nam
Ñoái töôïng coù theå xin vaø ñöôïc höôûng Ñaëc aân Ñöùc tin ôû Vieät Nam raát nhieàu, cuï theå laø nhöõng tröôøng hôïp:
- Hoân nhaân vôùi mieãn chuaån khaùc ñaïo bò tan vôõ, beân Coâng giaùo coù theå taùi hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo, hoaëc beân ngöôøi löông nay theo ñaïo muoán keát hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo.
- Moät trong hai vôï choàng ngöôøi löông ñaõ ly dò muoán taùi hoân vôùi ngöôøi Coâng giaùo nhöng laïi khoâng muoán theo ñaïo (Ñaëc aân Thaùnh Phaoloâ ñoøi hoûi phaûi theo ñaïo).
Thuû tuïc vaø vieäc thaåm tra ñöôïc thöïc hieän trong giaùo phaän bôûi nhöõng ngöôøi chuyeân traùch do Ñöùc Giaùm muïc uûy thaùc hoaëc bôûi toøa aùn giaùo phaän. Ñaëc aân ñoøi ñieàu tra kyõ löôõng ñeå xaùc minh beân ngöôøi löông chöa heà ñöôïc Röûa toäi, vì ôû Taây Phöông haàu heát ñaõ ñöôïc Röûa toäi. Maët khaùc, phaûi xaùc nhaän ngöôøi ñöùng ñôn khoâng coù loãi laàm gì trong vieäc tan vôõ cuûa cuoäc hoân nhaân tröôùc; vaø ngöôøi phoái ngaãu töông lai cuõng khoâng coù traùch nhieäm gaây ra cuoäc ly hoân tröôùc (ñieàu 4, soá 2).
Tröôùc khi gôûi hoà sô leân Toøa Thaùnh, caàn coù xaùc thöïc vaø yù kieán tích cöïc cuûa Ñöùc Giaùm muïc Giaùo phaän.
ÔÛ Vieät Nam, trong caùc Giaùo phaän, vieäc xin Ñaëc aân Ñöùc tin haàu nhö chöa thöïc hieän ñöôïc. Coù leõ do thieáu nhaân söï, vaø cuõng do thuû tuïc nhieàu, kyõ löôõng vaø phaûi vieát baèng ngoaïi ngöõ.
JB. Leâ Ngoïc Duõng
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Thôøi caùc Toâng Ñoà, hoï laø nhöõng ngöôøi taân toøng, nghe rao giaûng vaø ñaõ theo ñaïo.
[2] x. J.P. BEAL et alii, New Commentary...,1365.
[3] Neáu ngöôøi löông ñaõ theo ñaïo ñoù coù nhöõng haønh vi xaáu nghieâm troïng, khieán cho ngöôøi löông kia coù lyù do chính ñaùng ñeå chia tay; ví duï, coù nhöõng haønh vi baïo haønh, ngoaïi tình...
[4] x. Ibid.
[5] x. Ibid.
[6] X. F.M. CAPPELLO, De matrimonio, n. 770.
[7] X. J.P. BEAL et alii, New Commentary..., 1366.
[8] Giaáy ly dò daân söï khoâng thay theá ñöôïc cho vieäc chaát vaán. Neáu khoâng chaát vaán vaø cuõng khoâng xin pheùp mieãn chaát vaán, hoân nhaân voâ hieäu.
[9] Ñieàu naøy chöùng toû vieäc hoï chia tay vaø coù giaáy ly dò cuõng chöa ñuû. Coøn phaûi xaùc ñònh theâm beân ngoaïi ñaïo kia khoâng coù yù muoán theo ñaïo.
[10] Thaéc maéc cho thaáy, vieäc aùp duïng ñaëc aân cho nhöõng ngöôøi naøy quaû laø khoâng ñuùng vôùi yù Thaùnh Phaoloâ. Vì vaøo thôøi ngaøi, ngöôøi löông ñaõ nghe giaûng vaø theo ñaïo, tröôùc khi keát hoân môùi.
[11] Söï ñoøi hoûi hoïc ít laø 6 thaùng naøy ñöôïc döïa vaøo baûn chaát cuûa ñaëc aân, laø ñöùc tin vaø hoå trôï ñöùc tin cho ngöôøi taân toøng. Moät caùch töông töï, huaán thò Potestas Ecclesiae cuûa Boä giaùo lyù Ñöùc Tin, naêm 2001, ñoøi hoûi ñeå ban Ñaëc AÂn Ñöùc tin nhö sau: "Ñöùc Giaùm Muïc khoâng ñöôïc gôûi thænh caàu leân Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin neáu coù söï hoà nghi veà söï chaân thaønh trôû laïi ñaïo cuûa ngöôøi ñöùng ñôn hay lôøi höùa cuûa ngöôøi kia trong hoân nhaân, duø moät hay caû hai ñaõ nhaän pheùp röûa toäi" (ñ. 7~3).
[12] x. J.P. BEAL et alii, New Commentary..., 1366, Traû lôøi cuûa Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, 30-8-1976, CLD 8, 837-840.
[13] Huaán thò Potestas Ecclesiae cuûa Boä giaùo lyù Ñöùc Tin veà höôùng daãn thuû tuïc ñieàu tra thaùo gôõ daây hoân phoái nhôø ñaëc aân ñöùc tin, ban haønh taïi Roâma ngaøy 30/4/2001.
[14] Ñöùc Giaùo Hoaøng, vôùi tö caùch Ñaïi dieän Chuùa Kitoâ, ban ñaëc aân thaùo côûi hoân phoái. Ngaøi khoâng laáy quyeàn cai quaûn cuûa Thaùnh Pheâroâ ñeå thaùo côûi. Vì vaäy, moät caùch coù yù nghóa hôn, Toøa Thaùnh duøng teân "Ñaëc aân Ñöùc Tin", chöù khoâng duøng teân "Ñaëc aân Thaùnh Pheâroâ". Maët khaùc, Thaùnh Pheâroâ ñaõ khoâng chæ daïy veà ñaëc aân naøy, nhö tröôøng hôïp cuûa ñaëc aân thaùnh Phaoloâ.
(Nguoàn: Giaùo Luaät Coâng Giaùo 05/11/2021)