Lòch söû vaø yù nghóa Thöù Tö Leã Tro.

Lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï

Ngaøy Thöù Tö Leã Tro, chuùng ta nghe vaêng vaúng lôøi thaùnh ca töø Saùch Saùng theá: Hôõi ngöôøi haõy nhôù mình laø tro buïi vaø seõ trôû veà buïi tro. Lôøi Kinh thaùnh naøy nhaéc nhôû chuùng ta yù thöùc veà thaân phaän con ngöôøi qua bieåu hieäu "buïi tro" ñöôïc duøng trong Kinh thaùnh vaø trong nghi leã ngaøy Thöù Tö ñaàu Muøa Chay. Trong baøi vieát naøy toâi seõ noùi qua veà lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï cuûa Ngaøy Thöù Tö Leã Tro.

1. Lòch söû Thöù Tö Leã Tro

Nhöõng Quy luaät toång quaùt cuûa Naêm phuïng vuï noùi veà ngaøy Thöù Tö Leã Tro nhö sau: "Muøa Chay baét ñaàu töø Thö Tö Leã Tro vaø keát thuùc ngay tröôùc Thaùnh leã Tieäc Ly. Ngaøy Thöù Tö ñaàu Muøa Chay coù xöùc tro; ngaøy ñoù khaép nôi aên chay" (soá 28 vaø 29). Lôøi chæ daãn naøy cho chuùng ta bieát yù nghóa cuûa Ngaøy Thöù Tö Leã Tro trong Naêm phuïng vuï, cuõng nhö trong suoát Muøa Chay thaùnh. Vôùi Thöù Tö Leã Tro, Giaùo hoäi baét ñaàu Muøa Chay. Ngoaøi ra trong cô caáu phuïng vuï cuûa ngaøy naøy, Giaùo hoäi cöû haønh leã nghi laøm pheùp tro vaø xöùc tro.

Trong truyeàn thoáng phuïng vuï töø theá kyû thöù 7, Ngaøy Thöù Tö Leã Tro laø moät ngaøy quan troïng, vaø khoâng moät leã naøo coù theà vöôït leân treân. Ngöôøi ta cuõng goïi ngaøy naøy laø "Ñaàu Muøa Chay" (Caput ieiunii), hay " Ñaàu Muøa aên chay 40 ngaøy" (Caput Quadragesimalis). Vieäc aên chay trong Muøa naøy ñaõ coù töø thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorioâ Caû (590-604).

Veà nghi thöùc laøm pheùp tro vaø xöùc tro, qua thôøi gian leã nghi naøy ñaõ coù söï bieán ñoåi töø moät nghi thöùc nghi thöùc thoáng hoái trong ñònh cheá veà taäp tuïc thoáng hoái coâng coäng thôøi xöa. Lòch söû phuïng vuï veà vieäc thaønh hình Nghi thöùc cöû haønh bí tích thoáng hoái vaø hoøa giaûi, cuõng nhö ñònh cheá Giaùo hoäi veà moät soá sinh hoaït ñaëc bieät, ñaõ coù tuïc leä boû tro cho hoái nhaân coâng coäng ñaõ phaïm moät soá toäi naëng caùch coâng khai, maø moïi nguôøi ñeàu bieát, nhö choái boû ñöùc tin, gieát ngöôøi, ngoaïi tình... Nhöõng ngöôøi naøy bò loaïi ra khoûi coäng ñoaøn tín höõu. Ñeå ñöôïc nhaän laïi trong coäng ñoaøn, hoï phaûi laøm vieäc thoáng hoái coâng coäng theo ñònh cheá Giaùo hoäi ñöa ra. Vaøo ngaøy thöù tö tröôùc Chuùa Nhaät thöù nhaát Muøa Chay, nhöõng hoái nhaân coâng coäng naøy seõ tuï taäp laïi taïi nhaø thôø chính toøa, vaø sau khi xöng thuù toäi cuûa mình, hoï seõ ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc trao cho chieác aùo nhaäm mang treân mình, roài laõnh nhaän tro treân ñaàu vaø treân mình. Sau ñoù hoï bò ñöoåi ra khoûi nhaø thôø vaø ñöôïc chæ ñònh ñi tôùi moät tu vieän ñeå ôû ñoù vaø thi haønh moät soá vieäc thoáng hoái ñaõ ra cho hoï. Vaøo saùng thöù naêm Tuaàn thaùnh, caùc hoái nhaân naøy tuï taäp laïi taïi nhaø thôø chính toøa, ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc xem xeùt vieäc thöïc haønh thoáng hoái cuûa hoï trong Muøa Chay, sau ñoù ngaøi ñoïc lôøi xaù giaûi toäi loãi cuûa hoï ñeå giao hoøa vôùi coäng ñoaøn. Töø ñaây hoï ñöôïc quyeàn tham döï caùc buoåi cöû haønh bí tích. Taïi Roâma, vaøo theá kyû thöù 7, caùc hoái nhaân coâng coäng taäp hoïp taïi moät soá nhaø thôø töôùc hieäu (tituli) cuûa thaønh phoá, cuõng nhö taïi 4 Ñaïi Vöông cung thaùnh ñöôøng thaùnh Pheâroâ, thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh, thaùnh Gioan Lateranoâ vaø Ñöùc Baø Caû, ñeå cöû haønh nghi leã nhö vöøa noùi treân ñaây.

Veà sau ñònh cheá thoáng hoái coâng coäng khoâng coøn nöõa, tuy nhieân leã nghi boû tro vaãn coøn giöõ laïi trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro. Ñaàu tieân chæ coù caùc tín höõu laõnh nhaän tro treân mình. Veà sau caùc Ñöùc Giaùo hoaøng vaø tín höõu ñeàu laõnh tro, ñeå toû loøng thoáng hoái. Sang theá kyû thöù 10, thì coù vieäc laøm pheùp tro vaø moät lôøi nguyeän keøm theo baét chöôùc cô caáu thaùnh leã, nghóa laø coù lôøi nguyeän gioáng nhö Kinh nguyeän thaùnh theå, vaø vieäc laõnh nhaän tro nhö khi cöû haønh vieäc röôùc leã.

Vaøo theá kyû thöù 11, cuõng taïi Roâma, Ñöùc Giaùo hoaøng taäp hoïp caùc giaùo syõ, giaùo daân taïi nhaø thôø thaùnh Anastasia. Ngaøi laøm pheùp tro, boû tro cho moïi ngöôøi, sau ñoù taát caû ñi kieäu veà nhaø thôø thaùnh nöõ Sabina ôû ñoài Aventino. Trong khi ñi kieäu, Ñöùc Giaùo hoaøng vaø coäng ñoaøn haùt kinh caàu caùc thaùnh. Taát caû ñeàu maëc aùo nhaäm, ñi chaân khoâng, ñeå toû loøng thoáng hoái aên naên. Khi ñoaøn kieäu ñeán nhaø thôø thaùnh Sabina, Ñöùc Giaùo hoaøng ñoïc lôøi xaù giaûi vaø coäng ñoaøn cuøng haùt baøi "Chuùng ta haõy thay ñoåi ñôøi soáng, Xöùc tro vaø aên chay haõm mình, khoùc than vì loãi laàm ñaõ phaïm. Haõy khaån caàu Thieân Chuùa chuùng ta. Vì Ngöôøi raát töø bi nhaân haäu saüng saøng tha thöù moïi toäi khieân" (Immutemur, xc. Ge 2, 13). Sau ñoù ngaøi cöû haønh thaùnh leã. Ñoù laø traïm ñaàu tieân (statio) cuûa Muøa Chay. Ngaøy nay vaøo Thöù Tö Leã Tro, Ñöùc Giaùo hoaøng cuõng ñeán laøm pheùp tro vaø boû tro taïi nhaø thôø thaùnh nöõ Sabina theo truyeàn thoáng xöa. Tröôùc ñoù coù cuoäc röôùc kieäu töø nhaø thôø thaùnh Anselmoâ cuõng treân doài Aventino. Taïi nhaø thôø thaùnh nöõ Sabina, ngaøi coâng boá söù ñieäp Muøa Chay cho toaøn theå Giaùo hoäi (Söù ñieäp Muøa Chay naêm 2002 mang töïa ñeà: Anh em ñaõ laõnh nhaän nhöng khoâng, thì haõy cho ñi nhöng khoâng [Mt 10,8]).

Vaøo naêm 1091, Coâng ñoàng Benevento (Nam Italia) ñaõ truyeàn cöû haønh nghi leã boû tro cho taát caû caùc nôi trong Giaùo hoäi. Trong khi boû tro, vò linh muïc ñoïc lôøi: "Ta laø thaân caùt buïi seõ troû veà caùt buïi" (St 3, 19). Tro naøy laáy töø nhöõng caønh laù ñaõ ñöôïc laøm pheùp trong ngaøy Chuùa nhaät Leã Laù naêm tröôùc ñeå laïi. Tröôùc coâng cuoäc canh taân phuïng vuï cuûa Coâng ñoàng chung Vaticanoâ II, leã nghi laøm pheùp tro vaø boû tro ñöôïc cöû haønh tröôùc thaùnh leã. Vaøo naêm 1970, khi coâng boá Saùch Leã Roâma ñöôïc tu chính, thì leã nghi naøy ñöôïc cöû haønh sau phaàn phuïng vuï lôøi Chuùa. Ngoaøi caâu trích töø Saùch Saùng theá, coøn coù theâm moät coâng thöùc duøng khi boû tro, laáy töø Phuùc aâm: "Haõy aên naên saùm hoái vaø ñoùn nhaän Tin Möøng" (Mc 1,15). Vôùi coâng thöùc môùi naøy ñöôïc theâm vaøo, thì bieåu hieäu "tro" ñaõ mang theâm moät yù nghóa môùi nöõa ñoù laø vieäc canh taân ñôøi soáng trong suoát Muøa Chay thaùnh. Sau ñaây laø moät trong hai lôøi nguyeän laøm pheùp tro: "Laïy Chuùa, Chuùa nhaân töø ñoái vôùi ai khieâm toán, vaø tha thöù cho keû bieát aên naên. Xin nghe lôøi chuùng con khaån nguyeän vaø roäng tay giaùng phuùc cho heát thaûy chuùng con saép nhaän laáy tro naøy, ñeå chuùng con kieân trì giöõ boán möôi ngaøy chay thaùnh, vaø nhôø ñoù ñöôïc neân tinh tuyeàn, xöùng ñaùng cöû haønh maàu nhieäm Vöôït qua cuûa Ñöùc Kitoâ, Con Moät Chuùa, Ñaáng haèng soáng vaø hieån trò muoân ñôøi" (coøn coù moät lôøi kinh khaùc trong Saùch Leã Roâma).

2. YÙ nghóa vieäc boû tro vaø ngaøy Thöù Tö Leã Tro

Trong Cöïu Öôùc, vieäc xöùc tro vaø maëc aùo nhaäm ñöôïc duøng ñeå thöïc haønh vaø bieåu loä loøng thoáng hoái caù nhaân hay toaøn theå coäng ñoaøn daân Israel. Tro chæ thaân xaùc chuùng ta laø buïi tro, seõ phaûi cheát (xc. St 3,18.27; Giob 34, 17; Gr 6, 26; 25, 34; Est 4,13; Is 58, 5; Dn 9,3; Giona 3,6; Giudith 4,16; 9,1).

Trong truyeàn thoáng caùc ñan só vaø tuï vieän, tro ñöôïc duøng ñeå noùi leân moái lieân heä vôùi söï cheát vaø söï khieâm nhöôøng thoáng hoái tröôùc maët Chuùa. Vì theá, caùc tu só, caùc ñan só coù tuïc leä taïi moät soá nôi, muoán naèm treân ñoáng tro vôùi chieác aùo nhaëm ñeå cheát. Thaùnh Martino thaønh Tours beân Phaùp ñaõ noùi: "Khoâng gì xöùng hôïp hôn cho moät tu só laø vieäc naèm cheát treân ñoáng tro buïi". Caùc vò naøy laáy tro ñaõ ñöôïc laøm pheùp trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro, roài veõ hình thaùnh giaù treân ñaát, treân ñoù coøn traûi theâm aùo nhaëm vaø roài caùc vò naèm treân ñoù khi haáp hoái vaø khi cheát. Caùc tu só cuõng coù thoùi quen troän tro vaøo baùnh nhö cuûa aên. Ñoù laø moät hình thöùc haõm mình nhieäm nhaët maø caùc tu só phaûi giöõ.

Töø ñaây chuùng ta nhaän ra, tröôùc tieân Giaùo hoäi ñaõ ñaët neàn taûng cho vieäc thoáng hoái, ñoù laø nhìn nhaän laïi tình traïng nguyeân tuyeàn cuûa ôn thaùnh ñaõ bò maát do toäi nguyeân toà, vaø haäu quaû laø con ngöôøi xa Thieân Chuùa, ttoán traùnh Thieân Chuùa. Con ngöôøi seõ phaûi cheát nhö laø moät haäu quaû cuûa toäi loãi. Vì theá caàn phaûi "quay trôû laïi" moät caùch taän caên, nhö yù nghóa dieãn taû qua töø "canh taân" trong ngoân ngöõ Do thaùi, laø quay ngöôïc laïi vôùi 360 ñoä. Ñaøng khaùc suy tö veà buïi tro, ñeå cho thaáy söï yeáu heøn cuûa mình vaø tính caùch tuøy thuoäc vaøo Thieân Chuùa vì con ngöôøi ñöôïc Ngaøi taïo döïng. Nhöng Thieân Chuùa ñoaùi thöông vaø ban ôn cöùu roãi. Phuïng vuï ñaõ dieãn taû neàn taûng naøy qua caùc bieåu hieäu vaø caùc lôøi kinh cuûa ngaøy Thö Tö Leã Tro.

Cuøng vôùi moät soá bieåu hieäu khaùc ñöôïc Giaùo hoäi duøng trong Muøa Chay, nhö maàu aùo leã tím, khoâng ñoïc Kinh Vinh Danh, khoâng tröng boâng hoa treân baøn thôø, khoâng duøng ñaøn trong thaùnh leã, buïi tro cuõng ñöôïc duøng ñeå cho thaáy tính caùch thoáng hoái cuûa Muøa Chay vaø thaân phaän cuûa con ngöôøi hay cheát.

Noùi toùm laïi, leã nghi laøm pheùp tro vaø boû tro trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro gôïi ra cho tín höõu veà moät thôøi ñieåm quan troïng ñang baét ñaàu lieân heä tôùi ôn cöùu roãi cuûa hoï, ñoù laø Muøa Chay. Ñoàng thôøi, leã nghi khôûi ñaàu naøy cuõng ñeà ra cho tín höõu moät haønh trình phaûi ñi theo trong thôøi gian suoát Muøa Chay.

Haønh trình ñoù laø thöïc haønh caùc vieäc laøm bieåu loä söï thoáng hoái, soáng baùc aùi; ñaøng khaùc, tín höõu cuõng phaûi ñi saâu vaøo taâm tình thoáng hoái, khi suy tö veà thaân phaän con ngöôøi, veà loãi laàm cuûa mình vaø nhu caàu khaån thieát phaûi trôû veà, phaûi canh taân cuoäc soáng. Tuy nhieân, tín höõu khoâng laøm nhöõng vieäc naøy trong yù thöùc khoå haïnh caù nhaân, nhöng laø ñeå höôùng veà ôn cöùu roãi Chuùa Kitoâ ñaõ thöïc hieän vaø Giaùo hoäi ñang chuaån bò möøng trong ñaïi leã Phuïc sinh. Ngaøy nay caùc bieåu hieäu beân ngoaøi, nhö thoáng hoái coâng coäng, nhö maëc aùo nhaäm, nhö ñi chaân khoâng trong cuoäc haønh höông, vv... khoâng coøn ñöôïc thöïc hieän nhö xöa, vì hoaøn caûnh xaõ hoäi ñoåi thay, nhöng thaùi ñoä vaø yù chí thoáng hoái, canh taân trôû veà vaãn phaûi in khaéc saâu ñaäm trong thaâm taâm moãi ngöôøi. Moãi ngöôøi seõ töï ñöa ra cho mình moät soá nhöõng thöïc haønh thoáng hoái trong cuoäc soáng cuï theå ñeå bieåu loä yù nghóa vaø tinh thaàn cuûa leã nghi xöùc tro.

Roâma ngaøy 9-2-2002.

Lm. Phanxicoâ Borgia Traàn Vaên Khaû

Back to Home Page