Sô löôïc Tieåu Söû
Ñöùc Cha Pheâroâ Gioan Traàn Xuaân Haïp
Sô löôïc Tieåu Söû Ñöùc Cha Pheâroâ Gioan Traàn Xuaân Haïp
Ñöùc Cha Pheâroâ Gioan Traàn Xuaân Haïp chaøo ñôøi ngaøy 06.10.1920, trong moät gia ñình ñaïo ñöùc, thuaàn tuyù coâng giaùo taïi giaùo xöù Nhaân Hoøa, thuoäc xaõ Nghi thuaän (Nghi Loäc, Ngheä An), xöa laø laøng Nhaân Hoaø, con cuûa cuï Pheâroâ Traàn vaên Tröôøng vaø baø Maria Haø thò Coøn. Laø con thöù hai trong 6 anh em.
- linh muïc ñaàu tieân trong thaân toäc laø cha Haø vaên Gia, caäu ruoät cuûa Ñöùc coá giaùm muïc - beân noäi,
- beân noäi, coù hai anh em ruoät laø chuûng sinh: Traàn Khaùnh vaø Traàn Khanh, tham gia phong traøo Ñoâng Du.
- Ñaëc bieät linh muïc Nguyeãn Thaàn Ñoàng, moät trong 3 linh muïc yeâu nöôùc thuoäc giaùo phaän Vinh, bò Phaùp baét vaø ñaøy ñi Coân ñaûo, roài veà soáng vaø maát taïi queâ nhaø - Sau naøy, coù linh muïc Haø Ngoïc Cai, linh muïc... Ñaäu vaø nhöõng linh muïc khaùc hieän hoïc taäp vaø phuïc vuï ôû phía Nam hoaëc ôû nöôùc ngoaøi.
Leân 9 tuoåi, chuù beù Traàn Xuaân Haïp ñöôïc caäu ruoät laø linh muïc Haø Vaên Gia ñöa leân ôû vôùi mình taïi giaùo xöù Ngoïc Long. Naêm 1931, Cha Gia maát taïi Cam Laâm, chuù Haïp ñöôïc troái cho Cha giaø Hieân, ngöôøi Laøng Tuøng, giaùo xöù Buøi Ngoïa.
Naêm 1933 Cha giaø Hieân göûi chuù Haïp vaøo Chuûng vieän Döï Bò Xuaân Phong, ôû ôû Dieãn chaâu, khoaù thöù 2. Naêm 1936 chuù vaøo Tieåu Chuûng vieän Xaõ ñoaøi. Naêm 1942 ñi thöïc taäp thaày giaûng, daïy hoïc ôû Tieåu chuûng vieän. Naêm 1951 thaày Haïp vaøo Ñaïi Chuûng Vieän. Ngaøy 01 thaùng 2 naêm 1959, thuï phong Linh muïc taïi Nhaø thôø Chính Toaø Xaõ ñoaøi.
Sau ñoù, Ngöôøi laàn löôït laøm quaûn xöù Minh Caàm töø 1959 ñeán 1963, Ñan Sa töø 1963 ñeán 1973. Töø 1973 ñeán 1979, laøm Quaûn haït Höôùng Phöông kieâm Toång Ñaïi Dieän. Trong caû 3 nhieäm sôû, cha Traàn Xuaân Haïp luoân luoân laø moät linh muïc maãu möïc veà muïc vuï: taän tình phuïc vuï giaùo daân vôùi moät nhieät tình toâng ñoà haêng say.
Ngaøy 10.01.1979, Toaø Thaùnh ban saéc phong boå nhieäm Cha Traàn Xuaân Haïp laøm Giaùm muïc Giaùo Phaän Vinh, thay theá Ñöùc Cha Pheâroâ Nguyeãn Naêng qua ñôøi ngaøy 06.7.1978. Ngaøy 03.03.1979, vò Giaùm muïc ñaéc cöû cung hieán Nhaø thôø chính toaø môùi.
Ngaøy 04.03.1979 thuï phong giaùm muïc do Ñöùc Toång Giaùm muïc Haø noäi Giuse Trònh vaên Caên chuû phong, cuõng laø ngaøy Khaùnh thaønh Nhaø thôø chính toaø giaùo phaän. Luùc naøy vò Taân giaùm muïc vöøa troøn 59 tuoåi, tieáp nhaän moät giaùo phaän ñoâng giaùo daân, nhöng ñaày tan hoang veà tinh thaàn vaø vaät chaát, sau nhieàu naêm chieán tranh.
Khi choïn cho ñôøi Giaùm muïc cuûa mình khaåu hieäu "Xin cho con say meâ Thaùnh giaù", haún laø Ngöôøi ñaõ thaáy tröôùc raát roõ gaùnh naëng ñang ñeø leân vai mình, vaø yù thöùc saâu saéc raèng chæ coù say meâ Thaùnh giaù, nghóa laø vui loøng chaáp nhaän gaùnh naëng nhö Thaùnh giaù Chuùa göûi vaø noi göông Chuùa vaùc Thaùnh giaù, môùi mong troøn ñöôïc söù maïng ñaõ giao phoù. Hai möôi hai naêm cheøo choáng laùi con thuyeàn giaùo phaän Vinh, chöùng toû Ngöôøi ñaõ hieåu vaø soáng khaåu hieäu cuûa mình nhö vaäy.
Ñöùc Cha ñaõ ñi Roâma 3 laàn ad limina: laàn thöù nhaát sau Hoäi Nghò Giaùm muïc Vieät Nam naêm 1980 vôùi böùc Thö chung noåi tieáng veà ñöôøng höôùng muïc vuï theo Coâng ñoàng Vatican II.
Trong chuyeán ñi Roâma laàn hai, Ñöùc Cha ñaõ xin vaø ñöôïc Toaø Thaùnh ban pheùp môû Naêm Thaùnh Giaùo Phaän Vinh naêm 1892-1992 vaø möøng 100 naêm hieán daâng cho Ñöùc Maria 1892-1992 vaø 146 naêm thaønh laäp giaùo phaän 1846-1902. Ñöùc Cha ñaõ taän duïng cô hoäi ñaëc bieät naøy ñeå thaêng tieán moïi maët trong giaùo phaän. Trong phaàn keát cuûa baøi dieãn töø ñoïc trong Thaùnh leã khai maïc Naêm Thaùnh, chuùng ta thaáy roõ: ñoái vôùi vò Coá Giaùm Muïc, lòch söû vôùi nhöõng thaêng traàm, nhöõng hay dôû cuûa noù luoân luoân ñöôïc loïc qua laêng kính ñöùc tin, moät ñöùc tin coù beà daøy hai ngaøn naêm theå nghieäm. Caùi nhìn saâu vaøo lòch söû cuûa Ñöùc coá Giaùm muïc. Trong phaàn keát baøi dieãn vaên khai maïc Naêm Thaùnh giaùo phaän, Ngöôøi noùi: "Kính thöa toaøn theå anh chò em, Hoâm nay chuùng ta ñaët moät caùi nhìn sô qua veà coäi nguoàn lòch söû chuùng ta ñeå nhaän ra raèng: treân ñôøi naøy caùi gì cuõng coù hai maët, maët traùi vaø maët phaûi. Moät maët ôû nôi caùi naøy töôûng laø coù lôïi, teù ra coù caùi haïi keøm theo. Traùi laïi, coù caùi xem baát lôïi, nhöng roài laïi cho ta nhieàu lôïi hôn. Vaäy thì möøng leã hoâm nay, chuùng ta nhìn laïi töø coäi nguoàn trong caû hai maët ñoù. Maëc duø söï trình baøy cuûa toâi quaù sô löôïc vì boû soùt nhieàu, nhöng coù leõ cuõng ñuû ñeå khaúng ñònh caâu noùi cuûa cha oâng chuùng ta raèng "Nhaân ñònh nhö thöû nhö thöû, thieân lí vò nhieân vò nhieân, coù nghóa laø "con ngöôøi toan ñònh theá naøy theá noï, nhöng leõ trôøi khaùc xa. Ngöôøi AÂu cuõng ñieäp yù nhö vaäy khi noùi "L'homme propose, Dieu dispose", "con ngöôøi toan tính, nhöng Thieân Chuùa xeáp ñònh". Phaûi, nôi trang söû cuûa ñòa phaän Vinh traûi qua 150 naêm, luoân luoân ta thaáy ñöôïc raèng: beân traùi caùi töï nhieân, coøn coù caùi gì sieâu nhieân leøo laùi lòch söû cuûa con ngöôøi. Chính caùi aáy môùi ñem laïi cho chuùng ta nieàm tin vöõng chaéc ñeå can ñaûm böôùc ñi, ngaøy ngaøy vui soáng, saün saøng coáng hieán söùc mình ñeå xaây döïng trang lòch söø ngaøy mai" (Trích Kyû yeáu Naêm Thaùnh Giaùo Phaän Vinh, trang 29).
Choã döïa cuûa nieàm tin vöõng chaéc ñoù, Ñöùc Coá Giaùm muïc ñaõ noùi leân coâng khai, cuõng chính trong baøi dieãn töø khai maïc Naêm Thaùnh giaùo phaän, chính laø "söï giuùp ñôõ cuûa chính quyeàn caùc caáp, söï coäng taùc cuûa haøng linh muïc vôùi söï hoä trôï cuûa moïi thaønh phaàn Daân Chuùa. Ñoù laø nieàm khích leä cho nhöõng coá gaéng cuûa toâi trong hi voïng nhôø Chuùa thöông, döôùi baøn tay che chôû cuûa Ñöùc Meï, chuùng ta ñaõ vaø ñang chung söùc lo xaây döïng cho queâ höông moät ngaøy mai toát ñeïp" (Sñd).
Chính nieàm tin ñoù ñaõ thuùc ñaåy vaø naâng ñôõ vò Chuû chaên trong moïi coâng vieäc, trong soá ñoù, phaûi keå leân haøng ñaàu, vieäc Ngöôøi cuøng vôùi ñöùc Coá giaùm muïc Phaïm Taàn, Giaùo Phaän Thanh Hoaù, chaïy xuoâi chaïy ngöôïc, môû laïi cho ñöôïc Chuûng vieän. Vaø keát quaû laø ngaøy 22.11.1988, Ñaïi Chuûng vieän Vinh Thanh ra ñôøi, tröôùc söï vui möøng cuûa hai giaùo ñoaøn Vinh vaø Thanh Hoaù. Vaø hoâm nay, sau 14 naêm hoaït ñoäng, ai cuõng phaûi thöøa nhaän vieäc môû ñöôïc Chuûng vieän Vinh Thanh, vaø Chuûng vieän Vinh Thanh ngaøy caøng theo kòp caùc chuûng vieän khaùc trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc, laø moät ñieåm son choùi loïi trong lòch söû Giaùo Hoäi Vinh vaø Thanh Hoaù, trong ñoù coâng ñaàu laø cuûa Ñöùc Coá Giaùm muïc Traàn xuaân Haïp vaø Ñöùc Coá Giaùm muïc Phaïm Taàn. Nhöõng naêm gaàn ñaây, vôùi söï coäng taùc ñoàng traùch nhieäm cuûa Ñöùc Giaùm muïc Thanh Hoaù Ñöùc Cha Batoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm, nhieàu giaùo sö ôû phía Nam ñaõ laàn löôït ñöïoc môøi tôùi thænh giaûng vaø nhieàu toáp linh muïc treû ñöôïc cöû ñi du hoïc ôû nöôùc ngoaøi. Ñaëc bieät, vôùi söï gia taêng con soá caùc linh muïc xuaát thaân töø Vinh Thanh, chæ thôøi gian vaén nöõa, nhöõng vaønh khaên tang haøng chuïc naêm trôøi truøm leân nhieàu xöù ñaïo seõ bò caát boû heát.....
Tuy nhieân, phaûi ñoïc laïi nhöõng lôøi huaán töø cuûa cuûa Ñöùc Coá giaùm muïc ngoû vôùi caùc chuûng sinh maõn khoaù, môùi thaáy roõ Ngöôøi ñaõ coù yù thöùc nhö theá naøo veà vai troø cuûa vò Chuû chaên giaùo phaän trong coâng cuoäc ñaøo taïo linh muïc. Baøi Huaán töø naøy ñöôïc ñaêng treân trang ñaàu Kyû yeáu Ñaïi chuûng vieän Vinh Thanh khoaù I . Vò Chuû Chaên trao ñoåi thaân tình vôùi anh em chuûng sinh saép leân chöùc linh muïc qua 6 yù. YÙ thöù ba: Ngöôøi daën: "Anh em haõy ghi nhôù ngaøy thuï phong cuûa mình, ngaøy anh em ñöôïc chính thöùc vaø vónh vieãn saùt nhaäp vaøo Ñöùc Kitoâ Linh muïc Toái Cao. Cuøng Ñöùc Kitoâ chia seû chöùc Linh muïc, töùc laø cuøng Ngöôøi chia seû traùch nhieäm cöùu ñôøi... Anh em laøm Linh muïc laø chæ ñeå cuøng Ñöùc Kitoâ cöùu ñoä. Cho neân, anh em khoâng coøn thuoäc veà baûn thaân anh em hay thuoäc veà moät rieâng ai... Linh muïc laø cuûa moïi ngöôøi, cho moïi ngöôøi, caùch rieâng nhöõng ngöôøi ngheøo heøn ñau khoå... Boán laø anh em bieát: laøm linh muïc laø phaûi hy sinh... Töø hoâm nay, hy sinh laø ñieàu khoâng theå thieáu. Ñöùc Kitoâ vó ñaïi nhaát vaøo giôø phuùt Ngöôøi hy sinh treân Thaäp giaù... Naêm laø anh em laø Linh muïc cuûa theá kyû 21 ñang ñeán gaàn... Linh muïc phaûi coäng taùc vôùi moïi ngöôøi coù thieän chí, nhaèm möu caàu haïnh phuùc cho moïi ngöôøi... Anh em haõy nhôù anh em ñöôïc choïn töø giöõa loaøi ngöôøi, maø cuï theå laø giöõa ñoàng baøo Vieät Nam, laø ñeå phuïc vuï loaøi ngöôøi, caùch rieâng ñoàng baøo thaân yeâu cuûa chuùng ta. Phuïc vuï, chöù khoâng cai trò. Giaùo Hoäi, giaùo xöù khoâng laø cuûa cha xöù, caøng khoâng phaûi laø Cha xöù...."
Ñuùng laø taâm tö moät vò Chuû chaên coù yù thöùc traùch nhieäm veà söù maïng cuûa mình... (Kyû yeáu Ñaïi Chuûng Vieän Vinh Thanh, tr.5). Ngoaøi ra phaûi noùi ñeán nhöõng coá gaéng cuûa Ngöôøi nhaèm lieäu cho taát caû nhöõng anh em chuûng sinh hay thaày giaûng coøn löu vong maø vaãn nuoâi döôõng ôn goïi laøm linh muïc, taát caû ñöôïc tieáp tuïc hoïc vaø ñaõ ñöôïc phong chöùc.
Nhöõng coá gaéng treân ñaây caøng cho thaáy raát roõ moái quan taâm cuûa Ngöôøi ñoái vôùi haøng linh muïc giaùo phaän. Ñaëc bieät, Ngöôøi lo giöõ gìn söï hieäp nhaát giöõa Chuû chaên vôùi linh muïc ñoaøn, giöõa Chuû Chaên vôùi töøng linh muïc vaø giöõa caùc linh muïc vôùi nhau. Hôn moät laàn Ngöôøi caùm ôn haøng linh muïc ñaõ coá gaéng gìn giöõ söï hieäp nhaát ñoù.
Ñoái vôùi caùc Hoäi Doøng, nguyeân vieäc caùc Hoäi Doøng trong thôøi ñaïi cuûa Ngöôøi ñaõ coù nhieàu ñoùng goùp cho söù maïng giaùo phaän... cuõng ñaõ cho thaáy vò Chuû Chaên giaùo phaän ñaùnh giaù nhö theá naøo vai troø cuûa baäc taän hieán trong söï nghieäp chung cuûa giaùo hoäi. Ñöùc Cha vöøa toân troïng truyeàn thoáng do Ñaáng saùng laäp ñeå laïi, vöøa giuùp chò em nöõ tu phaùt huy nhöõng gì caàn vaø coù ích cho thöïc tieãn cuûa giaùo phaän. Cuõng nhôø coâng khoù nhoïc vaän ñoäng cuûa Ngöôøi, Doøng Meán Thaùnh giaù giaùo phaän ñaõ coù theå aên möøng quyeát ñònh cuûa Nhaø nöôùc cho môû Taäp vieän.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñau khoå ñuû haïng, Ñöùc Cha aâm thaàm lo cho coù trôï caáp vaø laëng leõ ñem ñeán hoaëc göûi ñeán cho hoï. Khu ñieàu döôõng beänh cuøi ôû Quyønh laäp laø moät thí duï. Haèng naêm Ñöùc Cha ñeàu ñich thaân, hoaëc qua toå chöùc cuûa Hoâi Doøng Meán Thaùnh giaù, hay caùc chuûng sinh Ñaïi Chuûng Vieän, hay anh em tu sinh... thaêm hoûi vaø giuùp ñôõ veà vaät chaát, khích leä veà tinh thaàn. Laàn noï, coù ngöôøi xin Ñöùc Cha cho ghi laïi moät ít soá lieäu veà nhöõng laàn Ñöùc Cha giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi beänh cuøi, ñöùc Cha traû lôøi: "Toâi khoâng thích laøm ruøm beng, toâi coát vieäc laøm." Ñuùng laø chaát ngöôøi xöù Ngheä ñaäm ñaø nôi suy nghó vaø taùc phong cuûa Ngöôøi laõnh ñaïo cao nhaát cuûa giaùo phaän..
Vieäc laäp Quó tình thöông, ngaøy tình thöông trong giaùo phaän cuõng laø hoaït ñoäng xuaát phaùt töø taâm höôùng ñoù. Ngay caû nhöõng em nhoû taät nguyeàn, chaúng haïn nhöõng em bò thieät thoøi veà thaãm myõ, Ñöùc Cha cuõng lieân heä Beänh vieän, baùc só chuyeân khoa... vaø trôï giuùp chi phí ñeå caùc em daønh laïi nuï cöôi cho khuoân maët... Thö chung soá 06.92/NB ñöôïc daønh cho muïc tieâu nhaân ñaïo ñoù: "qua nhöõng laàn ñi laøm pheùp Theâm söùc, ñöôïc thaáy nôi naøy hay nôi khaùc, coù moät soá em phaûi soá phaän khoâng may, laø coù ñoâi moâi thieáu thaåm myõ. Toâi muoán taïo moïi ñieàu kieän ñeå giuùp ñôõ caùc em aáy... vaø toâi ñaõ thöông löôïng vôùi moät baùc syõ chuyeân khoa moå thaåm myõ.... Nhöõng ai coù con em caàn cöùu chöõa, haõy laøm danh saùch cho toâi bieát.... Toâi seõ saép xeáp thaønh töøng nhoùm töø 5 ñeán 7 em... tieàn thuoác vaø phöông tieän ñi laïi toâi giuùp ñôõ."
Rieâng vieäc choáng teä naïn xaõ hoäi... phaûi noùi raèng Ñöùc Cha ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng tích cöïc tieáp tay cho Chính quyeàn nhaèm ñeà phoøng vaø thanh toaùn nhöõng teä naïn ñoù. Haõy nghe laïi Thoâng baùo 08/98/NB göûi caùc Cha Quaûn haït: "Xin caùc cha thoâng baùo vôùi caùc cha xöù trong haït: moãi giaùo xöù haõy daáy leân phong traøo thi ñua xaây döïng ñôøi soáng môùi xöùng danh kitoâ höõu... moïi ngöôøi ra söùc hoïc taäp choáng moïi thöù teä naïn, cöông quyeát khoâng ñeå cho mình hay ngöôøi thaân laâm vaøo say söa röôïu cheø, trai gaùi, xì ke ma tuyù vaø caùc teä naïn khaùc.". Keøm theo Thoâng baùo, laø moät maãu Baûn Cam ñoan göûi töøng gia ñình, ñeå sau khi hoïc taäp, moãi gia ñình trong töøng giaùo xöù cam keát.
Naêm quoác teá gia ñình 1994, Ñöùc cha ñaõ göûi moät thö chung daøi, soá 02/94 NB, keâu goïi vieäc thaùnh hoaù caùc gia ñình, vaø choáng phim aûnh saùch baùo ñoài truïî. Ñöùc Cha trích daãn moät soá ñieåm trong Taøi lieäu cuûa UÛy Ban Giaùo hoaøng veà Truyeàn thoâng xaõ hoäi veà thöïc traïng theá giôùi ñaùng baùo ñoäng veà saùch baùo khieâu daâm vaø baïo löïc böøa baõi, veà nguyeân nhaân, haäu quaû vaø bieän phaùp khaéc phuïc.
Vì tuoåi cao söùc yeáu, ngaøy 11-12-2000, Toøa Thaùnh ñaõ chaáp nhaän ñôn xin töø nhieäm cuûa ngaøi vaø boå nhieäm Ñöùc Giaùm Muïc Phaoloâ Maria Cao Ñình Thuyeân laøm Giaùm muïc Chính Toøa Giaùo phaän Vinh.
Ngaøy 06 thaùng 7 naêm 2005, vò Giaùm muïc ngöôøi Vieät Nam thöù 56, Giaùm muïc giaùo phaän Vinh thöù 10, Giaùm muïc Vinh ngöôøi Vieät Nam thöù 4: Ñöùc Cha Pheâroâ Gioan Traàn Xuaân Haïp ñaõ töø giaõ coõi ñôøi ñeå ñi vaøo coõi Vónh Haèng, sau 85 naêm laøm ngöôøi vaø laøm con Thieân Chuùa, 46 naêm laøm Linh muïc, 26 naêm laøm Giaùm muïc vaø 5 naêm nghæ höu vì tuoåi giaø vaø beänh taät.
Dó nhieân, coâng vieäc ñöa giaùo phaän tieán leân veà moïi maët, laø coâng lao cuûa toaøn khoái giaùo só, tu só, giaùo daân trong vaø ngoaøi giaùo phaän, ñaëc bieät laø coâng lao vaø taøi trí voâ vaøn to lôùn cuûa Ñöùc Cha Phaoloâ ñöông nhieäm, hoài coøn laø Quaûn lyù Toaø Giaùm muïc vaø sau naøy khi ñaõ laø Giaùm Muïc Phoù vaø hieän nay treân cöông vò Chuû chaên. Nhöng phaûi noùi raèng treân trang lòch söû giaùo phaän Vinh hôn hai thaäp kyû qua, teân tuoåi Ñöùc Cha quaù coá Pheâroâ Gioan Traàn Xuaân Haïp seõ lung linh saùng choùi maõi, thaønh nguoàn ñoäng löïc maïnh meõ thuùc ñaåy moïi theá heä tín höõu trong giaùo phaän goùp phaàn xaây döïng cho ngaøy caøng ñeïp hôn, vöõng hôn.
Ngöôøi ñaêng: Nhaân Hoøa Queâ Toâi