Ñöùc Cha Pheâroâ Maria Phaïm Ngoïc Chi (1909-1988)
Chöùng nhaân cuûa ñöùc vaâng phuïc
Ñöùc Cha Pheâroâ Maria Phaïm Ngoïc Chi (1909-1988) - Chöùng nhaân cuûa ñöùc vaâng phuïc
Khuoân maët vò muïc töû
Ñöùc cha Pheâroâ Maria Phaïm Ngoïc Chi (1909-1988), ñöôïc xeáp vò trí thöù 6 trong baûng danh saùch caùc giaùm muïc Vieät Nam (tính töø Ñöùc cha G.B. Nguyeãn Baù Toøng, ngöôøi Vieät Nam ñaàu tieân ñöôïc phong chöùc giaùm muïc) vaø cuõng laø vò giaùm muïc tieân khôûi cuûa giaùo phaän Ñaø Naüng (ñöôïc thaønh laäp ngaøy 18-01-1963, taùch töø Giaùo phaän Quy Nhôn). Thöïc söï, theá heä giaùo daân Coâng giaùo thuoäc caùc thaäp nieân 1940, 1950 vaø 1960 coù theå bieát danh ngaøi, ñaëc bieät laø anh chò em giaùo daân di cö töø Baéc vaøo Nam naêm 1954; coøn caùc theá heä sau naøy coù theå chæ nghe bieát ñeán ngaøi moät caùch tình côø, daãu laø nhöõng giaùo daân, linh muïc, tu só treû cuûa giaùo phaän Ñaø Naüng vaø Quy Nhôn. Ñieàu naøy cuõng thaät deã hieåu, bôûi vì trong suoát 13 naêm cuoái ñôøi, töø 1975 ñeán 1988, Ñöùc cha Pheâroâ Maria haàu nhö khoâng coøn xuaát hieän coâng khai, keå caû trong nhöõng laàn hoäi hoïp chung cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam.
Con ngöôøi vaø haønh traïng laø theá, nhöng söï hieän dieän voâ hình cuûa Ngaøi thöïc söï ñaõ ghi moät daáu aán roõ raøng trong lòch söû giaùo hoäi Vieät Nam, caùch rieâng vôùi giaùo phaän Ñaø Naüng maø ngaøi laø vò muïc töû tieân khôûi, vôùi nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong thôøi gian töø khi khôûi ñaàu thaùnh vuï giaùm muïc cho ñeán luùc töø traàn. Ñoù laø nhöõng giaùo xöù toaøn toøng Coâng giaùo ñöôïc goïi laø "Baéc di cö" vaø nhöõng ngoâi thaùnh ñöôøng ñaàu tieân taïi caùc vuøng ñaát vaéng (Goø Vaáp, Hoùc Moân... cuûa Giaùo phaän Saøi Goøn, nhöõng xöù ñaïo doïc keânh cuûa vuøng Caùi Saén, Giaùo phaän Long Xuyeân, caùc xöù ñaïo noäi thaønh cuûa Giaùo phaän Ñaø Naüng...). Ñoù cuõng laø caùc ñoaøn theå Coâng giaùo Tieán haønh ñöôïc toå chöùc quy cuû töø nhöõng naêm 1960 trong caùc giaùo phaän phía Nam. Ñoù cuõng laø Trung taâm Coâng giaùo hieän nay, laø cô ngôi maø chính Ñöùc cha Pheâroâ Maria ñaõ taïo laäp cho Giaùo hoäi Vieät Nam vaø laø vò giaùm ñoác ñaàu tieân khi ñöôïc ñaëc cöû phuï traùch Coâng giaùo Tieán haønh Vieät Nam. Rieâng taïi Giaùo phaän Ñaø Naüng, voán ñaõ ñöôïc chính Ñöùc cha Pheâroâ Maria ñònh danh laø "Giaùo phaän cuûa Coâng ñoàng" vì ñöôïc thaønh laäp ngay chính trong thôøi gian Coâng ñoàng Vatican II nhoùm hoïp, vaø ñöôïc toå chöùc theo ñöôøng höôùng cuûa Coâng ñoàng, söï nghieäp cuûa Ñöùc cha Pheâroâ Maria ñaõ ghi khaéc moät daáu aán ñaëc bieät vaø vöõng beàn.
Bôûi ñoù, vieäc ghi nhôù, nhaéc nhôû vaø tieáp noái coâng vieäc cuûa vò giaùm muïc tieân khôûi cuûa giaùo phaän Ñaø Naüng nhö maãu göông muïc töû nhaân laønh, laø ñieàu hôïp tình vaø hôïp lyù, nhaát laø trong thôøi ñieåm chuaån bò möøng 50 naêm cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam vaø xem nhö cuõng laø cuûa giaùo phaän Ñaø Naüng.
Moät ñôøi soáng theo göông Chuùa Kitoâ
Ñöùc Gieâsu Kitoâ, tröôùc khi böôùc vaøo cuoäc khoå naïn thaäp giaù, ñaõ thaân thöa vôùi Chuùa Cha: "Xin ñöøng theo yù con, moät xin vaâng yù Cha", vaø Ngaøi ñaõ hoaøn taát coâng trình cöùu ñoä vôùi caùi cheát treân thaäp giaù. Ñöùc cha Pheâroâ Maria, khi nhaän söù vuï giaùm muïc (naêm 1950), ñaõ choïn caâu noùi cuûa Thaùnh Pheâroâ vôùi Thaày Chí Thaùnh Gieâsu, laøm khaåu hieäu ñôøi Giaùm muïc cuûa mình: "Vaâng lôøi Thaày, con thaû löôùi". Vaø vôùi quyeát taâm ñoù, Ñöùc cha Pheâroâ Maria ñaõ tieáp tuïc hieán ñôøi mình cho vieäc "thaû löôùi" vì "vaâng lôøi Thaày", cho ñeán giaây phuùt cuoái ñôøi.
Vaâng lôøi töø tuoåi thanh xuaân
Sinh ra vaø lôùn leân trong moät gia ñình ñaïo ñöùc truyeàn thoáng taïi Giaùo xöù Toân Ñaïo (Giaùo phaän Phaùt Dieäm), naêm leân 11 tuoåi, caäu beù Pheâroâ ñaõ saün saøng nghe lôøi Cha sôû Pleneau Kim ñeå "daâng mình cho Chuùa" nhaäp tröôøng Thöû Ba Laøng (Thanh Hoaù) roài Tieåu Chuûng vieän Phuùc Nhaïc (Phaùt Dieäm). 6 naêm sau, khi chæ môùi 17 tuoåi vaø ñang hoïc Trung hoïc, caäu thanh nieân Pheâroâ laïi moät laàn nöõa vaâng leänh Beà treân laø ÑGM Marcou Thaønh, rôøi Vieät Nam sang nöôùc YÙ du hoïc taïi Tröôøng Truyeàn giaùo Roâma. 7 naêm sau (ngaøy 23-12-1933), ôû tuoåi 24, thaày Pheâroâ can ñaûm vaø quyeát taâm nhaän chöùc linh muïc taïi Ñaïi Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ (Vatican) roài tieáp tuïc hoaøn taát caùc hoïc vò tieán só trieát hoïc, cöû nhaân thaàn hoïc vaø giaùo luaät taïi Ñaïi hoïc Apollinaire, sau ñoù (naêm 1935) laïi qua Phaùp theo hoïc vaên khoa taïi Ñaïi hoïc Coâng giaùo Paris. Nhöng chæ moät naêm sau, ôû tuoåi 27, ngaøi vaâng lôøi Ñöùc Giaùm muïc giaùo phaän hoài höông ñeå laøm giaùo sö Ñaïi Chuûng vieän Phaùt Dieäm, daïy chính caùc baïn ñoàng song ôû queâ nhaø. Caùc traùch vuï laïi tieáp noái ñöôïc ñaët leân vai vò linh muïc treû trung, naêng ñoäng vaø taän tuïy vôùi vieäc huaán giaùo taïi chính giaùo phaän baûn quaùn: Phoù Giaùm ñoác Ñaïi Chuûng vieän (1944), Chaùnh aùn Toaø aùn Hoân phoái giaùo phaän vaø thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng giaùo phaän (1946), Coá vaán veà luaät vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi cuûa Ñöùc cha Leâ höõu Töø (1945-1950), Giaùm ñoác Ñaïi Chuûng vieän Phaùt Dieäm (1946). Trong moïi coâng vieäc vaø traùch nhieäm ñöôïc giao phoù, vò linh muïc treû Pheâroâ ñaõ heát loøng chu toaøn vôùi moät yù thöùc vaâng lôøi phuïc vuï vì loøng yeâu Chuùa vaø Giaùo hoäi Chuùa.
Tuaân phuïc ñeán phuùt cuoái ñôøi
Saùch Laõo Töû (Ñaïo Ñöùc kinh, LXIV, 2) vieát: "Cöûu taàng chi ñaøi, khôûi ö luõy thoå. Thieân lyù chi haønh, thæ ö tuùc haï" [Ñaøi cao chín taàng phaùt khôûi töø moâ ñaát. Cuoäc vieãn haønh ngaøn daëm baét ñaàu töø döôùi chaân] ñeå ñeà cao taàm quan troïng cuûa moät neàn taûng caàn thieát phaûi coù cho nhöõng coâng trình, nhöõng cuoäc haønh trình. Vôùi Ñöùc coá Giaùm muïc Pheâroâ Maria, nhöõng böôùc tieáp theo cuûa ñôøi vò linh muïc vaãn luoân ñöôïc tín nhieäm ñeå giao phoù nhieàu troïng traùch, ñaõ theâm moät böôùc cao vaø daøi hôn: chöùc vuï giaùm muïc. Khôûi ñaàu laø Giaùm muïc Chính toaø Buøi Chu (1950-1954), roài ñeán moät bieán coá ñaày thöû thaùch cho ñôøi giaùm muïc cuûa ngaøi: Phuï traùch giaùo daân di cö (1954-1957). Vì ñöùc vaâng lôøi vaø theo söï uyû thaùc cuûa Vò Khaâm söù Toaø Thaùnh Dooley, Ñöùc cha Pheâroâ Maria chaáp nhaän phaûi rôøi xa giaùo phaän vaø ñaøn chieân ñang chaên daét vôùi nhieàu döï tính vaø thaønh quaû toát ñeïp, nhaän troïng traùch lo laéng phaàn tinh thaàn cho nhöõng ngöôøi di cö töø Baéc vaøo Nam sau Hieäp ñònh Geneøve, caû giaùo daân, tu só vaø giaùo só. Chaéc chaén raèng, cuøng vôùi ñöùc vaâng lôøi laø khaû naêng ñieàu haønh höõu hieäu vaø khoân ngoan, Ñöùc cha Pheâroâ Maria, chæ trong 3 naêm ñaõ tích cöïc giuùp oån ñònh caû veà ñôøi soáng tinh thaàn laãn vaät chaát cho moät soá raát lôùn nhöõng ngöôøi di cö taïi caùc traïi ñònh cö maø nay laø nhöõng xöù ñaïo saàm uaát, vöõng vaøng töø mieàn Trung, Nam ñeán Taây nguyeân.
Coù leõ cao ñieåm cuûa ñöùc vaâng phuïc vaø nhieät taâm muïc vuï cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Pheâroâ Maria laø quyeát ñònh ñaày can ñaûm vaø maãu möïc cuûa ngaøi khi nhaän laøm Giaùm muïc Chính Toøa cuûa giaùo phaän taân laäp Ñaø Naüng, ñöôïc taùch ra töø chính giaùo phaän meï Quy Nhôn maø ngaøi ñang laø Giaùm muïc Chính Toøa (1957-1963). Chính quyeát ñònh naøy cuûa vò Giaùm muïc cuûa moät Giaùo hoäi Vieät Nam vôùi haøng giaùo phaåm môùi ñöôïc thaønh laäp, cuõng ñaõ khieán nhieàu giôùi chöùc ôû Toaø Thaùnh caûm kích vaø thaùn phuïc. Laøm chuû chaên moät giaùo phaän môùi suoát 25 naêm (1963-1988), nhöõng gian truaân thöû thaùch thuôû ban ñaàu töôûng nhö seõ vôi bôùt vaø hanh thoâng theo thôøi gian; theá nhöng, nhö ñöôøng thaùnh giaù vaãn luoân coù nhöõng bieán ñoåi theo töøng chaëng ñeå daãn tôùi ñoài Canveâ, cuoäc haønh trình "vaâng lôøi Thaày, con thaû löôùi" treân bieån ñôøi cuûa Ñöùc coá Giaùm muïc Pheâroâ Maria cuõng luoân aån hieän nhöõng soùng gioù ba ñaøo. Coù theå noùi, 13 naêm cuoái ñôøi cuûa Ñöùc cha Pheâroâ Maria treân cöông vò chuû chaên giaùo phaän ñaõ ñöôïc chuyeån qua moät höôùng khaùc, ñaëc bieät vaø khaùc laï, khôûi ñi töø moät quyeát ñònh vaâng phuïc môùi cuûa ngaøi. Söï vaâng phuïc döïa treân Thaùnh yù Chuùa vaø loøng yeâu thöông cuûa vò muïc töû ñeå quyeát ñònh choïn moät vò giaùm muïc phoù cho mình vaø giaùo phoù cho ngöôøi keá vò nhöõng troïng traùch töông öùng. Söï vaâng phuïc tieáp theo chaéc chaén phaùt xuaát töø loøng phoù thaùc vaøo Chuùa vaø söï khieâm nhöôøng saâu thaúm ñeå chaáp nhaän moät ñôøi soáng aån daät taïi vuøng ñaát cuûa nhöõng chöùng nhaân ñöùc tin: linh ñòa Ñöùc Meï Traø Kieäu.
Trong baûn "Chuùc thö tinh thaàn", Ñöùc cha Pheâroâ Maria ñaõ vieát moât caùch raát xaùc tín: "...Caû ñôøi toâi laø moät chuoãi tình thöông cuûa Chuùa, toâi ca ngôïi khoâng bao giôø cuøng!... Cuøng vôùi caùc hoàng aân, Chuùa ñaõ göûi ñeán cho toâi nhieàu ñau khoå, nhieàu thöû thaùch. Ñau khoå vaø thöû thaùch cuõng laø nhöõng hoàng aân Chuùa ban... Ñoïc Phuùc AÂm Thaùnh Gioan (21,18) toâi thaáy Chuùa ñaõ ñònh tröôùc caû chi tieát ñôøi soáng toâi: "Khi con coøn treû, thì con töï thaét löng cho mình, vaø con muoán ñi ñaâu thì ñi. Nhöng khi con veà giaø, thì ngöôøi ta thaét löng cho con vaø ñem con ñeán nôi con khoâng muoán"...
Cuoäc ñôøi cuûa vò chuû chaên tieân khôûi cuûa Giaùo phaän Ñaø Naüng, Ñöùc coá Giaùm muïc Pheâroâ Maria Phaïm Ngoïc Chi, coøn coù theå ñöôïc nhaéc tôùi vaø tham khaûo veà nhieàu phöông dieän, ñaëc bieät laø taàm nhìn muïc vuï vaø khaû naêng ñaøo taïo vaø duïng nhaân cuûa ngaøi. Nhöng tröôùc heát vaø treân heát, vaãn laø moät khôûi nguoàn töø ñöùc vaâng phuïc ñeå coù theå luoân laø ngöôøi muïc töû toát laønh cho "chieân ñöôïc soáng vaø soáng doài daøo", nhö loøng Chuùa mong öôùc.
Giaùo Phaän Ñaø Naüng
(Tö Lieäu "Giaùo Hoäi Vieät Nam / Giaùm Muïc Vieät Nam)