Nhaân vieäc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Naêng

ñöôïc boå nhieäm töø Phaùt Dieäm veà Saøigoøn,

töôûng nhôù Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng

ñaõ töø Saøigoøn ra cai quaûn Phaùt Dieäm naêm 1933

Nhaân vieäc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Naêng ñöôïc boå nhieäm töø Phaùt Dieäm veà Saøigoøn, töôûng nhôù Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng ñaõ töø Saøigoøn ra cai quaûn Phaùt Dieäm naêm 1933.

Traàn Vinh

Phaùt Dieäm (30-11-2019) - Ñöùc Cha Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng sinh taïi Goø Coâng naêm 1868. Naêm 15 tuoåi, ngaøi vaøo hoïc taïi Tieåu Chuûng vieän Saøi Goøn (1883). Naêm 19 tuoåi leân Ñaïi Chuûng vieän naêm (1887), thuï phong linh muïc naêm 28 tuoåi (1896). Sau khi thuï phong linh muïc, ngaøi ñöôïc goïi veà laøm thö kí toaø giaùm muïc Saøi Goøn suoát 20 naêm, töø 1896 tôùi 1917.

Thaân theá

Ñöùc Cha Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng sinh taïi Goø Coâng naêm 1868. Naêm 15 tuoåi, ngaøi vaøo hoïc taïi Tieåu Chuûng vieän Saøi Goøn (1883). Naêm 19 tuoåi leân Ñaïi Chuûng vieän naêm (1887), thuï phong linh muïc naêm 28 tuoåi (1896). Sau khi thuï phong linh muïc, ngaøi ñöôïc goïi veà laøm thö kí toaø giaùm muïc Saøi Goøn suoát 20 naêm, töø 1896 tôùi 1917. Tôùi naêm 1917, vì söùc khoûe cha bí thö sa suùt, cho neân Ñöùc Cha Isidore Marie Dumortier cöû Cha ra laøm cha sôû giaùo xöù Baø Ròa, kieâm quaûn haït Phöôùc Leã (1919). Naêm 1926, Ñöùc Cha goïi Cha Toøng veà laøm cha sôû giaùo xöù Taân Ñònh laø xöù ñaïo lôùn nhaát ôû Saøi Goøn cho tôùi khi ñöôïc saéc phong giaùm muïc vaøo naêm 1933.

Cha Nguyeãn Baù Toøng laø moät linh muïc taøi ba loãi laïc. Cha coù taøi huøng bieän, danh tieáng vang xa, cho neân nhieàu laàn ñöôïc môøi ñi giaûng tónh taâm cho caùc linh muïc cuõng nhö cho giaùo daân taän mieàn Trung vaø mieàn Baéc, nhö taïi Quy Nhôn (1928), Haø Noäi vaø Phaùt Dieäm (1930)... Nhöõng baøi giaûng tónh taâm cuûa Cha Nguyeãn Baù Toøng taïi Phaùt Dieäm naêm 1930 thu huùt söï caûm phuïc cuûa linh muïc ñoaøn vaø giaùo daân Phaùt Dieäm, vì theá, sau ñoù 3 naêm, Giaùo phaän Phaùt Dieäm ñaõ haân hoan ñoùn chaøo Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng veà nhaän söù vuï giaùm muïc taïi Phaùt Dieäm. Ngoaøi taøi giaûng thuyeát, Cha Nguyeãn Baù Toøng coøn gioûi giao thieäp, kieán truùc vaø caû vieát kòch baûn nöõa. Vôû kòch "Thöông Khoù Chuùa" cuûa Ngaøi noåi tieáng khaép nôi thôøi aáy. Chính Cha sôû Nguyeãn Baù Toøng ñaõ taân taïo nhaø thôø Taân Ñònh traùng leä, danh tieáng, vôùi thaùp chuoâng cao 52m nhö chuùng ta thaáy ngaøy nay.

Toùm laïi, vaøo thôøi ñieåm aáy, Cha Baotixita Nguyeãn Baù Toøng noåi tieáng laø moät linh muïc kieät xuaát, cho neân khi Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XI quyeát ñònh boå nhieäm vò giaùm muïc ngöôøi Vieät Nam ñaàu tieân thì Cha Toøng ñaõ ñöôïc choïn. Saéc chæ boå nhieäm do Thaùnh Boä Truyeàn Giaùo ban boá ngaøy 10-01-1933. Ñöùc taân giaùm muïc choïn khaåu hieäu: "Haõy chaâm reã saâu trong daân Ta choïn".

Ñeå laøm noåi baät taàm quan troïng trong chuû tröông höôùng veà Phöông Ñoâng luùc baáy giôø cuûa Toaø Thaùnh, Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XI ñaõ trieäu Cha Nguyeãn Baù Toøng vaø 4 vò linh muïc AÙ Ñoâng khaùc tôùi Roma ñeå ñích thaân Ñöùc Thaùnh Cha phong chöùc giaùm muïc cho caùc ngaøi taïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ. Boán vò taân giaùm muïc ñöôïc phong chöùc cuøng ngaøy vôùi Ñöùc Cha Toøng goàm coù 3 vò ngöôøi Trung Hoa vaø 1 vò ngöôøi AÁn Ñoä.

Tin moät linh muïc Vieät Nam ñaàu tieân ñöôïc taán phong giaùm muïc gaây chuù yù trong dö luaän thôøi baáy giôø. Rieâng ñoái vôùi hai giaùo phaän Saøi Goøn vaø Phaùt Dieäm thì heát söùc vui möøng, nao nöùc; ñoàng thôøi, taêng theâm lôøi caàu nguyeän cho söù vuï giaùm muïc cuûa ñöùc taân giaùm muïc.

Ngaøy 01-5-1933, Ñöùc Cha Toøng leân ñöôøng ñi AÂu chaâu, coù cha bí thö Phaoloâ Vaøng vaø Cha Trò ôû Nam Vang thaùp tuøng. Phaùi ñoaøn ñaïi dieän hai Giaùo phaän Saøi Goøn vaø Phaùt Dieäm ra tieãn ñöùc taân giaùm muïc. Ñöùc Cha ñi taàu bieån tröïc chæ caûng Marseille (Phaùp); taïi ñoù, Ngaøi ñi vieáng moä Ñöùc Cha thöøa sai Lefeøbre, Linh muïc söû gia Adrien Launay.... Sau ñoù, ngaøi ñi Paris, thaêm Hoäi Truyeàn Giaùo Ba Leâ vaø Thuû ñoâ nöôùc Phaùp. Ngaøy 05-06-1933, töø Paris, phaùi ñoaøn ñaùp xe löûa ñi Roma.

Ngaøy 11-06-1933, Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XI taán phong giaùm muïc cho Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng. Buoåi leã dieãn ra long troïng taïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ. Cuoái leã, Ñöùc Cha Toøng xöôùng caâu kinh ban pheùp laønh baèng tieáng La Tinh. Gioïng cuûa Ñöùc Cha sang saûng, laøm moïi ngöôøi trong thaùnh ñöôøng ngôõ ngaøng, Ñöùc Thaùnh Cha cuõng quay sang nhìn vaø toû veû haøi loøng.

Sau leã taán phong, caùc sinh vieân Vieät Nam ñang hoïc taïi Tröôøng Truyeàn Giaùo tôùi xin ñöùc taân giaùm muïc ban pheùp laønh; trong soá caùc sinh vieân ñoù, coù Thaày Phaoloâ Nguyeãn Vaên Bình (Sau naøy laø Toång Giaùm muïc Saøi Goøn vaø thaày Antoân Phaïm Quang Haøm, bí thö 3 ñôøi giaùm muïc Phaùt Dieäm vaø laø beà treân nhaø meï cuûa Tu hoäi Fraterniteù Sacerdotale ôû Roma).

Sau leã phong chöùc, Ñöùc Cha Toøng trôû laïi nöôùc Phaùp. Treân ñöôøng tôùi thuû ñoâ nöôùc Phaùp, ngaøi gheù thaêm Lyon. Tôùi Paris, Ñöùc Cha Boucher thay maët Ñöùc Hoàng Y Verdier ra chaøo ñoùn ñöùc taân giaùm muïc Vieät Nam. Baùo chí thuû ñoâ nöôùc Phaùp vaø caùc bích chöông daùn khaép nôi baøy toû thieän caûm vaø giôùi thieäu tieåu söû vò giaùm muïc Vieät Nam tieân khôûi. Ngaøy 02-07-1933, Ñöùc Hoàng Y Verdier, toång giaùm muïc Paris, ñaõ môøi Ñöùc Cha Toøng ñeán giaûng vaø chuû söï buoåi chaàu Thaùnh Theå taïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Notre Dame de Paris. Taøi huøng bieän vaø khaû naêng tieáng Phaùp löu loaùt cuûa Ñöùc Cha Toøng chinh phuïc loøng caûm meán cuûa moïi ngöôøi, danh tieáng cuûa vò giaùm muïc Vieät Nam tieân khôûi caøng vang xa hôn. Nhaân dòp hieám hoi naøy, ñoaøn cuûa Ñöùc Cha Toøng coøn vieáng thaêm caùc thaùnh ñöôøng danh tieáng taïi moät soá tænh thaønh nhö Lille, Chartres, Angers, Lisieux, Ars vaø Strasbourg. Ñöùc Cha Toøng khoâng queân ñi thaêm Origny-en-Thieùrache, queâ höông Giaùm muïc Baù Ña Loäc (Pigneau de Beùhaine). Chuû yù cuûa Ñöùc Cha Toøng laø lôïi duïng dòp ñi nöôùc Phaùp, ñeå toû loøng bieát ôn caùc vò thöøa sai, cho neân ngaøi ñaõ ñi thaêm vieáng nhieàu nôi, nhieàu giôùi chöùc toân giaùo coøn soáng cuõng nhö ñaõ qua ñôøi, töøng coù lieân quan tôùi coâng cuoäc rao giaûng Tin Möøng ôû Vieät Nam, ñaëc bieät laø Hoäi Thöøa Sai Ba Leâ.

Cuoái thaùng 10 naêm 1933, phaùi ñoaøn Ñöùc Cha Toøng trôû veà Vieät Nam. Taàu caäp beán ôû Singapore; sau ñoù laáy xe löûa ñi qua Thaùi Lan, sang ñaát Campuchia. Ngaøy 14-10-1933, Ñöùc Cha veà Vieät Nam baèng xe hôi. Giaùm muïc Nam Vang vaø caùc giaùo só Phaùp - Vieät ra tieãn chaân. Töø Traûng Baøng veà Saøi Goøn, Ngaøi ñöôïc chaøo ñoùn noàng nhieät. Leã chaøo ñoùn chính thöùc taïi Nhaø thôø chính toaø Saøi Goøn coù Ñöùc Giaùm Muïc Saøi Goøn, hôn 100 linh muïc Vieät - Phaùp, caùc chuûng sinh, caùc hoïc sinh vaø ñoâng ñaûo giaùo daân, coù caû söï hieän dieän cuûa Thoáng ñoác Nam kì vaø caùc vieân chöùc chính quyeàn thôøi baáy giôø.

Thaùng 11-1933, Ñöùc Cha Toøng khôûi haønh ra Baéc nhaän söù vuï taïi Phaùt Dieäm. Ñöùc Cha ñi baèng xe hôi. Ngaøi gheù thaêm Quy Nhôn, Hueá vaø linh ñòa La Vang. Taïi Hueá, Ñöùc Cha yeát kieán vua Baûo Ñaïi vaø ñöôïc nhaø vua vaø Quaän coâng Nguyeãn Höõu Baøi laàn löôït môû yeán tieäc khoaûn ñaõi. Ñaây laø khuùc quanh cuûa lòch söû. Khoaûng 100 naêm tröôùc caùc vua nhaø Nguyeãn ñaõ thi haønh chính saùch caám ñaïo Coâng Giaùo moät caùch trieät ñeå, nhöng nay Trieàu ñình Hueá ñaõ hoaøn toaøn thay ñoåi thaùi ñoä ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo.

Boû Hueá, Ñöùc Cha tieán ra Thanh Hoùa, vieáng thaêm vaø nghæ ñeâm taïi giaùo xöù Ba Laøng, roài hoâm sau ñeán thaêm Ñöùc Cha De Cooman (Haønh), giaùm muïc Thanh Hoaù. Taïi ñaây, Ñöùc Cha Toøng cuõng ñöôïc chaøo möøng long troïng.

Ngaøy 10-11-1933, Ñöùc Cha ñaët chaân leân ñaát tænh Ninh Bình. Doïc con ñöôøng 29 caây soá töø thò xaõ Ninh Bình veà Phaùt Dieäm, Ñöùc Cha ñöôïc caùc vieân chöùc chính quyeàn ñòa phöông ngheânh ñoùn, coøn chuûng sinh Chuûng vieän Phuùc Nhaïc vaø giaùo daân caùc xöù ñaïo ñoå veà ñöùng hai beân ñöôøng haân hoan chaøo möøng Ñöùc Giaùm Muïc phoù cuûa Giaùo phaän. Ñöùc Cha chính Alexandre Marcou (Thaønh) ra ñoùn vò giaùm muïc phoù cuûa mình vaø cuøng ñoaøn röôùc daøi 1 caây soá tieán vaøo Nhaø thôø chính toaø Phaùt Dieäm. Leã chaøo ñoùn chính thöùc dieãn ra taïi ñaây. Taát caû moïi thaønh phaàn hieän dieân hôïp lôøi caûm taï ôn Thieân Chuùa qua baøi hôïp xöôùng Te Deum cuûa caùc thaày Ñaïi Chuûng vieän.

Sau maáy ngaøy thu xeáp vaø nghæ ngôi, ngaøy 14-11-1933, Ñöùc Cha chính A. Marcou (Thaønh) cuøng vôùi Ñöùc Cha phoù Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng ñi thaêm Ñaïi Chuûng vieän Buøi Chu beân Nam Ñònh, Ñaïi Chuûng vieän Keû Sôû (thuoäc Haø Noäi), roài tôùi Toøa giaùm muïc Haø Noäi thaêm Ñöùc Cha giaø Gendreau Ñoâng vaø Ñöùc Cha Chaize Thònh. Cuoäc tieáp ñoùn dieãn ra taïi Nhaø thôø chính toaø Haø Noäi. Buoåi chieàu, Giaùo phaän Haø Noäi khoaûn ñaõi hai Ñöùc Cha Phaùt Dieäm, caùc vieân chöùc chính quyeàn cao caáp nhaát taïi Haø Noäi cuõng ñöôïc môøi tham döï.

Ngaøy 18-11-1933, hai Ñöùc Cha trôû veà Giaùo phaän nhaø.

Ñaõ chuaån bò tröôùc ñeå Giaùo phaän Phaùt Dieäm laø giaùo phaän ñaàu tieân do moät giaùm muïc Vieät Nam cai quaûn, cho neân ngaøy 20-10-1935, Ñöùc Cha chính Alexandre Marcou (Thaønh) ñaõ töø chöùc vaø xin höu trí taïi Thanh Hoaù. Töø nay, chính thöùc khôûi ñaàu söù vuï giaùm muïc cuûa Ñöùc Cha Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng taïi Giaùo phaän Phaùt Dieäm.

Khi veà nhaäm chöùc giaùm muïc Phaùt Dieäm, Ñöùc Cha Toøng ñaõ 66 tuoåi. Hôn 7 naêm chính thöùc gaùnh traùch nhieäm, Ñöùc Cha ñaõ hoaøn thaønh toát ñeïp söù vuï chuû chaên, xöùng ñaùng vôùi ôn goïi cuûa Thieân Chuùa, vôùi söï tín caån cuûa Giaùo Hoäi, nhaát laø vôùi söï nhieät tình ñeà baït cuûa vò tieàn nieäm laø Ñöùc Cha A. Marcou (Thaønh).

Caét ñaët nhaân söï

Vieäc laøm ñaàu tieân cuûa Ñöùc Cha Toøng laø caét ñaët nhöõng linh muïc coù khaû naêng vaøo caùc vò trí then choát. Keá ñeán, Ngaøi lo haâm noùng phaàn taâm linh cho linh muïc ñoaøn Giaùo phaän. Ñöùc Cha thöôøng xuyeân toå chöùc caùc buoåi tónh taâm cho caùc linh muïc. Ñeå coù ñuû nhaân löïc trong coâng taùc muïc vuï, Ñöùc Cha chaêm chuùt vieäc ñaøo taïo ôn goïi, göûi nhöõng chuûng sinh öu tuù ñi du hoïc. Trong hôn 7 naêm chính thöùc taïi nhieäm, Ñöùc Cha ñaõ truyeàn chöùc ñöôïc 50 linh muïc. Vì chuû tröông hoaøn toaøn "Vieät Nam hoaù" Giaùo phaän Phaùt Dieäm, cho neân khi chia Giaùo phaän Phaùt Dieäm ra laøm hai: Phaùt Dieäm vaø Thanh Hoaù, caùc Ñöùc Cha ñaõ thoûa thuaän keùo heát caùc linh muïc thöøa sai ngöôøi Phaùp nhaäp vaøo Giaùo phaän Thanh Hoaù. Ñeå buø ñaép söï maát maùt aáy, Ñöùc Cha Toøng ñaõ khoân ngoan môøi 3 linh muïc ngöôøi Bæ taøi ba thuoäc Hoäi Truyeàn Giaùo SAM (Socieùteù des Auxiliaires des Missions) tôùi laøm vieäc cho Giaùo phaän. Ñoù laø caùc Cha Jacques Houssa (Coá Sang. Coá Sang xin ñöôïc nhieàu hoïc boång du hoïc cho Phaùt Dieäm), Cha Dieudonneù Bourguignon (töùc Coá Böûu, laøm giaùo sö chuûng vieän) vaø Cha Robert Willichs (Coá Uy. Coá Uy vöøa laøm y só beänh vieän Phu Vinh (ñoái dieän vôùi khu Thaùnh ñöôøng Phaùt Dieäm do caùc nöõ tu Notre Dame des Missions troâng coi), vöøa laø kó sö thieát laäp vaø troâng coi nhaø maùy ñieän ñaàu tieân ôû Phaùt Dieäm, vöøa daäy Toaùn vaø Khoa hoïc taïi Chuûng vieän).

Caàu nguyeän laø öu tieân

Ñöùc Cha Toøng quan nieäm moïi vieäc laøm cho Giaùo phaän phaûi baét nguoàn töø ôn phöôùc cuûa Thieân Chuùa maø ôn phöôùc tuoân ñoå nhôø lôøi caàu nguyeän. Vì theá, Ñöùc Cha ñaõ môøi veà Giaùo phaän "hai coät thu loâi" (caùch noùi cuûa Ñöùc Cha), ñoù laø Doøng Kín toaï laïc beân bôø soâng Trì Chính vaø Doøng Chaâu Sôn treân röøng Nho Quan. Caû hai doøng, moät nam moät nöõ, chuyeân tu khoå haïnh vaø caàu nguyeän.

Doøng Kín Trì Chính ñöôïc xaây vaøo naêm 1939 theo ñuùng kieåu maãu Doøng Kín taïi Lisieux beân Phaùp.

Veà Doøng Chaâu Sôn: Naêm 1933, treân ñöôøng töø Saøi Goøn ra Baéc nhaän söù vuï, Ñöùc Cha gheù thaêm Hueá vaø yeát kieán vua Baûo Ñaïi; sau ñoù, Ñöùc Cha ñaõ tôùi thaêm Doøng Phöôùc Sôn Hueá vaø mong muoán nhaø doøng laäp chi nhaùnh taïi Giaùo phaän Phaùt Dieäm. Vì coù dòp may ñoàn ñieàn cuûa moät ngöôøi Phaùp rao baùn, Ñöùc Cha ñaõ mai moái nhaø doøng taäu maõi suoân seû. Ngaøy 18-02-1936, beà treân nhaø meï Phöôùc Sôn töø Hueá ra nhaän quyeàn sôû höõu vuøng ñaát ñoàn ñieàn aáy ôû xaõ Phuù Sôn, huyeän Nho Quan Ninh Bình. Ngaøy 02-07-1936, Cha Anselmo Leâ Höõu Töø (sau naøy laø giaùm muïc Giaùo phaän Phaùt Dieäm) ñöôïc baàu laøm beà treân tieân khôûi chi nhaùnh môùi vaø ngaøi ñaõ daãn caùc ñan só ra laäp doøng taïi Nho Quan, Ninh Bình, laáy teân laø Doøng Chaâu Sôn.

Xaây döïng theâm cô sôû

Ngoaøi hai hoäi doøng chieâm nieäm keå treân, Ñöùc Cha Toøng coøn thöïc hieän ñöôïc nhieàu coâng trình cho Giaùo phaän. Tieâu bieåu laø:

* Ñöùc Cha lo chaán chænh vaø phaùt trieån Hoäi Doøng Meán Thaùnh Giaù cuûa Giaùo phaän. Chính ngaøi ñaõ duøng tieàn rieâng ñeå xaây Nhaø Taäp nhaø meï Doøng Meán Thaùnh Giaù taïi Löu Phöông.

* Xaây döïng Tröôøng Thöû ñeå thu huùt ôn goïi vaø laøm nôi tu taäp böôùc ñaàu cho caùc chuûng sinh töông lai.

* Taïo maõi khu ñaát roäng lôùn caïnh chôï Nam Daân beân caàu soâng Trì Chính veà phía Nam ñeå chuaån bò xaây caát Ñeàn Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp vaø xaây caát Ñaïi Chuûng vieän Phaùt Dieäm. Song, vì thôøi cuoäc bieán ñoäng lieân mieân, cho neân vieäc xaây caát chöa thöïc hieän ñöôïc.

* Xaây döïng nhaø nghæ döôõng cho haøng giaùo só taïi Kim Ñaøi saùt cöûa bieån.

* Xaây döïng Nhaø Hoäi Quaùn Nam Thanh, coøn goïi laø Nhaø Haùt Lôùn, beân ngoaøi khuoân vieân quaàn theå Thaùnh ñöôøng Phaùt Dieäm, phía Taây Nam. Thôøi thaäp nieân 1930, Nhaø Hoäi Quaùn noåi baät leân laø moät toøa nhaø hoaønh traùng, kieán truùc Taây phöông, roäng raõi, tieän lôïi cho nhöõng buoåi hoäi hoïp lôùn hoaëc nhöõng buoåi trình dieãn ca kòch. Thôøi chieán tranh, Nhaø Hoäi Quaùn bò thieät haïi naëng, nhöng ñaõ ñöôïc taùi taïo nhö cuõ vaø hieän vaãn coøn laø toaø nhaø to lôùn vaø höõu duïng cho nhieàu sinh hoaït cuûa Giaùo phaän.

* Coâng trình to lôùn nhaát, coù theå noùi laø ích quoác lôïi daân, cuûa Ñöùc Cha Toøng phaûi keå laø ñeâ Kim Tuøng (ngöôøi Nam goïi laø Kim Toøng).

Vuøng bôø bieån huyeän Kim Sôn phía Nam cuûa tænh Ninh Bình ñöôïc phuø sa boài ñaép theâm 100 meùt moãi naêm. Con ñeâ chaïy doïc soâng AÂn giöõa thò xaõ Phaùt Dieäm do Dinh ñieàn söù Nguyeãn Coâng Tröù ñaép ñeå ngaên maën vaøo naêm 1829. Khoaûng 100 naêm sau laø thôøi Ñöùc Cha Toøng, bieån ñaõ luøi xa, Ñöùc Cha ñaõ khôûi xöôùng ñaép con ñeâ môùi caùch thò xaõ Phaùt Dieäm khoaûng 15 km ñeå ngaên maën cho haøng chuïc ngaøn maãu ruoäng môùi, loâi keùo daân ngheøo khaép nôi quy veà laäp laøng maïc caày caáy. Daân chuùng mang ôn Ñöùc Cha Toøng, cho neân ñaõ ñaët teân con ñeâ môùi laø ñSeâ Kim Tuøng (coøn goïi laø ñeâ Coàn Thoi vì chaïy ngang qua giaùo xöù Coàn Thoi). Vì coâng nghieäp to lôùn aáy, Trieàu ñình Hueá taëng thöôûng Nam Long Boäi Tinh vaø Kim Khaùnh cho Ñöùc Cha Toøng. Chính phuû Phaùp cuõng taëng Baéc Ñaåu Boäi Tinh cho Ngaøi.

Söï nghieäp tinh thaàn

Nieân Giaùm Toaø Thaùnh naêm 1933 coù hình Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng vôùi chuù thích nhö sau: "Ñöùc Cha Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng laø giaùm muïc Vieät Nam ñaàu tieân, coù taøi huøng bieän thôøi danh vaø noùi tieáng Phaùp gioûi".

Thaät vaäy, nhaân chuyeán ñi Roma naêm 1933 ñeå laõnh chöùc giaùm muïc, Ñöùc Cha Toøng ñaõ gheù thaêm nhieàu nôi treân nöôùc Phaùp, nhö Paris, Lyon, Lille, Lisieux... vaø Ngaøi ñöôïc môøi dieãn thuyeát nhieàu laàn. Taøi huøng bieän vaø khaû naêng tieáng Phaùp löu loaùt cuûa Ñöùc Cha Toøng laøm say meâ thính giaû Vieät Phaùp. Danh tieáng cuûa Ñöùc Cha ñaùnh tan thaønh kieán cho raèng ngöôøi Vieät Nam chöa coù ai ñuû khaû naêng laøm giaùm muïc!

Kho taøng tình thaàn cuûa Ñöùc Cha raát phong phuù. Sau ñaây laø moät soá cuoäc dieãn thuyeát noåi tieáng cuûa Ngaøi:

* 1935: Taïi Nam Ñònh veà ñeà taøi Les Messianisme (Nhaø xuaát baûn Nam Thanh, Nam Ñònh)

* Ngaøy 02-10-1936: Nhaân Ñaïi hoäi Thanh nieân Coâng Giaùo Baéc Kyø, Ñöùc Cha dieãn thuyeát veà Phong traøo thanh nieân hoïat ñoäng vaø thanh nieân laø hy voïng cuûa ñaát nöôùc.

* Ngaøy 28-11-1936: Cuõng taïi Nam Ñònh veà Les Martyrs de L'Annam (Nhaø in Trung Hoaø, Haø Noäi, 1937)

* Ngaøy 03-01-1937: Dieãn thuyeát baèng tieáng Phaùp taïi Haø Noäi veà Mgr. Pigneau de Beùhaine (Ñöùc Cha baù Ña Loäc)

* Ngaøy 05-02-1937: Dieãn thuyeát baèng tieáng Phaùp taïi Manille, nhaân Ñaïi hoäi Thaùnh Theå Quoác teá veà ñeà taøi EÙvangeùlisation des Preâcheurs (Nhaø in Trung Hoaø. Haø Noäi)

* Ngaøy 20-04-1937: Ñöùc Cha vieát baøi baùo Lôøi Chuùc Laønh (Baùo daân Chuùa. Hueá. Soá 30, ngaøy 30-4-1937)

* Ngaøy 28-05-1937: Nhaân dòp leã taán phong giaùm muïc cho Ñöùc Cha F. Lemasle (Leã) taïi Hueá, Ñöùc Cha dieãn thuyeát veà ñeà taøi Temps nouveaux, Doctrines nouvelles

* Thaùng 06-1938, dieãn thuyeát taïi 3 nôi Haø Noäi, Nam Ñònh, Haûi Phoøng veà Le Peøre Six, Cureù et Baron de Phaùt Dieäm

* Naêm 1939: Ñöùc Cha vieát saùch Sermons Cateùchistiques, kí teân taùc giaû J.B. Toøng, Vicaire apostolique de Phaùt Dieäm (Nhaø in Quy Nhôn aán haønh)

* Ngaøy 11-12-1939: Giaûng leã an taùng Ñöùc Cha Alexandre Marcou (Thaønh). Baøi giaûng coù tính caùch "...tri aân, lòch söû, raát nhieät tình, huøng hoàn laøm cho keû nghe phaûi caûm ñoäng, caùm ôn Thieân Chuùa vaø nhôù coâng ôn ñöùc coá giaùm muïc khaû kính khaû aùi" (Theo Lm. Mai Ñöùc Thaïc. Tieåu söû Ñöùc Cha Thaønh. Tr 72).

Vì ñoäc laäp vaø hoaø bình cho queâ höông Vieät Nam

Ñaïi Chieán Thöù Hai chaám döùt naêm 1945, nhöng Vieät Nam chöa thaät söï coù ñoäc laäp vaø vaãn coøn bò ngheøo ñoùi vaø chieán tranh hoaønh haønh. Khoâng theå khoanh tay ñöùng nhìn, ngaøy 23-09-1945, ñaïi dieän cho caùc giaùm muïc ngöôøi Vieät Nam luùc aáy laø caùc Ñöùc Cha Hoà Ngoïc Caån, Ngoâ Ñình Thuïc vaø Leâ Höõu Töø, Ñöùc Cha Nguyeãn Baù Toøng ñaõ kí teân vaøo böùc ñieän vaên göûi cho Toøa Thaùnh vaø cho 2 cöôøng quoác Anh, Hoa Kì. Xin trích vaøi ñoaïn böùc ñieän vaên: "Chuùng toâi laø 4 giaùm muïc Vieät Nam ôû Buøi Chu, Vónh Long vaø Phaùt Dieäm haï tuaàn thaùng tröôùc ñaây ñaõ göûi moät ñieän vaên yeâu caàu Ñöùc Giaùo Toâng, Trieàu ñình La - maõ, caùc Hoàng Y, Toång Giaùm muïc vaø heát caùc giaùo só cuøng giaùo daân toaøn caàu, uûng hoä neàn Ñoäc laäp cuûa Toå quoác Vieät Nam chuùng toâi... Hôõi hai daân haøo hieäp Anh - Myõ, xin haõy can thieäp ngay ñeå chuùng toâi thoaùt naïn binh ñao gheâ gôùm, haõy toû moái thònh tình uûng hoä cho neàn Ñoäc laäp cuûa chuùng toâi: loøng quaûng ñaïi aáy ñôøi ñôøi chuùng toâi seõ ghi nhôù". Kí teân: Nguyeãn Baù Toøng, giaùm muïc Vieät Nam tieân khôûi.

An nghæ trong Chuùa

Khi nhaän söù vuï ôû Phaùt Dieäm Ñöùc Cha Toøng ñaõ 66 tuoåi. Sau hôn 7 naêm cai quaûn Giaùo phaän, Ñöùc Cha bieát söùc khoûe cuûa mình ñaõ suy yeáu, cho neân vöøa khi coù giaùm muïc phoù laø Ñöùc Cha Gioan Phan Ñình Phuøng (ngaøy 03-12-1940), Ñöùc Cha giaø Toøng xin nghæ höu. Khoâng may, ngaøy 28-05-1944, Ñöùc Cha Phuøng qua ñôøi ñoät ngoät, sau 3 naêm röôõi laøm giaùm muïc. Toaø Thaùnh phaûi môøi Ñöùc Cha Toøng trôû veà laõnh chöùc giaùm quaûn. Ngaøy 25-10-1945, Ñöùc Cha Giaùm quaûn phong chöùc giaùm muïc cho Ñöùc Cha Leâ Höõu Töø xong thì Ngaøi laïi ñi höu döôõng.

Cuoái thaùng 6-1949, caûm thaáy söùc cuøng löïc kieät, Ñöùc Cha giaø Toøng quyeát ñònh trôû veà Phaùt Dieäm, nôi Ngaøi ñaõ nhaän söù vuï giaùm muïc naêm 1933. Tröôùc maët ñoâng ñuû con caùi Phaùt Dieäm trong Nhaø thôø chính toaø, Ñöùc Cha giaø noùi lôøi taâm tình heát söùc caûm ñoäng: "Hoâm nay tuoåi giaø söùc yeáu, toâi yù thöùc mình khoâng soáng ñöôïc bao laâu nöõa. Toâi sôï phaûi cheát xa anh em, do ñoù thu xeáp veà ñaây, ñeå hi voïng ñöôïc cheát giöõa anh em. Xin moïi ngöôøi caàu nguyeän cho toâi ñöôïc doïn mình cheát laønh. Toâi xin 'soáng göûi naïc, thaùc göûi xöông' ôû Phaùt Dieäm naøy".

Ñöùc Cha Gioan Baotixita Nguyeãn Baù Toøng an nghæ trong Chuùa ngaøy 11-07-1949. Ñöùc Cha Tañeâoâ Leâ Höõu Töø vaø toaøn theå Giaùo phaän Phaùt Dieäm toå chöùc tang leã Ñöùc Cha giaø Gioan Baotixita heát söùc trang troïng. Ngaøi ñöôïc an taùng treân gian cung thaùnh Nhaø thôø chính toaø Phaùt Dieäm, beân caïnh phaàn moä cuûa Ñöùc Cha Alexandre Marcou Thaønh, vò tieàn nhieäm cuûa Ngaøi.

Ngaøi ñaõ "chaïy heát chaëng ñöôøng",

Vaø Ngaøi ñaõ "soáng göûi naïc, thaùc göûi xöông" taïi Phaùt Dieäm.

* Traàn Vinh (ñuùc keát)

Nguoàn tin: Giaùo phaän Phaùt Dieäm

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page