Noùi Vôùi Giôùi Treû
(Nhöõng Loaït Baøi Noùi Chuyeän Vôùi Giôùi Treû
cuûa Nöõ Tu Mai An thöïc hieän
trong chöông trình Phaùt Thanh
cuûa Ñaøi Chaân Lyù AÙ Chaâu naêm 1995)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 10 -
Baäc Thang Giaù Trò Vaø Hoa Traùi Ñôøi Soáng
Trong baøi tröôùc chuùng ta ñaõ tìm hieåu veà taàm quan troïng cuûa lyù töôûng vaø yù nghóa sau cuøng trong ñôøi soáng con ngöôøi. Haïnh phuùc hay baát haïnh, phaàn lôùn cuõng tuøy thuoäc vaøo lyù töôûng cuûa ñôøi mình. Vò anh huøng hay teân baát löông cuõng tuøy thuoäc vaøo höôùng ñi maø ngöôøi aáy choïn cho mình. Ñôøi soáng voâ lyù töôûng quaû laø ñôøi soáng nhaït nheõo, maát heát yù nghóa.
Tuy nhieân, trong thöïc teá, trong caùc söï choïn löïa cuûa cuoäc soáng haèng ngaøy, chuùng ta coù theå bò thoâi thuùc, khoâng chæ bôûi moät lyù töôûng duy nhaát maø thoâi, nhöng coøn coù nhieàu ñoäng löïc phuï thuoäc khaùc thuùc ñaåy ta nöõa. Chaúng haïn nhö trong tröôøng hôïp moät sinh vieân caëm cuïi vôùi ñeøn saùch ñeå thaønh coâng ñoã ñaït, muïc ñích sau cuøng cuûa anh ta coù theå laø ñeå phuïc vuï tha nhaân, nhöng ñoàng thôøi coøn vì nhöõng lyù do phuï caän nhö ñeå gaây döïng moät gia ñình haïnh phuùc, ñeå khoûi trôû neân gaùnh naëng cho cha meï...
Laø con ñeû cuûa xaõ hoäi vaø cuûa thôøi ñaïi, chuùng ta ñöøng queân raèng söï choïn löïa giaù trò vaø yù nghóa ñôøi soáng, khoâng theå naøo khoâng bò aûnh höôûng bôûi baàu khí vaø luoàng gioù trong moâi tröôøng xaõ hoäi, nhaát laø qua caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi.
Rieâng ñoái vôùi tuoåi treû, aùp löïc cuûa nhoùm vaø dö luaän cuûa chuùng baïn, coøn laø yeáu toá quan troïng trong vieäc choïn löïa giaù trò vaø soáng theo lyù töôûng cuûa mình. Ca dao Vieät Nam coù caâu: "ÔÛ baàu thì troøn, ôû oáng thì daøi", "Gaàn möïc thì ñen, gaàn ñeøn thì saùng". Tuy nhieân, ngöôøi coù nhaân caùch khoâng phaûi laø ngöôøi bò leä thuoäc vaøo dö luaän, hoaëc cö xöû caùch ba phaûi ñeå laøm vöøa loøng ngöôøi khaùc. Bôûi vì cuoái cuøng, hoï khoâng laøm vöøa loøng ai vaø chính baûn thaân hoï laïi caøng theâm baát haïnh, maát caû töï tin nöõa.
Ngöôøi haïnh phuùc laø ngöôøi bieát can ñaûm soáng theo lyù töôûng cao thöôïng, bieát beàn taâm tieán böôùc theo höôùng ñi ñaõ vaïch chæ cho mình, baát chaáp dö luaän, lôøi deøm pha vaø khoù khaên thöû thaùch. Ngöôøi soáng theo lyù töôûng khoâng phaûi laø ngöôøi laäp dò ñeå thu huùt söï chuù yù cuûa keû khaùc, nhöng laø ngöôøi luoân nhaém thaúng tôùi ñích, bieát khoân kheùo nhaän ñònh ñaâu laø ñieàu caên baûn, ñaâu laø ñieàu phuï thuoäc. Haïnh phuùc cuûa hoï naûy sinh töø söï töï thoaùt noäi taâm vaø söï an bình cuõng ñöôïc phaûn aûnh ra beân ngoaøi cho nhöõng ngöôøi tieáp xuùc vôùi hoï.
Soáng maø khoâng coù lyù töôûng thaät chaúng khaùc gì ngöôøi khoâng teân tuoåi, khoâng dieän maïo giöõa ñaùm ñoâng, khaùc naøo gioù thoåi chieàu naøo ngaû theo chieàu ñoù, bò ñöa ñaåy theo laøn soùng. Traùi laïi, lyù töôûng roõ reät vaø giaù trò chaân chính laø nhaân toá phaân bieät ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc, laø ñieåm quy chieáu cuûa taát caû moïi yeáu toá phuï thuoäc khaùc.
Coù leõ ñaõ coù laàn baïn thaéc maéc töï hoûi, vì lyù do naøo ngöôøi aáy nhö thay ñoåi tính tình? Nguyeân do naøo ñaõ thay ñoåi höôùng ñi vaø hoaït ñoäng cuûa nhoùm naøy, nhoùm kia? Xeùt cho cuøng phaûi nhaän raèng, vì baäc thang giaù trò cuûa hoï ñaõ bò thay ñoåi, vì hoï ñaõ chuyeån höôùng ñi veà phía naøo khaùc vôùi ñöôøng höôùng khi tröôùc chaêng?
Baäc thang giaù trò phaûn aûnh dung maïo noäi taâm cuûa moãi ngöôøi vaø laø neàn taûng cô caáu luaân lyù nöõa. Neáu ngöôøi naøo ñaët thaønh coâng leân treân ñænh cuûa baäc thang giaù trò, ngöôøi aáy seõ taän duïng moïi phöông caùch ñeå ñaït tôùi noù, vaø hoï seõ khoâng ngaàn ngaïi chaø ñaïp nhöõng giaù trò khaùc ñeå chieám ñoaït ñöôïc thaønh coâng maø hoï muoán theo ñuoåi. Traùi laïi, ngöôøi ñaõ choïn giaù trò cuûa tình lieân ñôùi laøm leõ soáng, hoï seõ khoâng quaûn ngaïi hy sinh thôøi giôø, sinh löïc vaø taøi nguyeân vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn ñeå trôû neân höõu ích cho tha nhaân vaø cho xaõ hoäi.
Ngöôøi choïn lyù töôûng höôûng thuï, seõ khoâng boû lôõ maát cô hoäi naøo. Ñoái vôùi ngöôøi choïn theå duïc theå thao (sport) laøm lyù töôûng soáng, hoï cuõng deã daøng queân ñi nhöõng söï vaát vaû cuûa nhöõng giôø taäp döôït, chaáp nhaän kyû luaät aên uoáng, coù khi queân caû boån phaän ñoái vôùi gia ñình, vôùi baïn beø nöõa.
Ngöôøi ta thöôøng noùi: "Caùi nhaát phaûi laø treân heát". Giaù trò tuyeät ñoái laø caùi laùi, laø vieân chæ huy taát caû ñôøi soáng con ngöôøi. Qua caùc söï choïn löïa lôùn cuõng nhö nhoû nhen, moãi ngöôøi ñeå loä ra ñaâu laø giaù trò tuyeät ñoái cuûa ñôøi soáng mình. Thöû hoûi moät ngöôøi baïn:
- Taïi sao anh vaéng maët trong buoåi hoïp nhoùm?
Anh aáy ñaùp:
- Toâi vaéng maët trong buoåi hoïp bôûi vì toâi baän ñi xem ñaù boùng.
Neáu hoûi ngöôøi baïn khaùc:
- Sao anh vaéng maët trong buoåi ñaù boùng quan troïng nhö theá?
- Bôûi vì toâi muoán tham döï buoåi hoïp cuûa nhoùm toâi.
Qua hai caâu traû lôøi cuûa hai ngöôøi baïn chuùng ta coù theå ñoïc ñöôïc ñaâu laø giaù trò caên baûn ñaõ trôû thaønh tieâu chuaån choïn löïa cuûa hai ngöôøi baïn aáy.
Treân lyù thuyeát ai ai cuõng bieát ñaâu laø giaù trò phaûi ñaët leân treân, nhöng chính qua nhöõng löïa choïn taàm thöôøng nhoû moïn nhaát cuûa cuoäc soáng haèng ngaøy, chính nhöõng luùc khoâng ngôø, laø luùc ta bieåu loä caùch roõ raøng ñaâu laø giaù trò thöïc söï ñaõ ñöôïc ñaët leân treân heát.
Lyù töôûng, giaù trò cao caû cuûa ñôøi soáng moãi ngöôøi, moãi nhoùm thöôøng ñöôïc coâ ñoïng, ñöôïc goùi gheùm trong moät danh töø, moät caâu noùi hoaëc moät khaåu hieäu, vaø ñöôïc coi nhö chìa khoùa cuûa taát caû moïi haønh ñoäng vaø caùch xöû theá. Nhöõng "lôøi noùi chìa khoùa" ñoù coù theå laø: töï do, höôûng thuï, saûn xuaát, danh voïng, tieàn taøi, quyeàn bính, thaønh coâng... Tröôùc khi choïn löïa moät ñieàu gì, hoï thöôøng ñaët caâu hoûi: ñöôïc ích gì, ñöôïc lôïi bao nhieâu, coù vui söôùng gì? Laøm theá naøo ñeå thaønh coâng? ñeå ñöôïc thaêng chöùc? Nhieàu khi hoï mieät maøi chaïy theo nhöõng giaù trò ñoù ñeán trôû thaønh muø quaùng, vaø coøn ñieân daïi baùn caû nhaân phaåm, löông taâm, söùc khoûe, tình baïn, gia ñình vaø caû ñöùc tin ñeå ñoåi laáy söï phuø phieám cuûa nhöõng giaù trò giaû taïo ñoù nöõa.
Traùi laïi, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi choïn "lôøi noùi chìa khoùa" laøm khaåu hieäu cho ñôøi soáng mình, chaúng haïn nhö: tha nhaân, phuïc vuï, daán thaân, tình thöông, v.v... tröôùc moïi choïn löïa, moïi quyeát ñònh, hoï thöôøng hoûi mình, toâi phaûi laøm gì cho ngöôøi khaùc? Ñieàu gì coù theå ñem laïi haïnh phuùc cho hoï, giuùp hoï thaêng tieán hôn? Hoï caàn nhöõng gì?
Döïa treân yù nghóa cuûa nhöõng khaåu hieäu soáng vaø nhöõng "lôøi noùi chìa khoùa" moãi ngöôøi seõ ñònh ñoaït caùch duøng thôøi giôø vaø sinh löïc cuûa mình. Ñoái vôùi ngöôøi haø tieän, thôøi giôø laø vaøng baïc, caàn phaûi tích tröõ, phaûi thaâu nhaët, phaûi saûn xuaát. Ngöôøi coù taâm hoàn vò tha laïi nghó raèng, thôøi giôø laø phuïc vuï, laø cho ñi. Ñoái vôùi ngöôøi chuû tröông höôûng thuï, thì thôøi giôø laø thuù vui, caàn phaûi soáng gaáp, soáng voäi, phaûi aên uoáng hoâm nay, vì ngaøy mai seõ phaûi cheát!
Trong lòch söû caùc gia ñình quyù phaùi vaø caùc hoaøng gia ñeàu coù thoùi quen khaéc huy hieäu cuûa mình treân bia ñaù, coät nhaø, treân chieán baøo. Trong giaùo hoäi coâng giaùo, caùc giaùm muïc, caùc vò giaùo hoaøng ñeàu choïn moät khaåu hieäu goùi gheùm chöông trình soáng cuûa ñôøi mình, chaúng haïn nhö "Totus tuus" (Taát caû laø cuûa Ngaøi) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II. Nhieàu phong traøo, hoaëc caùc tu hoäi, doøng tu cuõng coù khaåu hieäu rieâng cuûa hoï. Nhoùm Taizeù choïn khaåu hieäu: "Moät aùnh löûa saùng trong theá giôùi", "Bình an vaø haïnh phuùc" cuûa doøng Phanxicoâ, "Laøm vieäc vaø caàu nguyeän" cuûa thaùnh Benedetto, "Laøm vieäc laø caàu nguyeän" cuûa thaùnh Don Bosco, v.v...
Giaùo sö Joseù Luis Aranguren, moät nhaø thoâng thaùi vaø laø tín höõu kitoâ chaân chính, ñaõ noùi tröôùc khi truùt hôi thôû cuoái ñôøi: "Toâi caûm thaáy raát haïnh phuùc sung söôùng, bôûi vì suoát ñôøi toâi luoân tìm caùch ñaët ñeå nhöõng ñieàu quan troïng ñuùng choã cuûa noù, vaø trong caùch xeáp ñaët moïi söï naøy, toâi ñaõ ñaët tình yeâu leân choã öu tieân, leân treân heát moïi söï khaùc".
Baïn thaân meán, söï khoân ngoan ñích thaät töùc laø bieát ñaët ñeå moïi söï ñuùng choã cuûa noù. Ñieàu ñoù seõ laøm cho baïn ñöôïc an bình vaø haïnh phuùc trong taâm hoàn. Ñaâu laø giaù trò cao troïng nhaát trong ñôøi baïn? Baïn daønh choã öu tieân cho ai, cho caùi gì, cho giaù trò naøo trong ñôøi baïn?
Baïn muoán ñöôïc haïnh phuùc thaät ö? Chuùa Kitoâ maùch baûo cho baïn bí quyeát naøy trong moïi quyeát ñònh vaø moïi söï löïa choïn cuûa baïn: Lôïi ích gì cho baïn, neáu baïn ñöôïc lôøi laõi caû theá gian maø laïi maát linh hoàn? Laáy gì ñeå chuoäc laïi linh hoàn cuûa baïn? (Mt 16:26).
Mai An
Thöù Tö, ngaøy 5/07/1995