Soaïn Giaùo AÙn Moät Baøi Giaùo Lyù
Lm Leâ Quang Uy, DCCT
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
I. Chuaån Bò:
Tröôùc khi baét tay vaøo vieäc soaïn giaùo aùn cho moät baøi daïy Giaùo Lyù, moãi Giaùo Lyù Vieân caàn löu yù ñaëc bieät ñeán 3 ñieåm quan troïng sau ñaây:
a. Phaûi naém vöõng toaøn boä chöông trình cuûa nieân khoùa Giaùo Lyù cuûa lôùp mình ñaûm nhaän, vaø caû toaøn boä Chöông Trình Huaán Giaùo chung cho lôùp tröôùc vaø lôùp sau cuûa lôùp mình saép daïy, töø ñoù môùi coù theå coù caùi nhìn bao quaùt, heä thoáng lieàn laïc aên khôùp vôùi nhau veà caùc noäi dung mình caàn chuyeån taûi ñeán caùc em.
b. Phaûi suy gaãm vaø soáng Lôøi Chuùa maø mình seõ chuyeån cho caùc em trong töøng baøi daïy, ñoïc kyõ vaø tìm hieåu saâu xa chính baûn vaên Lôøi Chuùa trong töøng baøi, roài ñoái chieáu soaùt xeùt laïi ñôøi soáng chính baûn thaân mình.
c. Phaûi quan taâm ñeán ñôøi soáng vaø sinh hoaït cuûa caùc em trong tuaàn leã vöøa qua, xem coù söï kieän hay bieán coá naøo ñoù coù aûnh höôûng saâu xa coù theå giuùp mình ñöa vaøo baøi soaïn nhö moät chöùng töø soáng ñoäng, coù tính thuyeát phuïc ñoái vôùi ñoä tuoåi Taâm Lyù vaø Giaùo Lyù cuûa caùc em.
II. Phöông Phaùp:
Trong caùc ñôït boài döôõng haèng naêm veà phöông phaùp sö phaïm Giaùo Lyù, caùc Giaùo Lyù Vieân caàn ñöôïc Cha Sôû hoaëc ngöôøi phuï traùch Ban Giaùo Lyù höôùng daãn caën keõ caùc maët lieân quan ñeán vieäc soaïn giaùo aùn moät baøi Giaùo Lyù. Tröôùc heát, Giaùo Lyù Vieân caàn phaûi xaùc ñònh ñöôïc ngay töø ñaàu 8 ñieåm quan troïng döôùi ñaây cuûa moät baøi Giaùo Lyù:
1. Chuû ñeà chung cuûa baøi: Moãi naêm hoïc Giaùo Lyù ñeàu coù moät chuû ñeà chung duy nhaát, thaâu toùm toaøn boä noäi dung caùc phaàn, caùc baøi seõ ñöôïc daïy. Chuû ñeà chung naøy seõ ñöôïc gheùp vaøo vôùi töøng chuû ñeà rieâng. Ví duï: Lôùp Moät chöông trình Giaùo Lyù cuûa Giaùo Phaän Saøi-goøn coù chuû ñeà chung laø: “Chuùa yeâu con” dieãn taû chieàu kích tình yeâu töø phía Thieân Chuùa ñeán vôùi con ngöôøi.
2. Chuû ñeà rieâng cuûa baøi: Seõ coù töøng loaït nhieàu baøi naèm trong moät chuû ñeà rieâng ñöôïc khai trieån töø moät chuû ñeà chung cuûa naêm hoïc Giaùo Lyù. Nhö ôû ví duï vöøa neâu, chuû ñeà chung ”Chuùa yeâu con” coù taát caû 3 chuû ñeà rieâng nhö sau:
Phaàn 1: Chuùa yeâu con, cho con moïi söï
Phaàn 2: Chuùa yeâu con, cho con bieát Chuùa
Phaàn 3: Chuùa yeâu con, ñeán ôû vôùi con.
3. Ñeà taøi rieâng cuûa baøi: Ñeà taøi cuõng chính laø teân cuûa töøng baøi, laø noäi dung baøi muoán ñeà caäp ñeán. Coù theå noùi ñeà taøi cuûa baøi laø baûn toaùt yeáu coâ ñoïng nhaát cuûa baøi. Töø moät chuû ñeà rieâng, caùc ñeà taøi ñöôïc trieån khai, quaûng dieãn thaønh nhieàu baøi, ñeå töø ñoù deã daøng giuùp caùc em töøng böôùc naém ñöôïc töøng yù löïc, töøng chuû ñeà rieâng coù lieân quan chaët cheõ vôùi nhau trong moät naêm hoïc. Nhö ôû ví duï ñeà caäp treân ñaây, Chuû ñeà phaàn 1 laø: “Chuùa yeâu con, cho con moïi söï” chính laø chuû ñeà rieâng cuûa 4 baøi:
Baøi 01: Chim trôøi, caù bieån haõy chuùc tuïng Thieân Chuùa.
Baøi 02: Maët trôøi, maët traêng haõy ca ngôïi Thieân Chuùa.
Baøi 03: Thieân Chuùa cho chuùng ta taát caû, vì Ngöôøi laø Cha ta.
Baøi 04: Chuùa döïng neân chuùng ta gioáng Chuùa.
4. Khôûi ñieåm cuûa töøng baøi: Chuùng ta coù theå thaáy ngay khôûi ñieåm cuûa moãi baøi naèm ôû ngay trong ñeà taøi cuõng laø töïa ñeà, teân goïi cuûa baøi. Töø khôûi ñieåm naøy, Giaùo Lyù Vieân seõ baét ñaàu caâu chuyeän vôùi caùc em. Ñoái vôùi caùc ñoä tuoåi thieáu nhi, baøi giaûng aùp duïng phöông phaùp quy naïp, neân Giaùo Lyù Vieân seõ coù khôûi ñieåm laø nhöõng chuyeän, nhöõng söï vaät gaàn guõi quen thuoäc maø caùc em tieáp xuùc vaø thaáy thöôøng ngaøy chung quanh mình. Vôùi ví duï neâu treân, khôûi ñieåm cuûa baøi 01 chính laø chuyeän con chim treân trôøi, con caù döôùi bieån...
5. Ñích ñieåm cuûa baøi: Roõ raøng muïc tieâu cuûa baøi Giaùo Lyù ôû ñaây khoâng gioáng nhö ôû tröôøng Phoå Thoâng, chuùng ta khoâng nhaém cung caáp cho caùc em kieán thöùc khoa hoïc thöôøng thöùc, chuùng ta chæ möôïn chuyeän con chim, con caù ñeå daãn caùc em ñeán vôùi ñích ñieåm laø nhaän ra Thieân Chuùa chính laø Ñaáng ñaõ taïo döïng neân con chim, con caù vaø trao taëng cho con ngöôøi, cho caùc em ñöôïc höôûng duøng.
6. Xaùc tín cuûa baøi: Töø ñích ñieåm ñaõ ñaït ñöôïc sau khi dieãn giaûng cho caùc em, Giaùo Lyù Vieân seõ daãn caùc em tôùi moät xaùc tín quan troïng. Taét moät lôøi, bao giôø ñích ñieåm cuûa baøi Giaùo Lyù cuõng laø tuyeân xöng moät chaân lyù veà Thieân Chuùa. Taát caû moïi ñích ñieåm cuûa moïi baøi Giaùo Lyù ñeàu ñaõ ñöôïc coâ ñoïng trong Kinh Tin Kính. Ví duï: Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo Döïng neân moïi söï; Thieân Chuùa laø Ñaáng Quan Phoøng; Thieân Chuùa laø Tình Yeâu; Ñöùc Gieâ-su laø Con Moät cuûa Thieân Chuùa Cha, laø Ñaáng Cöùu Ñoä...
7. Taâm tình cuûa baøi: Töø xaùc tín vaøo Thieân Chuùa, Giaùo Lyù Vieân laïi ñöa daãn caùc em vaøo taâm tình chính yeáu cuûa baøi nhö moät thaùi ñoä ñaùp traû xöùng ñaùng cuûa baûn thaân caùc em vôùi Thieân Chuùa. Taâm tình naøy seõ ñöôïc Giaùo Lyù Vieân loàng vaøo phuùt caàu nguyeän ñænh cao trong bôûi daïy Giaùo Lyù. Coù theå ñoù laø moät lôøi taï ôn Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng cho em, ñaõ taïo döïng neân chính em, cuõng coù theå ñoù laø lôøi toân vinh chuùc tuïng quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa...
8. Thöïc haønh cuûa baøi: Giaùo Lyù Vieân daën doø caùc em nhöõng vieäc, nhöõng ñieàu thöïc haønh cuï theå nho nhoû vaø vöøa taàm trong cuoäc soáng cuûa caùc em ñöôïc ruùt ra töø keát luaän cuûa baøi. Ví duï: Em seõ vaâng lôøi oâng baø cha meï, caùc thaày coâ; Em seõ soáng deã thöông nhaân aùi vôùi baïn beø; Em seõ khoâng noùi tuïc chöûi theà hay ñaùnh nhau; Em seõ toân troïng thieân nhieân vaø moâi tröôøng baèng caùch khoâng beû caønh vaët hoa hay xaû raùc böøa baõi...
Trong 8 ñieåm maáu choát quan troïng vöøa neâu, caùc muïc Chuû Ñeà vaø Ñeà Taøi chæ caàn xaùc ñònh moät laàn ngay töø ñaàu naêm hoïc Giaùo Lyù, rieâng caùc muïc Khôûi Ñieåm, Ñích Ñieåm, Xaùc Tín, Taâm Tình vaø Thöïc Haønh seõ ñöôïc trình baøy trong trang giaùo aùn nhö moät caùi khung cuûa töøng baøi daïy, cöù laàn löôït theo ñoù ñeå ñaët ra caùc caâu hoûi cho caùc em khi dieãn giaûng.
III. Daën Doø:
Moãi Giaùo Lyù Vieân phaûi soaïn baøi ñaày ñuû: cho duø ñaõ coù saün thuû baûn hay giaùo trình Giaùo Lyù trong tay. Döùt khoaùt khoâng neân laáy saùch boån ra ñoïc, caét nghóa, vaø baét caùc em cheùp vaøo taäp ñeå hoïc thuoäc loøng. Baøi soaïn phaûi trình baøy roõ raøng, chu ñaùo trong soå giaùo aùn.
- Neân töï löôïng giaù sau buoåi daïy: Sau khi ñöùng lôùp, neân coù böôùc töï löôïng giaù, ghi chuù theâm vaøo cuoái phaàn baøi soaïn cuûa mình nhöõng saùng kieán töï phaùt cuûa mình ñaõ coù trong luùc giaûng, cuõng nhö nhöõng phaûn öùng tinh teá töø phía caùc em ( ueå oaûi, chaùn ngaùn, khoù hieåu, hoaëc haêng haùi, höùng khôûi, mau tieáp thu, ñaët ra nhieàu thaéc maéc chính ñaùng, ñöa ra ñöôïc nhöõng nhaän xeùt ñoäc ñaùo... ) ñeå buoåi daïy sau vaø naêm hoïc sau coù theå tham khaûo, canh taân, gia giaûm.
- Caàn giôùi thieäu caùc giaùo aùn maãu möïc: Thænh thoaûng Cha Sôû hoaëc ngöôøi phuï traùch Ban Giaùo Lyù coù theå kieåm tra, goùp yù, giôùi thieäu nhöõng soå giaùo aùn ñaït hieäu quaû maãu möïc cho toaøn Ban Giaùo Lyù cuøng nghieân cöùu vaø hoïc hoûi kinh nghieäm laãn nhau. Nhöõng anh chò em Giaùo Lyù Vieân kyø cöïu, vì lyù do naøo ñoù phaûi nghæ daïy, coù theå göûi laïi caùc soå giaùo aùn caùc naêm ñaõ daïy ñeå löu trong tuû saùch tham khaûo chung cuûa Ban Giaùo Lyù.
- Neân soaïn baøi chung: Coù theå toå chöùc soaïn baøi chung trong moät nhoùm Giaùo Lyù Vieân cuøng phuï traùch moät caáp lôùp nhö: khoái Khai Taâm, Thaùnh Theå, Theâm Söùc, Tuyeân Tín (quen goïi laâu nay laø Bao Ñoàng), Vaøo Ñôøi...
IV. Ñeà Nghò:
Dieãn tieán moät buoåi hoïp soaïn baøi chung mang tính naêng ñoäng trong moãi khoái Giaùo Lyù ñöôïc ñeà nghò nhö sau:
- Moãi nhoùm Giaùo Lyù Vieân cuøng caáp, cuøng khoái seõ töï hình thaønh theo caùc phöông phaùp Nhoùm Ong (Buzz-Group) hoaëc Hoaït Ñoäng Xöôûng (Systeøme d'Atelier). Tröôûng Nhoùm laø moät Linh Hoaït Vieân seõ ñoïc ñeà taøi vaø noäi dung caàn soaïn, moãi ngöôøi trong Nhoùm suy nghó vaø caàu nguyeän rieâng trong khoaûng 5 - 10 phuùt, ghi vaøo soå tay nhöõng ñieåm baûn thaân vöøa ñöôïc soi saùng ñeå saün saøng ñoùng goùp cho moïi ngöôøi.
- Laàn löôït töøng Giaùo Lyù Vieân trình baøy yù kieán, moät ngöôøi laøm thö kyù ghi nhaän, taát caû moïi ngöôøi chöa voäi baøn caõi tranh luaän hay quyeát ñònh choïn löïa moät yù kieán naøo ngay. Coù theå duøng caùc phöông phaùp Laäp Phieáu (Fichier) vaø Ñoäng Naõo (Brain Storming) ñeå tieán haønh thu nhaët yù kieán nhanh vaø ñaày ñuû caùc chi tieát lieân quan ñeán baøi Giaùo Lyù.
- Tröôûng Nhoùm döïa vaøo yù chính cuûa baøi Giaùo Lyù (coù theå döïa vaøo moät giaùo trình goác, moät taøi lieäu thuû baûn Giaùo Lyù chuaàn xaùc naøo ñoù), theo trình töï caùc muïc Khôûi Ñieåm, Ñích Ñieåm, Xaùc tín, Taâm Tình vaø Thöïc Haønh cuûa giaùo aùn ñoøi hoûi maø choïn ra vaø ñuùc keát nhöõng neùt quan troïng coát yeáu maø moïi ngöôøi ñeàu cuøng ñoàng yù. Taát caû cuøng ghi nhaän vaøo soå giaùo aùn cuûa mình.
- Caû Nhoùm laïi cuøng nhau tìm choïn thaùi ñoä taâm linh, töùc laø nhöõng taâm tình soáng cho caùc em, choïn ñoaïn Lôøi Chuùa thích hôïp, tìm caùc kinh nghieäm soáng coù theå giuùp caùc em hieåu baøi vaø nhôù baøi, ñeà nghò caùc taøi lieäu nghe - nhìn (neáu coù vaø neáu caàn), caùc baøi haùt vaø caâu truyeän minh hoïa, caùc troø chôi sinh hoaït öùng vôùi baøi Giaùo Lyù ñang soaïn.
Hieäu quaû töø moät coâng vieäc laøm chung theo Nhoùm bao giôø cuõng cao hôn vieäc laøm ñôn ñoäc. Noäi dung cuûa baøi Giaùo Lyù trong cuøng moät caáp, moät khoái ñöôïc baûo ñaûm ñoàng nhaát, chính xaùc maø vaãn phaùt huy ñöôïc tính ña daïng phong phuù cuûa moãi caù nhaân khi giaûng daïy thaät söï. Hôn nöõa tình thaân cuûa caùc Giaùo Lyù Vieân trong moät Khoái cuõng nhôø ñoù maø caøng trôû neân gaén boù, laøm cho söï ñoaøn keát trong Ban Giaùo Lyù theâm beàn vöõng.
Daãu sao, caùc phöông phaùp naêng ñoäng Nhoùm coù hieäu quaû ñeán ñaâu, vaãn caàn luoân nhôù: Haõy daønh choã cho Chuùa Thaùnh Thaàn taùc ñoäng.
Lm. Leâ Quang Uy, DCCT
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 74, naêm 2002)