Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån VII: Toá Tuïng
Phaàn I: Söï Phaùn Xöû Noùi Chung
Thieân 3:
Kyû Luaät Phaûi Giöõ Trong Caùc Toøa AÙn
Chöông I: Chöùc Vuï Thaåm Phaùn Vaø Caùc Vieân Chöùc Trong Toøa AÙn
Ñieàu 1446: (1) Taát caû moïi tín höõu, nhaát laø caùc Giaùm Muïc, phaûi luoân coá gaéng laøm sao, ñeå tuy phaûi baûo veä coâng lyù, heát söùc traùnh nhöõng kieän tuïng giöõa loøng daân Chuùa, vaø phaûi daøn xeáp chuùng caùch oân hoøa caøng sôùm caøng hay.
(2) Ngay töø ñaàu, vaø vaøo baát cöù giai ñoaïn naøo cuûa cuoäc tranh tuïng, moãi khi thaáy coù hy voïng ñem laïi keát quaû toát, thaåm phaùn chôù boû qua maø khoâng khuyeán duï vaø giuùp ñôõ caùc ñöông söï ñoàng loøng tìm moät giaûi phaùp coâng bình cho cuoäc tranh chaáp, vaø chæ baûo cho hoï nhöõng ñöôøng loái thích hôïp ñeå nhaém tôùi muïc tieâu aáy, keå caû vieäc nhôø nhöõng ngöôøi coù theá giaù laøm trung gian.
(3) Neáu söï kieän tuïng lieân can ñeán tö ích cuûa caùc ñöông söï, thì thaåm phaùn neân xeùt xem cuoäc tranh chaáp coù theå ñöôïc keát lieãu oån thoûa baèng söï ñieàu ñình hoaëc söï troïng taøi, chieáu theo caùc quy taéc cuûa caùc ñieàu 1713-1716, hay khoâng.
Ñieàu 1447: Ngöôøi naøo ñaõ can döï vaøo moät vuï kieän vôùi tö caùch laø thaåm phaùn, chöôûng lyù, baûo heä, thuï uûy, luaät sö, nhaân chöùng, hay chuyeân vieân, thì sau ñoù khoâng ñöôïc xöû vuï aáy ôû caáp khaùc moät caùch höõu hieäu vôùi tö caùch laø thaåm phaùn, hoaëc giöõ chöùc vuï phuï thaåm trong chính vuï aáy.
Ñieàu 1448: (1) Thaåm phaùn khoâng neân nhaän xöû moät vuï maø chính mình coù lieân heä caùch naøo ñoù vì lyù do huyeát toäc hay hoân thuoâc ôû baát cöù caáp böïc tröïc heä naøo vaø cho ñeán caáp boán baøng heä, hoaëc vì lyù do giaùm hoä vaø quaûn taûi, vì töông giao thaân maät, vì thuø oaùn lôùn, hoaëc vì seõ höôûng moät moái lôïi hay thoaùt ñöôïc moät söï thieät haïi.
(2) Trong nhöõng tröôøng hôïp aáy, chöôûng lyù, baûo heä, phuï thaåm, döï thaåm, phaûi traùnh thi haønh chöùc vuï.
Ñieàu 1449: (1) Trong nhöõng tröôøng hôïp noùi ôû ñieàu 1448, neáu chính thaåm phaùn khoâng caùo thoaùi, ñöông söï coù theå caùo tò.
(2) Ñaïi Dieän tö phaùp phaûi xeùt xöû veà söï caùo tò. Neáu chính Ñaïi Dieän tö phaùp bò caùo tò, Giaùm Muïc chuû toïa toøa aùn seõ xeùt xöû.
(3) Neáu Giaùm Muïc laø thaåm phaùn vaø bò caùo tò, chính Ngaøi phaûi töø choái phaùn xöû.
(4) Neáu söï caùo tò choáng laïi chöôûng lyù, baûo heä hay caùc vieân chöùc khaùc cuûa toøa aùn, thì ngöôøi xeùt xöû khöôùc bieän seõ laø chaùnh aùn toøa aùn taäp ñoaøn, hay chính thaåm phaùn neáu laø thaåm phaùn duy nhaát.
Ñieàu 1450: Neáu söï caùo tò ñöôïc coâng nhaän, nhöõng ngöôøi lieân heä phaûi ñöôïc thay theá, nhöng khoâng ñöôïc thay ñoåi caáp böïc phaùn xöû.
Ñieàu 1451: (1) Vaán ñeà caùo tò phaûi ñöôïc xaùc ñònh heát söùc nhanh choùng, sau khi nghe caùc ñöông söï, chöôûng lyù hay baûo heä, neáu hoï can döï trong vuï kieän vaø khoâng bò caùo tò.
(2) Nhöõng haønh vi cuûa thaåm phaùn ñaõ laøm tröôùc khi bò caùo tò ñeàu höõu hieäu, nhöng nhöõng haønh vi laøm sau khi coù ñôn caùo tò phaûi bò tieâu huûy neáu moät ñöông söï yeâu caàu trong haïn möôøi ngaøy keå töø khi söï caùo tò ñöôïc coâng nhaän.
Ñieàu 1452: (1) Trong moät vuï kieän chæ lieân can ñeán ích lôïi tö, thaåm phaùn chæ coù theå tieán haønh khi naøo coù söï thænh caàu cuûa ñöông söï. Tuy nhieân, moät khi ñaõ coù söï khôûi toá hôïp leä, thaåm phaùn coù theå, vaø thaäm chí buoäc phaûi töï ñoäng tieán haønh trong nhöõng vuï hình söï hay nhöõng vuï lieân can ñeán coâng ích Giaùo Hoäi vaø phaàn roãi cuûa caùc linh hoàn.
(2) Ngoaøi ra, thaåm phaùn coù theå boå khuyeát söï sô xuaát cuûa caùc ñöông söï khi xuaát daãn baèng chöùng hay ñoái khaùng caùc khöôùc bieän moãi khi nhaän thaáy caàn thieát ñeå traùnh moät phaùn quyeát baát coâng traàm troïng, mieãn laø toân troïng nhöõng quy ñònh ôû ñieàu 1600.
Ñieàu 1453: Caùc thaåm phaùn vaø toøa aùn phaûi lieäu sao cho caùc vuï kieän keát thuùc caøng sôùm caøng toát, mieãn laø coâng lyù ñöôïc baûo ñaûm, vaø phaûi laøm theá naøo ñeå khoâng keùo daøi quaù moät naêm ôû toøa sô caáp vaø khoâng quaù saùu thaùng ôû toøa ñeä nhò caáp.
Ñieàu 1454: Taát caû nhöõng nhaân vieân laøm thaønh toøa aùn vaø nhöõng ngöôøi coäng taùc vaøo ñoù ñeàu phaûi tuyeân theä chu toaøn nhieäm vuï caùch chu ñaùo vaø trung thaønh.
Ñieàu 1455: (1) Thaåm phaùn vaø nhöõng nhaân vieân toøa aùn phaûi giöõ bí maät chöùc vuï trong taát caû caùc phaùn xöû hình söï vaø trong vuï aùn hoä söï naøo maø söï tieát loä moät vaøi aùn töø toá tuïng coù theå gaây toån haïi cho caùc ñöông söï.
(2) Hoï cuõng phaûi luoân luoân giöõ bí maät veà cuoäc thaûo luaän giöõa caùc thaåm phaùn trong toøa aùn taäp ñoaøn tröôùc khi ra phaùn quyeát, cuõng nhö veà nhöõng laàn boû phieáu vaø veà caùc yù kieán ñöôïc phaùt bieåu, mieãn laø toân troïng quy ñònh ôû ñieàu 1609, trieät 4.
(3) Hôn nöõa, moãi khi baûn chaát cuûa vuï aùn hay cuûa caùc baèng chöùng heä troïng ñeán noãi söï phoå bieán aùn töø vaø caùc baèng chöùng ñöa ñeán nguy cô laøm cho ngöôøi khaùc bò maát thanh danh, hay gaây chia reõ, göông xaáu, hay nhöõng söï baát tieän khaùc, thaåm phaùn coù theå baét buoäc caùc nhaân chöùng, chuyeân vieân, caùc ñöông söï vaø nhöõng luaät sö, hay ngöôøi thuï uûy cuûa hoï, phaûi theà giöõ bí maät.
Ñieàu 1456: Caám thaåm phaùn vaø taát caû caùc vieân chöùc trong toøa aùn nhaän laõnh baát cöù quaø taëng naøo trong dòp thi haønh vieäc phaùn xöû.
Ñieàu 1457: (1) Caùc thaåm phaùn coù theå bò nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn phaït baèng nhöõng hình phaït xöùng hôïp, keå caû vieäc caùch chöùc, khi naøo chaéc chaén vaø roõ raøng laø hoï coù thaåm quyeàn nhöng laïi töø choái khoâng chòu phaùn xöû; hay neáu khoâng coù neàn taûng naøo döïa treân moät quy ñònh cuûa phaùp luaät maø hoï cöù tuyeân boá mình coù thaåm quyeàn ñeå thaåm cöùu vaø phaùn xöû vuï kieän; hay neáu hoï vi phaïm luaät buoäc giöõ bí maät; hay ñaõ laøm thieät haïi caùch naøo khaùc cho nhöõng ngöôøi ñöông tuïng do loãi coá tình hay baát caån traàm troïng.
(2) Caùc vieân chöùc vaø trôï taù cuûa toøa aùn cuõng phaûi chòu cuøng hình phaït nhö vaäy, neáu hoï loãi boån phaän nhö noùi treân ñaây. Thaåm phaùn cuõng coù quyeàn phaït hoï.
Chöông II: Thöù Töï Phaûi Theo Khi Xeùt Xöû
Ñieàu 1458: Caùc vuï kieän phaûi ñöôïc xeùt xöû theo thöù töï chaáp ñôn vaø ñaêng kyù trong soå, tröø khi coù moät vuï naøo ñoøi ñöôïc cöùu xeùt caáp baùch tröôùc caùc vuï khaùc. Trong tröôøng hôïp aáy, caàn phaûi coù aùn leänh ñaëc bieät coù vieän daãn lyù do.
Ñieàu 1459: (1) Nhöõng haø tì khieán cho baûn aùn voâ hieäu coù theå ñöôïc neâu leân nhö khöôùc bieän, hay do chính thaåm phaùn tuyeân boá chieåu chöùc vuï, ôû baát cöù giai ñoaïn hay caáp böïc naøo cuûa söï toá tuïng.
(2) Ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp noùi ôû trieät 1, nhöõng khöôùc bieän trì hoaõn, nhaát laø khi lieân quan ñeán thaønh phaàn vaø theå thöùc toá tuïng, phaûi ñöôïc vieän daãn tröôùc giai ñoaïn ñoái tuïng, tröø khi caùc khöôùc bieän aáy chæ xuaát hieän sau ñoù; trong tröôøng hôïp aáy, caùc khöôùc bieän phaûi ñöôïc xeùt xöû caøng sôùm caøng toát.
Ñieàu 1460: (1) Neáu söï khöôùc bieän ñöa ra choáng laïi thaåm quyeàn cuûa thaåm phaùn, thì chính thaåm phaùn phaûi xeùt vaán ñeà.
(2) Trong tröôøng hôïp khöôùc bieän veà söï voâ thaåm quyeàn töông ñoái, neáu thaåm phaùn tuyeân boá mình coù thaåm quyeàn, thì quyeát ñònh aáy khoâng cho pheùp khaùng caùo, nhöng khoâng caám ñôùi tranh veà söï voâ hieäu vaø xin phuïc hoài nguyeân traïng.
(3) Neáu thaåm phaùn tuyeân boá mình voâ thaåm quyeàn, ñöông söï naøo thaáy mình bò thieät haïi coù theå thöôïng toá leân toøa aùn khaùng caùo trong haïn möôøi laêm ngaøy höõu ích.
Ñieàu 1461: ÔÛ baát cöù giai ñoaïn naøo cuûa vuï aùn, neáu thaåm phaùn bieát mình voâ thaåm quyeàn tuyeät ñoái thì phaûi tuyeân boá söï voâ thaåm quyeàn cuûa mình.
Ñieàu 1462: (1) Nhöõng khöôùc bieän veà vaán ñeà quyeát tuïng, veà söï ñieàu ñình, vaø veà caùc khöôùc bieän thaát hieäu khaùc, - cuõng goïi laø “chaám döùt toá tuïng” -, phaûi ñöôïc vieän daãn vaø cöùu xeùt tröôùc khi ñoái tuïng. Ai neâu leân caùc khöôùc bieän ñoù sau giai ñoaïn aáy, thì tuy khoâng bò baùc khöôùc, nhöng seõ phaûi traû toån phí, tröø khi chöùng minh ñöôïc mình khoâng trì hoaõn khöôùc bieän vì gian tình.
(2) Nhöõng khöôùc bieän thaát hieäu khaùc seõ ñöôïc neâu ra trong luùc ñoái tuïng, vaø phaûi ñöôïc cöùu xeùt hôïp thôøi theo nhöõng quy luaät veà caùc vaán ñeà phuï ñôùi.
Ñieàu 1463: (1) Nhöõng toá quyeàn phaûn toá chæ ñöôïc vieän daãn caùch höõu hieäu trong haïn ba möôi ngaøy keå töø luùc ñoái tuïng.
(2) Nhöõng toá quyeàn phaûn toá ñoù phaûi ñöôïc xeùt xöû ñoàng thôøi vôùi toá quyeàn khôûi toá, töùc laø cuøng moät caáp böïc toøa aùn, tröø khi caàn phaûi phaùn xöû rieâng bieät hay khi thaåm phaùn nhaän thaáy thuû tuïc naøy thích hôïp hôn.
Ñieàu 1464: Nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tieàn kyù quyõ ñeå traû aùn phí, hay ñeán vaán ñeà caáp tö phaùp baûo trôï mieãn phí ñöôïc thænh caàu ngay töø luùc baét ñaàu toá tuïng, hay nhöõng vaán ñeà töông töï khaùc, phaûi ñöôïc xeùt xöû tröôùc khi ñoái tuïng.
Chöông III: Caùc Haïn Kyø Vaø Trieån Haïn
Ñieàu 1465: (1) Haïn kyø thaát hieäu, - töùc laø haïn kyø ñöôïc luaät phaùp aán ñònh vôùi haäu quaû tieâu huûy quyeàn lôïi -, khoâng theå ñöôïc trieån haïn, vaø, neáu caùc ñöông söï khoâng yeâu caàu, cuõng khoâng ñöôïc ruùt ngaén laïi caùch höõu hieäu.
(2) Nhöõng haïn kyø “tö phaùp” vaø “quy öôùc” coù theå ñöôïc thaåm phaùn gia haïn tröôùc khi chuùng heát haïn, khi coù lyù do chính ñaùng, sau khi nghe caùc ñöông söï hay do chính hoï yeâu caàu; nhöng khoâng bao giôø ñöôïc ruùt ngaén caùch höõu hieäu neáu khoâng coù söï thoûa thuaän cuûa caùc ñöông söï.
(3) Tuy nhieân, thaåm phaùn phaûi canh chöøng keûo vieäc kieän tuïng keùo daøi quaù ñaùng vì nhöõng söï trieån haïn.
Ñieàu 1466: Trong tröôøng hôïp luaät phaùp khoâng döï lieäu nhöõng haïn kyø ñeå thi haønh caùc haønh vi toá tuïng, thaåm phaùn phaûi aán ñònh chuùng, sau khi ñaõ xeùt ñeán tính chaát cuûa töøng haønh vi.
Ñieàu 1467: Neáu ngaøy ñöôïc chæ ñònh cho moät haønh vi tö phaùp nhaèm vaøo ngaøy toøa aùn khoâng laøm vieäc, thì phaûi hieåu laø haïn kyø ñöôïc trieån haïn ñeán ngaøy ñaàu tieân lieàn ñoù khoâng phaûi laø ngaøy nghæ.
Chöông IV: Nôi Phaùn Xöû
Ñieàu 1468: Neáu coù theå ñöôïc, moãi toøa aùn phaûi coù moät truï sôû coá ñònh, vaø phaûi môû cöûa vaøo caùc giôø aán ñònh.
Ñieàu 1469: (1) Moät thaåm phaùn naøo bò truïc xuaát ra khoûi laõnh thoå cuûa mình do baïo löïc hay bò ngaên trôû thi haønh quyeàn taøi phaùn ôû ñoù, thì coù theå haønh söû quyeàn taøi phaùn vaø tuyeân phaùn quyeát ngoaøi laõnh thoå cuûa mình, sau khi ñaõ thoâng baùo cho Giaùm Muïc giaùo phaän bieát.
(2) Ngoaøi tröôøng hôïp noùi ôû trieät 1, khi coù lyù do chính ñaùng, vaø sau khi nghe caùc ñöông söï, thaåm phaùn coù theå ra khoûi laõnh thoå cuûa mình ñeå thu thaäp baèng chöùng. Tuy nhieân, caàn phaûi coù pheùp cuûa Giaùm Muïc giaùo phaän cuûa nôi seõ ñeán vaø phaûi löu taïi truï sôû do Ngaøi chæ ñònh.
Chöông V: Nhöõng Ngöôøi Ñöôïc Vaøo Phoøng Xöû
Caùch Thöùc Soaïn Thaûo Vaø Löu Tröõ AÙn Töø
Ñieàu 1470: (1) Neáu luaät rieâng khoâng döï lieäu caùch khaùc, trong khi cöû haønh phieân toøa, chæ ñöôïc coù maët trong phoøng xöû nhöõng ngöôøi maø luaät phaùp hay thaåm phaùn xeùt laø caàn thieát ñeå tieán haønh vieäc toá tuïng.
(2) Neáu nhöõng ngöôøi coù maët trong phieân toøa coù loãi naëng vì khoâng toân troïng vaø vaâng phuïc toøa aùn, thì thaåm phaùn coù theå duøng hình phaït xöùng hôïp ñeå nhaéc nhôû caùc nghóa vuï cuûa hoï. Ngoaøi ra, thaåm phaùn cuõng coù theå huyeàn chöùc caùc luaät sö vaø ngöôøi thuï uûy, khoâng cho haønh ngheà tröôùc toøa aùn Giaùo Hoäi.
Ñieàu 1471: Neáu ngöôøi ñöôïc thaåm vaán xöû duïng moät ngoân ngöõ maø thaåm phaùn vaø caùc ñöông söï khoâng hieåu, thì phaûi nhôø ñeán moät thoâng ngoân ñaõ tuyeân theä do thaåm phaùn chæ ñònh. Caùc lôøi khai phaûi ñöôïc ghi laïi baèng nguyeân ngöõ treân giaáy tôø vaø keøm theo baûn dòch. Thoâng ngoân cuõng ñöôïc xöû duïng neáu phaûi thaåm vaán moät ngöôøi ñieác hay caâm, tröø khi thaåm phaùn muoán ngöôøi naøy traû lôøi caùc caâu hoûi baèng caùch vieát treân giaáy tôø.
Ñieàu 1472: (1) Caùc aùn töø tö phaùp, duø laø aùn töø lieân quan ñeán noäi dung vaán ñeà, - töùc laø “aùn töø cuûa vuï kieän” -, duø laø aùn töø thuoäc veà thuû tuïc, - töùc laø “aùn töø toá tuïng” -, ñeàu phaûi ñöôïc thaûo ra treân giaáy tôø.
(2) Moãi trang cuûa aùn töø phaûi ñöôïc ghi soá vaø mang aán daáu coâng chính.
Ñieàu 1473: Moãi khi ñoøi caùc ñöông söï hay nhaân chöùng phaûi kyù teân vaøo aùn töø tö phaùp, neáu moät ñöông söï hay nhaân chöùng khoâng theå hay khoâng muoán kyù, thì phaûi ghi roõ ñieàu ñoù trong aùn töø; ñoàng thôøi, thaåm phaùn vaø luïc söï phaûi chöùng nhaän raèng chính aùn töø ñaõ ñöôïc ñoïc töøng lôøi moät cho ñöông söï hay nhaân chöùng nghe, nhöng nhöõng ngöôøi naøy khoâng theå hay khoâng muoán kyù teân.
Ñieàu 1474: (1) Trong tröôøng hôïp khaùng caùo, moät baûn sao caùc aùn töø, coù mang chöùng thöïc cuûa luïc söï, phaûi ñöôïc gôûi leân toøa caáp treân.
(2) Neáu caùc aùn töø ñöôïc vieát baèng moät ngoân ngöõ maø toøa caáp treân khoâng bieát, thì phaûi ñöôïc dòch ra ngoân ngöõ maø toøa ñoù bieát, vaø phaûi caån thaän ñeå baûn dòch ñöôïc trung thöïc.
Ñieàu 1475: (1) Sau khi keát thuùc söï phaùn xöû, caùc taøi lieäu thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa caùc tö nhaân phaûi ñöôïc gôûi traû cho hoï, nhöng phaûi giöõ laïi moät baûn sao.
(2) Neáu khoâng coù leänh cuûa thaåm phaùn, caám caùc luïc söï vaø chöôûng aán khoâng ñöôïc caáp phaùt baûn sao aùn töø tö phaùp vaø caùc taøi lieäu thu thaäp trong vuï toá tuïng.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)