Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån VII: Toá Tuïng
Phaàn I: Söï Phaùn Xöû Noùi Chung
Thieân 2:
Caùc Caáp Vaø Caùc Loaïi Khaùc Nhau Cuûa Toøa AÙn
Ñieàu 1417: (1) Vì lyù do quyeàn toái thöôïng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, baát cöù tín höõu naøo cuõng coù quyeàn khaùng toá hay khôûi toá moät vuï hoä söï hoaëc hình söï cuûa mình leân Toøa Thaùnh xeùt, ôû baát cöù caáp böïc phaùn xöû vaø ôû baát cöù giai ñoaïn naøo cuûa vieäc toá tuïng.
(2) Tuy nhieân, ngoaïi tröø tröôøng hôïp khaùng caùo, söï thöôïng caàu leân Toøa Thaùnh khoâng ñình chæ quyeàn haønh söû quyeàn taøi phaùn cuûa thaåm phaùn ñaõ baét ñaàu xeùt vuï aùn. Vì theá, thaåm phaùn naøy coù theå tieáp tuïc xöû cho ñeán aùn chung quyeát, tröø khi Toøa Thaùnh thoâng tri muoán daønh vuï kieän cho mình.
Ñieàu 1418: Baát cöù toøa aùn naøo cuõng coù quyeàn yeâu caàu moät toøa aùn khaùc trôï giuùp thaåm vaán moät vuï kieän hay toáng ñaït caùc aùn töø.
Chöông I: Toøa AÙn Sô Caáp
Muïc 1: Thaåm Phaùn
Ñieàu 1419: (1) Trong moãi giaùo phaän, vaø cho taát caû caùc vuï kieän khoâng bò luaät phaùp minh thò loaïi tröø, thaåm phaùn sô caáp laø Giaùm Muïc giaùo phaän. Ngaøi coù theå töï mình hay nhôø ngöôøi khaùc haønh söû quyeàn taøi phaùn, döïa theo caùc ñieàu khoaûn sau ñaây.
(2) Nhöng neáu vuï kieän lieân quan ñeán caùc quyeàn lôïi hay taøi saûn cuûa moät phaùp nhaân do Giaùm Muïc laøm ñaïi dieän, thì toøa khaùng caùo seõ phaùn xöû ôû baäc sô caáp.
Ñieàu 1420: (1) Taát caû caùc Giaùm Muïc giaùo phaän phaûi ñaët moät Ñaïi Dieän tö phaùp hay AÙn Saùt vôùi quyeàn phaùn xöû thoâng thöôøng. Ngöôøi aáy phaûi khaùc bieät vôùi Toång Ñaïi Dieän, tröø khi giaùo phaän nhoû hay soá vuï kieän ít oûi khuyeân laøm caùch khaùc.
(2) Ñaïi Dieän tö phaùp hoïp thaønh moät toøa aùn duy nhaát vôùi Giaùm Muïc, nhöng khoâng ñöôïc phaùn xöû nhöõng vuï aùn maø Giaùm Muïc daønh rieâng cho mình.
(3) Coù theå caáp cho Ñaïi Dieän tö phaùp caùc coäng söï vieân mang danh laø phuï taù Ñaïi Dieän tö phaùp hay phoù AÙn Saùt.
(4) Ñaïi Dieän tö phaùp cuõng nhö caùc phuï taù phaûi laø nhöõng linh muïc coù thanh danh, coù baèng tieán só hay ít laø cöû nhaân giaùo luaät, vaø khoâng döôùi ba möôi tuoåi.
(5) Trong thôøi gian Toøa Giaùm Muïc khuyeát vò, hoï vaãn tieáp tuïc chöùc vuï, vaø Giaùm Quaûn giaùo phaän khoâng theå baõi chöùc hoï. Tuy nhieân, khi taân Giaùm Muïc nhaän chöùc, hoï caàn ñöôïc xaùc nhaän laïi.
Ñieàu 1421: (1) Trong moãi giaùo phaän, Giaùm Muïc phaûi ñaët caùc thaåm phaùn giaùo phaän. Caùc ngöôøi naøy phaûi laø giaùo só.
(2) Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc coù theå cho pheùp ñaët caû caùc giaùo daân laøm thaåm phaùn. Neáu caàn, thì moät trong nhöõng ngöôøi aáy coù theå ñöôïc löïa choïn ñeå thaønh laäp taäp ñoaøn thaåm phaùn.
(3) Caùc thaåm phaùn phaûi coù thanh danh vaø coù baèng tieán só hay ít laø cöû nhaân giaùo luaät.
Ñieàu 1422: Ñaïi Dieän tö phaùp, caùc phuï taù Ñaïi Dieän tö phaùp vaø caùc thaåm phaùn khaùc, ñöôïc boå nhieäm trong thôøi haïn nhaát ñònh, ñöøng keå khi phaûi giöõ quy ñònh ôû ñieàu 1420, trieät 5. Hoï chæ bò truaát chöùc khi coù lyù do hôïp leä vaø heä troïng.
Ñieàu 1423: (1) Thay vì caùc toøa aùn giaùo phaän noùi ôû caùc ñieàu 1419-1421, nhieàu Giaùm Muïc giaùo phaän, sau khi ñöôïc Toøa Thaùnh pheâ chuaån, coù theå ñoàng yù vôùi nhau ñeå thaønh laäp moät toøa aùn sô caáp duy nhaát cho caùc giaùo phaän cuûa mình. Trong tröôøng hôïp ñoù, khoái caùc Giaùm Muïc aáy hay moät Giaùm Muïc ñöôïc caùc Ngaøi ñeà cöû seõ coù taát caû nhöõng quyeàn haønh maø moãi Giaùm Muïc giaùo phaän coù ñoái vôùi toøa aùn cuûa mình.
(2) Caùc toøa aùn noùi ôû trieät 1, coù theå ñöôïc thaønh laäp cho taát caû caùc vuï kieän, hoaëc chæ cho moät vaøi loaïi vuï kieän maø thoâi.
Ñieàu 1424: Trong baát cöù cuoäc phaùn xöû naøo, thaåm quyeàn duy nhaát coù theå keát naïp hai phuï thaåm ñeå laøm coá vaán. Nhöõng ngöôøi naøy coù theå laø giaùo só hay giaùo daân, vaø coù ñôøi soáng toát.
Ñieàu 1425: (1) Ñöôïc daønh cho toøa aùn taäp ñoaøn ba thaåm phaùn, vaø phaûi loaïi boû moïi tuïc leä traùi nghòch:
1. nhöõng vuï aùn hoä söï veà: a) daây bí tích chöùc thaùnh; b) daây bí tích hoân nhaân; ngoaïi tröø nhöõng quy ñònh ôû ñieàu 1686 vaø 1688;
2. nhöõng vuï aùn hình söï veà: a) nhöõng toäi phaïm coù theå ñöa ñeán vieäc khai tröø khoûi haøng giaùo só; b) söï tuyeân keát hoaëc tuyeân boá vaï tuyeät thoâng.
(2) Giaùm Muïc coù theå uûy thaùc nhöõng vuï aùn phöùc taïp vaø quan heä cho toøa aùn goàm ba hay naêm thaåm phaùn.
(3) Ñaïi Dieän tö phaùp phaûi chæ ñònh caùc thaåm phaùn ñeå xeùt xöû töøng vuï aùn theo só löôït, tröø khi Giaùm Muïc quy ñònh caùch khaùc cho moãi tröôøng hôïp.
(4) ÔÛ baäc sô caáp, neáu khoâng theå thaønh laäp taäp ñoaøn thaåm phaùn, thì Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, bao laâu tình traïng aáy keùo daøi, coù theå cho pheùp Giaùm Muïc uûy thaùc caùc vuï kieän cho moät thaåm phaùn giaùo só duy nhaát. Nôi naøo coù theå ñöôïc, thaåm phaùn giaùo só duy nhaát aáy phaûi keát naïp theâm moät phuï thaåm vaø moät döï thaåm.
(5) Moät khi caùc thaåm phaùn ñaõ ñöôïc chæ ñònh, Ñaïi Dieän tö phaùp khoâng ñöôïc thay ñoåi hoï, neáu khoâng coù lyù do raát heä troïng vaø phaûi noùi roõ trong aùn leänh.
Ñieàu 1426: (1) Toøa aùn taäp ñoaøn phaûi tieán haønh caùch taäp ñoaøn vaø phaûi ra phaùn quyeát vôùi soá phieáu ña soá tuyeät ñoái.
(2) Bao laâu coù theå ñöôïc, toøa aùn taäp ñoaøn phaûi do Ñaïi Dieän tö phaùp hay phuï taù Ñaïi Dieän tö phaùp chuû toïa.
Ñieàu 1427: (1) Neáu coù vuï tranh tuïng giöõa caùc tu só hay giöõa caùc nhaø cuøng moät doøng tu giaùo só thuoäc luaät giaùo hoaøng, thì neáu hieán phaùp khoâng ñònh caùch khaùc, thaåm phaùn sô caáp seõ laø Beà Treân tænh; hoaëc neáu laø ñan vieän töï trò, thì laø Vieän Phuï sôû taïi.
(2) Neáu hieán phaùp khoâng ñònh caùch khaùc, söï tranh tuïng giöõa hai tænh doøng seõ do Beà Treân Toång Quyeàn, töï mình hay nhôø ngöôøi ñöôïc uûy nhieäm, phaùn xöû ôû toøa sô caáp; söï tranh tuïng giöõa hai ñan vieän seõ do Vieän Phuï hoäi tröôûng chi doøng phaùn xöû.
(3) Sau cuøng, neáu coù söï tranh tuïng giöõa caùc tu só, hay caùc phaùp nhaân thuoäc veà doøng tu khaùc nhau, hoaëc cuøng thuoäc veà moät doøng tu giaùo só thuoäc luaät giaùo phaän hay doøng tu giaùo daân, hoaëc giöõa moät tu só vôùi moät giaùo só trieàu hay vôùi moät giaùo daân hay vôùi moät phaùp nhaân khoâng phaûi laø doøng tu, thì toøa aùn giaùo phaän seõ phaùn xöû ôû sô caáp.
Muïc 2: Döï Thaåm Vaø Phuùc Trình Vieân
Ñieàu 1428: (1) Thaåm phaùn hay chaùnh aùn toøa aùn taäp ñoaøn coù theå chæ ñònh moät döï thaåm ñeå thaåm cöùu vuï aùn. Döï thaåm phaûi ñöôïc choïn trong soá caùc thaåm phaùn cuûa toøa aùn, hay trong soá nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc Giaùm Muïc chuaån nhaän ñeå giöõ chöùc vuï aáy.
(2) Giaùm Muïc coù theå chuaån nhaän ñeå giöõ chöùc vuï döï thaåm nhöõng giaùo só hay giaùo daân noåi baät veà haïnh kieåm, khoân ngoan vaø hoïc thöùc.
(3) Boån phaän cuûa döï thaåm chæ laø thu thaäp caùc baèng chöùng theo nhö uûy nhieäm thö cuûa thaåm phaùn, vaø sau khi thu thaäp xong, phaûi chuyeån giao cho thaåm phaùn. Ngoaøi ra, neáu söï uûy nhieäm cuûa thaåm phaùn khoâng ñònh ngöôïc laïi, döï thaåm cuõng coù theå taïm thôøi quyeát ñònh nhöõng baèng chöùng naøo phaûi ñöôïc thu thaäp vaø theo theå thöùc naøo, neáu tình côø xaûy ra vaán naïn veà vaán ñeà naøy trong khi thi haønh chöùc vuï cuûa mình.
Ñieàu 1429: Chaùnh aùn toøa aùn taäp ñoaøn phaûi chæ ñònh trong thaåm phaùn ñoaøn moät thaåm phaùn laøm thuyeát trình, töùc laø phuùc trình vieân. Ngöôøi naøy phaûi töôøng trình vuï kieän trong buoåi hoäi caùc thaåm phaùn vaø vieát thaûo aùn vaên treân giaáy tôø. Khi coù lyù do chính ñaùng, chaùnh aùn coù theå thay ñoåi ngöôøi aáy baèng moät ngöôøi khaùc.
Muïc 3: Chöôûng Lyù, Baûo Heä vaø Luïc Söï
Ñieàu 1430: Trong giaùo phaän, phaûi ñaët moät Chöôûng Lyù cho nhöõng vuï kieän hoä söï coù lieân can ñeán coâng ích vaø trong nhöõng vuï kieän hình söï. Chöôûng Lyù coù boån phaän baûo veä coâng ích.
Ñieàu 1431: (1) Trong caùc vuï kieän hoä söï, Giaùm Muïc giaùo phaän coù nhieäm vuï xeùt xem coâng ích coù bò lieân can hay khoâng, tröø khi söï can thieäp cuûa chöôûng lyù ñaõ ñöôïc luaät phaùp quy ñònh, hoaëc khi söï can thieäp laø hieån nhieân caàn thieát chieáu theo baûn chaát cuûa söï vieäc.
(2) Neáu chöôûng lyù ñaõ can thieäp ôû caáp döôùi, söï can thieäp ôû caáp treân phaûi ñöôïc suy ñoaùn laø caàn thieát.
Ñieàu 1432: Trong giaùo phaän, phaûi ñaët moät Baûo Heä cho caùc vuï kieän veà söï voâ hieäu cuûa vieäc truyeàn chöùc thaùnh, hoaëc söï voâ hieäu hay ñoaïn tieâu hoân nhaân. Baûo Heä phaûi daãn ra vaø trình baøy moïi luaän cöù hôïp lyù coù theå choáng laïi söï voâ hieäu hay ñoaïn tieâu.
Ñieàu 1433: Trong nhöõng vuï kieän ñoøi hoûi söï hieän dieän cuûa chöôûng lyù hay baûo heä, aùn töø seõ voâ hieäu neáu nhöõng ngöôøi naøy khoâng ñöôïc trieäu ñeán; tröø khi maëc duø hoï khoâng ñöôïc trieäu ñeán, nhöng thaät söï hoï coù maët, hay ít nöõa hoï ñaõ coù theå thi haønh chöùc vuï cuûa hoï baèng söï khaûo saùt aùn töø tröôùc khi phaùn quyeát.
Ñieàu 1434: Neáu khoâng ñöôïc minh thò döï lieäu caùch khaùc:
1. moãi khi luaät quy ñònh thaåm phaùn phaûi nghe caùc ñöông söï, hay chæ moät ñöông söï, thì chöôûng lyù vaø baûo heä cuõng phaûi ñöôïc nghe neáu hoï can thieäp vaøo söï phaùn xöû;
2. moãi khi caàn phaûi coù söï thænh caàu cuûa moät ñöông söï ñeå thaåm phaùn coù theå quyeát ñònh moät vaán ñeà, thì söï thænh caàu cuûa chöôûng lyù hay cuûa baûo heä can thieäp vaøo söï phaùn xöû cuõng coù moät giaù trò nhö vaäy.
Ñieàu 1435: Söï boå nhieäm chöôûng lyù vaø baûo heä laø vieäc thuoäc quyeàn cuûa Giaùm Muïc. Duø laø giaùo só hay giaùo daân, hoï phaûi laø ngöôøi coù tieáng toát, coù baèng tieán só hay cöû nhaân giaùo luaät, khoân ngoan vaø nhieät taâm vôùi coâng lyù.
Ñieàu 1436: (1) Moät ngöôøi coù theå vöøa giöõ chöùc vuï chöôûng lyù vöøa giöõ chöùc vuï baûo heä, mieãn laø khoâng phaûi trong cuøng moät vuï kieän.
(2) Chöôûng lyù vaø baûo heä coù theå ñöôïc ñaët hoaëc cho taát caû caùc vuï kieän, hoaëc cho töøng vuï kieän nhaát ñònh. Hoï coù theå bò Giaùm Muïc baõi chöùc vì lyù do chính ñaùng.
Ñieàu 1437: (1) Trong baát cöù vuï toá tuïng naøo, luïc söï cuõng phaûi can thieäp. Vì theá, caùc aùn töø seõ voâ hieäu neáu khoâng coù chöõ kyù cuûa luïc söï.
(2) Caùc aùn töø maø luïc söï soaïn thaûo coù giaù trò coâng tín.
Chöông II: Toøa AÙn Ñeä Nhò Caáp
Ñieàu 1438: Ñöøng keå caùc quy ñònh ôû ñieàu 1444, trieät 1, soá 1:
1. töø toøa aùn cuûa Giaùm Muïc thuoäc haït, phaûi khaùng caùo leân toøa aùn giaùo tænh, mieãn laø toân troïng quy ñònh ôû ñieàu 1439;
2. trong nhöõng vuï aùn ñöôïc xeùt xöû sô caáp tröôùc toøa aùn Toång Giaùo Muïc giaùo tænh, phaûi khaùng caùo leân toøa aùn maø chính Toång Giaùm Muïc ñaõ chæ ñònh caùch coá ñònh, vôùi söï pheâ chuaån cuûa Toøa Thaùnh;
3. ñoái vôùi nhöõng vuï kieän ñöôïc xeùt xöû tröôùc Beà Treân tænh, thì toøa aùn ñeä nhò caáp laø toøa cuûa Beà Treân Toång Quyeàn. Ñoái vôùi nhöõng vuï aùn ñöôïc xeùt xöû tröôùc Vieän Phuï sôû taïi, thì toøa aùn ñeä nhò caáp phaûi laø toøa ôû Vieän Phuï Hoäi Tröôûng Chi Doøng.
Ñieàu 1439: (1) Neáu moät toøa aùn sô caáp duy nhaát ñaõ ñöôïc thaønh laäp cho nhieàu giaùo phaän theo quy taéc cuûa ñieàu 1432, thì Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc phaûi thaønh laäp moät toøa aùn ñeä nhò caáp, vôùi söï pheâ chuaån cuûa Toøa Thaùnh, tröø khi taát caû caùc giaùo phaän ñoù ñeàu laø thuoäc haït cuûa cuøng moät toång giaùo phaän.
(2) Vôùi söï pheâ chuaån cuûa Toøa Thaùnh, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc coù theå thaønh laäp moät hay nhieàu toøa aùn ñeä nhò caáp, keå caû ngoaøi tröôøng hôïp noùi ôû trieät 1.
(3) Ñoái vôùi caùc toøa aùn ñeä nhò caáp noùi ôû trieät 1 vaø 2, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc hay Giaùm Muïc naøo ñöôïc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc chæ ñònh, coù taát caû moïi quyeàn haønh maø Giaùm Muïc giaùo phaän coù ñoái vôùi toøa aùn cuûa mình.
Ñieàu 1440: Neáu thaåm quyeàn veà caáp böïc phaùn xöû khoâng ñöôïc tuaân giöõ chieáu theo quy taéc cuûa caùc ñieàu 1438 vaø 1439, söï voâ thaåm quyeàn cuûa thaåm phaùn coù tính caùch tuyeät ñoái.
Ñieàu 1441: Toøa aùn ñeä nhò caáp phaûi ñöôïc thaønh laäp cuøng moät theå thöùc nhö toøa aùn sô caáp. Tuy nhieân, neáu ôû baäc phaùn xöû sô caáp chæ coù moät thaåm phaùn ra phaùn quyeát nhö ñaõ döï lieäu ôû ñieàu 1425, trieät 4, thì toøa aùn ñeä nhò caáp phaûi xeùt xöû vuï aùn theo theå thöùc taäp ñoaøn.
Chöông III: Caùc Toøa AÙn Toâng Toøa
Ñieàu 1442: Ñöùc Thaùnh Cha laø thaåm phaùn toái cao cho toaøn theá giôùi coâng giaùo. Ngaøi ñích thaân phaùn xöû, hay nhôø caùc toøa aùn thoâng thöôøng cuûa Toâng Toøa, hay nhôø caùc thaåm phaùn do Ngaøi uûy nhieäm.
Ñieàu 1443: Toøa aùn thoâng thöôøng ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha thaønh laäp ñeå nhaän nhöõng khaùng caùo laø Toøa Thöôïng Thaåm Roma.
Ñieàu 1444: (1) Toøa Thöôïng Thaåm Roma phaùn xöû:
1. ôû ñeä nhò caáp, nhöõng vuï kieän ñaõ ñöôïc caùc toøa aùn sô caáp thoâng thöôøng phaùn xöû vaø ñeä trình leân Toøa Thaùnh baèng khaùng caùo hôïp phaùp;
2. ôû ñeä tam caáp hay ôû caáp keá tieáp, nhöõng vuï aùn ñaõ ñöôïc chính Toøa Thöôïng Thaåm Roma hay baát cöù toøa aùn naøo khaùc phaùn xöû, tröø khi vaán ñeà ñaõ trôû thaønh quyeát tuïng.
(2) Toøa naøy cuõng phaùn xöû ôû baäc sô caáp nhöõng vuï kieän noùi ôû ñieàu 1405, trieät 3, hay nhöõng vuï khaùc maø Ñöùc Thaùnh Cha, hoaëc töï yù hoaëc theo lôøi thænh caàu cuûa caùc ñöông söï, ñaõ daønh rieâng cho toøa aùn cuûa mình vaø giao cho Toøa Thöôïng Thaåm Roma. Nhöõng vuï aùn naøy ñöôïc Toøa Thöôïng Thaåm Roma phaùn xöû caû ôû ñeä nhò caáp vaø caáp keá tieáp, tröø khi trong phuùc nghò uûy nhieäm ñaõ aán ñònh caùch khaùc.
Ñieàu 1445: (1) Toái Cao Phaùp Vieän phaùn xöû:
1. nhöõng ñôùi tranh veà söï voâ hieäu, nhöõng thænh nguyeän veà söï phuïc hoài nguyeân traïng vaø nhöõng thöôïng toá khaùc choáng laïi caùc phaùn quyeát cuûa Toøa Thöôïng Thaåm Roma;
2. nhöõng thöôïng toá trong nhöõng vuï veà thaân traïng maø Toøa Thöôïng Thaåm Roma ñaõ töø choái khoâng nhaän taùi xeùt;
3. nhöõng khöôùc bieän veà nghi ngôø vaø nhöõng vuï aùn khaùc choáng laïi caùc thaåm phaùn cuûa Toøa Thöôïng Thaåm Roma vì nhöõng haønh ñoäng cuûa hoï trong khi thi haønh chöùc vuï;
4. nhöõng vuï tranh chaáp thaåm quyeàn nhö noùi ôû ñieàu 1416.
(2) Chính toøa aùn naøy giaûi quyeát nhöõng tranh tuïng, ñöôïc ñeä leân hôïp leä, phaùt nguyeân töø haønh vi cuûa quyeàn haønh chaùnh trong Giaùo Hoäi. Toøa aùn naøy cuõng phaùn xöû nhöõng tranh tuïng haønh chaùnh khaùc ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha hay cô quan cuûa giaùo trieàu Roma ñöa ñeán, vaø giaûi quyeát nhöõng tranh chaáp veà thaåm quyeàn giöõa caùc cô quan aáy.
(3) Ngoaøi ra, Toái Cao Phaùp Vieän coøn coù nhieäm vuï:
1. canh phoøng vieäc ñieàu haønh coâng lyù caùch ñöùng ñaén, vaø neáu caàn, caûnh caùo caùc luaät sö vaø caùc ngöôøi thuï uûy;
2. nôùi roäng thaåm quyeàn cuûa caùc toøa aùn;
3. xuùc tieán vaø pheâ chuaån vieäc thaønh laäp nhöõng toøa aùn noùi ôû caùc ñieàu 1423 vaø 1439.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)