Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån VII: Toá Tuïng
Phaàn III: Vaøi Toá Tuïng Ñaëc Bieät
Thieân 1: Toá Tuïng Hoân Nhaân
Chöông I: Vuï Kieän Tuyeân Boá Hoân Nhaân Voâ Hieäu
Muïc 1: Toøa aùn coù thaåm quyeàn
Ñieàu 1671: Theo luaät rieâng, caùc vuï kieän hoân nhaân cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa toäi thuoäc thaåm quyeàn cuûa thaåm phaùn Giaùo Hoäi.
Ñieàu 1672: Caùc vuï kieän veà nhöõng hieäu löïc thuaàn tuùy daân söï cuûa hoân nhaân seõ thuoäc quyeàn cuûa thaåm phaùn daân söï, tröø khi luaät ñòa phöông ñaõ aán ñònh laø caùc vuï kieän aáy coù theå do thaåm phaùn Giaùo Hoäi cöùu xeùt vaø phaùn ñònh, nhö laø vaán ñeà phuï ñôùi vaø tuøy toøng.
Ñieàu 1673: Ñoái vôùi nhöõng vuï kieän veà söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân maø Toøa Thaùnh khoâng daønh rieâng, thì toøa aùn coù thaåm quyeàn laø:
1. toøa aùn taïi nôi ñaõ cöû haønh hoân nhaân;
2. toøa aùn taïi nôi bò ñôn coù cö sôû hay ban cö sôû;
3. toøa aùn taïi nôi nguyeân ñôn coù cö sôû, mieãn laø caû hai ñöông söï ñeàu cö nguï trong laõnh thoå cuûa cuøng moät Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, vaø ñöôïc söï ñoàng yù cuûa Ñaïi dieän Tö phaùp nôi bò ñôn coù cö sôû, sau khi nghe yù kieán cuûa chính bò ñôn;
4. toøa aùn nôi maø trong thöïc teá, moät phaàn lôùn caùc baèng chöùng seõ ñöôïc thaâu thaäp, mieãn laø coù söï ñoàng yù cuûa Ñaïi dieän Tö phaùp taïi nôi bò ñôn coù cö sôû, sau khi ñaõ hoûi bò ñôn xem coù gì phaûn ñoái hay khoâng.
Muïc 2: Quyeàn khaùng nghò hoân nhaân
Ñieàu 1674: Nhöõng ngöôøi sau ñaây coù naêng caùch khaùng nghò hoân nhaân:
1. nhöõng ngöôøi phoái ngaãu;
2. chöôûng lyù, khi söï voâ hieäu ñaõ thaønh coâng khai, neáu khoâng theå hay khoâng tieän höõu hieäu hoùa.
Ñieàu 1675: (1) Hoân nhaân naøo khoâng bò toá caùo khi caû hai vôï choàng coøn soáng, thì khoâng theå bò toá caùo sau khi caû hai hay moät trong hai ngöôøi meänh moät, tröø khi vaán ñeà veà söï höõu hieäu coù tính caùch tieân quyeát ñeå giaûi quyeát moät tranh chaáp khaùc hoaëc ôû toøa giaùo luaät hoaëc ôû toøa daân söï.
(2) Neáu moät ngöôøi phoái ngaãu meänh moät trong khi tieán haønh vuï aùn, thì phaûi aùp duïng ñieàu 1518.
Muïc 3: Nhieäm vuï cuûa thaåm phaùn
Ñieàu 1676: Tröôùc khi thaâu nhaän vuï aùn vaø khi thaáy coù hy voïng ñaït keát quaû toát, thaåm phaùn phaûi duøng caùc phöông theá muïc vuï ñeå khuyeán duï hai ngöôøi phoái ngaãu, ngoõ haàu, neáu coù theå, hoï höõu hieäu hoùa hoân nhaân vaø taùi laäp söï soáng chung giöõa vô choàng.
Ñieàu 1677: (1) Khi ñaõ nhaän ñôn, chaùnh aùn hay thaåm phaùn phuùc trình vieân phaûi caùo tri aùn leänh trieäu ra toøa, chieáu theo quy taéc cuûa ñieàu 1508.
(2) Sau khi ñaõ troâi qua haïn kyø möôøi laêm ngaøy keå töø khi caùo tri, chaùnh aùn hay thaåm phaùn phuùc trình vieân, tröø khi moät ñöông söï ñaõ yeâu caàu môû moät phieân toøa ñeå ñoái tuïng, trong haïn möôøi ngaøy phaûi aán ñònh baèng aùn leänh coâng thöùc vaán naïn caàn ñöôïc giaûi quyeát, vaø phaûi caùo tri cho caùc ñöông söï.
(3) Trong coâng thöùc vaán naïn, khoâng nhöõng ñaët vaán ñeà xem söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân coù chöùng minh ñöôïc hay khoâng, maø coøn phaûi xaùc ñònh vì lyù do gì maø söï höõu hieäu cuûa hoân nhaân bò khaùng nghò.
(4) Sau möôøi ngaøy töø khi caùo tri aùn leänh, neáu caùc ñöông söï khoâng choáng ñoái, chaùnh aùn hay thaåm phaùn phuùc trình vieân phaûi ra leänh tieán haønh cuoäc ñieàu tra baèng moät aùn leänh môùi.
Muïc 4: Baèng chöùng
Ñieàu 1678: (1) Baûo heä, caùc luaät sö cuûa caùc ñöông söï vaø caû chöôûng lyù, neáu can döï vaøo vuï aùn, coù quyeàn:
1. coù maët trong cuoäc thaåm vaán caùc ñöông söï, caùc nhaân chöùng, caùc giaùm ñònh vieân, mieãn laø tuaân haønh quy ñònh ôû ñieàu 1559;
2. xem caùc aùn töø tö phaùp maëc duø chöa ñöôïc coâng boá, vaø khaûo saùt caùc taøi lieäu do caùc ñöông söï cung caáp.
(2) Caùc ñöông söï khoâng ñöôïc tham döï vaøo cuoäc thaåm vaán noùi ôû trieät 1, soá 1.
Ñieàu 1679: Tröø khi coù ñöôïc caùc baèng chöùng ñaày ñuû töø nguoàn khaùc, ñeå öôùc ñònh caùc lôøi cung khai cuûa caùc ñöông söï theo quy taéc ôû ñieàu 1536, thaåm phaùn, neáu coù theå ñöôïc, haõy tìm caùc nhaân chöùng coâng nhaän söï ñaùng tin cuûa caùc ñöông söï, cuõng nhö phaûi thu thaäp caùc daáu chæ vaø nhöõng yeáu toá boå tuùc khaùc.
Ñieàu 1680: Trong nhöõng vuï kieän veà söï baát löïc hay veà söï thieáu öng thuaän vì beänh tinh thaàn, thaåm phaùn phaûi nhôø ñeán moät hay nhieàu giaùm ñònh vieân, tröø khi hoaøn caûnh cho thaáy roõ laø khoâng caàn thieát. Trong nhöõng vuï kieän khaùc, phaûi giöõ quy ñònh cuûa ñieàu 1574.
Muïc 5: AÙn vaên vaø söï khaùng caùo
Ñieàu 1681: Trong khi thaåm cöùu vuï aùn, neáu xaûy ra nghi vaán höõu lyù veà hoân phoái baát hoaøn hôïp, thì toøa aùn, sau khi ñình chæ vuï kieän veà söï voâ hieäu vôùi söï ñoàng yù cuûa caùc ñöông söï, coù theå tieán haønh söï thaåm cöùu ñeå xin chuaån hoân nhaân thaønh nhaän; sau ñoù, chuyeån caùc aùn töø leân Toøa Thaùnh cuøng vôùi thænh nguyeän xin chuaån cuûa moät hay cuûa caû hai vôï choàng vaø cuøng vôùi yù kieán cuûa toøa aùn vaø cuûa Giaùm Muïc.
Ñieàu 1682: (1) AÙn vaên tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu, cuøng vôùi caùc khaùng caùo neáu coù, vaø caùc aùn töø toá tuïng khaùc, phaûi ñöôïc chuyeån, chieáu chöùc vuï, leân toøa khaùng caùo trong haïn hai möôi ngaøy töø khi coâng boá aùn vaên.
(2) Neáu ôû toøa sô caáp, aùn vaên ñöôïc ban haønh coù lôïi cho söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân, thì toøa khaùng caùo, sau khi caân nhaéc caùc ñieàu nhaän xeùt cuûa baûo heä vaø cuûa caùc ñöông söï neáu coù, phaûi ra moät aùn leänh ñeå hoaëc xaùc nhaän quyeát nghò aáy hoaëc thu nhaän vuï kieän ñeå thaåm saùt theo ñöôøng loái thoâng thöôøng ôû caáp böïc môùi.
Ñieàu 1683: Neáu ôû caáp baäc khaùng caùo, moät lyù do môùi cuûa söï voâ hieäu hoân nhaân ñöôïc naïi ra, toøa aùn coù theå thu nhaän lyù do ñoù vaø phaùn ñònh nhö ôû toøa sô caáp.
Ñieàu 1684: (1) Sau khi aùn vaên tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu ôû toøa sô caáp ñöôïc xaùc nhaän baèng aùn leänh hay baèng moät aùn vaên khaùc ôû toøa khaùng caùo, thì nhöõng ngöôøi coù hoân nhaân bò tuyeân boá voâ hieäu, coù theå taùi hoân lieàn sau khi aùn leänh hoaëc aùn vaên khaùc ñöôïc caùo tri, tröø khi coù leänh ngaên caám taùi hoân ñaõ ñöôïc ghi chuù vaøo aùn vaên hay aùn leänh, hoaëc do Baûn Quyeàn sôû taïi ñaõ aán ñònh.
(2) Nhöõng quy ñònh ôû ñieàu 1644 phaûi ñöôïc tuaân giöõ, caû khi aùn vaên tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu ñaõ ñöôïc xaùc nhaän khoâng phaûi baèng moät aùn vaên khaùc, nhöng baèng moät aùn leänh.
Ñieàu 1685: Khi aùn vaên ñaõ coù hieäu löïc chaáp haønh, Ñaïi dieän Tö phaùp phaûi thoâng tri cho Baûn Quyeàn sôû taïi nôi ñaõ cöû haønh hoân nhaân. Baûn Quyeàn naøy phaûi lo ghi chuù ngay vaøo soå hoân phoái vaø soå röûa toäi, veà söï tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu vaø nhöõng ngaên caám keøm theo neáu coù.
Muïc 6: Toá tuïng döïa treân taøi lieäu
Ñieàu 1686: Sau khi nhaän thænh ñôn theo quy taéc cuûa ñieàu 1677, Ñaïi dieän Tö phaùp hay thaåm phaùn ñöôïc Ñaïi dieän Tö phaùp chæ ñònh, coù theå boû nhöõng troïng thöùc cuûa vuï kieän thoâng thöôøng, vaø trieäu caùc ñöông söï ra toøa, cuøng vôùi söï can thieäp cuûa baûo heä, ñeå tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu, neáu taøi lieäu chöùng minh roõ raøng coù ngaên trôû tieâu hoân hay thieáu hình thöùc hôïp leä; taøi lieäu aáy phaûi chaéc chaén khoâng theå bò phaûn ñoái hay khöôùc bieän vaø cuõng chaéc chaén raèng ngaên trôû ñaõ khoâng ñöôïc mieãn chuaån, hoaëc ngöôøi ñaïi dieän ñaõ khoâng coù uûy nhieäm thö höõu hieäu.
Ñieàu 1678: (1) Neáu baûo heä öôùc ñònh caùch khoân ngoan raèng nhöõng haø tì noùi ôû ñieàu 1686 hay söï thieáu mieãn chuaån, khoâng ñöôïc chaéc chaén, thì vò aáy phaûi khaùng caùo choáng laïi lôøi tuyeân boá voâ hieäu leân thaåm phaùn toøa ñeä nhò caáp. Caùc aùn töø phaûi ñöôïc gôûi ñeán thaåm phaùn toøa ñeä nhò caáp, ñoàng thôøi phaûi chuù thích treân giaáy tôø cho bieát ñoù laø moät vuï toá tuïng döïa treân taøi lieäu.
(2) Ñöông söï naøo cho raèng mình bò thieät haïi, coù toaøn quyeàn khaùng caùo.
Ñieàu 1688: Thaåm phaùn toøa ñeä nhò caáp, vôùi söï can döï cuûa baûo heä vaø sau khi nghe caùc ñöông söï, seõ quyeát ñònh cuõng moät caùch nhö noùi ôû ñieàu 1686, ñeå xaùc nhaän aùn vaên hay phaûi tieán haønh vuï kieän theo thuû tuïc thoâng thöôøng cuûa luaät phaùp; trong tröôøng hôïp naøy, thaåm phaùn phaûi gôûi traû vuï kieän cho toøa sô caáp.
Muïc 7: Toång taéc
Ñieàu 1689: Trong aùn vaên, caùc ñöông söï phaûi ñöôïc nhaéc nhôû caû veà nhöõng boån phaän luaân lyù hay daân söï maø beân naøy phaûi giöõ ñoái vôùi beân kia, vaø ñoái vôùi vieäc nuoâi döôõng vaø giaùo duïc con caùi.
Ñieàu 1690: Khoâng ñöôïc aùp duïng toá tuïng hoä söï khaåu bieän trong caùc vuï kieän tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu.
Ñieàu 1691: Trong nhöõng vaán ñeà khaùc lieân quan ñeán thuû thuïc tieán haønh, phaûi aùp duïng caùc ñieàu khoaûn noùi veà söï phaùn xöû noùi chung vaø veà toá tuïng hoä söï thoâng thöôøng, tröø khi baûn chaát vaán ñeà ñoøi hoûi caùch khaùc, cuõng nhö phaûi tuaân giöõ caùc quy taéc ñaëc bieät veà caùc vuï kieän veà thaân traïng vaø caùc vuï kieän lieân quan ñeán coâng ích.
Chöông II: Caùc Vuï Kieän Ly Thaân
Ñieàu 1692: (1) Tröø khi coù luaät phaùp ñaõ döï lieäu ñaëc bieät cho töøng ñòa phöông, söï ly thaân cuûa hai vôï choàng ñaõ chòu pheùp röûa toäi coù theå ñöôïc quyeát nghò do nghò ñònh cuûa Giaùm Muïc giaùo phaän, hay do baûn aùn cuûa thaåm phaùn, chieáu theo quy taéc cuûa caùc ñieàu luaät sau ñaây.
(2) ÔÛ ñaâu quyeát ñònh cuûa giaùo quyeàn khoâng phaùt sinh hieäu löïc veà daân luaät, hay neáu thaáy tröôùc baûn aùn daân luaät khoâng nghòch laïi thieân luaät, Giaùm Muïc giaùo phaän nôi hai vôï choàng cö nguï, sau khi caân nhaéc hoaøn caûnh ñaëc bieät, coù theå cho pheùp hoï naïi ñeán toøa aùn daân söï.
(3) Neáu vuï aùn cuõng lieân qua ñeán caùc hieäu löïc thuaàn tuùy daân söï cuûa hoân nhaân, thì thaåm phaùn, sau khi giöõ quy ñònh noùi ôû trieät 2, phaûi laøm theá naøo ñeå vuï kieän ngay töø ñaàu ñöôïc ñöa ra toøa aùn daân söï.
Ñieàu 1693: (1) Neáu ñöông söï hay chöôûng lyù khoâng yeâu caàu aùp duïng toá tuïng hoä söï thoâng thöôøng, thì seõ aùp duïng toá tuïng hoä söï khaåu bieän.
(2) Neáu aùp duïng toá tuïng hoä söï thoâng thöôøng vaø khaùng caùo ñöôïc ñeä naïp, thì toøa ñeä nhò caáp phaûi tieán haønh theo quy taéc cuûa ñieàu 1682, trieät 2, mieãn laø giöõ nhöõng gì caàn phaûi giöõ.
Ñieàu 1694: Veà thaåm quyeàn toøa aùn, phaûi giöõ caùc quy ñònh cuûa ñieàu 1673.
Ñieàu 1695: Tröôùc khi nhaän vuï kieän vaø khi ñoaùn coù hy voïng ñaït ñöôïc keát quaû toát, thaåm phaùn phaûi duøng caùc phöông theá muïc vuï ñeå giaûi hoøa hai vôï choàng vaø khuyeán duï hoï taùi laäp cuoäc soáng chung.
Ñieàu 1696: Nhöõng vuï kieän ly thaân cuõng lieân quan ñeán coâng ích; vì theá chöôûng lyù phaûi luoân can thieäp theo quy taéc cuûa ñieàu 1433.
Chöông III: Toá Tuïng Mieãn Chuaån Hoân Nhaân Thaønh Nhaän Nhöng Baát Hoaøn Hôïp
Ñieàu 1697: Duy chæ hai vôï choàng hay moät trong hai, maëc duø ngöôøi kia khoâng muoán, môùi coù quyeàn yeâu caàu ôn chuaån hoân nhaân thaønh nhaän nhöng chöa hoaøn hôïp.
Ñieàu 1698: (1) Chæ moät mình Toøa Thaùnh phaùn quyeát veà söï kieän baát hoaøn hôïp cuûa hoân nhaân, vaø veà söï coù lyù do chính ñaùng ñeå ban ôn chuaån.
(2) Ôn chuaån chæ do moät mình Ñöùc Thaùnh Cha ban maø thoâi.
Ñieàu 1699: (1) Thaåm quyeàn nhaän ñôn xin chuaån laø Giaùm Muïc Giaùo Phaän nôi nguyeân ñôn coù cö sôû hay baùn cö sôû; neáu lôøi yeâu caàu coù caên baûn, Giaùm Muïc phaûi ra leänh ñeå lo thaåm cöùu vuï kieän.
(2) Neáu tröôøng hôïp ñeà ra coù nhieàu khoù khaên ñaëc bieät thuoäc laõnh vöïc phaùp lyù vaø luaân lyù, Giaùm Muïc giaùo phaän phaûi hoûi yù kieán Toøa Thaùnh.
(3) Neáu ñôn thænh nguyeän bò nghò ñònh cuûa Giaùm Muïc baùc boû, thì coù theå thöôïng toá leân Toøa Thaùnh.
Ñieàu 1700: (1) Tuy vaãn tuaân giöõ ñieàu 1681, Giaùm Muïc neân uûy thaùc vieäc thaåm cöùu caùc vuï naøy, caùch thöôøng xuyeân hay cho töøng tröôøng hôïp, cho toøa aùn giaùo phaän cuûa mình hay cuûa giaùo phaän khaùc, hoaëc cho moät linh muïc coù khaû naêng.
(2) Neáu ñaõ naïp ñôn khôûi toá ñeå xin tuyeân boá söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân aáy, thì söï thaåm cöùu vuï kieän phaûi ñöôïc uûy thaùc cho cuøng moät toøa aùn.
Ñieàu 1701: (1) Trong caùc vuï kieän naøy, baûo heä phaûi luoân luoân can thieäp.
(2) Luaät sö khoâng ñöôïc thaâu nhaän; tuy nhieân, vì tröôøng hôïp khoù khaên, Giaùm Muïc coù theå cho pheùp nguyeân ñôn hay bò ñôn nhôø moät chuyeân vieân veà luaät khoa giuùp ñôõ.
Ñieàu 1702: Trong khi thaåm cöùu, phaûi nghe caû hai ngöôøi phoái ngaãu, vaø trong möùc ñoä coù theå, phaûi giöõ caùc ñieàu khoaûn veà vieäc thu thaäp baèng chöùng trong toá tuïng hoä söï thoâng thöôøng vaø trong nhöõng vuï kieän tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu, mieãn laø coù theå dung hoøa vôùi baûn tính cuûa caùc vuï kieän naøy.
Ñieàu 1703: (1) AÙn töø seõ khoâng ñöôïc coâng boá. Tuy nhieân, neáu thaáy raèng caùc baèng chöùng ñöôïc tröng daãn gaây ngaên trôû heä troïng cho thænh nguyeän cuûa nguyeân ñôn hay cho khöôùc bieän cuûa bò ñôn, thaåm phaùn coù theå khoân ngoan toû cho beân ñöông söï lieân heä bieát.
(2) Neáu coù ñöông söï naøo yeâu caàu, thaåm phaùn coù theå cho xem taøi lieäu ñaõ ñöôïc ñeä trình hay baèng chöùng ñaõ ñöôïc thu thaäp, vaø coù theå aán ñònh thôøi haïn ñeå ruùt ra caùc keát luaän.
Ñieàu 1704: (1) Sau khi hoaøn taát cuoäc thaåm cöùu, ngöôøi thaåm cöùu phaûi trao taát caû aùn töø cuøng vôùi tôø phuùc trình xöùng hôïp cho Giaùm Muïc. Giaùm Muïc phaûi phaùt bieåu yù kieán cuûa mình döïa treân söï thaät khaùch quan veà söï kieän baát hoaøn hôïp, cuõng nhö veà lyù do chính ñaùng ñeå mieãn chuaån vaø söï thích hôïp cuûa ôn chuaån.
(2) Neáu vieäc thaåm cöùu vuï kieän ñöôïc uûy thaùc cho moät toøa aùn khaùc theo quy taéc cuûa ñieàu 1700, thì caùc nhaän xeùt baûo veä hoân heä seõ do chính toøa aùn ñoù soaïn thaûo, nhöng yù kieán noùi ôû trieät 1 thuoäc veà Giaùm Muïc ñaõ uûy nhieäm; ngöôøi thaåm cöùu phaûi trao cho ngaøi baûn phuùc trình xöùng hôïp cuøng vôùi caùc aùn töø.
Ñieàu 1705: (1) Giaùm Muïc phaûi gôûi leân Toøa Thaùnh taát caû caùc aùn töø cuøng vôùi yù kieán cuûa mình vaø caùc nhaän xeùt cuûa baûo heä.
(2) Neáu xeùt caàn phaûi boå tuùc söï thaåm cöùu, thì Toøa Thaùnh seõ cho Giaùm Muïc bieát vaø seõ chæ ñònh nhöõng phaàn naøo phaûi ñöôïc thaåm cöùu boå tuùc.
(3) Neáu Toøa Thaùnh phuùc ñaùp raèng qua caùc baèng chöùng khoâng xaùc ñònh ñöôïc söï baát hoaøn hôïp, thì chuyeân vieân luaät khoa noùi ôû ñieàu 1701, trieät 2, coù theå xem xeùt aùn töø vuï kieän taïi truï sôû toøa aùn, nhöng khoâng ñöôïc xem yù kieán cuûa Giaùm Muïc, ngoõ haàu öôùc ñònh xem coù theå theâm lyù do naøo heä troïng ñeå ñeä naïp thænh nguyeän laàn nöõa.
Ñieàu 1706: Phuùc nghò cuûa aân chuaån seõ ñöôïc Toøa Thaùnh gôûi cho Giaùm Muïc, Giaùm Muïc seõ caùo tri phuùc nghò cho caùc ñöông söï vaø truyeàn leänh ngay cho cha sôû nôi ñaõ keát hoân vaø nôi ñaõ chòu pheùp röûa toäi, ñeå ghi chuù aân chuaån vaøo soå hoân phoái vaø soå röûa toäi.
Chöông IV: Vuï Kieän Suy Ñoaùn Söï Meänh Moät Cuûa Ngöôøi Phoái Ngaãu
Ñieàu 1707: (1) Moät khi söï meänh moät cuûa moät ngöôøi phoái ngaãu khoâng ñöôïc chöùng minh baèng taøi lieäu coâng chöùng cuûa giaùo quyeàn hay chính quyeàn, ngöôøi phoái ngaãu kia khoâng ñöôïc töï thaùo boû hoân heä, neáu khoâng ñöôïc Giaùm Muïc giaùo phaän tuyeân boá söï suy ñoaùn töû vong.
(2) Giaùm Muïc giaùo phaän chæ coù theå ra tuyeân caùo noùi ôû trieät 1, sau khi ñaõ ñieàu tra caån thaän, qua caùc lôøi cung khai cuûa caùc nhaân chöùng, qua tieáng ñoàn hay qua caùc daáu hieäu khaùc, haàu naém ñöôïc söï chaéc chaén luaân lyù veà söï meänh moät cuûa ngöôøi phoái ngaãu. Nguyeân söï thaát tung, tuy ñaõ laâu daøi, khoâng ñuû ñeå coù theå tuyeân boá.
(3) Trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng chaéc vaø phöùc taïp, Giaùm Muïc phaûi hoûi yù kieán cuûa Toøa Thaùnh.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)