Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm B
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùa Nhaät 2 Muøa Chay Naêm B
Caùi Cheát, Con Ñöôøng Ñöa Tôùi Söï Soáng
(Khôûi nguyeân 22,1-2.9a.10-13.15-18; Roâma 8,31b-34; Marcoâ 9,2-10)
Phuùc AÂm: Mc 9, 1-9
"Ñaây laø Con Ta raát yeâu daáu".
Khi aáy, Chuùa Gieâsu ñöa Pheâroâ, Giacoâbeâ, vaø Gioan ñi rieâng vôùi Ngöôøi leân nuùi cao, vaø Ngöôøi bieán hình tröôùc maët caùc oâng, vaø aùo Ngöôøi trôû neân choùi loïi, traéng tinh nhö tuyeát, khoâng thôï giaët naøo treân traàn gian coù theå giaët traéng ñeán theá. Roài EÂlia vaø Moâseâ hieän ra vaø ñaøm ñaïo vôùi Chuùa Gieâsu. Baáy giôø Pheâroâ leân tieáng thöa Chuùa Gieâsu raèng: "Laïy Thaày, chuùng con ñöôïc ôû ñaây thì toát laém. Chuùng con xin laøm ba leàu, moät cho Thaày, moät cho Moâseâ, vaø moät cho EÂlia". Pheâroâ khoâng roõ mình noùi gì, vì caùc oâng ñeàu hoaûng sôï. Luùc ñoù coù moät ñaùm maây bao phuû caùc Ngaøi, vaø töø ñaùm maây coù tieáng phaùn raèng: "Ñaây laø Con Ta raát yeâu daáu, caùc ngöôi haõy nghe lôøi Ngöôøi". Boãng nhìn chung quanh, caùc oâng khoâng coøn thaáy ai khaùc, chæ coøn moät mình Chuùa Gieâsu vôùi caùc oâng. Vaø trong luùc töø treân nuùi ñi xuoáng, Chuùa Gieâsu ra leänh cho caùc oâng ñöøng thuaät laïi cho ai nhöõng ñieàu vöøa xem thaáy, tröôùc khi Con Ngöôøi töø coõi cheát soáng laïi. Caùc oâng tuaân lôøi caên daën ñoù, nhöng vaãn töï hoûi nhau: "Töø trong coõi cheát soáng laïi nghóa laø gì?"
Suy Nieäm:
Chuùa Nhaät 2 Muøa Chay Naêm B
Khôûi nguyeân 22,1-2.9a.10-13.15-18; Roâma 8,31b-34; Marcoâ 9,2-10
Suy nieäm: Caùi Cheát, Con Ñöôøng Ñöa Tôùi Söï Soáng
“Toâi bieát toâi tin vaøo ai”.
Lôøi khaúng ñònh thaâm tín ñoù cuûa thaùnh Phaoloâ coù theå coi nhö dieãn taû ñuùng nieàm tin cuûa Abraham trong cuoäc haønh trình veà queâ höông môùi: queâ höông söï soáng qua ngoõ söï cheát. Trong söù meänh nhaäp theá cöùu ñôøi, Ñöùc Kitoâ cuõng khoâng ñi con ñöôøng naøo khaùc ngoaøi con ñöôøng cheát-ñeå-soáng: neáu Ngöôøi ñaõ bieán hình saùng choùi ñeå loan baùo tröôùc caûnh vinh quang ngaøy Ngöôøi laïi ñeán, thì chính Ngöôøi cuõng ñaõ cho moân ñeä bieát tröôùc ñeâm toái cuûa giôø Thöông khoù Ngöôøi seõ phaûi ñi qua (Mc 14,34-36).
Chaáp nhaän maát taát caû ñeå ñöôïc nhaän laïi taát caû, cheát vôùi Chuùa ñeå soáng laïi vinh quang vôùi Ngöôøi, ñoù laø ñònh luaät caên baûn cuûa Kitoâ giaùo. Ñònh luaät ñoù, hoâm nay Giaùo hoäi nhaéc laïi cho chuùng ta qua nieàm tin cuûa Abraham trong côn thöû thaùch cuõng nhö qua aùnh saùng cuoäc bieán hình cuûa Ñöùc Kitoâ treân nuùi Tabo.
1. “Ñem Con Moät... Leân Ñöôøng... Hieán Teá”
Leänh Chuùa truyeàn nhö phaûn ngöôïc laïi vôùi Lôøi Chuùa höùa. Abraham vaãn nhôù roõ lôøi Thieân Chuùa vöøa môùi giao öôùc. Isaac töø nay seõ laø ngöôøi noái doõi toâng ñöôøng cho doøng hoï Abraham (Kn 21,12). OÂng cuõng khoâng queân Isaac laø ngöôøi con duy nhaát cuûa mình. Meï con Hagar ñaõ bò ñuoåi ñi, maø Sara thì laïi quaù giaø nua caèn coãi. Baây giôø leänh truyeàn phaûi ñem con ñi teá hieán! Phaûi chaêng löôõi dao oan nghieät giaùng xuoáng treân Isaac seõ chaám döùt doøng doõi cuûa oâng vaø do ñoù giao öôùc seõ bò phaù huûy? Chaéc haún trong thaân phaän laøm ngöôøi cuûa mình, Abraham ñaõ khoâng theå naøo nghó khaùc ñöôïc. Nhöng oâng ñaõ leân ñöôøng, khoâng chaàn chôø, khoâng do döï. Vaø roài ñaõ tôùi ñænh cao, nôi cöû haønh hy leã, oâng giô tay, caàm dao, saün saøng gieát con, ngöôøi con duy nhaát maø hôn ai heát, oâng bieát roõ neáu cheát ñi laø oâng maát taát caû.
Thaùi ñoä döùt khoaùt vaø haønh ñoäng quyeát lieät cuûa Abraham, töï noù, noùi leân troïn veïn nieàm tin cuûa oâng: noù cho ta thaáy oâng bieát roõ oâng tin vaøo ai vaø phaûi tin theá naøo.
Abraham bieát mình tin vaøo Ñaáng khoâng muoán söï cheát nhöng muoán söï soáng. Chính nhôø ñoù maø oâng nhìn thaáy ñöôïc söï soáng phong phuù qua caùi cheát teá hieán cuûa con mình. Vieäc Chuùa ñoøi oâng hy sinh con moät mình chöùng toû Chuùa hoaøn toaøn laøm chuû söï soáng. Bôûi vì Ngöôøi laø nguoàn goác söï soáng neân chæ mình Ngöôøi môùi ban söï soáng vaø coù quyeàn ñoøi laïi söï soáng ñaõ ban. Thieân Chuùa ñaõ trao Isaac cho Abraham, baây giôø Ngöôøi ñoøi laïi söï soáng ñoù, duø raèng Ngöôøi ñaõ cam keát: Isaac seõ khôûi ñaàu cuûa moät mieâu dueä ñoâng ñaûo. Söï ñoøi hoûi baát thöôøng ñoù chæ nhaèm noùi leân khaû naêng cuûa Thieân Chuùa laøm ñöôïc nhöõng vieäc ñoái vôùi ta xem ra nghòch lyù: khôi daäy söï soáng töø caùi cheát, goïi ñöôïc caùi coù töø caùi khoâng (Rm 4,17).
Nhôø bieát roõ mình tin vaøo ai, neân Abraham ñaõ tin moät caùch döùt khoaùt, troïn veïn, trieät ñeå: Chuùa baûo oâng ñem Isaac ñi, oâng daãn ñi. Chuùa baûo oâng leân ñöôøng, oâng leân ñöôøng. Chuùa baûo oâng teá hieán con moät cuûa oâng, oâng thi haønh. Nhöng khoâng phaûi vì theá maø nieàm tin cuûa oâng maát heát veû nhaân baûn thoâng thöôøng. OÂng bieát roõ duø laø con do lôøi höùa, Isaac thöïc söï cuõng laø con cuûa oâng. Vaâng leänh Chuùa teá hieán con mình, Abraham khoâng theå khoâng caûm thaáy loøng mình bò xaâu xeù vì moái tình phuï töû. Nhöng oâng ñaõ tuaân theo thieân yù vôùi nieàm tin vöõng chaéc: Chuùa seõ truø lieäu moïi söï ñeå thöïc hieän lôøi höùa vaø chöông trình cöùu ñoä cuûa Ngöôøi. Chính nieàm tin phoù thaùc ñoù ñaõ giuùp oâng mau maén laøm ñieàu oâng coù theå vaø ñeå cho Chuùa laøm ñieàu vöôït quaù söùc oâng. Keát quaû laø söùc maïnh cuûa ñöùc tin ñaõ bieán ñoåi ñôøi oâng. Ñeå oâng khoûi ray röùt suoát ñôøi vì maëc caûm gieát con, thì ñaây Thieân Chuùa göûi ñeán cho oâng moät teá vaät, khieán oâng coù theå toân thôø Ngöôøi vôùi loøng tín phuïc haân hoan. Thay vì phaûi chaám döùt tuoåi giaø trong noãi coâ ñôn cuûa moät gia toäc tuyeät töï, thì oâng thanh thaûn soáng noát nhöõng ngaøy coøn laïi trong nieàm haõnh dieän; con mình ñaõ ñöôïc thaùnh hieán vaø doøng doõi phaùt sinh töø ñoù laø moät daân toäc thaùnh.
2. Cheát Ñeå Soáng Laïi
Chính vì bieát mình tin vaøo ai, neân Abraham ñaõ döùt khoaùt leân ñöôøng, chaáp nhaän vôùi taâm hoàn phoù thaùc, leo troïn con ñöôøng teá hieán leân ñænh Moâ-ri-gia, ñeå roài töø ñieåm cao cuûa nuùi ñoài vaø tuyeät ñænh cuûa hy teá, oâng ñaõ höôûng troïn nieàm vui ngaém khung trôøi ñaày sao, nhìn baõi bieån traéng caùt, lieân töôûng ñeán mieâu dueä ñoâng ñaûo cuûa mình. Maát ñi ñeå nhaän laïi, cheát roài ñeå ñöôïc soáng, ngöôøi cha cuûa moïi keû coù loøng tin ñaõ laáy chính cuoäc ñôøi mình ñeå laøm saùng toû ñònh luaät ñoù cuûa lòch söû cöùu ñoä. Tin Möøng cuûa Marcoâ hoâm nay (9,2-10) thuaät laïi cuoäc bieán hình treân nuùi Tabo cuõng nhaèm chöùng minh quaù trình taát höõu ñoù cuûa cuoäc ñôøi Chuùa Kitoâ cuõng nhö cuûa chuùng ta treân ñöôøng veà coõi soáng.
Quaû vaäy, ñònh höôùng cuûa Tin Möøng laø nhaèm laøm noåi baät maàu nhieäm cheát-ñeå-soáng laïi cuûa Chuùa Cöùu theá. Chính trong vieãn töôïng ñoù maø sau khi ñaõ cho caùc toâng ñoà thoaùng thaáy boùng toái cuûa con ñöôøng Thöông khoù Ngöôøi saép ñi qua, Ngöôøi ñaõ bieán hình saùng choùi, baùo tröôùc cuoäc Phuïc sinh vaø ngaøy trôû laïi vinh quang cuûa Ngöôøi, ñeå nhaén baûo caùc oâng phaûi bieát tìm ra söùc soáng phong phuù beân kia caùi cheát. Veû huy hoaøng cuûa Tabo hoâm nay khoâng laøm ta queân doøng soâng Yorñan ngaøy tröôùc. Neáu haït thoùc khoâng muïc naùt ñi trong loøng ñaát, thì khoâng bao giôø naåy sinh ñöôïc caây luùa xanh töôi. Ta cuõng phaûi cheát ñi vôùi Chuùa Kitoâ ñeå ñöôïc soáng laïi vôùi Ngöôøi. Vaø trong Ngöôøi, chuùng ta ñöôïc trôû thaønh con caùi Thieân Chuùa.
Nhöng, cuõng nhö Abraham, ta phaûi döùt khoaùt tin ôû Ñöùc Kitoâ vaø chaáp nhaän ñi vaøo con ñöôøng cöùu roãi cuûa Ngöôøi, ñoàng thôøi soáng troïn veïn maàu nhieäm bieán hình trong ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta, nghóa laø saün saøng ñeå cho Thaàn Khí Ñöùc Kitoâ ñoåi môùi con ngöôøi chuùng ta vaø can ñaûm goùp phaàn laøm cho theá giôùi naøy bieán daïng. Muoán theá, ta phaûi trung thaønh laéng nghe Lôøi Con Thieân Chuùa (Mc 9,7) trong Saùch Thaùnh vaø qua moïi bieán coá cuûa cuoäc ñôøi ta.
Giaûng Leã
Chuùa Yeâsu ñöa ba moân ñeä leân nuùi cao ñeå hoï ñöôïc chieâm ngöôõng vinh quang cuûa Con Thieân Chuùa. Phuïng vuï Giaùo hoäi cuõng ñöa ta ñeán ñaây, ñeå chöùng kieán vaø tham döï vaøo maàu nhieäm cao caû.
Tröôùc heát ta haõy nhìn xem caâu truyeän Chuùa thöû thaùch Abraham. Phuïng vuï muøa Chay ñoïc cho ta nghe caâu chuyeän kinh hoaøng naøy, vì nhö ta ñaõ thaáy trong Chuùa nhaät tuaàn tröôùc, muøa Chay laø muøa thöû thaùch, thöû thaùch ñöùc tin cuûa nhöõng ngöôøi con Chuùa. Abraham hoài ñoù chæ coù moät ñöùa con, ñöùa con duy nhaát cuûa tuoåi giaø, ñöùa con cuûa Lôøi Höùa töø bao naêm. Theá maø hoâm nay Chuùa goïi: Abraham! - Daï. - Haõy ñem ngöôøi con yeâu quyù cuûa ngöôi ñi hieán teá cho ta! Chuùng ta haõy töôûng töôïng xem dieän maïo vaø taâm can cuûa ngöôøi cha giaø luùc ñoù nhö theá naøo. Lôøi Chuùa thaät maïnh hôn tieáng seùt lôùn. Nhöng Abraham khoâng ngaõ, khoâng maát tinh thaàn. Saùch Thaùnh vieát: oâng daäy sôùm, boå cuûi, thaéng löøa roài daét Isaac ñi, ñi ba ngaøy trôøi roøng raõ, ba ngaøy ñau nhö caét moãi khi nghó tôùi giôø phuùt kinh hoaøng seõ phaûi haï saùt ñöùa con voâ toäi. Chaéc chaén khoâng ai coù ñöôïc thaùi ñoä ñoù. Chaéc chaén khoâng ngöôøi cha naøo ñuû söùc ñi nhö vaäy. Nhöng Abraham khoâng phaûi laø con ngöôøi thöôøng. OÂng laø con ngöôøi coù ñöùc tin. Loøng oâng tin Chuùa thaät tuyeät ñoái vaø voâ ñieàu kieän. OÂng khoâng laáy suy luaän loaøi ngöôøi chaát vaán meänh leänh Chuùa. Lôøi Chuùa oâng ñaõ nghe roõ neân oâng chæ coøn bieát thi haønh. OÂng phoù maëc haäu quaû cho Thieân Chuùa ñònh lieäu. Ñöùc tin cuûa oâng thaät laø göông maãu. Phaûi noùi maïnh hôn, loøng tin ñoù quaû thaät voâ ñòch. Theá neân oâng ñöôïc xöng tuïng laø cha cuûa caùc theá heä tín höõu, laø toå phuï cuûa doøng doõi tin töôûng. OÂng laø toå phuï cuûa ta, chöù khoâng rieâng cuûa con caùi Israel. Vaø caâu truyeän veà oâng maø hoâm nay phuïng vuï nhaéc laïi cho ta, thuùc giuïc chuùng ta tin maïnh meõ hôn vaøo Chuùa, döùt khoaùt chaáp nhaän Lôøi Chuùa maø khoâng so ño hôn thieät. Coù nhö vaäy chuùng ta môùi ñöôïc chaáp nhaän vaøo giao öôùc maø Chuùa ñaõ theà höùa vôùi Abraham vaø mieâu dueä oâng ñeán muoân ñôøi.
Ta haõy ñeå yù ñeán tö töôûng Giao öôùc maø ñoaïn cuoái baøi ñoïc thöù I ñaõ gôïi leân. Vaø neáu ta coøn nhôù, thì baøi Cöïu Öôùc Chuùa nhaät tröôùc cuõng noùi ñeán Giao öôùc. Chuùa ñaõ giao öôùc vôùi Noe. Ngaøi höùa khoâng coøn phaït loaøi ngöôøi nhö trong vuï ñaïi hoàng thuûy nöõa. Trong baøi ñoïc hoâm nay, Ngaøi höùa ban phuùc loäc chan hoøa cho Abraham; doøng doõi oâng seõ nhieàu nhö sao treân trôøi vaø nhö caùt ngoaøi bieån; moïi daân toäc treân maët ñaát seõ nhôø con chaùu oâng maø ñöôïc haïnh phuùc. Nhö vaäy töø giao öôùc Noe tôùi giao öôùc maø Chuùa ñaõ theà höùa vôùi Abraham ñaõ coù moät tieán boä roõ reät. Chaúng nhöõng Chuùa khoâng muoán saùt phaït loaøi ngöôøi nöõa, maø coøn muoán cho hoï ñöôïc phaùt trieån vaø haïnh phuùc. Roài ñaây, trong caùc Chuùa nhaät sau ta seõ thaáy Chuùa coøn haønh ñoäng cuï theå hôn nöõa ñeå daàn daàn thöïc thi moïi Lôøi Höùa. Vaø nhö vaäy, roõ raøng bao giôø Chuùa cuõng chæ muoán ban theâm ôn cho ta, cho nhöõng ngöôøi tin Chuùa, tin ñeán noãi saün saøng hy sinh taát caû ñeå chaáp nhaän Lôøi Ngaøi. Hoâm nay, chuùng ta haõy tin vaøo Chuùa maïnh meõ hôn nöõa, chaéc chaén baøn tay cuûa Ngaøi ñang höôùng daãn ñôøi soáng cuûa ta ñi ñeán choã toát ñeïp, neân ta seõ coá gaéng baét chöôùc Abraham, khoâng sôøn loøng khi gaëp thöû thaùch, maø - coù theå noùi - cöù nhaém maét thi haønh moïi lôøi Phuùc AÂm ta nghe ñöôïc. Laøm nhö vaäy coù lieàu lónh khoâng? Chaéc chaén laø khoâng vaø chæ coù theå laøm cho ta trôû neân gioáng Ñöùc Kitoâ hôn vaø seõ ñaït tôùi vinh quang nhö Ngöôøi. Ñieàu ñoù thaät roõ reät, nhö Phuùc AÂm hoâm nay cho chuùng ta thaáy.
Ñöùc Kitoâ bieán hình ôû treân nuùi cao. Ngöôøi ñöôïc höôûng vinh quang ñang daønh cho Ngöôøi sau ngaøy Phuïc sinh. Chuùa Cha muoán Ngöôøi neám tröôùc vinh quang ñoù, khoâng phaûi ñeå khích leä Ngöôøi ñi vaøo con ñöôøng töû naïn. Ngay töø ñaàu Ngöôøi ñaõ quaûng ñaïi chaáp nhaän ñi vaøo con ñöôøng naøy roài. Coù theå noùi khoâng luùc naøo Ngöôøi queân nghó tôùi giôø cuûa mình, giôø ra ñi chòu cheát ñeå ñöa nhaân loaïi veà cuøng Thieân Chuùa Cha. Sôû dó hoâm nay coù cuoäc bieán hình naøy laø vì caùc moân ñeä vaø chuùng ta. Ngöôøi muoán cuûng coá ñöùc tin cuûa moïi ngöôøi, ñeå ñöøng ai nao nuùng khi nhìn thaáy boä maët ñau thöông cuûa Ngöôøi treân thaäp giaù. Vinh quang Chuùa Cha doïi vaøo Ngöôøi treân nuùi thaùnh, ñeå chuùng ta coù aán töôïng ñích thöïc veà Ngöôøi haàu bao giôø chuùng ta cuõng nghe theo tieáng Ngöôøi keâu goïi. Nhöng ñoàng thôøi vinh quang aáy cuõng ñaõ bao boïc caùc moân ñeä. Vaø qua söï kieän bieán hình naøy, Chuùa Cha muoán cho chuùng ta tin chaéc vaøo vinh quang maø chính chuùng ta seõ ñöôïc trong vinh quang cuûa Chuùa Con. Coù laàn nhìn vaøo coäng ñoaøn caùc tín höõu, thaùnh Phaoloâ phaûi thuù nhaän raèng: xeùt veà phöông dieän traàn gian quaû thaät chuùng ta chaúng ñaùng töï phuï gì, vì chuùng ta thua keùm ngöôøi ta veà moïi maët. Nhöng sau naøy seõ theá naøo? Thaùnh Kinh laø Lôøi Chuùa ñoan chaéc vôùi chuùng ta: Ñöùc Kitoâ ôû ñaâu, ta cuõng seõ ôû ñoù. Ngaøi ôû trong vinh quang, chuùng ta cuõng seõ trôû neân saùng laùng; Ngaøi bieán hình ôû treân nuùi cao tröôùc maét moân ñeä, ñeå hoï thaáy vinh quang ñang chôø Ngaøi vaø ñoàng thôøi cuõng ñeå hoï bieát mình seõ ñöôïc ôû trong vinh quang aáy.
Theá thì nieàm tin cuûa chuùng ta quaû thaät quaù phaán khôûi! Vaø chuùng ta phaûi gia taêng nieàm tin. Abraham chöa thaáy gì maø ñaõ tin maïnh meõ. OÂng chæ tin raèng Chuùa seõ truø lieäu taát caû. Coøn ta, chuùng ta coù baûo chöùng veà nieàm tin cuûa mình. Hôn caû ba moân ñeä, chuùng ta bieát chaéc Ñöùc Kitoâ ñaõ phuïc sinh, Ngöôøi ñang ôû trong vinh quang, vaø Ngöôøi ñang söûa soaïn choã vinh quang cho nhöõng ai tin Ngöôøi. Nhöõng ngöôøi nghi ngôø veà töông lai toát ñeïp cuûa mình, haõy nghe lôøi thaùnh Phaoloâ trong baøi ñoïc II, Chuùa Cha ñaõ khoâng khöôùc töø ban Con Moät Mình chòu cheát ñeå cöùu chuoäc ta, thì hoûi coù gì vaø coù ai khieán ta phaûi sôï haõi nöõa? Ñeå ta ñöôïc haïnh phuùc, Ngöôøi ñaõ hy sinh ñeán caû ngöôøi Con yeâu daáu cuûa mình, thì hoûi ai coøn coù theå nghi ngôø veà loøng Ngöôøi thöông ta? Vaø thöông ta ñeán nhö vaäy maø Ngöôøi khoâng muoán ta ñöôïc haïnh phuùc sao? Abraham chöa phaûi hy sinh ñöùa con maø ñaõ ñöôïc haïnh phuùc chan hoøa. Huoáng nöõa laø Chuùa Cha ñaõ hy sinh Con mình thaät söï! Khoâng leõ tình thöông cuûa Ngöôøi ñoái vôùi ta khoâng ñöôïc thoûa maõn sao? Nghóa laø khoâng leõ chuùng ta seõ khoâng haïnh phuùc nhö loøng Cha nhaân töø mong muoán sao? Khoâng, duø hieän nay beà ngoaøi ñôøi soáng cuûa ta coøn phaàn naøo chöa vinh hieån, ta vaãn phaûi ñinh ninh raèng: chaúng qua mình ñang ôû traàn gian, Ñöùc Kitoâ caàn maëc laáy thaân xaùc ñeå ñi con ñöôøng thaùnh giaù, nhöng Ngöôøi ñaõ ñaït tôùi vinh quang vaø chaéc chaén seõ ñöa chuùng ta vaøo nôi vinh hieån.
Vaø ñeå baûo ñaûm ñieàu ñoù, Ngöôøi muoán duøng chính Thaùnh Theå maø chuùng ta cöû haønh baây giôø , ñeå ñi vaøo trong ta, soáng trong ta, ñi qua traàn gian vôùi ta, ñeå ñöa ta ñeán nôi saùng laùng.
Chuùng ta haõy tin vaøo Thaùnh Theå; haõy röôùc laáy Chuùa vaøo loøng, haõy ñeå tinh thaàn cuûa Chuùa höôùng daãn ñöôøng ñi nöôùc böôùc cuûa ta ñeå duø coù gaëp thöû thaùch lôùn lao nhö Abraham, loøng tin cuûa ta vaøo ñaïo Chuùa vaãn khoâng heà nao nuùng, khieán moïi Lôøi höùa trong giao öôùc seõ thöïc hieän ôû nôi ta, vaø nhieàu ngöôøi nhôø ñaáy cuõng ñöôïc phuùc.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)