Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm A
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùa Nhaät 24 Thöôøng Nieân Naêm A
Phaûi Tha Thöù Khoâng Cuøng
(Hc 27,30-28,7; Rm 14,7-9; Mt 18,21-35)
Phuùc AÂm: Mt 18, 21-35
"Thaày khoâng baûo con phaûi tha ñeán baûy laàn, nhöng ñeán baûy möôi laàn baûy".
Khi aáy, Pheâroâ ñeán thöa cuøng Chuùa Gieâsu raèng: "Laïy Thaày, khi anh em xuùc phaïm ñeán con, con phaûi tha thöù cho hoï maáy laàn. Coù phaûi ñeán baûy laàn khoâng?" Chuùa Gieâsu ñaùp: "Thaày khoâng baûo con phaûi tha ñeán baûy laàn, nhöng ñeán baûy möôi laàn baûy.
"Veà vaán ñeà naøy, thì Nöôùc Trôøi cuõng gioáng nhö oâng vua kia muoán tính soå vôùi caùc ñaày tôù. Tröôùc heát, ngöôøi ta daãn ñeán vua moät ngöôøi maéc nôï möôøi ngaøn neùn baïc. Ngöôøi naøy khoâng coù gì traû, neân chuû ra leänh baùn y, vôï con vaø taát caû taøi saûn cuûa y ñeå traû heát nôï. Ngöôøi ñaày tôù lieàn saáp mình döôùi chaân chuû vaø van lôn raèng: "Xin vui loøng cho toâi khaát moät kyø haïn vaø toâi seõ traû cho ngaøi taát caû". Ngöôøi chuû ñoäng loøng thöông, traû töï do vaø tha nôï cho y.
"Khi ra veà, teân ñaày tôù gaëp moät ngöôøi baïn maéc nôï y moät traêm baïc: Y toùm laáy, boùp coå maø noùi raèng: "Haõy traû nôï cho ta". Baáy giôø ngöôøi baïn saáp mình döôùi chaân vaø van lôn raèng: "Xin vui loøng cho toâi khaát moät kyø haïn, toâi seõ traû heát nôï cho anh". Y khoâng nghe, baét ngöôøi baïn toáng giam vaøo nguïc, cho ñeán khi traû nôï xong.
"Caùc baïn y chöùng kieán caûnh töôïng ñoù, raát khoå taâm, hoï lieàn ñi thuaät vôùi chuû taát caû caâu truyeän. Baáy giôø chuû ñoøi y ñeán vaøo baûo raèng: "Teân ñaày tôù ñoäc aùc kia, ta ñaõ tha heát nôï cho ngöôi, vì ngöôi ñaõ van xin ta; coøn ngöôi, sao ngöôi khoâng chòu thöông baïn ngöôi nhö ta ñaõ thöông ngöôi?" Chuû noåi giaän, trao y cho lyù hình haønh haï, cho ñeán khi traû heát nôï.
"Vaäy Cha Ta treân trôøi cuõng xöû vôùi caùc con ñuùng nhö theá, neáu moãi ngöôøi trong caùc con khoâng heát loøng tha thöù cho anh em mình".
Suy Nieäm:
Chuùa Nhaät XXIV Thöôøng Nieân A
Hc 27,30-28,7; Rm 14,7-9; Mt 18,21-35
Caùc baøi ñoïc hoâm nay khoâng hoaøn toaøn tieáp noái tö töôûng cuûa ngaøy Chuùa Nhaät tröôùc; nhöng cuõng baøn veà moät vaán ñeà töông töï. Chuùng ta ñaõ thaáy trong Chuùa Nhaät tröôùc Lôøi Chuùa daïy baûo chuùng ta nhöõng thaùi ñoä phaûi coù ñoái vôùi ngöôøi anh em phaïm toäi laøm cöïc loøng coäng ñoaøn tín höõu. Hoâm nay Lôøi Chuùa muoán giaùo huaán chuùng ta phaûi xöû trí theá naøo ñoái vôùi ngöôøi anh em loãi phaïm ñeán mình. Chuùng ta seõ thaáy saùch Huaán Ca cuûa Cöïu Öôùc chuaån bò ñeå lôøi loan baùo Tin Möøng cuûa Chuùa Cöùu theá ñöôïc ñoùn nhaän nhö theá naøo? Vaø thaùnh Phaoloâ ñaõ coù nhöõng tö töôûng naøo ñeå giuùp ñôõ chuùng ta thi haønh huaán thò cuûa Chuùa Cöùu theá?
A. Khoâng Ñöôïc Giaän Anh Em
Saùch Huaán ca thuoäc loaïi saùch khoân ngoan cuûa Cöïu Öôùc. Ñoù laø loaïi saùch - coù theå noùi - muoán baét chöôùc loái vaên trieát hoïc ñaïo ñöùc cuûa traøo löu vaên minh thôøi sau Löu ñaøy. Ngöôøi ta baøn ñeán nhöõng thoùi aên caùch ôû xöùng ñaùng vôùi thieân chöùc laøm ngöôøi “linh ö vaïn vaät”. Nhöng ôû caùc daân toäc keá caän, lyù töôûng khoân ngoan chæ taø taø maët ñaát vaø khoâng nhìn xa hôn cuoäc soáng traàn gian cuûa con ngöôøi. Coøn nôi Daân Chuùa, nhöõng lôøi daïy khoân ngoan thöôøng ñöôïc ñöa leân tôùi Chuùa vaø ñöôïc coi nhö phaùt xuaát töø Ngöôøi. Ñoaïn saùch Huaán ca hoâm nay laø moät thí duï roõ raøng.
Quyeån saùch naøy coù caùi teân nhö vaäy vì noù ñöôïc duøng nhö laø thuû baûn ñeå giaùo huaán Daân Chuùa. Noù ñöôïc vieát theo kieåu thi ca cho deã ñoïc deã nhôù. Noù ñeà caäp tôùi moïi khía caïnh trong ñôøi soáng con ngöôøi. Ñoaïn saùch ñoïc hoâm nay baøn veà vaán ñeà giaän hôøn.
Môû ñaàu, saùch Huaán ca noùi luoân: oaùn haän giaän hôøn thaûy laø quaùi gôû, toäi nhaân thöôøng noåi tieáng caû hai. Ñoù laø moät nhaän xeùt thoâng thöôøng. Keû toäi loãi vaãn coù loøng hôøn giaän. Vaø keû khoân ngoan phaûi thaáy ñoù laø ñieàu quaùi gôû. Nhöng laäp töùc taùc giaû saùch Huaán ca ñaõ ñem aùnh saùng maïc khaûi chieáu treân hieän töôïng aáy trong ñôøi soáng con ngöôøi. OÂng thaáy ngay ñieàu aáy khoâng ñeïp loøng Chuùa vaø Ngöôøi seõ xöû cöùng vôùi keû giaän hôøn. Theá neân oâng khuyeân ngöôøi ta phaûi bieát tha thöù cho anh em ñeå ñöôïc Chuùa thöù tha toäi loãi. OÂng khoâng bieát dieãn taû hôn theá naøo. OÂng chæ thaáy ngöôøi giaän hôøn seõ khoâng ñöôïc tha thöù. Vaø oâng khuyeân ngöôøi ta haõy nghó ñeán ngaøy chung thaåm, ngaøy ñeán tröôùc maët Chuùa maø tha thöù cho anh em. Vì khoâng theå naøo Chuùa coù theå roäng raõi vôùi ngöôøi khoâng bieát tha thöù. Vaø luùc aáy coù ai caàu baàu cho keû nhaãn taâm nhö theá? Do ñoù taùc giaû saùch Huaán ca khuyeân ngöôøi ta haõy vaâng leänh Chuùa vaø giöõ giao öôùc cuûa Ngöôøi maø bieát tha thöù vaø boû qua caùc xuùc phaïm cuûa anh em.
Lôøi khuyeân aáy vöôït xa moïi lyù leõ theá gian vaø roõ raøng ñaõ chuaån bò cho ngöôøi ta ñoùn nhaän giaùo lyù cuûa Chuùa Cöùu theá. Noù laøm noåi baät tính caùch ñaïo ñöùc cuûa saùch khoân ngoan trong Cöïu Öôùc vaø coøn ñaùng duøng ñeå giaùo huaán Daân Môùi cuûa Chuùa. Noù khieán chuùng ta lieân töôûng tôùi caâu kinh Laïy Cha: “Xin Cha tha nôï chuùng con nhö chuùng con cuõng tha keû coù nôï chuùng con”, ñeå khi gaëp côn böïc töùc giaän hôøn, chuùng ta bieát suy nghó ñaïo ñöùc haàu vieäc nhôù ñeán Chuùa seõ laøm cho chuùng ta nguoâi giaän vaø tha thöù.
B. Phaûi Tha Thöù Khoâng Cuøng
Toâng ñoà Pheâroâ coù phaûi laø ngöôøi noùng tính nhaát khoâng? Coù leõ oâng haêm hôû muoán thi haønh Lôøi Chuùa hôn heát moïi ngöôøi. Cuõng coù theå vì ñòa vò oâng naêng gaëp ngöôøi xuùc phaïm vaø oâng phaûi tha thöù. Neân saùch Tin Möøng vieát oâng ñaõ ñeán beân Ñöùc Yeâsu vaø thöa: Thöa Thaày khi anh em xuùc phaïm ñeán con, thì con phaûi tha ñeán maáy laàn? Ñeán 7 laàn chaêng?
Ñöùc Yeâsu ñaõ khoâng ngaàn ngaïi ñaùp: Ta khoâng noùi ñeán 7 laàn, nhöng ñeán 70 laàn 7. Coù theå Ngöôøi ñaõ muoán laáy laïi moät lôøi trong saùch Khôûi nguyeân (4,24), Lamek tuyeân boá “luaät röøng” thôøi baáy giôø: phaûi baùo thuø ñeán 70 laàn 7. Veà sau Thaäp giôùi ñaõ thu heïp laïi vaø chæ cho pheùp ngöôøi ta laáy maét traû maét, raêng ñeàn raêng. Nhöng ñeán Ñöùc Yeâsu, Ngöôøi tuyeân boá phaûi tha thöù vaø yeâu thöông caû keû thuø ñòch. Vaø caâu Ngöôøi khaúng ñònh treân kia, phaûi tha thöù ñeán 70 laàn 7, chæ coù yù daïy phaûi tha thöù maõi maõi, tha khoâng bao giôø cuøng.
Taïi sao nhö vaäy, thì Ngöôøi ñaõ keå moät duï ngoân. Coù teân “baày toâi” kia maéc nôï hoaøng ñeá moät vaïn neùn vaøng. Moät soá tieàn khoång loà khoâng theå traû noåi. Hoaøng ñeá ra leänh khoâng nhöõng baùn cuûa caûi anh ta maø coøn baùn caû anh ta cuøng vôï con. Chaéc chaén seõ chaúng ñöôïc bao nhieâu. Nhöng ñoù laø bieän phaùp cuoái cuøng, bieän phaùp chæ coù daân ngoaïi môùi laøm. Vaø nhö vaäy ñeå noùi leân tính caùch khaét khe cuûa hình phaït vì moùn nôï thaät lôùn lao.
Nhöng teân baày toâi ñaõ voäi quyø moïp xuoáng xin nhaø vua thö thaû cho, ñeå anh seõ traû heát nôï. Hoaøng ñeá laøm quaù ñieàu anh xin. OÂng tha traéng cho anh. Leõ ra anh phaûi sung söôùng vì aân hueä lôùn lao vöøa ñöôïc. Nhöng loøng anh khoâng toát! Ôn baát ngôø kia khoâng caûm hoùa ñöôïc anh tyù naøo. Anh ñaõ tuùm coå hoïng ngöôøi baïn ñoàng lieâu chæ nôï anh coù 100 ñoàng baïc. Soá tieàn naøy laø gì saùnh vôùi moät vaïn neùn vaøng? Theá maø anh ñaõ boû tuø baïn cho ñeán khi laáy laïi ñöôïc moät traêm ñoàng baïc.
Thaùi ñoä cuûa anh thaät gheâ tôûm! Vaø ai ai cuõng thaáy phaûi phaït anh ta môùi ñöôïc. Vaäy Cha treân trôøi cuõng seõ xöû vôùi chuùng ta nhö theá. Bôûi vì chuùng ta cuõng laø toäi nhaân ôû tröôùc maët Ngöôøi. Vaø toäi chuùng ta nhieàu vaø naëng voâ cuøng. Theá maø Ngöôøi vaãn tha thöù. Troâng khi ñoù chuùng ta laïi khoâng bieát boû qua moät vaøi xuùc phaïm nhoû beù cuûa anh em!
Baøi daïy cuûa Chuùa Yeâsu roõ raøng saùng suûa. Tuy nhö muoán noái daøi vaø kieän toaøn giaùo lyù cuûa saùch Huaán ca, nhöng khoâng thieáu ñieàu khaùc bieät. Nhaát laø roõ raøng Chuùa Yeâsu khoâng naïi ñeán ngaøy chung thaåm vaø ñôøi sau. Vieäc Thieân Chuùa tha thöù cho ngöôøi ta khoâng ñi sau vaø tuøy nhö vieäc ngöôøi ta tha thöù cho anh em. Thieân Chuùa ñaõ tha thöù cho chuùng ta tröôùc. Vaø Ngöôøi muoán chuùng ta thaám ôn Ngöôøi vaø theo göông Ngöôøi maø tha thöù cho anh em.
Theá thì taïi sao Kinh Laïy Cha khoâng laøm noåi baät tö töôûng naøy, maø laïi nhö muoán keùo daøi giaùo lyù cuûa saùch Huaán ca? Kinh aáy daïy: Xin Cha tha nôï chuùng con nhö chuùng con cuõng tha keû coù nôï chuùng con. Chuùng ta töôûng ôû ñaây nhö coù moät so saùnh hoaëc nhö coù moät ñoøi hoûi boù buoäc Thieân Chuùa phaûi tha nôï cho chuùng ta nhö chuùng ta ñaõ tha thöù cho anh em. Nhöng khoâng, ñaây chæ laø moät ñieàu kieän, moät thaùi ñoä chuaån bò, chöùng toû loøng chuùng ta khi tha thöù cho anh em cuõng ao öôùc ñöôïc Chuùa tha thöù roäng raõi cho mình. Ngöôøi coù tha thöù môùi thaät loøng muoán ñöôïc tha thöù vaø môùi ñaùng nhaän ñöôïc ôn tha thöù. Ôn naøy Thieân Chuùa ñaõ ban saün cho moïi ngöôøi nôi Ñöùc Yeâsu Kitoâ. Ngöôøi ta seõ nhaän ñöôïc khi ñeán vôùi taâm hoàn bieát tha thöù. Vaø ngöôøi ta phaûi nhìn vaøo loøng thöông xoùt tha thöù cuûa Chuùa ñeå bieát tha thöù cho anh em.
Ñieàu naøy cuõng ñöôïc thaùnh Mattheâoâ nhaán maïnh trong caâu vò hoaøng ñeá noùi vôùi keû baày toâi baát nhaân baát nghóa: “Ngöôi khoâng phaûi thöông xoùt baïn ñoàng lieâu vôùi ngöôi nhö chính Ta ñaõ thöông xoùt ngöôi sao?” Vaø nhö vaäy roõ raøng giaùo lyù cuûa Chuùa Yeâsu laø ngöôøi ta phaûi nhìn vaøo loøng Chuùa thöông xoùt ñaõ tha thöù roäng raõi quaûng ñaïi cho ngöôøi ta ñeå ngöôøi ta cuõng phaûi thöông xoùt tha thöù cho anh em trong moïi xuùc phaïm thöïc ra quaù nhoû moïn saùnh vôùi caùc xuùc phaïm cuûa ngöôøi ta ñoái vôùi Chuùa.
Vaø cuõng moät tö töôûng nöõa trong giaùo lyù cuûa Ñöùc Kitoâ: Ngöôøi ta chæ laø “ñoàng lieâu” vôùi nhau, hoaëc nhö lôøi saùch Huaán ca, ngöôøi ta heát thaûy ñeàu laø xaùc thòt. Tha thöù coù laø vieäc ñaùng keå gì saùnh vôùi vieäc Thieân Chuùa tha thöù cho ta, vì Ngöôøi laø Ñaáng Thaùnh khaùc haún vôùi chuùng ta vaø troåi vöôït treân chuùng ta boäi phaàn? So saùnh Ngöôøi vôùi chuùng ta nhö vò hoaøng ñeá vôùi keû baày toâi chæ laø moät kieåu noùi theo ngoân ngöõ loaøi ngöôøi. Khoù tìm ñöôïc loái so saùnh naøo maïnh hôn. Nhaát laø neáu coøn muoán gôïi leân hình aûnh xöû aùn nöõa!
Nhö vaäy baøi saùch Tin Möøng quaû thaät ñaõ khoâng boû maát moät yeáu toá naøo trong baøi saùch Huaán ca. Hôn nöõa thay vì ñöa chuùng ta nghó veà phieân toøa xeùt xöû sau naøy trong ngaøy chung thaåm, thaùnh Mattheâoâ cho chuùng ta thaáy vieäc phaân xöû ñoù ñang thi haønh tröôùc maét chuùng ta, keå töø ngaøy Thieân Chuùa ñaõ tha thöù toäi loãi cho moïi ngöôøi nôi Ñöùc Yeâsu Kitoâ Cöùu Theá.
Thaùnh Phaoloâ trong baøi thö hoâm nay cuõng coù moät quan nieäm töông töï khi khuyeân chuùng ta phaûi bieát roäng raõi tha thöù cho anh em. Vaø phaûi bieát tha thöù ñeán ñoä khoâng coøn daùm ñoaùn xeùt anh em nöõa. Chuùng ta haõy tìm hieåu yù ngöôøi.
C. Khoâng Ñöôïc Ñoaùn Xeùt
Ngöôøi noùi: chuùng ta laø gì maø laïi ñoaùn xeùt anh em, maø laïi coi anh em laø ñaéc toäi? Chuùng ta heát thaûy chæ laø toâi tôù. Thaät vaäy, laø tín höõu, chuùng ta tin Ñöùc Yeâsu Kitoâ. Chuùng ta tuyeân xöng Ngöôøi laø Chuùa nhôø cuoäc khoå naïn-phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaët laøm Chuùa keû soáng vaø keû cheát, töùc laø Chuùa cuûa caùc theá heä ñi tröôùc chuùng ta vaø cuûa chuùng ta cuõng nhö cuûa nhöõng keû ñeán sau chuùng ta. Ñoái vôùi Ngöôøi, chuùng ta chæ laø baày toâi hay laø toâi tôù theo nghóa raát maïnh laø vaän maïng cuûa chuùng ta heát thaûy baây giôø ôû trong tay Ngöôøi. Coù theå noùi, chuùng ta ngaøy nay khoâng coøn töï do gì nöõa. Töø ngaøy cuøng cheát vaø soáng laïi vôùi Ngöôøi trong Bí tích Röûa toäi ñeå trôû thaønh Kitoâ höõu, chuùng ta ñaõ töï baùn mình cho Ngöôøi, trôû neân noâ leä cuûa Ngöôøi ñeå ñöôïc söï töï do cuûa con caùi Thieân Chuùa.
Vaäy thaân phaän chuùng ta ñaõ laø nhöõng teân noâ boäc soáng hoaøn toaøn döôùi quyeàn cuûa Chuùa thì chuùng ta khoâng coøn quyeàn ñoaùn xeùt vaø xeùt xöû nhau nöõa. Moïi xích mích giöõa chuùng ta baây giôø phaûi ñöôïc ñeä leân tröôùc maët Chuùa ñeå tuøy Ngöôøi phaân xöû. Chuùng ta chæ coøn phaän söï chu toaøn traùch nhieäm cuûa mình vaø seõ phaûi traû leõ veà chính mình ôû tröôùc maët Thieân Chuùa.
Baøi hoïc cuûa thaùnh Phaoloâ nhö vaäy coù veû döùt khoaùt vaø quyeát lieät hôn Lôøi Chuùa daïy trong baøi Tin Möøng. Khoâng nhöõng khoâng ñöôïc giaän hôøn maø coøn khoâng ñöôïc ñoaùn xeùt. Khoâng coøn khuyeân baûo theo göông Chuùa nöõa nhöng traéng trôïn chæ tay vaøo thaân phaän cuûa moãi ngöôøi maø baûo im ñi. Nghó nhö vaäy laø khoâng hieåu tyù gì veà tö töôûng cuûa thaùnh Phaoloâ. Ñoái vôùi ngöôøi, khoâng coù vinh döï vaø haïnh phuùc naøo saùnh ñöôïc vôùi ôn goïi Kitoâ höõu. Vaø ngöôøi ta caøng soáng ñuùng vôùi ôn goïi naøy khi chæ coøn soáng cheát cho Chuùa Kitoâ. Soáng nhö vaäy laø trôû neân noâ leä cuûa Ngöôøi, nhöng ñoù laø thöù noâ leä ñem ñeán thoáng trò vôùi Ngöôøi, nhö chính Ngöôøi ñaõ töï hö voâ hoùa mình ñeå ñöôïc ñöa leân treân heát moïi danh hieäu vaø laøm Chuùa cuûa keû cheát vaø keû soáng. Ngöôøi Kitoâ höõu ñaõ thuoäc veà Chuùa, trôû neân saûn nghieäp cuûa Ngöôøi, thì khoâng coøn ôû döôùi quyeàn ai nöõa, moät chæ ôû döôùi quyeàn Thieân Chuùa maø thoâi. Ñoù laø söï töï do cuûa hoï. Thaùnh Phaoloâ beânh vöïc söï töï do naøy cho moïi tín höõu vì noù ñaõ ñöôïc mua chuoäc baèng Maùu cuûa Ñöùc Kitoâ. Theá neân thaùnh nhaân khoâng cho ai coù quyeàn ñoaùn xeùt anh em. Vaø nhö vaäy ngöôøi beânh vöïc moïi Kitoâ höõu chöù khoâng phaûn ñoái ai.
Baøi hoïc cuûa ngöôøi hieåu nhö vaäy thaät tích cöïc vaø ñeà cao moïi ngöôøi. Coù theå noùi ngöôøi ñaõ laøm cho moïi ngöôøi ñöôïc quyeàn baát khaû bò xaâm phaïm nhaân danh Kitoâ höõu, töùc laø nhaân danh Ñöùc Kitoâ. Noùi ñuùng hôn, ngöôøi nhaéc nhôû heát thaûy chuùng ta trôû neân thaân phaän cuûa mình. Laø ñoàng phaän, ñoàng lieâu vôùi nhau ôû tröôùc maët Chuùa, chuùng ta haõy soáng hoøa hôïp vôùi nhau nhö anh em. Vaø nhö vaäy khoâng coøn ñöôïc ñoaùn xeùt giaän hôøn nhau nöõa.
Tö töôûng cuûa Ngöôøi ñaõ coù trong baøi saùch Huaán ca vaø trong baøi Tin Möøng. Ñoïc laïi caû ba baøi Kinh Thaùnh hoâm nay, chuùng ta thaáy roõ Lôøi Chuùa vaãn laø moät: ngöôøi ta khoâng ñöôïc ñoaùn xeùt oaùn giaän nhau vì laø nhöõng thaùi ñoä khoâng toát; heát thaûy chuùng ta ñeàu nhö nhau tröôùc maët Chuùa. Ngöôøi ñaõ thöông xoùt tha toäi voâ vaøn cho chuùng ta thì leõ naøo chuùng ta baát nhaân ñeán noãi coøn muoán haïch toäi anh em? Ngöôøi ñaõ ñoå maùu ra ñeå chuoäc anh em, thì laøm sao chuùng ta coøn coù theå keát toäi anh em? Ngöôøi seõ phaùn xeùt moïi ngöôøi thì chuùng ta phaûi toû ra thöông xoùt ñeå seõ ñöôïc thöông xoùt.
Taát caû nhöõng ñieàu aáy ñang thaät söï xaûy ra ôû giöõa coäng ñoaøn chuùng ta trong giôø phuïng vuï naøy. Ai coù theå noùi mình hôn ai ôû tröôùc maët Chuùa? Ngöôøi khoâng toû ra xoùt thöông chuùng ta voâ vaøn trong haønh vi leã teá naøy sao? Vaø Ngöôøi hy sinh ñeán nhö vaäy ñeå muoán chuoäc heát moïi ngöôøi vaø naâng leân baäc laøm con Chuùa. Coù theå naøo chuùng ta coøn daùm ñoaùn xeùt anh em?
Vaø cuoái cuøng, maàu nhieäm Thaùnh Theå naøy ñaûm baûo vieäc Chuùa Kitoâ seõ trôû laïi phaùn xeùt, ñöa taát caû veà thieân quoác laøm thaønh Thaân theå saùng laùng cuûa Ngöôøi. Ai coù taâm naøo muoán loaïi tröø anh em, ñi tröôùc quyeàn phaân xöû cuûa Chuùa vaø khieán Ngöôøi seõ khoâng dung thöù cho chính mình? Khoâng, ñeå tham döï Thaùnh leã naøy cho höõu hieäu, chuùng ta haõy thi haønh Lôøi Chuùa: tröôùc khi ñem leã vaäy daâng treân baøn thôø phaûi laøm hoøa vôùi anh em. Vaø khi ñaõ daâng cuûa leã hoøa giaûi naøy nôi baøn thôø, chuùng ta laïi caøng phaûi duy nhaát yeâu thöông phuïc vuï anh em hôn nöõa. Vì coù nhö vaäy chuùng ta môùi thaät söï laø moät ñoaøn chieân vôùi moät Chuùa chieân.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)