Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm A
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùa Nhaät 4 Muøa Phuïc Sinh Naêm A
Chuùa Nhaät Ôn Thieân Trieäu
(Cv 2,14a.36-41; 1P 2,20b-25; Yn 10,1-10)
Phuùc AÂm: Yn 10, 1-10
"Ta laø cöûa chuoàng chieân".
Khi aáy, Chuùa Gieâsu phaùn raèng: "Thaät, Ta baûo thaät cuøng caùc ngöôi, ai khoâng qua cöûa maø vaøo chuoàng chieân, nhöng treøo vaøo loái khaùc, thì ngöôøi aáy laø keû troäm cöôùp. Coøn ai qua cöûa maø vaøo, thì laø keû chaên chieân. Keû aáy seõ ñöôïc ngöôøi giöõ cöûa môû cho, vaø chieân nghe theo tieáng keû aáy. Keû aáy seõ goïi ñích danh töøng con chieân mình vaø daãn ra. Khi ñaõ luøa chieân mình ra ngoaøi, keû aáy ñi tröôùc, vaø chieân theo sau, vì chuùng quen tieáng keû aáy. Chuùng seõ khoâng theo ngöôøi laï, traùi laïi, coøn troán traùnh, vì chuùng khoâng quen tieáng ngöôøi laï". Chuùa Gieâsu phaùn duï ngoân naøy, nhöng hoï khoâng hieåu Ngöôøi muoán noùi gì. Baáy giôø Chuùa Gieâsu noùi theâm: "Thaät, Ta baûo thaät caùc ngöôi: Ta laø cöûa chuoàng chieân. Taát caû nhöõng keû ñaõ ñeán tröôùc ñeàu laø troäm cöôùp, vaø chieân ñaõ khoâng nghe chuùng. Ta laø cöûa, ai qua Ta maø vaøo, thì seõ ñöôïc cöùu roãi, ngöôøi aáy seõ ra vaøo vaø tìm thaáy cuûa nuoâi thaân. Keû troäm coù ñeán thì chæ ñeán ñeå aên troäm, ñeå saùt haïi vaø phaù huyû. Coøn Ta, Ta ñeán ñeå cho chuùng ñöôïc soáng vaø ñöôïc soáng doài daøo".
Suy Nieäm:
Chuùa Nhaät IV Phuïc Sinh
Cv 2,14a.36-41; 1P 2,20b-25; Yn 10,1-10
Chuùa Nhaät hoâm nay (thöôøng) laø Chuùa Nhaät Ôn Thieân Trieäu ñeå caàu nguyeän cho caùc ôn goïi vaø ñaëc bieät ôn goïi Linh muïc chaên daét ñoaøn chieân cuûa Chuùa. Nhöng ñoù chæ laø yù nghóa môùi theâm vaøo gaàn ñaây. Chöù tröôùc kia Phuïng vuï chæ quen goïi Chuùa nhaät naøy laø Chuùa nhaät Chuùa Chieân Laønh, vì leõ caùc baøi ñoïc nhaán maïnh vieäc Chuùa laø Muïc töû. Chuùng ta muoán hieåu bieát ôn goïi Linh muïc ñeå khao khaùt, caàu nguyeän, coå voõ vaø naâng ñôõ, phaûi nhìn vaøo Ñaáng laø Muïc töû caùc linh hoàn. Coù yeâu meán Ngöôøi vaø caùc tö caùch cuûa Ngöôøi, chuùng ta môùi thaáy muoán ñöôïc Ngöôøi chaên daét vaø môùi tha thieát vôùi ôn goïi Linh muïc. Tieác laø Phuïng vuï khoâng theå ñoïc heát cho chuùng ta nghe caû baøi Tin Möøng Yoan veà Chuùa Chieân Laønh, vì daøi quaù. Chuùng ta chæ ñöôïc nghe khuùc ñaàu thoâi vaø khuùc naøy laïi noùi ñeán cöûa raøn chieân hôn laø noùi ñeán chính Chuùa chieân. Nhöng hieåu kyõ, khuùc Tin Möøng vöøa nghe vaãn phong phuù vaø coù theå soi saùng cho hai baøi ñoïc kia.
A. Chuùa Kitoâ Laø Cöûa Raøn Chieân
Muoán nhaän ra söùc maïnh cuûa ñoaïn vaên Yoan, chuùng ta neân bieát: baáy giôø ôû Yeârusalem ngöôøi ta möøng leã cung hieán (10,22). Ñeàn thôø Yeârusalem ñöôïc Salomon xaây ñaõ bò taøn phaù. Sau löu ñaøy ngöôøi ta xaây laïi. Nhöng döôùi thôøi ñoâ hoä Hylaïp noù bieán thaønh moät ngoâi ñeàn ngoaïi ñaïo. Nghóa quaân Macabeâ noåi daäy, ñaùnh ñuoåi boïn Hylaïp xaâm laêng, cung hieán laïi Ñeàn thôø vaøo naêm -165. Haøng naêm, ngöôøi Dothaùi kyû nieäm ngaøy troïng ñaïi naøy. Noù vöøa coù yù nghóa toân giaùo, töùc laø thanh taåy Ñeàn thôø; vöøa coù yù nghóa daân toäc, laø xua ñuoåi nhöõng keû laøm cho Ñeàn thôø ra oâ ueá. Vaøo thôøi Chuùa Yeâsu, baàu khí leã cung hieán raát caêng thaúng. Daân chuùng chôø ñoùn moät Macabeâ môùi ñeán giaûi phoùng Ñaát nöôùc khoûi aùch Roâma; nhöõng chính trò gia xoâi thòt muoán lôïi duïng cô hoäi ñeå xöng vöông xöng töôùng; nhaø caàm quyeàn canh chöøng moïi xaùo troän. Chính trong baàu khí aáy, ngöôøi Dothaùi hoûi Chuùa Yeâsu: “Neáu quaû OÂng laø Ñöùc Kitoâ, xin noùi traéng ra vôùi chuùng toâi” (c. 24). Ñaàu oùc hoï thaät ñaõ quaù caêng thaúng. Vì theá moät lôøi Chuùa noùi ra seõ voâ cuøng quan troïng. Khoâng nhöõng Ngöôøi yù thöùc nhö vaäy; Ngöôøi coøn taêng theâm phaàn quan troïng cho lôøi Ngöôøi saép noùi khi long troïng môû ñaàu baèng nhöõng tieáng nhö sau: “Quaû thaät, quaû thaät, Ta baûo caùc ngöôi...”.
Ñoù laø lôøi giaùo ñaàu cuûa moät saám ngoân, cuûa moät söù ñieäp ñeán töø Thieân Chuùa. Lôøi aáy nhaém thaúng vaøo ñoái thuû, nhöõng ngöôøi Dothaùi ñaàu muïc trong daân. Hoï laø troäm laø cöôùp, chöù khoâng phaûi laø ngöôøi chaên chieân. Lôøi aáy coù leõ cuõng nhaém nhöõng keû laêm le muoán xaùch ñoäng quaàn chuùng ñeå leân chöùc laõnh ñaïo. Vì taát caû hoï chæ laø nhöõng keû “khoâng ngang qua cöûa maø vaøo raøn chieân, nhöng leân töø choã naøo khaùc”. Coù gì laøm chöùng ñieàu aáy? Chuùa Yeâsu khoâng caàn daøi doøng, khoâng caàn trieát lyù. Ngöôøi thöïc teá vaø ñi saùt vôùi quaàn chuùng. Ngöôøi chæ vaøo hoï maø baûo: “thì cöù xem, chieân khoâng ñi theo ngöôøi laï, nhöng troán traùnh ngöôøi aáy, vì chuùng khoâng nhaän bieát tieáng nhöõng ngöôøi xa laï”. Chính phaûn öùng cuûa chieân loät maët naï boïn troäm cöôùp.
Lôøi Chuùa thaät minh baïch vaø xaùc ñaùng. Ngöôøi Dothaùi coù theå giaän laém, nhöng khoâng laøm gì ñöôïc. Roõ raøng Chuùa Yeâsu phuû nhaän tö caùch laõnh ñaïo cuûa hoï. Nhöng Ngöôøi khoâng theå ñeå chieân khoâng coù ngöôøi chaên, daân khoâng coù ngöôøi phuïc vuï. Ngöôøi chöa noùi thaúng: “Ngöôøi chaên chieân toát, chính laø Ta!” (c.11). Ngöôøi baét ñaàu phaùc hoïa chaân dung ngöôøi muïc töû ñích thöïc ñeå daân nhaän ra ngöôøi chaên chieân toát, ngöôøi laõnh ñaïo thaät. Ngöôøi noùi: Ngöôøi chaên chieân ngang qua cöûa maø vaøo; ñöôïc ngöôøi giöõ cöûa môû cho; chieân nghe tieáng ngöôøi aáy; keû aáy goïi teân töøng con, xua chieân cuûa mình ra vaø ñi tröôùc chuùng.
Toaøn laø nhöõng neùt taû thöïc teá vaø chaân thaät; nhöng hieåu theo bình dieän Nöôùc Trôøi, ñoù laø nhöõng neùt phaùc ra hình aûnh Ñöùc Kitoâ. Ngöôøi khoâng ñeán töï yù, nhöng ñöôïc Chuùa Cha sai phaùi. Nhöõng keû giöõ giao öôùc cuûa Chuùa ñoùn nhaän Ngöôøi. Hoï nghe lôøi Ngöôøi; Ngöôøi goïi teân hoï; Ngöôøi daãn ñöa hoï ra khoûi choán toäi loãi caàm giöõ ñeå ñi ñeán choã nghæ ngôi, coù coû xanh rì boå söùc. Vaø khi ñi nhö vaäy, chính Ngöôøi seõ ñi tröôùc môû ñöôøng cöùu roãi cho caùc linh hoàn.
Chuùng ta phaûi giaät mình tröôùc nhöõng lôøi leõ minh baïch treân. Hình aûnh ngöôøi muïc töû xöa nay cuûa chuùng ta thuï ñoäng vaø uûy mò quaù! Coù theå ñoù laø moät hình aûnh thi vò: ngöôøi chaên chieân dòu daøng ñang oâm moät con chieân treân coå, giöõa moät caùnh ñoàng thaät xanh, xa xa nhieàu con chieân ñang gaëm coû ngoan ngoaõn. Hình aûnh Chuùa Yeâsu veõ ra veà ngöôøi muïc töû thì laïi khaùc: ñoù laø ngöôøi ñeán vôùi ñaøn chieân, hieåu bieát chieân vaø daãn chieân ra khoûi choã tuø haõm, ñi ñeán nhöõng chaân trôøi ñaày söï soáng. Ñoù laø hình aûnh moät Moâseâ daãn chieân ra khoûi ñaát noâ leä, baêng qua sa maïc caèn coãi vaø tieán vaøo Höùa ñòa traøn söõa vaø maät. Ñoù laø hình aûnh moät Ñaáng Cöùu theá ñeán cöùu daân vaø ñöa daân vaøo haïnh phuùc tröôøng sinh. Hình aûnh aáy veõ tröôùc veà Ñöùc Yeâsu Töû naïn-Phuïc sinh; vaø vì vaäy, ñoaïn Tin Möøng naøy ñöôïc ñoïc sau ngaøy Chuùa soáng laïi.
Phaûi thuù thaät, Lôøi Chuùa môùi nghe ai ñaõ hieåu? Chính vì vaäy maø Yoan vieát: ngöôøi Dothaùi khoâng hieåu Ngaøi noùi nhöõng gì vôùi hoï (c.6). Boù buoäc Ngaøi phaûi noùi laïi vaø noùi traéng ra. Ngaøi laïi phaûi trònh troïng môû ñaàu baèng nhöõng tieáng: quaû thaät, quaû thaät, Ta baûo caùc ngöôi. Bao nhieâu keû ñaõ ñeán tröôùc Ta, heát thaûy ñeàu laø troäm laø cöôùp.
Chaéc chaén Chuùa khoâng coù yù noùi ñeán nhöõng tieân tri ñöôïc sai ñeán tröôùc Ngöôøi ñaâu. Nhöõng vò aáy ñaõ “vui möøng nghó ñeán ngaøy cuûa Ngöôøi”. Hoï ñaõ rao giaûng veà Ngöôøi, vì Luaät phaùp vaø Tieân tri ñeàu laøm chöùng cho Ngöôøi. Hoï ñaõ “ñi qua cöûa raøn chieân laø chính Ngöôøi maø ñeán” bôûi leõ chính vì Ngöôøi maø hoï ñeán. ÔÛ ñaây, Ngöôøi nhaém thaúng vaøo ñòch thuû, nhöõng ngöôøi Dothaùi ñaàu muïc trong daân, nhöõng keû “coù ñeán thì chæ ñeå ñaùnh caép, saùt haïi vaø huûy dieät” (c.10). Noùi theo EÂzeâkiel, hoï laø muïc töû xaáu, ích kyû vaø chæ lo boùc loät chieân. Hoï chaát leân vai keû beà döôùi nhöõng gaùnh naëng maø chính hoï khoâng ñöa caû ñeán ngoùn tay ra maø ñoäng vaøo.
Theá neân ngöôøi muïc töû toát, phaûi laø keû bieát boû mình ñeå phuïc vuï chieân. Ñoù laø daáu chæ chaéc chaén veà ngöôøi chaên chieân thaät. Do ñoù, Chuùa keát luaän: “Ta ñaõ ñeán laø ñeå chieân ñöôïc coù söï soáng vaø coù moät caùch doài daøo”. Lôøi naøy dó nhieân chæ öùng nghieäm khi Chuùa ñaõ chòu cheát vaø soáng laïi. Ngöôøi ñaõ hy sinh maïng soáng mình ñeå chuùng ta nhaän ñöôïc dö ñaày ôn Thaùnh Thaàn, bieåu hieän söï soáng môùi phong phuù doài daøo.
Thaønh ra moät laàn nöõa ta laïi thaáy vì sao Phuïng vuï ñoïc baûn Tin Möøng naøy trong muøa Phuïc sinh. Vaø ñoaïn trích hoâm nay coù hai phaàn nhöng cuøng moät yù. Chuùa Yeâsu muoán khaúng ñònh vôùi nhöõng keû muoán bieát Ngöôøi laø ai raèng: Ngöôøi laø Chuùa Chieân chaân thaät vaø duy nhaát. Ngöôøi hieåu bieát chieân vôùi tình traïng khoå sôû hieän taïi cuûa noù. Ngöôøi seõ ñöa noù ra, giaûi phoùng noù, ñi tröôùc noù, chòu ñöïng moïi cuoäc taán coâng thay cho noù, hy sinh maïng soáng vì noù, ñeå noù ñöôïc söï soáng doài daøo.
Nhöng thaät ra, ñoù chæ laø nhöõng tö töôûng saâu kín cuûa baûn vaên; chöù theo maët chöõ, Chuùa Yeâsu chæ tröïc tieáp noùi Ngöôøi laø Cöûa chieân; giaùn tieáp Ngöôøi môùi noùi mình laø Chuùa Chieân. Cöûa chieân vaø Chuùa chieân laø hai quan nieäm khaùc nhau, nhöng trong yù Chuùa Yeâsu cuõng chæ laø moät. Khi noùi mình laø Cöûa chieân, Ngöôøi chæ nhaèm neâu leân yù nghóa vaø coâng duïng cuûa cöûa raøn laø caûn trôû ngöôøi laï vaø ñeå cho chieân ra vaøo töï do vaø sinh soáng thoaûi maùi. Ñoù laø coâng vieäc vaø phaän söï cuûa Chuùa chieân: xua ñuoåi saøi lang cöôùp phaù ñaøn chieân vaø daãn chieân ñeán ñoàng coû thaûnh thôi. Chuùng ta khoâng neân caâu neä vaøo danh töø, vì chöõ vieát thì gieát cheát, nhöng phaûi tìm ra tinh thaàn trong chöõ vieát ñeå nuoâi soáng mình. Maø giaùo lyù ban söï soáng cho chuùng ta nôi baûn vaên Tin Möøng naøy laø: Ñöùc Yeâsu Kitoâ, qua vieäc Töû naïn vaø Phuïc sinh ñaõ chöùng toû Ngöôøi laø Chuùa chieân thaät, Chuùa chieân toát, ñaõ duøng söï cheát cuûa mình ñeå daãn chuùng ta ra khoûi toäi vaø ñi ñeán söï soáng doài daøo. Chuùng ta haõy ñi theo Ngöôøi.
B. Theo Ñöùc Kitoâ
Thaùnh Pheâroâ khuyeân nhuû chuùng ta nhö vaäy trong hai baøi Coâng vuï vaø Thaùnh thö. Noùi vôùi daân chuùng trong ngaøy leã Nguõ Tuaàn, thaáy hoï ñaày thieän chí muoán ñöôïc ôn cöùu ñoä, Vò Toâng ñoà tröôûng vaïch ra cho hoï con ñöôøng phaûi ñi: haõy aên naên vaø chòu röûa nhaân Danh Ñöùc Kitoâ ñeå lónh ôn tha toäi vaø ôn Thaùnh Thaàn (c.38).
AÊn naên thoáng hoái, khoâng phaûi laø vieäc xöa nay ngöôøi ta khoâng bieát. Laõnh pheùp röûa, ngöôøi ta cuõng ñaõ laøm khi nghe Yoan giaûng. Ñieàu môùi laï trong ñeà nghò cuûa Pheâroâ laø tin vaøo Ñöùc Yeâsu Kitoâ, ngöôøi maø hoï ñaõ gieát. Nhö vaäy nieàm tin naøy bao haøm söï coâng nhaän vieäc laøm tröôùc ñaây cuûa hoï laø toäi loãi vaø nhaän thöùc Ñöùc Yeâsu Kitoâ baây giôø ñaõ ñöôïc toân vinh vaø ñöôïc ñaët laøm Thaåm phaùn cuûa keû cheát vaø keû soáng. Ngöôøi ta phaûi “töø boû, thoaùt ra khoûi theá heä taø vaïy” laø haøng nguõ toäi nhaân cuûa nhöõng keû ñaõ gieát Chuùa Yeâsu, ñeå böôùc sang haøng nguõ cuûa Ngöôøi, töùc laø ñi theo, nhaäp vaøo ñaøn chieân cuûa Ngöôøi.
Noùi thöïc ra, tröôùc ñaây hoï chaúng theo ai, hoï gioáng nhö chieân laïc bô vô, troâi daït nhö boït bieån theo soùng gioù. Luùc hoï duøng tay keû voâ ñaïo gieát Chuùa, hoï cuõng chæ taïm thôøi cuøng hoâ nhö boïn ñaàu muïc xuùi baåy; sau ñoù hoï laïi tan raõ nhö chieân laïc. Giôø ñaây Pheâroâ baûo hoï haõy “quay maët veà vôùi Ñaáng chaên daét linh hoàn anh em” laø Ñöùc Yeâsu Kitoâ.
Vieäc thoáng hoái aên naên vaø laõnh nhaän pheùp Röûa baây giôø coù yù nghóa môùi. Ñoù laø nhöõng vieäc laøm nhaân Danh Ñöùc Yeâsu, nhöõng vieäc phuïc tuøng Ngöôøi vaø ñeå keát hôïp vôùi Ngöôøi, nhöõng vieäc ñi qua Ngöôøi nhö cöûa chieân ñeå tìm thaáy söï soáng môùi maø hieäu quaû töùc thôøi laø ñöôïc tha thöù toäi loãi vaø ñoå ñaày Thaùnh Thaàn.
Nhöõng vieäc ñoù, chuùng ta ñaõ laøm khi tin vaø chòu pheùp Röûa toäi nhaân Danh Ñöùc Yeâsu. Nhöng chuùng ta coøn phaûi laøm khi aên naên vaø chòu pheùp Giaûi toäi ñeå trôû veà vôùi Ñaáng chaên daét linh hoàn chuùng ta moãi khi chuùng ta ñaõ daïi doät treõ ngang laïc ñaøn ñi laøm vieäc toäi loãi. Giôø ñaây, ñang ôû trong ñaøn chieân Chuùa, chuùng ta phaûi laøm gì?
Baøi thö Pheâroâ daãn chuùng ta ñi xa hôn, maëc daàu trong baøi Tin Möøng Yoan ñaõ baûo chuùng ta bieát thaùi ñoä cuûa chieân toát laø bieát tieáng muïc töû vaø ñi theo Ngöôøi. Chuùng ta phaûi nghe tieáng Chuùa noùi trong Kinh Thaùnh maø ñi theo lôøi muïc töû. Theá maø trong muøa Phuïc sinh naøy luoân luoân chuùng ta ñöôïc nghe ñi nhaéc laïi lôøi sau ñaây: Luaät phaùp vaø Tieân tri ñaõ tieân baùo Ñöùc Kitoâ phaûi chòu ñau khoå ñeå vaøo nôi vinh quang. Ngöôøi ñaõ cheát ñeå chuùng ta ñöôïc soáng. Ngöôøi muïc töû toát ñaõ thí maïng soáng mình cho chieân. Baøi thö Pheâroâ laáy laïi hình aûnh Ngöôøi Toâi tôù ñau khoå trong saùch Isaia ñeå keå laïi cuoäc Töû naïn-Phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ vaø khuyeân baûo chuùng ta haõy ñi theo veát chaân cuûa Ngöôøi. Vaäy nhö Ngöôøi ñaõ chòu thöông khoù vì chuùng ta, thì chuùng ta phaûi coi nhö laø ôn goïi vaø aân suûng khi ñöôïc kieân trì chòu thöû thaùch vaø ñau khoå.
Chaéc chaén thö Pheâroâ ñöôïc vieát vaøo luùc Giaùo hoäi ñang gaëp baét bôù ôû nhieàu nôi. Nhöng neáu cöù quay maët nhìn vaøo Ñaáng Muïc töû chaên daét linh hoàn chuùng ta, thì chaéc chaén lôøi khuyeân kieân trì chòu thöû thaùch kia vaãn thöôøng xuyeân coù giaù trò. Vì neáu chuùng ta phaûi doõi theo veát chaân Ngöôøi, thì vì Ngöôøi laø ngöôøi muïc töû ñích thöïc, ñeán giaûi phoùng chieân, daãn ñaàu ñi tröôùc vaø boû maïng mình vì chieân, thì chieân naøo cuõng phaûi saün saøng trôû thaønh Chieân Vöôït qua. Vaø coù nhö vaäy môùi ñöôïc laõnh nhaän saûn nghieäp Lôøi Höùa daønh cho chuùng ta töø ñôøi ñôøi.
Noùi gì xa xoâi, giôø ñaây tham döï Thaùnh Leã laø höôùng nhìn veà Ñaáng chaên daét linh hoàn chuùng ta. Ngöôøi seõ toû ra laø Muïc töû ñích thöïc vaø toát laønh, ñi tröôùc chuùng ta trong maàu nhieäm Töû naïn ñeå trôû thaønh Cöûa chieân ñöa chuùng ta vaøo kho taøng ôn thieâng vaø söï soáng doài daøo trong Thieân Chuùa. Cöû haønh maàu nhieäm naøy nôi baøn thôø leõ naøo chuùng ta laïi khoâng saün saøng tieáp noái trong ñôøi soáng ñeå noã löïc phaán ñaáu xaây döïng cuoäc ñôøi thaùnh thieän hôn?
Hoâm nay, ngaøy Ôn Thieân Trieäu, hieåu hôn veà Ngöôøi Muïc töû chaân thaät, yù thöùc hôn veà vai troø cuûa Ngöôøi trong ñôøi soáng chuùng ta, ai laïi khoâng khaùt khao nhìn thaáy trong Giaùo hoäi coù nhieàu keû baét chöôùc Ngöôøi, tieáp noái vai troø cuûa Ngöôøi ñeå daãn ñöa chieân ra khoûi nôi khoå sôû, ñi ñeán choán ñaày söï soáng thaûnh thôi? Chuùng ta xin Chuùa ban cho Giaùo hoäi ñöôïc theâm nhieàu ñaáng chaên chieân nhö vaäy. Chuùng ta caàu xin vaø giuùp ñôõ ñeå caùc vò muïc töû ñaûm ñang thi haønh söù vuï ñi ñaàu vaø hy sinh. Chính chuùng ta cuõng phaûi theo doõi veát chaân Ñaáng chaên chieân toát ñeå caû chieân meï chieân con trong Giaùo hoäi laøm thaønh moät ñaøn chieân theo moät Chuùa Chieân.
Xin Ñaáng laø Muïc töû caùc linh hoàn ban tinh thaàn ñeå chuùng ta heát thaûy laø nhöõng chieân bieát nghe tieáng Ngöôøi.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)