Hoân Nhaân Ngöôøi Vieät Xöa
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Ñôøi soáng cuûa ngöôøi noâng nghieäp gaén lieàn vôùi luùa nöôùc. Sôû dó goïi laø neàn vaên minh luùa nöôùc, bôûi vì, con ngöôøi troàng troït ñeàu caäy döïa vaøo thieân nhieân, hoï sinh soáng thöôøng beân nhöõng bôø soâng suoái, caäy nhôø vaøo möa naéng thuaän hoaø. Döïa vaøo muøa neân coù vuï. Moãi vuï thu hoaïch hôn hay keùm laø nhôø vaøo soá nhaân löïc nhieàu hay ít. Do tính chaát ñoù cuûa ngheà nghieäp, neân ngöôøi Vieät cuõng toå chöùc xaõ hoäi theo tính chaát coäng ñoàng Laøng - Xaõ, ñeå hoã trôï nhau khi vaøo muøa vuï.
I. Hoân Nhaân, Quyeàn Lôïi Laøng Xaõ
Vieäc hoân nhaân, tröôùc tieân laø nhaèm lôïi ích cho coäng ñoàng laøng xaõ, neân môùi coù nhöõng tuïc leä:
1. Hoân nhaân xaùc laäp quan heä giöõa hai gia toäc: hoân nhaân ngöôøi Vieät khaùc vôùi hoân nhaân Taây Phöông, xöa cuõng theá vaø nay cuõng vaäy, ngöôøi Vieät laáy vôï laáy choàng khoâng döøng ôû söï rieâng tö cuûa hai ngöôøi, hoï yù thöùc hoaëc ñaõ quen quan nieäm, ñoù laø vieäc chung cuûa hai doøng hoï hay hai gia toäc. Chính vì theá, tröôùc khi hai ngöôøi thaønh hoân vôùi nhau, ñaõ coù thôøi gian daøi tröôùc ñoù, hai hoï ñaõ qua laïi vaø soáng thaâm giao vôùi nhau. Raát ít tröôøng hôïp maø hai hoï khoâng bieát tröôùc vieäc hoân nhaân cuûa con chaùu hoï. Vieäc qua laïi thaâm giao naøy, cho ngöôøi gia ñình beân ñaøng trai hay ñaøng gaùi an taâm hôn khi hoï gaû con caùi. Hôn theá nöõa hoï coøn yù thöùc raèng sau khi hoân nhaân, laø hoï keát noái thaønh baø con sui gia vôùi nhau. Caû hai beân hoï haøng baøn baïc vôùi nhau veà ngaøy cöôùi, theâm bôùt nghi thöùc hoaëc gia giaûm phaàn quaø taëng cho nhaø gaùi nhö theá naøo. Ngaøy xöa, coøn naëng veà “moân ñaêng hoä ñoái”, gia theá cuûa hai hoï coù töông xöùng vôùi nhau khoâng. Nhöõng ñieàu aáy xem ra röôøm ra nhöng laïi raát hieäu quaû cho vieäc choïn löïa “con ñaøn chaùu gioáng”.
2. Con ñaøn chaùu gioáng: Nhaém tôùi moät haäu dueä khoân ngoan vaø maïnh khoeû, ngöôøi Vieät xöa ñi töø kinh nghieäm haït luùa gioáng gieo xaï cho vuï muøa ñeán caùi thöïc teá cuûa vieäc gaây döïng haâu dueä. Kinh nghieäm nhaø noâng cho thaáy haït gioáng toát cho nhieàu haït, ít saâu beänh, töø ñoù daãn ñeán vieäc “moân ñaêng hoä ñoái” cho caùc caëp trai gaùi ñeán hoân nhaân. Nhö vaäy, ngaøy xöa caùc cuï ñaõ bieát ñeán hieän töôïng di truyeàn, cha meï hung aùc khoâng theå taïo neân ñöùa con hieàn laønh, deã thöông, ít nhieàu cuõng laây nhieãm söï ñoäc aùc cuûa cha meï chuùng. Ngöôøi xöa thöôøng noùi: “caây naøo sinh traùi aáy”, cho neân vieäc hoân nhaân laø heä troïng cho caû ñôøi ngöôøi vaø cho caû gioøng hoï nöõa. Vieäc keùn daâu cuõng laø vieäc heä troïng cho theá heä töông lai, veà hình theå ngöôøi ta khuyeân neân choïn: “Ñaøn baø thaét ñaùy löng ong, vöøa kheùo chieàu choàng, vöøa kheùo nuoâi con”, veà gia toäc ngöôøi ta choïn: “AÊn maøy nôi caû theå, laøm reå nôi nhieàu con”, ngoaøi ra coøn moät tieâu chuaån nöõa veà ñöùc haïnh: “caùi neát ñaùnh cheát caùi ñeïp”.
Laøm thaân con gaùi ngaøy xöa, chòu nhieàu hy sinh hôn caû. Luùc thôøi treû trung ñoâi khi chaúng laáy ñöôïc ngöôøi mình yeâu. Ngöôøi con gaùi Vieät trong hoân nhaân thöôøng nhaém maét ñöa lieàu, tuyø yù cha meï xeáp ñaët. Coù khi cay ñaéng: “Meï em tham thuùng xoâi deàn. Tham con lôïn beùo, tham tieàn Caûnh Höng. Meï em tham thuùng baùnh chöng. Tham con lôïn ñeå em löng chòu ñoøn”. Buø laïi taát caû nhöõng gì ngöôøi phuï nöõ gaùnh chòu laø loøng meán meï cuûa nhöõng ngöôøi con thöôøng saâu ñaäm hôn tình cha.
2. Quyeàn lôïi cuûa laøng xaõ: Thoâng thöôøng, tính coäng ñoàng laøng xaõ thích söï oån cö, ngöôøi ta thöôøng noùi: “an cö laïc nghieäp” laø theá. Chính taâm lyù an cö ñoù maø hoân nhaân xöa cuõng chuù troïng ñeán vieäc ngöôøi trong laøng neân laáy nhau: “Ta veà ta taém ao ta, duø trong duø ñuïc ao nhaø vaãn hôn”. Veà phöông dieän kinh teá, laáy ngöôøi trong cuøng laøng ñeå baûo ñaûm ñaát ruoäng cuûa laøng xaõ khoâng bò ngöôøi ngoaøi chia caét. Vieäc laáy vôï, nhaø trai noäp “cheo” cho laøng beân ñaøng gaùi, hoân nhaân môùi trôû thaønh hôïp phaùp. “Nuoâi lôïn thì phaûi vôùt beøo, laáy vôï thì phaûi noäp cheo cho laøng”. Ngöôøi cuøng laøng thöôøng “cheo” nheï hôn, coù tính caùch töôïng tröng, goïi laø “cheo” noäi; laáy vôï ngoaøi laøng thì “cheo” raát naëng, goïi laø cheo ngoaïi. Vieäc noäp cheo khoâng chæ aûnh höôûng trong daân gian, nhöng coøn ñöôïc söï quan taâm nhaéc nhôû cuûa nhaø vua. Naêm Caûnh Trò thöù nhaát (1663), vua Leâ Huyeàn Toâng ban chæ duï nhaéc nhôû: “Quan vieân vaø binh lính ôû xaõ thoân nhaø gaùi khoâng ñöôïc vieän côù ngöôøi ta laáy choàng laøng khaùc maø ñoøi tieàn cheo quaù laïm”. Naêm Gia Long thöù ba (1804) thì ñònh leä cheo: “veà tieàn cheo thì nhaø giaøu phaûi naïp moät quan naêm tieàn, nhaø trung thì noäp saùu tieàn, nhaø ngheøo naïp ba tieàn. Neáu laáy ngöôøi laøng khaùc thì naïp gaáp ñoâi”
II. Quyeàn Lôïi Rieâng Tö
Sau quyeàn lôïi cuûa coäng ñoàng, hoân nhaân môùi ñaët vaán ñeà rieâng tö.
3. Chöõ trinh, loøng thanh saïch ñaùng giaù ngaøn vaøng: Luaät hoân nhaân ngaøy xöa nghieâm khaéc tröøng trò vieäc aên ôû ngoaøi giaù thuù hoaëc aên ôû vôùi nhau tröôùc hoân nhaân. Hình phaït tuyø theo laøng phaân xöû. Chaúng haïn hình phaït “caïo ñaàu boâi voâi” daãn ñi cuøng laøng ngöôøi phuï nöõ mang thai khoâng coù giaù thuù.
Chöõ trinh ngaøy xöa hieåu moät caùch thanh tao vaø cao thöôïng hôn baây giôø. Ngaøy xöa, goïi laø ñaát vaên hieán thì maãu ngöôøi ngöï trong taâm hoàn daân Vieät laø maãu ngöôøi thanh cao, vöôït xa ñöôïc duïc voïng. Ngöôøi ta vaãn coøn quyù meán nhöõng ngöôøi soáng trinh khieát ñoäc thaân, ñoù laø daáu chöùng cuûa neàn vaên hoaù aáy coøn laïi. Chính vì coi troïng söï thanh saïch maø nhöõng ñoâi hoân nhaân xöa kia ñaõ soáng cuoäc ñôøi bieát toân troïng, yeâu thöông vaø ñi cho tôùi ñaàu baïc raêng long. Nhö vôï choàng cuï Phan Boäi Chaâu, gaàn naêm möôi naêm soáng ñôøi hoân nhaân, maø ñaõ tôùi gaàn boán möôi naêm coâ phoøng leû boùng. Sau hôn hai möôi naêm coù laàn gaëp laïi nhau ôû xöù Ngheä, ngöôøi vôï tha thieát öôùc mong: “Vôï choàng ly bieät nhau hôn hai möôi naêm, nay ñöôïc moät laàn gaëp maët thaày, trong loøng toâi ñaõ maõn tuùc roài. Töø ñaây trôû veà sau, chæ mong cho thaày giöõ ñöôïc loøng xöa, thaày laøm nhöõng gì maëc thaày, thaày chôù nghó tôùi vieäc vôï con.”
Loøng ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam ñeïp laø theá, hy sinh caû moät ñôøi cho choàng cho con; loøng ngöôøi choàng cuõng khoâng keùm vì daân vì nöôùc hy sinh chính cuoäc ñôøi trai treû cuûa mình vaø vaãn giöõ khí tieát thanh cao. Ngöôøi xöa hoï khoâng chæ giöõ cho mình nhöng coøn giöõ cho caû gia phong, cho caû quoác theå, só dieän cuûa boä maët daân toäc.
4. Tình nghóa phu theâ: Ñoù laø heä thoáng tình caûm ñaëc bieät cuûa ngöôøi Vieät Nam, khi ñaõ yeâu nhau ngöôøi ta yeâu caû ñöôøng ñi loái veà. Ngöôøi ta ñaõ yeâu nhau, hy sinh cho nhau moät caùch ñeán voâ lyù maø chaúng ai coù theå ngôø ñöôïc. Cuõng chaúng phaûi laø do luaân lyù quaân quyeàn, phuï quyeàn hay phong kieán gì heát maø chæ laø do traùi tim maø thoâi. Khi yeâu thöông ngöôøi ta coù caû ngaøn caùch ñeå toû baøy tình yeâu thöông ñoù, tình yeâu ñöôïc loïc qua nhöõng vò kyû ñeå chæ coøn vò tha, vò tha cho ñeán noãi queân maát caû chính mình. Coù nhöõng ngöôøi ñaõ nguîeân ôû vaäy cho ñeán suoát ñôøi ñeå “thôø choàng nuoâi con” hay chaáp nhaän caûnh ngoä “gaø troáng nuoâi con”, loøng vò tha nhö theá chaúng laø queân maát chính mình sao?
5. Chòu cöïc ñeå hy sinh cho con: Ngöôøi ta saùnh ví ví von “caù chuoái cheát ñuoái vì con” khoâng phaûi chæ laø saùnh ví nhöng ñoù laø söï thöïc cuûa nhöõng ngöôøi laøm cha laøm meï daønh cho con caùi. Coù daân toäc naøo maø ñöôïc nhö vaäy chaêng?. Theo luaät phong thuyû, ngöôøi ta vaãn keå laïi laø gaëp ngoâi ñaát toát, ngöôøi con phaûi khaéc vôùi cha meï môùi môû maét leân ñöôïc, coù ñöùc hy sinh naøo cho ñeán cheát maø vaãn moät loøng hy sinh cho con caùi, ñeå con caùi aên neân laøm ra khoâng?
6. Ñöùc hy sinh cho doøng hoï: Vôï choàng coù giaän nhau, cuõng ñoùng cöûa maø daäy nhau, khoâng ai mang chuyeän nhaø ra cho moïi ngöôøi bieát, aáy cuõng laø caùi ñöùc hy sinh cho gioøng hoï, caùi ñöùc aáy coøn giöõ thanh danh cho nhau, toân troïng phaåm giaù cuûa nhau nöõa.
III. Hoân Nhaân Vôùi Ñaïo Hieáu
7. Quyeàn tröôûng nam: Quyeàn tröôûng nam döïa treân ba yeáu toá: Giôùi tính, thöù baäc vaø vò trí cuûa ngöôøi meï. Theo daõ söû, quyeàn tröôûng nam coù leõ hình thaønh vaøo thôøi kyø Baéc thuoäc vôùi söï kieän Phuøng Höng maát, em laø Phuøng Haûi leân thay nhöng ñaõ bò quaân daân pheá boû ñeå giaønh laïi ngoâi cho Phuøng An laø con trai tröôûng cuûa Phuøng Höng leân keá vò. Theo lòch söû, quyeàn tröôûng nam xuaát hieän chính thöùc vaøo thôøi Lyù. Lyù Thaùi Toå ñaõ phong vöông cho con tröôûng laø Phaät Maõ laøm thaùi töû. Xaùc ñònh quyeàn tröôûng nam tröôùc heát laø nhaém vaøo muïc ñích “chung toäc danh veà phía boá”, theo giaùo sö Töø Chi, nhaèm giaûi quyeát hai vaán ñeà: baûo ñaûm cheá ñoä ngoaïi hoân trong töøng “chung toäc danh veà phía boá” vaø vieäc thôø cuùng toå tieân ñöôïc roäng raõi nhaát.
Quyeàn tröôûng nam gaén lieàn vôùi traùch nhieäm thôø phuïng toå tieân, tröôøng hôïp quyeàn tröôûng nam coù theå chuyeån cho ngöôøi con trai thöù neáu con trai tröôûng oám yeáu hoaëc baát hieáu, quyeàn tröôûng nam ñöôïc thöøa höôûng phaàn ñaát höông hoaû, (trong mieàn nam coù theå quyeàn thöøa keá ñaát höông hoaû chuyeån cho ngöôøi con trai uùt, “giaøu khoù con uùt”). Söï keá tuïc thôø cuùng toå tieân theo quyeàn tröôûng nam ñöôïc quy ñònh laàn ñaàu tieân trong boä luaät do vua Leâ Thaùnh Toâng ban haønh naêm 1461. Ngöôøi ñaøn oâng coù quyeàn laáy naêm theâ baûy thieáp nhaèm coù con noái doõi (baát hieáu höõu tam, voâ haäu vi ñaïi).
Tuïc ña theâ döôùi goùc nhìn cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi, theo L. Cadieøre khoâng thaät laø ñaùng cheâ traùch. “Trong thöïc teá, vieäc ña theâ khoâng nhieàu ôû Vieät nam. Thöôøng thì taàng lôùp quan laïi, hay ngöôøi giaøu coù môùi coù ña theâ. Ngöôøi ngheøo maø ngöôøi ngheøo laø ña soá chæ moät vôï, vì phaûi coù cuûa môùi duy trì ñöôïc haäu cung vaø moät ñaøn con ñoâng ñuùc. Neáu voâ töï, hoï coù theå khaéc phuïc baèng caùch raãy vôï hay laø nhaän con nuoâi. Nhöõng ngöôøi laáy nhieàu vôï, coù khi do ñam meâ xaùc thòt thuùc ñaåy, nhöng thöôøng laø, theå hieän mong öôùc coù con trai vaø nhieàu con caøng toát. Vì ñoái vôùi ngöôøi vieät, coù nhieàu con trai thì ñôøi naøy vaø ñôøi sau ñeàu ñöôïc danh döï vaø haïnh phuùc. ÔÛ ñaây khoâng coù söï haïn cheá sinh saûn hoaëc loaïi boû con gaùi, hay ñöùa con taät nguyeàn. Toâi ñaõ töøng chöùng kieán nhieàu ñöùa con dò töôùng vaãn ñöôïc tình thöông cuûa boá meï chaêm soùc khi coøn soáng vaø cuõng thöông tieác khi chuùng qua ñôøi.”
Thieát nghó maëc duø xaõ hoäi Vieät Nam coù troïng nam, nhöng aûnh höôûng khinh nöõ cuûa Haùn hoïc cuõng khoâng theå thaám vaøo ngöôøi Vieät ñöôïc.
8. Quyeàn thöøa töï cuûa ngöôøi nöõ: Ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam khoâng bò haï thaáp hay bò khinh mieät nhö nhöõng ngöôøi Phöông Baéc, caùc nhaø daân toäc hoïc tìm ra ñöôïc lyù do kinh teá laø: Ngöôøi phuï nöõ ñoùng goùp vaøo vieäc kinh teá ñoùng vai troø chuû yeáu, nöôùc Vieät voán chuû yeáu kinh teá noâng nghieäp, buoân baùn nhoû, thuû coâng vaø ñaëc bieät laø ngöôøi phuï nöõ trong thôøi chieán, gaùnh vaùc vieäc gia ñình thay choàng baän ñi phu hoaëc ñi lính. ÔÛ laøng xaõ, gia ñình naøo khoâng coù con trai, con gaùi coù quyeàn thöøa töï ñaát höông hoaû ñeå lo vieäc cuùng gioã toå tieân.
Baèng chöùng cho thaáy, nöôùc Vieät coù nhieàu ngöôøi con gaùi thöøa töï ñeán noãi coù nhaø nho ca thaùn: “Nöôùc ta coù caùi leä ngöôøi naøo khoâng coù con trai thì cho con gaùi thöøa töï. Khoâng bieát caùi leä aáy coù töø thôøi naøo. OÂi, noäi ngoaïi ñaõ chia hai hoï, khoâng leõ hôïp caû thaân sô maø cuùng teá, hôïp teá noäi ngoaïi, nhö theá thì loaïn maát luaân thöôøng...”
Than vaõn nhö theá chæ mình oâng ñau khoå, chöù taâm lyù chung ai cuõng chaáp nhaän, con gaùi ñöôïc quyeàn thöøa keá. Ñieàu naøy ñöôïc chính thöùc coâng nhaän laàn ñaàu tieân vaøo thôøi Thieäu-Bình (1434 -1440) cuûa Leâ Thaùi Toâng vaø ñöôïc khaúng ñònh laïi bôûi vua Thaùnh Toâng (1460 - 1497) vaø Chieâu Toâng (1516 - 1527). Treân nhöõng caùnh ñoàng neáu ta cöù nhìn xem maø ngaãm nghó phaûi chaêng baøn tay ngöôøi phuï nöõ laø baøn tay chính yeáu lao ñoäng treân nöông ñoàng. Phaûi chaêng ngöôøi phuï nöõ khoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tieân ñöùng leân khôûi nghóa choáng giaëc ngoaïi xaâm ñoù sao? Nhö tröôøng hôïp Baø Tröng, baø Trieäu. Ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam vöøa ñaûm ñöông vieäc nhaø, vieäc nöôùc, thuyû chung hôn baát cöù ngöôøi phuï nöõ naøo treân theá giôùi ñaáy chöù.
9. Vai troø cuûa ngöôøi nöõ - Sinh döôõng con caùi: Toan AÙnh nhaän ñònh: “Moái tình thieâng lieân nhaát cuûa con ngöôøi laø tình meï con. Tình meï nhö bieån caû, cao ngaát nhö trôøi xanh vaø thaém thieát khoâng gì coù theå so saùnh ñöôïc. Loøng meï thaät khoâng cuøng, trôøi cao beå roäng hoà deã ñaõ baèng”.
Ngöôøi xöa thöôøng nhaéc: “chín chöõ cuø lao”: “cuø: sieâng naêng, nhoïc nhaèn; lao: Khoù nhoïc. Cha meï sieâng naêng khoù nhoïc ñeå nuoâi döôõng con caùi. Ngöôøi ta thöôøng noùi “ñöùc cuø lao”, “chín chöõ cuø lao” laø do caâu “cöûu töï cuø lao”, töùc cha meï nuoâi ta coù chín ñieàu khoå cöïc laø: (1) sinh: ñeû, (2) cuùc: naâng ñôõ, (3) phuû: vuoát ve, (4) xuùc: cho buù, (5) tröôûng: nuoâi cho lôùn, (6) duïc: daïy doã, (7) coá: troâng nom, (8) phuïc: saên soùc daïy baûo, (9) baûo: baûo veä. Trong Kinh Thi coù caâu: “Ai ai phuï maãu, sinh ngaõ cuø lao”, nghóa laø: thöông xoùt thay cha meï sinh ra ta khoù nhoïc. Trong Kieàu coù caâu: “Duyeân hoäi ngoä, ñöùc cuø lao; beân tình, beân hieáu, beân naøo naëng hôn?”
Ai treân ñôøi khoâng coù meï, neáu thieáu meï laø thieáu moät baàu trôøi. Ñöùa treû khoâng coøn meï laø ñöùa treû baát haïnh, thieáu hôi aám, tay boàng, söï chaêm soùc cuûa meï. Ngaøy xöa, caùc baø meï coù kieâng khem, tin dò ñoan nhieàu ñieàu, cuõng laø lyù do ñeå traùnh nhöõng ñieàu xaáu cho con maø thoâi. Khoâng chæ nhöõng luùc ñöùa con ra ñôøi vaø lôùn leân maø ngay caû luùc ñöùa con hình thaønh trong buïng baø. Tình maãu töû lôùn lao laø theá.
L. Cadieøre nhaän xeùt: “Haàu nhö, nhöõng nôi thu huùt quaàn chuùng, nhöõng nôi thu huùt khaùch haønh höông, nhö Kieáp Baïc, Höông Tích, Phuû Giaøy ôû mieàn Baéc, Phoá Caùt ôû Thanh Hoaù, Hoøn Cheùn ôû Hueá, roài voâ soá nhöõng ñieän mieáu ôû nhöõng ñòa phöông ít noåi tieáng hôn, ñeàu laø nhöõng nôi khaùch haønh höông ñeán caàu töï. Thaùnh Maãu, baø Chuùa Cöûu Truøng, Baø chuùa Lieãu haïnh, Baéc Thaàn vaø nhieàu vò khaùc ñeàu coù pheùp khieán cho caùc cuï baø sanh ñöôïc con. Taïi caùc nôi aáy, ngöôøi ta baùn raát nhieàu y phuïc hay yeám coù nhöõng bí töï, caùc baø mua vaø mang vaøo mình moät caùch thaønh kính; ngöôøi ta coøn xin buøa ñeå mang vaøo coå, khaâu vaøo aùo, nhöõng buøa yeâu ñeå nuoát vaøo mieäng; hoï daâng cuùng cuûa leã, ñoát höông, ñoaùn haäu vaän baèng nhieàu caùch, leân ñoàng, xuaát thaàn trong traïng thaùi kyø laï.
Toùm laïi, ngöôøi ta tin töôûng lôøi caàu nguyeän ñöôïc nhaän lôøi vaø neáu hoï phaûi chôø ñôïi ñaït ñöôïc keát quaû, hoï seõ quay trôû veà thaàn linh. Khoâng chæ thaàn Laõo Giaùo ban cho hoï con caùi, nhöng caû ñöùc Phaät, ñaáng ñaïi Töø Bi döôùi hình thöùc Phaät Baø Quaùn Theá AÂm, cuõng giuùp caùc baø coù con. Nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo vaø caû löông daân cuõng chaïy ñeàn vôùi Ñöùc Trinh Nöõ hay laøm pheùp laï vôùi cuøng yù höôùng, bôûi leõ ngöôøi phuï nöõ Vieät vaø trong moïi gia ñình, öôùc muoán coù con caùi thaät voâ cuøng lôùn lao”.
Ngaøy nay, vieäc meâ tín aáy khoâng coøn nhieàu nöõa, tình thöông maãu töû khoâng vì theá maø keùm haún ñi, nhöõng khi con ñau beänh, baø meï cuõng maát aên maát nguû ñöa con ñi heát thaày thuoác naøy ñeán thaày thuoác kia, nhöõng khi con ñi hoïc thì ñöa ñoùn, coù khi ngoài chôø caû tieáng ñoàng hoà tröôc coång tröôøng hay Nhaø Thôø ñeå ñoùn con veà. Coù ai caét nghóa ñöôïc ñaâu caùi tình ngöôøi meï daønh cho con? Neáu chaúng phaûi loøng ngöôøi meï laø theá, trôøi sinh ra theá.
Hoân nhaân theo ñònh cheá xöa laø nhaèm baûo veä truyeàn thoáng gia ñình. Gia ñình laø röôøng coät cuûa xaõ hoäi vaø xaõ hoäi ngaøy xöa cuõng xaây döïng treân neàn taûng cuûa gia ñình, gia toäc, laøng xaõ. Moät gia ñình haïnh phuùc theo ngöôøi Vieät laø moät gia ñình coù: oâng baø, cha meï vaø con caùi, tam ñaïi ñoàng ñöôøng. Ba meï baän ñi laøm thì ñaõ coù oâng baø noäi ngoaïi troâng chaùu. ÔÛ caùi gia ñình Vieät Nam ta, con treû hoïc ñöôïc bieát bao ñieàu toát ñeïp töø giöõa caùc töông quan ruoät thòt thaân thích.
Lm. Hoaøng Kim Toan
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 68, naêm 2002)