Nieàm Tin saét ñaù
vaø ñöùc tính kieân cöôøng chòu ñöïng
cuûa caùc Thaùnh Töû Ñaïo Vieät Nam
Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan
Nieàm Tin saét ñaù vaø ñöùc tính kieân cöôøng chòu ñöïng cuûa caùc Thaùnh Töû Ñaïo Vieät Nam.
Nhìn laïi nhöõng trang söû haøo huøng cuûa caùc Thaùnh Töû Ñaïo Vieät Nam, chuùng ta thöôøng töï hoûi, vôùi söùc löïc naøo giaùo ñoaøn Vieät Nam hoài xöa ñaõ löôùt thaéng nhöõng côn ñaïi hoïa nhö theá? Hoï chæ coù moät bí quyeát thaàn dieäu:
Nieàm tin saét ñaù vaøo Lôøi Chuùa ñaõ tieân ñoaùn: “Ngöôøi ta seõ ñieäu chuùng con ra tröôùc phaùp tröôøng, chuùng con seõ bò ñaùnh ñaäp trong caùc hoäi ñöôøng, bò truy toá tröôùc maët vua quan vì danh Cha, nhö theá chuùng con seõ laøm chöùng nhaân tröôùc maët caùc chöùc quyeàn vaø caùc daân ngoaïi” (Matt. 10, 17-18)
Nieàm caäy troâng nôi Chuùa Quan Phoøng coâng minh vaø nhaân haäu: “Ñöùc Gieâsu, Con Thieân Chuùa, ñaõ bieåu loä tình thong ñeán möùc ñoä hy sinh maïng soáng vì ta, do ñoù khoâng ai coù theå yeâu thöông hôn ngöôøi ñaõ thí maïng soáng mình vì Chuùa vaø vì anh em” (Igio. 3, 16; Gio. 15, 13).
Söï caûm meán vöøa saâu xa vöøa noàng naøn daønh cho Chuùc Kitoâ, vò Töû Ñaïo toái cao vaø laø phaàn thöôûng beàn bæ muoân ñôøi: “Chuùng con haõy vui möøng, vì phaàn thöôûng daønh cho chuùng con ôû treân trôøi raát lôùn lao” (Matt. 5, 12).
Kieân cöôøng chòu ñöïng, coù nghóa laø aân suûng Chuùa hoaït ñoäng trong linh hoàn caùc Thaùnh trong giôø töû ñaïo ñaõ leân tôùi möùc toät ñoä: “Tình yeâu huøng maïnh nhö töû thaàn, loøng ganh tò (cuûa tình yeâu) maõnh lieät nhö aâm phuû, ngoïn löûa tình yeâu laø ngoïn löûa hoûa haøo nung naáu. Tình yeâu: duø thaùc luõ cuõng khoâng theå daäp taét, duø hoàng thuûy cuõng khoâng theå nhaän chìm” (Dieäu ca 8, 6-7).
Tröôùc kia trong caùc cuoäc baùch haïi döôùi thôøi caùc Chuùa Trònh Nguyeãn, caùc Vua Minh Maïng, Thieäu Trò, Töï Ñöùc, nhöng nhaát laø töø sau Phong Traøo Vaên Thaân trôû ñi coù nhöõng tieáng ñoàn thoåi, lôøi buoäc toäi, ñöôïc truyeàn ñi caû trong saùch vôû raèng, ñi ñaïo laø voïng ngoaïi bang, laø theo Taây phöông, laø baùn nöôùc, töû ñaïo laø vì lyù do chính trò! Ñoïc laïi moät soá taøi lieäu chính xaùc ngay töø thôøi baùch haïi, cuõng nhö ñoïc nhöõng cuoán söû vieát töø 1869, hay laø töø 1905-1907, treân döôùi 100 naêm roài, do nhöõng taùc giaû ñaõ soáng trong cuoäc, hoaëc ñaõ soáng lieàn sau caùc bieân coá, chuùng toâi thieát töôûng phaûi noùi leân moät nhaän xeùt: tuy caù nhaân, nhöng caàn thieát ñeå cho danh chính ngoân thuaän. Nhaän xeùt cuûa chuùng toâi laø moät theá kyû ñaõ qua ñi, thôøi gian daøi ñuû cho nhöõng thaønh kieán con ngöôøi laéng xuoáng! Hôn nöõa soáng trong theá giôùi vaên minh ngaøy nay, soáng trong xaõ hoäi daân chuû ñaïi ñoàng cuûa theá kyû hai möôi, nhìn laïi quaù khöù, chuùng ta khoâng theå nhaém maét laëp laïi nhöõng khaåu hieäu xa xöa nhö con saùo con veït, nhöng phaûi thöùc tænh vaø phaûi bieát phanh phui lòch söû ñeå nhìn ra söï thaät. Söï thaät laø:
Taát caû 117 vò Thaùnh Töû Ñaïo Vieät Nam, laø ñaïi dieän, laø tinh hoa cho caû traêm ngaøn baïn ñoàng nghieäp ñaõ cheát vì Tín ngöôõng thôøi xöa, cuõng nhö laø ñaïi dieän, laø tinh hoa cho caû töøng trieäu tín ñoà Coâng Giaùo Vieät Nam ngaøy nay, khoâng moät vò naøo ñaõ bò haønh quyeát maø khoâng coù moät baûn aùn do chính tay nhaø Vua, hay do Trieàu ñình ñaïi dieän chính quyeàn thôøi ñoù kyù nhaän. Treân nhöõng baûn aùn ñoù khoâng moät laàn naøo vaên kieän nhaø Vua ñaù ñoäng tôùi lyù do chính trò; traùi laïi trong taát caû 117 baûn aùn, nhaø Vua chæ tröng lyù do duy nhaát: giaùm muïc ñoù, linh muïc ñoù bò xöû vì ngaøi laø ñaïo tröôûng; giaùo daân ñoù bò keát aùn taïi vì ngoan coá khoâng chòu boû ñaïo, khoâng böôùc qua Thaäp giaù. Noùi theå khaùc, lyù do ñöôïc coâng khai tuyeân boá coù tính caùch hoaøn toaøn toân giaùo.
Söï kieän naøy chuùng toâi coøn thaáy ghi roõ treân 12 böùc tranh côû lôùn, ñöôïc veõ caùch ñaây caû traêm naêm, hoïa laïi quang caûnh nhieàu cuoäc haønh quyeát caùc vò Töû Ñaïo Vieät Nam vaøo nhöõng naêm 1838-1840, vaø hieän coøn tröng baøy trong “Gian phoøng caùc vò Töû Ñaïo” cuûa Hoäi Thöøa Sai Paris, taïi thuû ñoâ Phaùp: beân caïnh moãi vò Töû Ñaïo moät baûn aùn caém saâu xuoáng ñaát, ghi roõ loaïi khoå hình saép söûa thi haønh vaø lyù do keát aùn!
Tuyeân aùn moät nhaân vaät laø ñaïo tröôûng, laø tín ñoà trung kieân cho ñeân cheát, chính nhaø vua, ngöôøi caàm quyeàn trong nöôùc, ñaõ noùi leân söï thaät thuaàn tuùy toân giaùo: taïi sao ngöôøi ta laïi xoùa nhoøa söï thaät lòch söû ñoù ñi vaø, thay vaøo ñaáy, gaùn gheùp maàu saêc vaø tính caùch chính trò? Söï kieän nhaân vaät ñoù can tröôøng chaáp nhaän caùi cheát vì mình laø ñaïo tröôûng, laø tín ñoà trung thaønh, ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo laø moät vinh döï lôùn lao, laø khí phaùch hieân ngang, hôn nöõa laø moät hoàng aân ñaëc bieät cuûa Chuùa, ai cuõng phaûi caát muõ kính phuïc, chöù khoâng bao giôø cho ñoù laø moät nhuïc nhaõ!
Nhöõng Saéc leänh caám ñaïo cuûa chuùa Trònh, chuùa Nguyeãn vaø caùc vua hoài xöa coù noùi tôùi söï kieän Thieân Chuùa Giaùo xuaát xöù töø Taây Phöông vaø do nhöõng vò Thöøa Sai ngoaïi quoác ñem vaøo Vieät Nam: ñaây cuõng laø noùi leân söï thaät lòch söû, cuõng nhö khi noùi Khoång giaùo, Laõo giaùo, Phaät giaùo, Hoài giaùo ôû Vieät Nam cuõng tö ngoaïi quoác (Trung Hoa, Aán Ñoä, Maõ Lai...) ñem vaøo qua caùc thôøi ñaïi lòch söû quoác daân ta.
Tuy nhieân söï kieän chính yeáu, caùi maø caùc vua chuùa nhaèm tieâu dieät, vaø coøn ghi cheùp trong caùc vaên kieän, taøi lieäu lòch söû raønh maïch, nhö chuùng toâi ñaõ trình baøy ôû treân, laø chính ñaïo Coâng Giaùo maø vua chuùa ñaõ coá tình ñònh nghóa laø “taû ñaïo”: taû ñaïo trong lyù thuyeát, vì nhaø caàm quyeàn hoài ñoù cho raèng “ñaïo daïy nhöõng ñieàu laøm xaùo troän traät töï trong nöôùc; vaø taû ñaïo trong thöïc haønh, vì giaùo daân khoâng chòu töø boû ñaïo Chuùa, maëc daàu ñaõ coù nhöõng Saéc leänh nghieâm caám: do ñoù laøm vua chuùa baát maõn tôùi möùc ñoä khaéc hai chöõ ñoù treân maët giaùo daân tröôùc khi ñaåy hoï vaøo kieáp ñôøi bò “phaân saùp” trong caùc laøng xa laï hay laø bò ñi ñaày chung thaân bieät xöù!
Caùch ñoái xöû naøy cuõng mang saéc thaùi toân giaùo: “haän thuø tín ngöôõng” (odium fidei) nhaèm tieâu dieät nieàm tin trong taâm hoàn ngöôøi daân, chöù ñaâu coù phaûi vì lyù do chính trò? Trong con soá khoång loà 130,000 vò Töû Ñaïo kia coù ai ñaõ laø ngöôøi phaûn loaïn, ñaõ caàm khí giôùi, hay ñaõ phaát côø khôûi nghóa nhaèm laät ñoå chính quyeàn ñaâu?
Neáu caùc nhaø truyeàn giaùo ngoaïi quoác hoài xöa ñeán Vieät Nam vôùi muïc ñích laøm tay sai cho moät ñeá quoác thöïc daân, hay laø ñeå môû roäng bieân cöông chính trò cho moät theá quyeàn naøo, chuùng toâi thieát töôûng: khi gaëp thôøi baát lôïi, caùc ngaøi ñaõ boû cuoäc, ñaõ thaùo lui vôùi ñoaøn taàu nhaø buoân, hay vôùi ñoaøn quaân vieãn chinh, chöù ñaâu caùc ngaøi coøn daùm lieàu baùm víu vaøo maûnh ñaát Vieät Nam naøy, lieân tuïc soáng trong ñe doïa ngaøy ñeâm, leùn luùt trong caùc hang cuøng ngoõ heûm, ñeå roài bò baét chòu caûnh nguïc tuø töøng thaùng töøng naêm vaø keát lieãu ñôøi mình baèng caùi cheát ñau thöông, xa queâ höông, cha meï, thaân thuoäc!
Lòch söû laø bieän chöùng huøng hoàn chính xaùc hôn caû. Do ñoù chuùng toâi caûm nghó: ñaõ tôùi thôøi gian chaám döùt nhöõng thaønh kieán, choân vuøi nhöõng nghi kò, ñeå giöõa long daân toäc Vieät Nam thoáng nhaát, chuùng ta, nhöõng coâng daân “tout court”, baát cöù soáng ñôøi löu vong ôû haûi ngoaïi, hay laø coøn ôû beân Toå Quoác thaân yeâu, chuùng ta duy trì lyù töôûng cao ñeïp “caûm thoâng vaø ñoaøn keát”, laø nhöõng yeáu toá caên baûn ñeå xaây döïng vaø cuûng coá tinh thaàn quoác gia vaø huynh ñeä moät nhaø!
Ñöùng beân hoàng aân troïng ñaïi, Toøa Thaùnh ñaõ toân phong leân baäc Hieån Thaùnh moät soá 117 vò Töû Ñaïo, ñang khi coøn voâ vaøn nhöõng Töû Ñaïo khaùc vaãn coøn laø nhöõng vò Thaùnh aån danh, ngöôøi Coâng Giaùo Vieät Nam hieân ngang nghieâng mình tröôùc nhöõng baäc Toå Tieân anh duõng ñaõ neâu göông ñôøi soáng coâng daân thaùnh thieän thuaàn tuùy. Cuõng laø nhöõng baäc anh huøng ñaát nöôùc, töø nay ñöùng treân baøn thôø ngang haøng vôùi caùc vò Thaùnh cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ, caùc ngaøi giô cao ngoïn côø chieán thaéng, vì ñaõ chöùng minh taám long quaû caûm, yù chí kieân cöôøng: chòu cheát vì chính nghóa ñöùc Tin, nhöng khoâng mang theo, vaø cuõng khoâng daïy, haän thuø vua quan vaø caùc ngöôøi ñaõ saùt haïi mình! Ñuùng tinh thaàn ñaïi nghóa:
“Ñaáng tröôïng phu, ñöøng thuø môùi ñaùng,
Ñaáng anh huøng, ñöøng oaùn môùi hay”!
Nhöõng ñaùm ñoâng tín höõu hoài xöa thaùp tuøng caùc vò Töû Ñaïo ñi ra phaùp tröôøng: hoï theo sau ñeå ñoïc kinh caàu nguyeän, ñeå leân tinh thaàn cho caùc anh em ñang chòu khoå, vaø chæ chôø khi ñaàu caùc vò Töû Ñaïo rôi xuoáng laø nhaûy vaøo thaám maùu, nhaûy vaøo xin xaùc ñem veà an taùng vaø toân kính, chöù khoâng hoø nhau ñuoåi baét hay saùt haïi nhöõng teân ñao phuû chæ coù boån phaän thi haønh meänh leänh caáp treân!
Cuõng nhö ngaøy nay nhöõng ñoaøn theå Coâng Giaùo, vaøo caùc dòp kyû nieäm, coù taäp trung haønh leã trong nhöõng ngoâi thaùnh ñöôøng, nôi coøn giöõ ngoâi moä hay haøi coát caùc Thaùnh Töû Ñaïo, coù haønh höông veà caùc ñòa ñieåm nhö Baåy Maãu, Caàu Giaáy, Haûi Döông, Ñoàng Hôùi, Thöøa Thieân, Nam Ñònh, Thôï Ñöùc, Trí Böu, An Hoøa, Baø Ròa..., xöa kia laø nhöõng phaùp tröôøng dieãn ra nhöõng vuï haønh quyeát ruøng rôïn..., nhöõng ñoaøn theå giaùo daân naøy taäp trung laø ñeå töôûng nieäm, hun ñuùc laïi taám göông saùng laïn cuûa caùc baäc Thaùnh nhaân. Hoï taäp trung vôùi hai baøn tay chaép laïi, vôùi hai ñaàu goái quyø xuoáng caàu xin Thöôïng Ñeá quan phoøng che chôû gia ñình hoï, thaân thuoäc hoï coøn soáng coõi ñôøi taïm göûi gian chuaân, hoï caàu cho quoác thaùi daân an, cho giang sôn ñaát nöôùc phoàn thònh, vaø cho caû caùc nhaø caàm quyeàn ñöôïc saùng suoát thi haønh nhieäm vuï ñoái vôùi Toå Quoác nhaân daân, vaø ñem laïi haïnh phuùc cho toaøn theå ñoàng baøo!
Ñaây cuõng laø moät söï thaät. Neáu ngöôøi coâng giaùo thaø chòu cheát ñeà baûo ñaûm tín ngöôõng, söï kieän naøy minh chöùng tín ngöôõng laø caùi gì saâu xa, beàn bæ, linh thieâng khoâng theå xoùa nhoøa, giaäp taét baèng nhöõng maõnh löïc beân ngoaøi. Söï kieân trì naém vöõng nieàm tin ñoù coù nghóa laø moãi ngöôøi coù quyeàn töï do lieân heä vôùi Thöôïng Ñeá, vaø quyeàn naøy baát di baát dòch vì phaùt xuaát töø caên baûn thieát yeáu cuûa con ngöôøi!
(Trích taäp saùch Vuï AÙn Phong Thaùnh
cuûa taùc giaû Ñöùc OÂng Vinh Sôn Traàn Ngoïc Thuï, xuaát baûn naêm 1987, Hoa Kyø)