Coâng Cuoäc Truyeàn Giaùo Cuûa Hai Giaùm Muïc Tieân Khôûi Taïi Giaùo Hoäi Vieät Nam.

+ ÑGM Giuse Ñoã Maïnh Huøng

Tö lieäu lòch söû (25/10/2021)

Daãn Nhaäp

"Phaàn caùc Giaùm muïc, caùc ngaøi ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn caét cöû ñeå keá vò caùc Toâng ñoà laøm muïc töû chaên daét caùc linh hoàn, ñoàng thôøi, hôïp nhaát vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng vaø döôùi quyeàn ngaøi, caùc Giaùm muïc ñöôïc uûy thaùc söù maïng duy trì luoân maõi coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ, vò Muïc töû vónh cöûu" (Saéc leänh Giaùm muïc, Christus Dominus soá 2 - 28/10/1965)

1. Coâng cuoäc Truyeàn Giaùo taïi Vieät Nam döôùi cheá ñoä baûo trôï Boà Ñaøo Nha

Coâng cuoäc truyeàn giaùo ôû Vieät Nam thôøi kyø ñaàu ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu bôûi Doøng Teân döôùi quyeàn baûo trôï cuûa ngöôøi Boà Ñaøo Nha. Caùc nhaø truyeàn giaùo ñaõ gaët haùi ñöôïc nhöõng thaønh coâng ñaùng keå: soá tín höõu gia taêng vôùi tinh thaàn soáng ñaïo soát saéng, Hoäi Thaày giaûng ñöôïc thaønh laäp, khai môû neàn vaên chöông Coâng giaùo treân ñaát Vieät, v.v... Tuy nhieân, nhöõng cuoäc baùch haïi Ñaïo vaø vieäc truïc xuaát caùc thöøa sai ngoaïi quoác, cuøng vôùi nhöõng caûn trôû töø phía Cheá ñoä Baûo trôï luoân laø nhöõng thaùch ñoá lôùn cho coâng vieäc truyeàn giaùo taïi ñaây.

Theo thænh nguyeän cuûa cha Ñaéc Loä ñöôïc ñeä trình leân Toaø thaùnh sau khi bò truïc xuaát khoûi Vieät Nam naêm 1645, ngaøi nhaán maïnh hai ñeà xuaát chính:

- Do tình traïng thieáu linh muïc ñeå chaêm soùc caùc tín höõu, naâng ñôõ hoï trong nhöõng cuoäc baùch haïi, xin Toaø thaùnh sôùm gôûi caùc Giaùm muïc qua ñeå thaønh laäp haøng Giaùo phaåm ñòa phöông, ñaøo taïo vaø phong chöùc caùc linh muïc baûn xöù;

- Ban ñaàu, ngaøi döï ñònh xin Ñöùc Thaùnh cha boå nhieäm caùc Giaùm muïc Chính toøa, nhöng khi hieåu ñöôïc keá hoaïch cuûa Toøa thaùnh trong chöông trình göûi caùc Giaùm muïc Ñaïi dieän Toâng toøa, ñeå traùnh raéc roái vôùi Cheá ñoä Baûo trôï, cha Ñaéc loä ñeä trình moät baûn 'ghi nhôù' xin göûi Giaùm muïc in partibus (trong phaàn ñaát daân ngoaïi) vaø khoâng caàn cho Vua Boà Ñaøo Nha bieát[1].

2. Ñöôøng Höôùng Cuûa Toaø Thaùnh

Duø phaûi coâng nhaän raèng Cheá ñoä Baûo trôï coù nhöõng ñoùng goùp nhaát ñònh cho coâng cuoäc truyeàn giaùo chung, nhöng Toaø thaùnh ngaøy caøng nhaän ra nhöõng baát caäp, laïm duïng, thaäm chí trôû thaønh nhöõng khoù khaên vaø nguy haïi, nhaát laø khi caùc vua chuùa ñaët quyeàn lôïi chính trò vaø kinh teá leân haøng ñaàu.

Ñeå thoaùt ra khoûi tình traïng treân, Toaø thaùnh muoán tröïc tieáp ñaûm traùch vaø ñieàu haønh coâng cuoäc truyeàn giaùo qua vieäc thieát laäp Thaùnh boä Truyeàn baù Ñöùc Tin vaøo naêm 1622. Töø ñaây, ñöôøng höôùng truyeàn giaùo ôû caùc nôi ñeàu phaûi tuaân theo söï höôùng daãn cuûa Thaùnh Boä, cuï theå qua Huaán Thò naêm 1659 trao cho hai Giaùm muïc ñaàu tieân ñöôïc göûi ñeán Ñaøng Ngoaøi, Ñaøng Trong vaø Trung Hoa[2].

Rieâng ñoái vôùi coâng cuoäc truyeàn giaùo taïi Vieät Nam, ngaøy 13.05.1658, Thaùnh Boä Truyeàn baù Ñöùc Tin ñeà nghò boå nhieäm hai cha Francois Pallu vaø Pierre Lambert laøm giaùm muïc vaø ñöôïc Ñöùc Thaùnh cha Alexandre VII pheâ chuaån ngaøy 08.06.1658. Moät naêm sau, ngaøy 09.09.1659, ngaøi kyù Saéc chæ Super Cathedram thieát laäp hai Ñòa phaän Toâng toaø: trao cho Ñöùc cha Francois Pallu cai quaûn Ñaøng Ngoaøi, naêm tænh cuûa Trung Hoa: Vaân Nam, Quyù Chaâu, Hoà Quaûng (nay laø Hoà Nam, Hoà Baéc), Quaûng Taây, Töù Xuyeân, vaø nöôùc Laøo; tieáp ñeán trao cho Ñöùc cha Pierre Lambert cai quaûn Ñaøng Trong vaø moät soá vuøng cuûa Trung Hoa: Chieát Giang, Phuùc Kieán, Quaûng Ñoâng, Giang Taây vaø ñaûo Haûi Nam[3].

Thaùnh Boä coøn göûi cho hai taân Giaùm muïc baûn Huaán Thò khaù chi tieát vôùi nhöõng ñieåm ñaùng chuù yù ôû phaàn III nhö:

+ Thieát laäp Haøng Giaùo só baûn ñòa qua vieäc phong chöùc linh muïc cho ngöôøi ñòa phöông;

+ Caån troïng trong vieäc phong chöùc giaùm muïc; khoâng töï tieän laøm nhöng phaûi thænh yù vaø chôø söï chaáp thuaän cuûa Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin;

+ Môû tröôøng hoïc, daïy tieáng La tinh vaø Giaùo lyù ñeå töø ñoù coù theå tìm ra caùc ôn goïi linh muïc;

+ Hoäi nhaäp vaên hoaù;

+ Khoâng can döï vaøo chính trò;

+ Giöõ lieân heä chaët cheõ vôùi Toaø Thaùnh[4].

Toøa thaùnh cuõng boå nhieäm Cha Cotolendi laøm Ñaïi dieän Toâng Toøa Giaùo phaän Nam Kinh (Trung Hoa). Ngaøi ñöôïc taán phong Giaùm muïc ngaøy 07.11.1660, hieäu toøa Meùtellopolis vaø leân ñöôøng truyeàn giaùo ngaøy 03.9.1661 nhöng khoâng may ñaõ töø traàn taïi AÁn Ñoä ngaøy 26.08.1662[5]. Vì theá, chæ coøn hai vò Ñaïi dieän Toâng Toøa ñaûm traùch coâng cuoäc truyeàn giaùo vuøng Vieãn Ñoâng.

3. Hai Giaùm Muïc Tieân Khôûi Taïi Vieät Nam

Ñöùc Cha Pierre Lambert de la Motte sinh ngaøy 28.01.1624 taïi Lisieux vuøng Normandie nöôùc Phaùp, trong moät gia ñình thuoäc giai caáp thöôïng löu, giaøu sang. Lôùn leân, ngaøi hoïc ngaønh luaät vaø haønh ngheà luaät sö, sôùm trôû thaønh thaåm phaùn, khi môùi 22 tuoåi, vôùi pheùp mieãn tuoåi cuûa Vua Louis XIV. Ñöôïc thuùc ñaåy bôûi ôn goïi linh muïc, ngaøi theo chöông trình thaàn hoïc vaø ñöôïc thuï phong linh muïc ngaøy 27.12.1655. Ñöùc cha Pierre Lambert ñöôïc boå nhieäm laøm Giaùm muïc vaø thuï phong ngaøy 11.06.1660 taïi Paris vôùi hieäu toaø Beùrithe. Ngaøi ñaõ daâng cuùng taøi saûn mình ñeå lo cho chöông trình truyeàn giaùo Vieãn Ñoâng ñöôïc tieán haønh nhanh choùng[6].

Ngaøy 27.11.1660, Ñöùc Cha Pierre Lambert vaø hai linh muïc thöøa sai rôøi Phaùp leân ñöôøng sang Vieät Nam, khoâng theo haønh trình ñöôøng bieån daønh cho caùc thöøa sai ñöôïc Vua göûi ñi, nhöng theo loä trình maø Thaùnh boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin ñeà nghò: "Haønh trình ñaát lieàn xuyeân qua xöù Syria vaø vuøng Meùsopotamia seõ an toaøn cho chö huynh hôn nhieàu so vôùi ñöôøng bieån Ñaïi Taây Döông vaø muõi Haûo Voïng"[7]. Sau chuyeán ñi ñaày gian nan vaát vaû, phaùi ñoaøn ñaõ tôùi Ayutthaya ngaøy 22.08.1662. Ngaøi chöa theå ñeán Ñaøng Trong ñöôïc vì luùc ñoù ñang coù cuoäc baùch haïi döõ doäi.

Ñöùc Cha Francois Pallu chaøo ñôøi naêm 1626[8] taïi thaønh phoá Tours, nöôùc Phaùp, trong gia ñình quyù toäc vaø vò voïng. Ngaøi ñöôïc röûa toäi ngaøy 31.08.1626. Sau khi hoïc xong chöông trình ôû chuûng vieän, ngaøi thuï phong Linh muïc vaøo thaùng 09.1650 vaø tieáp tuïc hoïc ñeå laáy baèng tieán só daân luaät vaø giaùo luaät. Ñöùc cha Francois Pallu ñöôïc thuï phong Giaùm muïc ngaøy 17.11.1658 taïi Roâma vôùi hieäu toaø Heùliopolis.

Ñöùc cha Pallu laø thaønh vieân Nhoùm Baïn Hieàn vaø Hieäp hoäi Thaùnh Theå, laø nhöõng toå chöùc goùp phaàn vaän ñoäng Toaø thaùnh gôûi caùc Giaùm muïc sang Vieät Nam vaø Trung Hoa cuõng nhö hoã trôï cho vieäc hình thaønh Chuûng vieän Thöøa sai Paris[9].

Ngaøy 02.01.1662, Ñöùc cha Pallu rôøi Phaùp ñi Vieät Nam vôùi baûy linh muïc vaø hai giaùo daân baèng con ñöôøng boä. Sau hai naêm, ngaøy 27/01/1664 phaùi ñoaøn cuûa ngaøi ñaõ tôùi ñöôïc kinh ñoâ Ayutthaya, nhöng chæ coøn hai linh muïc vaø moät giaùo daân[10].

Hai taâm hoàn - moät chí höôùng:

Khi coøn laø linh muïc, Ñöùc cha Francois Pallu vaø Pierre Lambert gaëp nhau vaø trôû thaønh ñoâi baïn thaân trong keá hoaïch truyeàn giaùo taïi Roâma vaøo naêm 1657. Caùc ngaøi ñaõ cuøng soaïn ra moät chöông trình ñeå thænh xin Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin cho laäp moät chuûng vieän chuyeân lo vieäc truyeàn giaùo Ñoâng Nam AÙ[11]. Ñoù laø böôùc khôûi ñaàu cuûa chuûng vieän Hoäi Thöøa Sai Paris.

Sau khi ñöôïc Toaø Thaùnh boå nhieäm trong chöùc Giaùm muïc vaø laõnh traùch nhieäm treân hai Ñòa phaän cuûa Vieät Nam, vôùi taâm hoàn ñaïo ñöùc vaø ñaày nhieät huyeát cuûa vò toâng ñoà truyeàn giaùo, hai Ñöùc cha Francois Pallu vaø Pierre Lambert luoân coäng taùc tích cöïc vôùi nhau treân haønh trình truyeàn giaùo vôùi tinh thaàn lieân ñôùi traùch nhieäm. Caùc ngaøi ñaõ soáng vaø cheát cho söù vuï ñöôïc trao phoù laø xaây döïng Giaùo hoäi Vieät Nam trong tình say meán Ñöùc Kitoâ Chòu-Ñoùng-Ñinh.

Phaàn I:

Hai Maãu Göông Quaû Caûm Trong Söù Vuï Giaùm Muïc

I. Ñöùc Cha Lambert

1. Caùc Cuoäc Kinh Lyù

Treân haønh trình sang Vieät Nam, hai Ñöùc cha Pierre Lambert vaø Francois Pallu khoâng theå ñeán ñòa sôû cuûa mình ñöôïc vì ñang coù cuoäc baùch haïi lôùn. Caùc ngaøi phaûi döøng chaân ôû Ayutthaya, Thaùi Lan vaø ñieàu haønh coâng vieäc quaûn trò töø xa. Rieâng Ñöùc cha Lambert, ngaøi ñaõ thöïc hieän ñöôïc ba cuoäc kinh lyù muïc vuï sang Vieät Nam nhaèm cuûng coá vaø phaùt trieån hai Giaùo phaän Ñaøng Trong vaø Ñaøng Ngoaøi.

a. Kinh Lyù Ñaøng Ngoaøi (1669 - 1670)

Mieàn truyeàn giaùo Ñaøng Ngoaøi thuoäc traùch nhieäm cuûa Ñöùc cha Francois Pallu. Nhöng vì nhieàu lyù do, ngaøi ñaõ khoâng theå ñeán Ñaøng Ngoaøi ñöôïc. Töø ngaøy 30.08.1669 ñeán ngaøy 14.03.1670, Ñöùc cha Lambert thay maët Ñöùc cha Pallu kinh lyù muïc vuï mieàn truyeàn giaùo Ñaøng Ngoaøi. Trong chuyeán ñi naøy, beân caïnh vieäc thaêm vieáng vaø röûa toäi cho giaùo daân, Ñöùc cha ñaõ thöïc hieän ñöôïc 4 vieäc quan troïng[12]:

+ Phong chöùc linh muïc cho baûy thaày giaûng Ñaøng Ngoaøi (1670) treân chieác thuyeàn ñöôïc coi nhö nhaø thôø Chaùnh Toaø tieân khôûi cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam;

1) Thaày Martinoâ Maät (68 tuoåi)

2) Thaày Giacoâbeâ Chieâu (46 tuoåi)

3) Thaày Simon Kieân (60 tuoåi)

4) Thaày Antoân Queá (56 tuoåi)

5) Thaày Philippheâ Nhaân (52 tuoåi)

6) Thaày Leâoâ Truï (46 tuoåi)

7) Thaày Vitoâ Trò (30 tuoåi)[13]

+ Toå Chöùc Coâng ñoàng Phoá Hieán (14.02.1670);

+ Thaønh laäp Hieäp hoäi Tín höõu Meán Thaùnh Giaù.

+ Thaønh laäp Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù taïi Ñaøng Ngoaøi.

b. Kinh lyù Ñaøng Trong Laàn Thöù nhaát (1671 - 1672)

Ngaøy 20.07.1671, Ñöùc cha Lambert thöïc hieän chuyeán kinh lyù Ñaøng Trong cuøng vôùi hai thöøa sai Phaùp laø Guillaume Mahot va Claude Guiart vaø hai linh muïc ngöôøi Ñaøng Trong laø Giuse Trang vaø Luca Beàn. Sau hôn moät thaùng vöôït bieån ñaày gian nan do baõo toá vaø haûi taëc, thuyeàn cuûa Ñöùc cha ñaõ caäp beán Nha Trang ngaøy 31.08.1671 (sôï bò loä dieän, ngaøi vaãn ôû trong thuyeàn, toái hoâm sau, tín höõu kín ñaùo ñöa ngaøi ñeán Laâm Tuyeàn, moät xoùm chaøi nhoû; sau ñoù ra An Chæ, Quaûng Ngaõi). ÔÛ ñaây, Ñöùc cha Lambert ñaõ thöïc hieän nhöõng coâng cuoäc quan troïng[14]:

+ Thaêm vieáng caùc giaùo ñieåm, ban caùc Bí tích vaø gaëp gôõ caùc chöùc saéc vaø giaùo daân;

+ Thaønh laäp Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù taïi Ñaøng Trong (taïi xöù An Chæ, Quaûng Ngaõi);

+ Toå chöùc Coâng ñoàng Hoäi An (naêm 1672).

c. Kinh lyù Ñaøng Trong Laàn Thöù Hai (1675 - 1676)

Ngaøy 23.07.1675 (ba naêm sau), Ñöùc cha Lambert vaø hai linh muïc thöøa sai trôû laïi Ñaøng Trong laàn thöù hai. Caùc coâng vieäc cuûa Ñöùc cha trong chuyeán kinh lyù naøy goàm coù[15]:

+ Daønh nhieàu thôøi gian tieáp ñoùn caùc linh muïc, giaùo daân ñeán vôùi ngaøi, giaûi quyeát caùc vaán ñeà muïc vuï vaø ban caùc Bí tích cho ñoaøn chieân;

+ Nhaän lôøi khaán cuûa caùc nöõ tu Meán Thaùnh Giaù ñaàu tieân taïi Ñaøng Trong;

+ Phong chöùc linh muïc cho thaày Louis Ñoan taïi Quaûng Ngaõi;

+ Giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn giöõa caùc vò thöøa sai thuoäc Cheá Ñoä Baûo Trôï vôùi caùc vò Ñaïi dieän Toâng Toaø;

+ Gôûi söù ñieäp keâu goïi caùc Giaùo ñoaøn hieäp nhaát vôùi nhau vaø phuïc quyeàn vò chuû chaên hôïp phaùp.

2. Toå Chöùc Caùc Coâng Ñoàng Ñòa Phöông

a. Coâng Ñoàng Ayutthaya

Trong thôøi gian hai Ñöùc cha Francois Pallu vaø Pierre Lambert ôû Thaùi Lan, caùc ngaøi ñaõ toå chöùc Coâng ñoàng Ayutthaya[16], khai maïc ngaøy 29.02.1664 vôùi taùm thaønh vieân, goàm hai Giaùm muïc, naêm linh muïc vaø moät giaùo daân.

Coâng ñoàng ñaõ thaûo luaän vaø quyeát ñònh ba vieäc quan troïng, ñoù laø:

+ Soaïn thaûo "Huaán Thò Gôûi Caùc Thöøa Sai", coøn goïi laø Huaán Thò Ayutthaya hoaëc Monita

+ Xaây döïng chuûng vieän chung cho caû vuøng Vieãn Ñoâng;

+ Laäp Hoäi Toâng Ñoà goàm caùc thöøa sai vaø giaùo daân.

b. Coâng Ñoàng Phoá Hieán

Trong chuyeán kinh lyù Ñaøng Ngoaøi, ngaøy 14.02.1670, Ñöùc cha Lambert trieäu taäp Coâng ñoàng Phoá Hieán[17] goàm chính ngaøi, ba linh muïc thöøa sai vaø chín linh muïc Vieät Nam. Nghò quyeát goàm 34 ñieàu vôùi nhöõng ñieåm chính:

+ AÁn ñònh vuøng traùch nhieäm cho moãi linh muïc baûn quoác;

+ Xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa caùc thaày giaûng;

+ Laäp quyõ chung ñeå trang traûi caùc nhu caàu muïc vuï vaø lo cho ngöôøi ngheøo;

+ Khuyeán khích caùc linh muïc baûn xöù nuoâi daïy caùc thieáu nieân ñaïo ñöùc ñeå gôûi vaøo chuûng vieän;

+ Keâu goïi caùc linh muïc quaûn xöù quan taâm ñaëc bieät ñeán caùc nöõ tu Meán Thaùnh Giaù;

+ Khuyeán khích giaùo daân taäp suy gaãm chung vaø rieâng; ñoàng thôøi giôùi thieäu nhöõng ngöôøi thích hôïp vaøo Hieäp hoäi Meán Thaùnh Giaù Taïi Theá.

+ Quyeát ñònh nhaän Thaùnh Giuse laøm boån maïng Giaùo hoäi Ñaøng Ngoaøi.

c. Coâng Ñoàng Hoäi An

Trong chuyeán kinh lyù Ñaøng Trong, ngaøy 19.01.1672, taïi Hoäi An[18], Ñöùc cha Lambert khai maïc Coâng ñoàng vôùi söï hieän dieän cuûa ba vò thöøa sai Chaâu AÂu, hai linh muïc baûn xöù vaø moät soá thaày giaûng. Coâng ñoàng thoâng qua moät nghò quyeát goàm möôøi ñieàu vôùi nhöõng vaán ñeà chính nhö:

+ Coâng boá caùc saéc duï cuûa Toaø Thaùnh veà quyeàn bính caùc Ñaïi dieän Toâng Toaø maø moïi thaønh phaàn Daân Chuùa phaûi tuøng phuïc;

+ Xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa caùc thaày giaûng vaø ban Quyù chöùc trong giaùo xöù;

+ Nhaéc laïi moät vaøi quy taéc veà ñôøi soáng hoân nhaân;

+ Keâu goïi tín höõu can ñaûm tuyeân xöng ñöùc tin ra beân ngoaøi (ñieàu naøy xaây döïng nieàm tin maïnh meõ ñeå laõnh phuùc töû ñaïo sau naøy).

3. Xaây döïng chuûng vieän vaø ñaøo taïo linh muïc baûn xöù

a. Xaây Döïng Chuûng Vieän Ayutthaya

Vieäc ñaøo taïo vaø thieát laäp Haøng Giaùo só baûn xöù laø moät trong nhöõng söù maïng quan troïng maø Toaø thaùnh mong ñôïi hai vò Giaùm muïc thöïc hieän ôû mieàn truyeàn giaùo Vieãn Ñoâng.

Coâng ñoàng Ayutthaya (1664) ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp moät chuûng vieän chung cho caû vuøng Vieãn Ñoâng nhaèm ñaøo taïo caùc öùng sinh linh muïc töông lai do caùc nöôùc trong khu vöïc naøy gôûi veà.

Naêm 1665, Ñöùc cha Lambert ñaõ tieán haønh xaây döïng moät chuûng vieän taïi Ayutthaya vaø baét ñaàu chöông trình ñaøo taïo linh muïc ngay khi hoaøn taát[19]. Ñaây laø nôi ñaøo taïo nhieàu linh muïc Vieät Nam sau naøy.

b. Thieát Laäp Haøng Giaùo Só Ñòa Phöông

Chæ vaøi naêm sau khi xaây döïng chuûng vieän taïi Ayutthaya, Ñöùc cha Lambert ñaõ phong chöùc linh muïc cho caùc chuûng sinh ñaàu tieân vaøo naêm 1668, trong ñoù coù cha Giuse Trang töø Ñaøng Trong qua (Cha Giuse Trang laø linh muïc ngöôøi Vieät ñaàu tieân). Sau ñoù vaøo thaùng Saùu cuøng naêm, Ñöùc cha truyeàn chöùc linh muïc cho hai thaày giaûng ngöôøi Ñaøng Ngoaøi laø Beâneâñictoâ Hieàn vaø Gioan Hueä. Ñaàu naêm 1669, sau moät laàn tìm caùch sang Ñaøng Trong khoâng thaønh, Ñöùc cha Lambert truyeàn chöùc linh muïc cho thaày Luca Beàn, ngöôøi Ñaøng Trong.

Vì khoâng theå ñeán ñöôïc Vieät Nam, Ñöùc cha Lambert luoân nhaéc nhôû caùc cha Toång Ñaïi dieän, caùc vò thöøa sai Toâng toaø phaûi quan taâm ñeán vieäc quy tuï vaø huaán luyeän caùc thaày giaûng, daïy tieáng Latinh, vaø chuaån bò cho hoï chòu chöùc linh muïc. Caùc ngaøi thöôøng choïn nhöõng thaày giaûng xuaát saéc vaø gôûi sang Thaùi Lan cho Ñöùc cha Lambert phong chöùc linh muïc.

Nhaân chuyeán vieáng thaêm Ñaøng Ngoaøi, thaùng 01.1670, Ñöùc cha Lambert phong chöùc linh muïc cho baûy thaày giaûng treân chieác thuyeàn ñöôïc coi nhö nhaø thôø Chaùnh Toøa.

Cuõng vaøo dòp ñi kinh lyù Ñaøng Trong laàn thöù hai, ngaøi cuõng phong chöùc cho thaày Louis Ñoan taïi Quaûng Ngaõi vaøo ngaøy 21.03.1676. Cha Louis Ñoan ñöôïc xem laø taùc giaû cuoán Saám Truyeàn Ca, vieát baèng chöõ Noâm naêm 1670, vôùi buùt hieäu laø Löõ Y Ñoan.

Vôùi vieäc phong chöùc linh muïc cho caùc thaày giaûng, Ñöùc cha Lambert ñaõ khai sinh ra haøng giaùo só Vieät Nam, môû ñaàu cho bao theá heä linh muïc tieáp noái. Caùc linh muïc laø nhöõng truï coät vöõng chaéc cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam, laø choã döïa tinh thaàn cho caùc tín höõu trong nhöõng thôøi ñieåm khoù khaên nhaát[20].

4. Thaønh laäp Doøng Meán Thaùnh Giaù

a. Hieäp Hoäi Nam Nöõ Tín Höõu Meán Thaùnh Giaù Ñöùc Gieâsu Kitoâ Chuùa Chuùng Ta

Sôùm nhaän ra vai troø chöùng taù cuûa ngöôøi giaùo daân trong vieäc loan baùo Tin Möøng, Ñöùc cha Lambert ñaõ laäp ra "Hieäp hoäi Nam Nöõ Tín höõu Meán Thaùnh Giaù Ñöùc Gieâsu Kitoâ Chuùa chuùng ta" taïi Ayutthaya, Thaùi Lan vaøo naêm 1668, vaø taïi Ñaøng Ngoaøi, Vieät Nam vaøo naêm 1669-1670. Muïc ñích cuûa Hieäp hoäi laø "ñeå thoâi thuùc caùc tín höõu khaép nôi höôùng tôùi tình yeâu thöïc tieãn ñoái vôùi Thaùnh giaù Con Thieân Chuùa" trong ñôøi soáng ñaïo ñöùc cuûa hoï[21].

b. Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù taïi Ñaøng Ngoaøi

Khi ñeán Ñaøng Ngoaøi, Ñöùc cha Lambert ñöôïc cha Deydier giôùi thieäu hai nhoùm thieáu nöõ vaø moät soá baø goùa muoán soáng chung vôùi nhau, coù theå taäp hôïp gaàn 30 ngöôøi[22]. Hoï ñaõ ñöôïc cha Deydier daïy doã höôùng daãn töø laâu treân ñöôøng nhaân ñöùc. Sau khi tìm hieåu kyõ löôõng, Ñöùc cha quyeát ñònh thaønh laäp Doøng Meán Thaùnh Giaù, qua vieäc ñích thaân nhaän lôøi khaán cuûa hai nöõ tu tieân khôûi Aneâ vaø Paula taïi Phoá Hieán ngaøy 19.02.1670, vaø trao cho hai chò Baûn Luaät do ngaøi soaïn thaûo saün. Ñoù laø ngaøy khai sinh Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù Vieät Nam[23].

c. Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù taïi Ñaøng Trong

Taïi An Chæ - Quaûng Ngaõi, vaøo thaùng 12.1671, Ñöùc cha Lambert chính thöùc thaønh laäp Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù vôùi möôøi chò tieân khôûi (trong ñoù coù em gaùi cuûa cha Giuse Trang ñöôïc ñaët laøm Beà treân ñaàu tieân; luùc aáy chò khoaûng 30 tuoåi). Ngaøi trao cho chò em moät Baûn Luaät gioáng nhö ôû Ñaøng Ngoaøi. Vì tình hình khoù khaên, Ñöùc cha cho pheùp caùc chò maëc thöôøng phuïc nhö caùc phuï nöõ ñòa phöông[24].

Trong chuyeán kinh lyù laàn hai, Ñöùc cha ñaõ tôùi thaêm caùc chò em Meán Thaùnh Giaù ôû Quaûng Ngaõi vaø nhaän lôøi khaán cuûa boán nöõ tu taïi Baøu Taây (Quaûng Ngaõi) vaøo ngaøy 13.12.1675 vaø moät nöõ tu thuoäc nhaø An Chæ, ngaøy 18.12.1675[25].

d. Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù taïi Thaùi Lan

Naêm 1672, taïi Ayutthaya, Thaùi Lan, Ñöùc cha Lambert laäp moät Doøng Meán Thaùnh Giaù vôùi 4 hay 5 nöõ tu ñaàu tieân laø Vieät kieàu goác Ñaøng Trong[26].

II. Ñöùc Cha Francois Pallu

Cuõng gioáng nhö Ñöùc cha Lambert, Ñöùc cha Francois Pallu khoâng theå ñeán ñöôïc Ñòa phaän Ñaøng Ngoaøi vì cuoäc baùch haïi ñaïo döõ doäi. Thieân Chuùa nhaân laønh ñaõ muoán cho ngaøi thi haønh söù vuï theo moät caùch rieâng. Ñöùc cha Pallu coøn phaûi thöïc hieän nhöõng chuyeán ñi veà giöõa AÂu - AÙ trong nhieàu naêm ñeå xin söï chuaån nhaän cuûa Toaø Thaùnh cho caùc hoaït ñoäng khôûi ñaàu cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam cuõng nhö vaän ñoäng theâm nhieàu nguoàn taøi trôï cho coâng cuoäc truyeàn giaùo Vieãn Ñoâng.

1. Haønh Trình AÙ - AÂu Laàn Thöù Nhaát (1665 - 1673)[27]

Sau khi keát thuùc Coâng ñoàng Ayutthaya, hai Ñöùc cha thaáy raèng nhöõng quyeát ñònh naøy caàn phaûi ñöôïc söï chuaån nhaän sôùm cuûa Toaø thaùnh. Thay vì trao ñoåi qua thö töø chieám nhieàu thôøi gian, caùc keá hoaïch seõ ñöôïc xuùc tieán nhanh hôn neáu moät trong hai vò trôû laïi Roâma ñeå trình baøy tröïc tieáp leân Toaø thaùnh; ñoàng thôøi cuõng cho Toaø Thaùnh hieåu ñöôïc roõ neùt nhöõng khoù khaên maø caùc vò Ñaïi dieän Toâng Toaø ñang gaëp phaûi. Ñöùc cha Pallu ñaõ töï nguyeän quay trôû laïi Chaâu AÂu vì caûm thaáy söùc khoeû toát hôn.

Ñöùc cha Pallu trao quyeàn ñieàu haønh Ñaøng Ngoaøi cho Ñöùc cha Lambert, ngaøy 17.01.1665, ngaøi leân ñöôøng veà laïi Chaâu AÂu vaø ñeán Roâma, ngaøy 20.4.1667.

Taïi Roâma, nhöõng ñeä trình cuûa Ñöùc cha Pallu ñöôïc Thaùnh Boä cöùu xeùt caån thaän. Naêm 1669, Toaø thaùnh ñöa ra quyeát ñònh:

+ Chaáp thuaän, ñaùnh giaù raát cao, taøi trôï kinh phí in ngay taïi Roma[28] baûn "Huaán Thò Gôûi Caùc Thöøa Sai";

+ Taùn thaønh vieäc laäp chuûng vieän chung cho caû vuøng truyeàn giaùo Vieãn Ñoâng;

+ Ñaët Xieâm La döôùi quyeàn cai quaûn cuûa caùc Giaùm muïc Phaùp. Caùc ngaøi coù theå tieáp nhaän vaø huaán luyeän caùc linh muïc cho vuøng Vieãn Ñoâng;

+ Khoâng ñoàng yù vieäc duy trì Hoäi Toâng Ñoà.

Ngaøy 13.09.1669, Toaø Thaùnh ban haønh saéc leänh Speculatores, chæ thò cho moïi thöøa sai khi tôùi caùc ñòa sôû cuûa caùc vò Ñaïi dieän Toâng Toaø phaûi trình baøy baøi sai rieâng cuûa mình vaø vaâng phuïc caùc ngaøi; neáu khoâng, seõ bò vaï tuyeät thoâng.

Trong chuyeán ñi naøy, Ñöùc cha Pallu noã löïc tìm kieám theâm nhaân söï cuõng nhö nguoàn taøi trôï cho coâng cuoäc truyeàn giaùo.

Ngaøy 03.02.1670, Ñöùc cha Pallu trôû laïi Chaâu AÙ, vôùi saùu linh muïc vaø boán giaùo daân. Taïi Surate - AÁn Ñoä, sau khi nhaän ñöôïc tin töùc, baûn kyù söï veà chuyeán ñi Ñaøng Ngoaøi cuûa Ñöùc cha Lambert (1669-1670), Ñöùc cha Pallu quyeát ñònh göûi Cha Charles Sevin quay veà Phaùp vaø Roâma, ñeä trình hoà sô xin Toaø Thaùnh pheâ chuaån caùc quyeát ñònh cuûa Coâng ñoàng Phoá Hieán vaø Tu hoäi nöõ Meán Thaùnh Giaù. Ngaøy 27.5.1673, Ñöùc cha Pallu tôùi Ayutthaya.

Trong Ñoaûn saéc Apostolatus Officium (ñöôïc ban haønh ngaøy 23.12.1673), Ñöùc Giaùo hoaøng ñaõ xaùc nhaän Coâng ñoàng Phoá Hieán.

2. Haønh trình AÙ - AÂu laàn thöù hai (1674 - 1681)[29]

Ngaøy 21.08.1674, Ñöùc cha Pallu töø bieät Ñöùc cha Lambert taïi Ayutthaya ñeå leân ñöôøng sang Ñaøng Ngoaøi. Nhöng taøu cuûa ngaøi bò baõo ñaùnh daït caûng Cavite, Philippines. Ñöùc cha vaø thuyû thuû ñoaøn bò chính quyeàn Taây Ban Nha baét giöõ vaø giaûi veà kinh ñoâ Manila vôùi toäi danh "ñi truyeàn giaùo maø khoâng coù pheùp cuûa trieàu ñình Taây Ban Nha".

Ngaøy 04.04.1675, chính quyeàn Manila ñöa Ñöùc cha Pallu veà Madrid, Taây Ban Nha ñeå xeùt xöû, vaø ngaøi ñöôïc tuyeân boá traéng aùn. Rôøi Madrid, Ñöùc cha Pallu sang Phaùp roài töø ñoù ñi Roâma.

Thôøi gian ôû Roâma, Ñöùc cha Pallu luoân baän roän vôùi vieäc laøm caùc baûn töôøng trình, thænh nguyeän ñeå trình leân Toaø thaùnh, caùch rieâng veà hai vaán ñeà cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam: söï choáng ñoái cuûa Cheá Ñoä Baûo Trôï truyeàn giaùo Boà Ñaøo Nha; thöù hai laø thaùi ñoä khoâng vaâng phuïc Toaø Thaùnh nôi caùc cha thöøa sai Doøng Teân ngöôøi Boà Ñaøo Nha.

Ba naêm ôû Roâma, Ñöùc cha Pallu thænh nguyeän ñöôïc hai möôi hai saéc leänh cuûa Toaø thaùnh; Ngaøi cuõng trình baøy leân Toaø thaùnh veà Doøng nöõ vaø Hieäp hoäi Tín höõu Meán Thaùnh Giaù do Ñöùc cha Lambert thaønh laäp. Ngaøy 02.01.1679, Ñöùc Giaùo hoaøng Innoâxenteâ XI ñaõ ban Toâng thö Cum Sicut coâng nhaän caùc toå chöùc Meán Thaùnh Giaù.

Nhôø hoaït ñoäng cuûa Ñöùc cha Pallu taïi Roâma, ngaøy 25.11.1679, Toaø thaùnh ñaõ boå nhieäm cha Deydier[30] vaø cha Bourges[31] laøm Giaùm muïc vaø Ñaïi dieän Toâng toaø xöù Ñaøng Ngoaøi. Ngaøi cuõng ñöôïc Toaø Thaùnh chaáp thuaän cho töø chöùc Ñaïi dieän Toâng toaø Ñaøng Ngoaøi, vaø ñöôïc boå nhieäm laøm Ñaïi dieän Toâng toaø xöù Phuùc Kieán vôùi quyeàn giaùm quaûn moät soá tænh ôû Trung Hoa.

Ngaøy 25.03.1681, Ñöùc cha Pallu rôøi Phaùp ñi Thaùi Lan vaø ñeán nôi ngaøy 04.7.1682. Ngaøi ôû laïi Ayutthaya moät naêm roài laïi tieáp tuïc ñeán Giaùo phaän Phuùc Kieán, ñòa sôû môùi cuûa ngaøi vaøo ngaøy 14.01.1684.

III. Hai Caùi Cheát Laønh Thaùnh

1. Ñöùc Cha Lambert

Trôû laïi Thaùi Lan vaøo giöõa thaùng 05.1676, söùc khoeû cuûa Ñöùc cha Lambert keùm daàn. Chöùng beänh ñöôøng ruoät vaø saïn thaän haønh haï khieán Ñöùc cha ñau ñôùn nhieàu.

Vaøo nhöõng ngaøy cuoái ñôøi, Ñöùc cha muoán daønh thôøi gian yeân tónh ñeå caàu nguyeän vaø keát hôïp maät thieát vôùi Chuùa Kitoâ Chòu-Ñoùng-Ñinh.

Khoaûng 4 giôø saùng ngaøy 15.06.1679, Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte ñaõ an nghæ laønh thaùnh trong Chuùa taïi Ayutthaya (55 tuoåi)[32].

2. Ñöùc Cha Francois Pallu

Luùc 03 giôø 30 saùng Chuùa nhaät ngaøy 29.10.1684, Ñöùc cha Francois Pallu nheï nhaøng truùt hôi thôû cuoái cuøng taïi Giaùo phaän Phuùc Kieán, Trung Hoa vôùi tuoåi ñôøi 58[33].

IV. Toùm Laïi

Trong coâng cuoäc truyeàn giaùo vaø xaây döïng Giaùo hoäi Vieät Nam, nhöõng hoaït ñoäng cuûa Ñöùc cha Pierre Lambert vaø Ñöùc cha Francois Pallu laø moät söï keát hôïp haøi hoaø, khoâng theå taùch rôøi nhau. Neáu nhö Ñöùc cha Lambert chuyeân veà hoaït ñoäng ñeå xaây döïng vaø cuûng coá Giaùo hoäi veà maët theå cheá, phaåm traät, ñôøi soáng, thì Ñöùc cha Pallu ñaûm nhaän vai troø keát noái giöõa Toaø Thaùnh vôùi Vieät Nam. Nhôø ngaøi, caùc hoaït ñoäng cuûa Ñöùc cha Lambert ñöôïc Toaø Thaùnh chuaån nhaän vaø höôùng daãn haønh ñoäng. Nhôø vaäy, duø traûi qua nhieàu thôøi kyø chia caét, Giaùo hoäi Vieät Nam vaãn hieäp nhaát vaø thoáng nhaát.

Höông thôm nhaân ñöùc cuûa hai vò Giaùm muïc Tieân Khôûi ñöôïc toaû ra töø : (1) ñôøi soáng thaùnh thieän cuûa caùc ngaøi; (2) hoa traùi thaùnh thieän maø caùc ngaøi ñeå laïi[34].

1. Ñôøi soáng thaùnh thieän cuûa caùc ngaøi ñöôïc theå hieän qua quyeát taâm chu toaøn Thaùnh YÙ Chuùa qua boån phaän ñöôïc trao phoù laø xaây döïng Giaùo hoäi Vieät Nam trong hoaøn caûnh heát söùc khoù khaên, phöùc taïp, trong söï ñan xen giöõa toân giaùo, chính trò vaø kinh teá. Ñoàng thôøi, tìm moïi caùch cuûng coá, ñoäng vieân caùc thöøa sai vaø coäng ñoaøn Kitoâ giaùo giöõ vöõng nieàm tin, kieân trung trong moïi thöû thaùch vaø baùch haïi. Hai ngaøi ñaõ soáng vaø cheát cho söù maïng truyeàn giaùo vaø xaây döïng 2 Giaùo phaän Toâng toøa ñaàu tieân taïi Vieät Nam.

Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän qua moät ñöôøng höôùng truyeàn giaùo heát söùc roõ raøng vaø cuï theå vôùi 3 ñieåm nhaán:

+ Neàn taûng cuûa vieäc truyeàn giaùo vaø xaây döïng Giaùo hoäi laø "Chuùa Gieâsu Kitoâ chòu ñoùng ñinh";

+ Luoân hieäp thoâng vôùi Toøa Thaùnh vaø tuaân theo nhöõng höôùng daãn cuûa Toøa Thaùnh;

+ Môøi goïi vaø noái keát moïi thaønh phaàn Daân Chuùa ñeå xaây döïng Giaùo hoäi, xaây döïng Giaùo phaän: linh muïc (thaønh laäp Chuûng vieän), nöõ tu (laäp Doøng Meán Thaùnh Giaù), giaùo daân (laäp Hieäp hoäi Tín höõu Meán Thaùnh Giaù);

2. Hoa traùi thaùnh thieän cuûa caùc ngaøi ñeå laïi chính laø Giaùo hoäi Vieät Nam:

+ Vôùi hôn 100,000 töû ñaïo gaén boù vôùi Thaäp giaù Chuùa Gieâsu;

+ 27 giaùo phaän vôùi caùc chuûng vieän ñaøo taïo linh muïc;

+ 30 Hoäi Doøng Meán Thaùnh Giaù;

+ Caùc Hieäp Hoäi Tín höõu Meán Thaùnh Giaù.

Nhö vaäy, khi "ñöôïc uûy thaùc söù maïng duy trì luoân maõi coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ, vò Muïc töû vónh cöûu" (Christus Dominus 2), Ñöùc cha Pallu vaø Ñöùc cha Lambert ñaõ coäng taùc tích cöïc vôùi nhau ñeå "xaây döïng Thaân Theå Chuùa Kitoâ" (Ep 4,12) laø Giaùo Hoäi" (Christus Dominus 1) taïi Vieät Nam.

Phaàn II:

Höôùng Tôùi Vieäc Phong Thaùnh Cho Hai Vò Giaùm Muïc Tieân Khôûi Taïi Vieät Nam

Vieäc xin phong Chaân phöôùc vaø phong Thaùnh cho hai vò Ñaïi dieän Toâng toaø ñaàu tieân cuûa Vieät Nam, Ñöùc Cha Francois Pallu vaø Ñöùc Cha Pierre Lambert de la Motte, laø thao thöùc mong moûi chung cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc vaø ñaëc bieät cuûa caùc Nöõ tu Doøng Meán Thaùnh Giaù. Thao thöùc naøy ñang ñöôïc thöïc hieän qua vieäc noã löïc tìm kieám, söu taàm, vieát laïi caùc chöùng töø soáng ñoäng lieân quan ñeán Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte vaø Ñöùc cha Francois Pallu ñeå hoaøn taát boä hoà sô xin phong thaùnh.

Caùc chöùng töø veà caùc ngaøi bao goàm:

I. "Chöùng töø lòch söû treân vaên baûn": do Nhoùm chuyeân vieân phuï traùch

1. Thuû baûn cuûa Ñöùc cha Lambert vaø cuûa Ñöùc cha Pallu

2. Caùc linh muïc thöøa sai ñöông thôøi vôùi hai Giaùm muïc vieát veà caùc ngaøi.

3. Caùc söû gia ñöông thôøi, caùc söû gia uy tín hay nhöõng luaän aùn tieán só, thaïc só... veà caùc ngaøi.

II. "Chöùng töø lòch söû soáng ñoäng"

Ñöùc cha Lambert vaø Ñöùc cha Pallu ñaõ xaây döïng Giaùo hoäi Vieät Nam treân nhöõng neàn taûng chung, caû veà theå cheá toå chöùc vaø veà tinh thaàn laãn phöông thöùc soáng ñaïo. Hai Ñöùc cha ñaõ heát mình soáng vaø cheát cho söù maïng loan baùo Tin Möøng vaø xaây döïng Giaùo hoäi taïi Vieät Nam. Söï hy sinh cuûa hai ngaøi ñaõ vaø ñang sinh hoa keát traùi laø moät Giaùo hoäi ngaøy caøng tröôûng thaønh ñi leân trong doøng maùu anh huøng cuûa caùc chöùng nhaân ñöùc tin. Coù raát nhieàu daáu tích cuûa caùc ngaøi trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam suoát 350 naêm qua.

1. Chöùng nhaân töû ñaïo

Lòch söû Giaùo hoäi Vieät Nam ghi nhaän haøng traêm ngaøn Kitoâ höõu ñöôïc phuùc töû ñaïo, trong ñoù coù 117 vò ñöôïc naâng leân baäc hieån thaùnh vaø 1 chaân phöôùc Anreâ Phuù Yeân. Moät soá Giaùo phaän hieän nay vaãn ñang tieáp tuïc laøm hoà sô xin phong thaùnh cho caùc vò töû ñaïo trong Giaùo phaän cuûa mình.

2. Moät Giaùo hoäi treân ñaø tröôûng thaønh

Traûi qua 350 naêm, töø 2 Giaùo phaän Toâng toøa ñaàu tieân, giôø ñaây Giaùo hoäi Vieät Nam ñang treân ñaø phaùt trieån, goàm :

+ 3 Giaùo tænh vôùi 27 Giaùo phaän: Treân 120 Giaùm muïc ñöôïc taán phong, trong ñoù coù 6 vò nhaän töôùc Hoàng y;

+ Hôn 4.000 Linh muïc;

+ 11 Ñaïi Chuûng vieän vôùi 2.803 chuûng sinh trong nieân khoùa 2021-2022.

+ Khoaûng 310 Doøng tu vôùi toång soá tu só gaàn 35.000;

+ Treân 4.500 Giaùo xöù vôùi khoaûng hôn 7 trieäu Giaùo daân;

3. Gia Ñình Meán Thaùnh Giaù

+ 24 Hoäi doøng Meán Thaùnh Giaù trong nöôùc vaø 6 Hoäi doøng Meán Thaùnh Giaù ôû nöôùc ngoaøi;

+ Khoaûng 10,000 nöõ tu vaø gaàn 1,000 taäp sinh, vôùi söï lieân keát "ñaëc bieät" giöõa Hoäi doøng Meán Thaùnh Giaù vaø moãi Giaùo phaän. Haàu heát caùc Giaùo phaän ñeàu coù laäp Doøng Meán Thaùnh Giaù. Vaø raát nhieàu giaùo xöù coù coäng ñoaøn Nöõ tu Meán Thaùnh Giaù hieän dieän vaø phuïc vuï trong giaùo xöù.

+ Treân 15,000 hoäi vieân Tín Höõu Meán Thaùnh Giaù. Hieäp hoäi naøy luoân laø caùnh tay noái daøi cuûa Doøng Nöõ Meán Thaùnh Giaù trong cuoäc soáng ñeå laøm daäy men Phuùc AÂm ngay trong loøng giaùo xöù cuûa hoï.

Quy tuï moïi thaønh phaàn daân Chuùa trong Ñaïi gia ñình Meán Thaùnh Giaù, Ñöùc cha Lambert öôùc muoán xaây döïng moät Giaùo hoäi truyeàn giaùo xuyeân qua Linh ñaïo Thaùnh Giaù, nhaán maïnh chieàu kích truyeàn giaùo cuûa tình yeâu Thaùnh Giaù[35]. Ñoù laø moät Giaùo hoäi canh taân vì muïc ñích Phuùc AÂm hoùa, "ñeán noãi thieân haï noùi veà hoï nhö xöa daân ngoaïi ñaõ noùi veà Israel : Daân Thieân Chuùa chính laø ñaây"[36].

Moät hình aûnh soáng ñoäng veà "hoa traùi thaùnh thieän" cuûa Ñöùc cha Lambert de la Motte laø chöùng töø cuûa caùc nöõ tu Meán Thaùnh Giaù khaán troïn haèng naêm: quyeát ñònh "khaán troïn" laø 1 haønh vi thaùnh thieän. Ñaây laø quyeát ñònh "daâng hieán troïn cuoäc ñôøi mình cho Thieân Chuùa ñeå phuïc vuï chöông trình cöùu ñoä cuûa Ngaøi". Moãi naêm coù treân 200 nöõ tu khaán troïn, thuoäc 30 Hoäi Doøng Meán Thaùnh Giaù. Nhöõng nöõ tu naøy ñaõ ñöôïc taùc ñoäng bôûi "linh ñaïo Meán Thaùnh Giaù" cuûa Ñöùc cha Lambert. Ngoaøi ra, coøn coù chöùng töø cuûa caùc nöõ tu ñaõ soáng laâu naêm trong doøng Meán Thaùnh Giaù: ñaëc bieät dòp kyû nieäm 25,50,60 naêm khaán doøng vôùi nhöõng chöùng töø soáng ñoäng ñöôïc khôi nguoàn töø Linh ñaïo Meán Thaùnh Giaù. Ñieàu naøy cho thaáy linh ñaïo Meán Thaùnh Giaù do Ñöùc cha Lambert khôûi xöôùng vaãn ñang soáng ñoäng trong loøng Giaùo Hoäi Vieät Nam.

III. Phuùc Laønh cuûa Thieân Chuùa qua caùc pheùp laï

Moät ñieàu phaûi coù trong hoà sô phong thaùnh ñoù laø caùc pheùp laï nhö laø daáu chæ phuùc laønh ñeán töø thieân Chuùa. Öôùc mong raèng seõ coù nhöõng ngöôøi nhaän ñöôïc "pheùp laï" qua söï chuyeån caàu cuûa 2 Giaùm muïc tieân khôûi Francois Pallu vaø Pierre Lambert de la Motte.

Keát Luaän

Ghi khaéc coâng ôn cuûa Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte vaø Ñöùc cha Francois Pallu, Giaùo hoäi Vieät Nam luoân ao öôùc sôùm thaáy caùc ngaøi ñöôïc vinh hieån trong haøng nguõ caùc thaùnh. Ñaây laø coâng vieäc chung cuûa caû Giaùo hoäi Vieät Nam. Coâng vieäc naøy raát caàn söï ñoùng goùp cuûa nhieàu thaønh phaàn: (1) Caùc chuyeân vieân; (2) Moïi thaønh phaàn Daân Chuùa: caùc Giaùm muïc, caùc Linh muïc, caùc Ñaïi Chuûng vieän, caùc Hoäi Doøng Meán Thaùnh Giaù vaø anh chò em Giaùo daân, nhaát laø caùc Hieäp Hoäi Meán Thaùnh Giaù Taïi Theá.

Öôùc mong raèng vaøo naêm 2034, kyû nieäm 375 naêm Giaùo hoäi Vieät Nam ñöôïc chính thöùc hình thaønh vôùi söï boå nhieäm hai Giaùm muïc tieân khôûi Francois Pallu vaø Lambert de la Motte[37], chuùng ta seõ daâng lôøi taï ôn Thieân Chuùa caùch ñaëc bieät vì hoàng aân ñöùc tin maø Thieân Chuùa ñaõ ban taëng. Nieàm vui naøy seõ ñöôïc troøn ñaày hôn neáu hai vò Giaùm muïc ñaàu tieân ñöôïc toân vinh qua cuoäc ñôøi "thaùnh thieän, hy sinh troïn veïn" ñeå chu toaøn nhieäm vuï Loan baùo Tin Möøng vaø xaây döïng Giaùo hoäi Vieät Nam treân nieàm tin son saét vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ Chòu-Ñoùng-Ñinh, haàu mang ôn cöùu ñoä cho nhaân loaïi.

Nguyeän xin Thieân Chuùa nhaân laønh, qua lôøi chuyeån caàu cuûa Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte vaø Ñöùc cha Francois Pallu, chuùc laønh cho coâng vieäc toát ñeïp naøy sôùm ñöôïc hoaøn thaønh.

Taøi lieäu tham khaûo:

1. P. LAMBERT DE LA MOTTE, Abreùgeù de Relation, AMEP, T. 121, T. 677 ; Journal 12/1675, AMEP, T. 877.

2. Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin, Huaán thò 1659 daønh cho caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa ñi ñeán caùc Vöông quoác Trung Hoa taïi Ñaøng Ngoaøi vaø Ñaøng Trong.

3. Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam, Tieåu Söû Ñöùc cha Francois Pallu & Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, NXB Toân Giaùo, 2020.

4. Nhoùm Nghieân Cöùu Linh Ñaïo Meán Thaùnh Giaù, Lòch Söû Doøng Meán Thaùnh Giaù, 2018.

5. Ñaøo Quang Toaûn, Ñöùc Cha Pallu vaø Doøng Meán Thaùnh Giaù, 2010.

6. DEYDIER Francois, Thö göûi Ñöùc cha Pallu, ngaøy 01.11.1667, AMEP, T. 677.

7. Ñoã Quang Chính, SJ., Hai Giaùm muïc ñaàu tieân taïi Vieät Nam, 2005.

8. FAUCONNET-BUZELIN Francoise, Ngöôøi Cha bò laõng queân cuûa coâng cuoäc truyeàn giaùo hieän ñaïi, Pierre Lambert de la Motte, Ñaïi dieän Toâng toøa tieân khôûi Ñaøng Trong, Nxb. Phöông Ñoâng, 2015.

9. LAUNAY Adrien, Histoire geùneùrale de la Socieùteù des Missions EÙtrangeøres de Paris, t. I, Les Indes Savantes, 2003.

10. Marie Fiat Traàn Thò Tuyeát Mai, Söù maïng lieân tuïc cuûa Chuùa Gieâsu, theo quan ñieåm cuûa Ñöùc cha Lambert de la Motte (1624-1679) vaø coâng cuoäc canh taân vieäc Phuùc AÂm hoùa taïi Chaâu AÙ, 2018.

11. Marie Fiat, Veà vôùi coäi nguoàn Giaùo hoäi Vieät Nam, 2009.

12. MOUSSAY Geùrard et APPAVOU Brigitte , Reùpertoire des membres de la Socieùteù des Missions EÙtrangeøres (1659-2004), ordre alphabeùtique suivi de l'ordre chronologique, Paris, AMEP, 2004.

13. VACHET Beùnigne, Chuyeän Ñöùc Cha Lambert, chuyeån ngöõ: Cao Kyø Höông, 2005.

[1] Ñoã Quang Chính, SJ., Hai Giaùm muïc ñaàu tieân taïi Vieät Nam, Saøigoøn, 2005, tr. 55-56, 59-60.

[2] Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin, Instructio vicariorum apostolicorum ad regna sinarum Tonchini et Cocincinae proficiscentium 1659 (Huaán thò 1659 daønh cho caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa ñi ñeán caùc Vöông quoác Trung Hoa taïi Ñaøng Ngoaøi vaø Ñaøng Trong).

[3] Adrien Launay, Histoire geùneùrale de la Socieùteù des Missions EÙtrangeøres de Paris, t. I, Paris, Les Indes Savantes, 2003, tr. 41-43.

[4] Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin, Huaán thò 1659, III: Taïi nôi truyeàn giaùo.

[5] Geùrard Moussay et Brigitte Appavou, Reùpertoire des membres de la Socieùteù des Missions EÙtrangeøres (1659-2004), ordre alphabeùtique suivi de l'ordre chronologique, Paris, AMEP, 2004, tr. 50 (Trong löôïc söû cuûa hai Cha ñi cuøng vôùi Ñöùc cha Cotolendi laø Louis Chevreuil vaø Antoine Hainques, chuùng ta cuõng thaáy ghi cuøng moät ngaøy, hoï rôøi Paris ngaøy 06.01.1661, nhöng xuoáng taøu ôû Marseille, vónh vieãn rôøi nöôùc Phaùp, ngaøy 03.09.1661).

[6] Nhoùm Nghieân cöùu Linh ñaïo Meán Thaùnh Giaù (NNCLÑMTG), Lòch söû Doøng Meán Thaùnh Giaù, 2018, tr. 60.64.75.93.

[7] Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin, Huaán thò 1659, II, 1: Loä trình

[8] Geùrard Moussay et Brigitte Appavou, Reùpertoire des membres de la Socieùteù des Missions EÙtrangeøres, tr. 52.

[9] Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam (HÑGMVN), Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, Nxb. Toân giaùo, 2020, tr. 10.12.14.22.

[10] Francoise fauconnet-buzelin, Ngöôøi Cha bò laõng queân cuûa coâng cuoäc truyeàn giaùo hieän ñaïi, Pierre Lambert de la Motte, Ñaïi dieän Toâng toøa tieân khôûi Ñaøng Trong, Nxb. Phöông Ñoâng, 2015, tr. 347.

[11] Ñaøo Quang Toaûn, Ñöùc cha Pallu vaø Doøng Meán Thaùnh Giaù, 2010, tr. 78.

[12] HÑGMVN, Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, tr. 87-88.

[13] Pierre Lambert de la Motte, Abreùgeù de Relation (Giaûn yeáu kyù söï), AMEP, T. 677, tr. 204.

[14] HÑGMVN, Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, tr. 89-90.

[15] NNCLÑMTG, Lòch söû Doøng Meán Thaùnh Giaù, tr. 150-156.

[16] Nt., tr. 113-118.

[17] Nt., tr. 139-141.

[18] Nt., tr. 145-148.

[19] Nt., tr. 115-116.

[20] Nt., tr. 116.133-134.136.138.155.

[21] Nt., tr. 119.

[22] Francois Deydier, Thö göûi Ñöùc cha Pallu, ngaøy 01.11.1667 (AMEP, T. 677, tr. 27).

[23] NNCLÑMTG, Lòch söû Doøng Meán Thaùnh Giaù, tr. 170-173.

[24] Nt., tr. 185.

[25] P. Lambert de la Motte, Journal (Nhaät kyù) thaùng 12/1675, AMEP, T. 877, tr. 574.

[26] NNCLÑMTG, Lòch söû Doøng Meán Thaùnh Giaù, tr. 187.

[27] HÑGMVN, Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, tr. 34-39.

[28] Beùnigne Vachet, Chuyeän Ñöùc cha Lambert, Cao Kyø Höông chuyeån dòch, Ñaøo Quang Toaûn giôùi thieäu, 2013, tr. 38.

[29] HÑGMVN, Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, tr. 39-46.

[30] Cha Francois Deydier sinh ngaøy 28/9/1634 taïi Toulouse, Phaùp; chòu chöùc linh muïc ngaøy 23/4/1657. Cuøng vôùi Ñöùc cha Lambert vaø Cha Bourges, ngaøi rôøi queâ höông ñi truyeàn giaùo vaøo ngaøy 27/11/1660. Sau boán naêm ôû Xieâm La, ngaøi ñöôïc Ñöùc cha Lambert gôûi sang Ñaøng Ngoaøi vaøo naêm 1666, vaø ñöôïc taán phong Giaùm muïc trong caên nhaø beáp cuûa mình ôû Phoá Hieán vaøo ñeâm ngaøy 21/12/1682. Vôùi tö caùch Giaùm muïc hieäu toøa Ascalon vaø Toång Ñaïi dieän Ñaøng Ngoaøi, ngaøi daán thaân phuïc vuï Tin Möøng 27 naêm vaø an nghæ trong Chuùa vaøo ngaøy 01/07/1693 taïi Phoá Hieán. Ngaøi laø ngöôøi laäp Chuûng vieän Vieät Nam ñaàu tieân cuõng nhö goùp phaàn xaây döïng Haøng Giaùo Só vaø Doøng Meán Thaùnh Giaù taïi Vieät Nam.

[31] Cha Jacques de Bourges sinh naêm 1634 taïi Phaùp. Sau khi chòu chöùc linh muïc ngaøi leân ñöôøng truyeàn giaùo vôùi Ñöùc cha Lambert vaø Cha Deydier naêm 1660. Sau ñoù, ngaøi ñöôïc gôûi sang Ñaøng Ngoaøi naêm 1669 vaø ñöôïc boå nhieäm laøm Giaùm muïc Ñaïi dieän Toâng Toøa Taây Ñaøng Ngoaøi naêm 1679, nhöng bò truïc xuaát khoûi Vieät Nam naêm 1713 vaø qua ñôøi taïi Thaùi Lan naêm 1714, thoï 83 tuoåi.

[32] HÑGMVN, Tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte, tr. 96-99.

[33] Nt., 48-49.

[34] Phaàn naøy döïa treân nhöõng yù kieán cuûa caùc Giaùm muïc trong cuoäc hoïp Thöôøng Nieân cuûa HÑGMVN vaøo thaùng 4.2021 taïi Nha Trang, do taùc giaû ghi laïi.

[35] Marie Fiat Traàn Thò Tuyeát Mai, Söù maïng lieân tuïc cuûa Chuùa Gieâsu, theo quan ñieåm cuûa Ñöùc cha Lambert de la Motte (1624-1679) vaø coâng cuoäc canh taân vieäc Phuùc AÂm hoùa taïi Chaâu AÙ, 2018, tr. 22. 454.

[36] P. Lambert de la Motte, Abreùgeù de Relation (Giaûn yeáu kyù söï), AMEP, T. 121, tr. 759.

[37] Theo Cha Maurice Vidal vaø Cha Laurent Villemin, hai chuyeân vieân Giaùo hoäi hoïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Paris: Giaùo hoäi Vieät Nam ñöôïc chính thöùc hình thaønh vaøo ngaøy 09/09/1659 vôùi söï boå nhieäm hai Giaùm muïc ñaàu tieân Francois Pallu vaø Lambert de la Motte. Veà phöông dieän thaàn hoïc vaø Giaùo luaät, ngay khi hoäi ñuû ba yeáu toá : Tin Möøng, Thaùnh Theå vaø Giaùm muïc, luùc ñoù moät Giaùo hoäi ñòa phöông ñöôïc thaønh hình (Lumen Gentium 26 ; Giaùo luaät, ñieàu 368-369. 371,~1), (Marie Fiat, Veà vôùi coäi nguoàn Giaùo hoäi Vieät Nam, 2009, tr. 9-18).

+ Giuse Ñoã Maïnh Huøng

Giaùm muïc Gp. Phan Thieát

(Nguoàn: hdgmvietnam.com)

Back to Home Page