Ñöùc Cha Francois Pallu - Ngöôøi löõ haønh can tröôøng treân ñöôøng truyeàn giaùo.

Lm. Giuse Nguyeãn Vaên Dieãm

(WHÑ 01-03-2023) - May maén ñöôïc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Haø Noäi Giu-se Vuõ Vaên Thieân cho ñoïc moät soá taøi lieäu quyù giaù cuûa caùc söû gia thuoäc Hoäi Thöøa Sai Haûi Ngoaïi Paris (Missions Etrangeres de Paris [MEP]), ngöôøi vieát ñaõ ñöôïc khai saùng theâm raát nhieàu veà nhöõng naêm thaùng ñaày gian nan traéc trôû trong coâng cuoäc truyeàn giaùo treân queâ höông Vieät Nam thaân yeâu cuûa mình. Ñoàng thôøi, ngöôøi vieát cuõng caûm nhaän ñöôïc theá naøo laø tinh thaàn truyeàn giaùo ñích thöïc vaø nhaát laø taám loøng trung kieân, can tröôøng vaø quaûng ñaïi cuûa caùc vò Thöøa sai, ñaëc bieät laø cuûa hai vò Giaùm muïc Ñaïi dieän Toâng toøa ñaàu tieân cuûa mieàn Baéc vaø mieàn Nam Vieät Nam, Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc Cha Lambert de la Motte.

Vì giôùi haïn cuûa trang baùo, neân ngöôøi vieát chæ xin maïo muoäi chaám phaù laïi ñoâi neùt cuoäc ñôøi vaø tö töôûng cuûa Ñöùc cha Francois Pallu, vò Giaùm muïc Ñaïi dieän Toâng toøa cuûa mieàn Baéc Vieät Nam, maø suoát 28 naêm quaûn nhieäm, duø heát söùc khaùt mong nhöng ngaøi chöa ñöôïc moät laàn ñaët chaân ñeán. Baøi vieát phaàn lôùn chæ toùm löôïc laïi hai baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc cha Chappoulie, Giaùm muïc giaùo phaän Angers, taïi Chuûng vieän caùc vò Thöøa sai Haûi ngoaïi Paris, ngaøy 04 thaùng 3 naêm 1954 vaø cuûa Ñöùc cha Celse Costantini, Toång giaùm muïc hieäu toøa Theodosie, Thö kyù thaùnh boä Truyeàn giaùo taïi Ñaïi hoïc Gregorian, ngaøy 7 thaùng 12 naêm 1939.

* * *

Ngöôøi ta thöôøng ví: "Cuoäc soáng laø moät cuoán saùch voâ soá chöõ, moãi ngöôøi coù caùch ñoïc cuûa rieâng mình; cuoäc soáng laø moät taùch traø, moãi ngöôøi coù caùch thöôûng thöùc cuûa rieâng mình; vaø cuoäc soáng khoâng ñöôïc ñaùnh giaù baèng soá naêm ngöôøi ta soáng maø laø caùch hoï soáng trong nhöõng naêm ñoù". Vì theá, nhìn vaøo cuoäc soáng cuûa Ñöùc cha Francois Pallu, vò thöøa sai kieät xuaát mieàn Ñoâng AÙ, coù leõ chaúng neân nhìn vaøo con soá 58 naêm cuoäc ñôøi töông ñoái vaén voûi maø phaûi chieâm ngaém "Traùi tim lôùn hôn theá giôùi cuûa ngaøi vaãn coøn ñaäp trong nhöõng mieàn ñaát xa xoâi vieân mieãn vaø Tin Möøng ngaøi phaûi gieo vaõi nôi mieàn ñaát roäng lôùn bao la naøy nhö moät ngoïn löûa thieâu ñoát coõi loøng ñeán ñoä khoâng theå döøng laïi noåi"[1].

Thaät vaäy, traùi tim lôùn hôn theá giôùi vaø ngoïn löûa thieâu ñoát coõi loøng aáy ñaõ giuùp ngaøi vöôït qua bao ñau thöông, thöû thaùch, ñaõ ñöa ngaøi ñeán beán bình an sau nhöõng naêm daøi leânh ñeânh giöõa soùng gioù truøng kk,hôi cuûa moät cuoäc ñôøi heát söùc phong phuù nhöng cuõng voâ cuøng nghòch lyù cuûa ngöôøi con loãi laïc thaønh Tours, 396 naêm veà tröôùc.

I. Cuoäc Ñôøi Phong Phuù Vaø Nghòch Lyù

Ñöùc cha Francois Pallu, sinh ôû Tours vaø laø ngöôøi con thöù 10 trong moät gia ñình giaøu coù goàm 18 ngöôøi con. Ngay töø nieân thieáu, döôøng nhö ngaøi ñaõ höôùng chieàu veà nhöõng ñieàu thuoäc veà Chuùa. Khi coøn ôû Tours, caùc baïn beø cuûa cha meï ngaøi ñaõ nhaän thaáy nôi caäu beù "nhöõng thieân höôùng ñaëc bieät veà ñieàu laønh". Hoï ñaùnh giaù ngaøi laø "hieàn laønh, khoân ngoan, khieâm toán vaø ñaày loøng suøng moä khieán ngay töø ñoù ñaõ ñöôïc meänh danh laø ngöôøi nhaø Chuùa"[2]. Ít naêm sau, ngaøi laø vò kinh só treû nhaát cuûa kinh só ñoaøn nhaø thôø Saint-Martin taïi chính thaønh phoá noåi tieáng vôùi tieáng Phaùp "thuaàn khieát" nhaát trong caû nöôùc Phaùp naøy.

Hoïc xong trung hoïc taïi tröôøng caùc cha doøng Teân ôû Tours, Francois Pallu ñeán Paris ñeå hoaøn thaønh chöông trình thaàn hoïc. Taïi ñaây, ngaøi cuõng choïn soáng chung vôùi moät soá baïn cuøng chí höôùng theo ñuoåi lyù töôûng linh muïc hoaøn thieän nhö mình (hoäi Aa [Association des amis]) vaø ñöôïc thuï phong linh muïc taïi Paris vaøo thaùng 9 naêm 1650, vaøi tuaàn sau ngaøy sinh nhaät thöù 24 theo luaät ñònh.

Cha Bagot, moät tu só Doøng Teân, töøng coù vinh döï ñaøo taïo neân vò tuaãn ñaïo vinh quang Isaac Jogues ñaõ höôùng daãn loøng nhieät thaønh cuûa nhoùm baïn treû naøy. Vaø cuõng chính ngaøi, moät laàn nöõa, vaøo cuoái naêm 1652, ñaõ mang ñeán cho cha Francois Pallu vaø caùc baïn ñoàng haønh moät vò thöøa sai Doøng Teân vó ñaïi khaùc, cha Alexandre de Rhodes, ngöôøi ñaõ coáng hieán 20 naêm cuoäc ñôøi (1624-1645), cho coâng cuoäc truyeàn giaùo non treû taïi nöôùc An Nam vaø mieàn Baéc Kyø. Bò nöôùc Phaùp ngoan ñaïo cuûa vua Louis XIV thu huùt, cha Alexandre de Rhodes ñaõ ñeán ñoù ñeå tuyeån moä "nhöõng chieán só ñi khaép phöông Ñoâng chinh phuïc thaàn daân cho Vua Gieâ-su Ki-toâ"[3] vaø nhaát laø ñeå tìm caùc giaùm muïc seõ cheøo laùi nhöõng vuøng ñaát coâng giaùo non treû ôû Ñoâng Döông.

Phaûi nhaän thöïc laø döï aùn taùo baïo cuûa cha Alexander de Rhodes ñaày may ruûi vì nhöõng khoù khaên naûy sinh töø moïi phía. Ñaàu tieân laø ôû Chaâu AÙ, nôi caùc tu só ñang truyeàn giaùo töông ñoái ñoäc laäp, khoâng phaûi ai cuõng saün loøng chaøo ñoùn caùc vò giaùm muïc caû. Sau ñoù ñeán Boà Ñaøo Nha, khi vua chuùa luoân quyeát taâm duy trì quyeàn baù chuû cuûa mình treân toaøn boä vuøng Ñoâng AÁn maø caùc Ñöùc Giaùo hoaøng ñaõ nhöôïng quyeàn cho caùc tieân ñeá cuûa hoï vaøo cuoái theá kyû XV. Roài chính taïi Roâ-ma, nôi Boä Truyeàn giaùo do döï tröôùc con ñöôøng phaûi theo vaø khoâng daùm giao phoù cho ngöôøi Phaùp, vì nghe ñoàn laø daân toäc naøy thieáu tính kieân trì.

Cuoái cuøng laø taïi Phaùp, duø hôi thôû cuûa tinh thaàn truyeàn giaùo ñaõ ñöôïc thoåi leân nhöng chöa ai coù kinh nghieäm veà nhöõng chuyeán toâng ñoà vieãn xöù, chöa töøng coù moät con thuyeàn Phaùp naøo daùm caêng buoàm ñeán vuøng ñaát Chaâu AÙ huyeàn bí.

Tuy nhieân, qua nhöõng lôøi caàu nguyeän nhieät thaønh vaø lieân læ, qua loøng suøng kính khoâng ngôi vôùi Ñöùc Trinh Nöõ Maria vaø nhöõng vieäc haõm mình phaït xaùc cuõng nhö nhöõng ñoùng goùp doài daøo cuûa nhöõng ngöôøi haèng taâm haèng saûn, ôn treân ñaõ giuùp cho döï aùn taùo baïo aáy vöôït thaéng nhöõng trôû ngaïi choàng chaát naøy. Thaät theá, sau bao khoù khaên, cuoái cuøng ngaøy 29 thaùng 7 naêm 1658, Ñöùc giaùo hoaøng Alexandre VII ñaõ ra chieáu thö phong cha Francois Pallu laøm giaùm muïc vaø xöù Baéc Kyø ñöôïc chæ ñònh cho vieäc thöøa sai toâng ñoà cuûa ngaøi[4].

Ít ngaøy tröôùc khi ñöôïc taán phong trong haàm moä cuûa Vöông cung thaùnh ñöôøng thaùnh Pheâ-roâ taïi Roâ-ma, vò taân giaùm muïc hieäu toøa Heùliopolis ñaõ vieát trong nhaät kyù: "Toâi töï ñeà xuaát laøm neàn taûng cho mình nhöõng chaân lyù sau: moät Ki-toâ höõu ñích thöïc phaûi cheát cho moïi söï; ngöôøi aáy khoâng ñöôïc bieát ñeán ai theo xaùc thòt nöõa. Moät linh muïc cuûa Chuùa Gieâ-su Ki-toâ phaûi sieâu thoaùt khoûi moïi coâng vieäc traàn theá. Söï uûy thaùc maø toâi saép ñaûm nhaän cao caû vaø quyù giaù, lôùn lao vaø khoù khaên ñeán ñoä toâi khoâng ñöôïc boû soùt ñieàu gì ñeå hoøa hôïp vôùi nhöõng aân suûng toát laønh cuûa Thieân Chuùa"[5].

Töø luùc aáy cho ñeán khi truùt hôi thôû cuoái cuøng Ñöùc cha Francois Pallu haèng chuyeân taâm moät loøng vôùi cöông lónh naøy ñeán ñoä phaûi töø boû ngay caû vieäc thi haønh chöùc vuï toâng ñoà maø ngaøi haèng ao öôùc, vì maõi ñeán nhöõng tuaàn leã cuoái cuøng trong chöùc vuï, ngaøi môùi baét ñaàu ñöôïc ban pheùp theâm söùc cho caùc giaùo daân taïi Trung Hoa. Hôn nöõa, ngaøi rôøi boû queâ höông vaø chaâu AÂu ñeå ñi rao giaûng Phuùc AÂm ôû chaâu AÙ, nhöng thöïc teá ñôøi ngaøi laïi daønh ñeå ñi khaép theá giôùi. Thaät vaäy, vöøa môùi qua ñöôïc Ba Tö vaø AÁn Ñoä ñeå ñeán nhieäm sôû ôû Ñoâng Döông, ngaøi laïi phaûi taát taû ngöôïc ñöôøng trôû laïi Roâ-ma. Maát ba naêm ôû ñoù ñeå soaïn thaûo nhöõng taäp ghi nhôù trình leân Boä Truyeàn giaùo, sau ñoù laïi ra söùc giaûi thích taïi Paris, trong ngoâi nhaø ôû ñöôøng du Bac (Rue du Bac) thay cho nhöõng linh muïc maø ngaøi laøm ngöôøi ñaïi dieän, vieäc chu caáp nhaân söï vaø tieàn baïc, tình traïng khoán khoù vaø ñaùng thöông cuûa caùc coâng vieäc truyeàn giaùo taïi Ñoâng AÁn. Ngoaøi ra, ngaøi coøn phaûi tìm caùch lieân laïc vôùi oâng Colbert, vò boä tröôûng quyeàn theá cuûa ñöùc vua, vaø nhöõng nhaân vaät coù theá giaù trong trieàu ôû Versailles ñeå taùc ñoäng ñeán tinh thaàn cuûa Ñöùc vua sao cho coù lôïi cho coâng cuoäc truyeàn giaùo vieãn xöù lieàu lónh cuûa mình.

Ba naêm nöõa troâi qua trong chuyeán trôû veà daøi nhö baát taän baèng ñöôøng bieån, vôùi nhöõng chuyeán döøng chaân baét buoäc vì gioâng baõo vaø dòch beänh taïi Phaùo ñaøi Dauphin treân ñaûo Madagascar, taïi Surat thuoäc mieàn Taây AÁn[6]. Cuoái cuøng, vaøo thaùng 5 naêm 1673, taïi thuû ñoâ cuûa Vöông quoác Xieâm, nôi ñaõ trôû thaønh chaëng döøng chaân cho caùc linh muïc Phaùp treân ñöôøng truyeàn giaùo, Ñöùc cha Francois Pallu cuõng ñöôïc gaëp laïi vò ñoàng nghieäp cuûa mình laø Ñöùc cha Pierre Lambert de la Motte ñang phuï traùch vieäc truyeàn giaûng Phuùc AÂm ôû Nam Kyø.

Vò Ñaïi dieän Toâng Toøa, maëc duø heát söùc noùng loøng ñöôïc ñeán Thaêng Long, nhieäm sôû cuûa mình, nhöng Chuùa Quan Phoøng, haún muoán thöû thaùch loøng sieâu thoaùt cuûa vò chuû chaên haèng khao khaùt caùc linh hoàn naøy. Vì theá, con taøu ñònh meänh maø ngaøi böôùc xuoáng vaøo muøa heø naêm 1674 ñeå ñeán Baéc Kyø thaân yeâu, sau moät côn baõo khuûng khieáp, ñaõ neùm ngaøi leân bôø bieån Philippines. Nhaø caàm quyeàn Taây Ban Nha luùc ñaàu ñaõ giam giöõ ngaøi ôû Manila roài sau môùi quyeát ñònh göûi ngaøi ñeán Madrid ñeå töï bieän hoä tröôùc Hoäi ñoàng AÁn Ñoä. Theá laø möôøi taùm thaùng leânh ñeânh treân Thaùi Bình Döông roài baêng qua Meùxico, ñeán Ñaïi Taây Döông ñeå cuoái cuøng leân bôø taïi Cadix. Chính phuû Taây Ban Nha ñaõ traû töï do cho vò Ñaïi dieän ngöôøi Phaùp, nhöng Roâ-ma laïi yeâu caàu Ñöùc cha coù maët. Theá laø maát theâm ba naêm ñeå Ñöùc cha Francois Pallu bieän hoä tröôùc Giaùo hoaøng Innocent XI vaø caùc hoàng y cuûa Boä Truyeàn giaùo, veà coâng vieäc cuûa mình maø thöïc ra chính laø coâng vieäc cuûa Toøa Thaùnh maø ngaøi laø vò ñaïi dieän chính thöùc. Ngaøi phaûi baûo veä töøng ly töøng tí, tröôùc nhöõng baûn vaên cöïc kyø khoù hieåu, tröôùc nhöõng aâm möu cuûa ngöôøi Boà Ñaøo Nha vaø söï ngoan coá cuûa moät soá nhaø truyeàn giaùo ñeán töø Lisbon.

Vaøo naêm 1680, sau khi chieán thaéng nhöõng ñoái thuû ôû Roâ-ma, luùc taùi xuaát hieän trong ngoâi nhaø ôû ñöôøng du Bac (Rue du Bac), Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ nhö moät cuï giaø, maëc duø môùi böôùc sang tuoåi 50. Thôøi gian ôû laïi Paris cuûa ngaøi cuõng chæ laø moät chuoãi daøi ñaéng cay vaø ñau khoå. Caùc vò ñôõ ñaàu vaø baïn höõu chæ coøn uûng hoä yeáu ôùt trong khi ngaøi phaûi ñaáu tranh vôùi Toång giaùm muïc Harlay de Champvallon vaø cha de la Chaise, vò giaûi toäi cuûa ñöùc vua. Thaäm chí chæ caàn moät khoaûnh khaéc böïc boäi cuûa vua Louis XIV thoâi, moïi coâng trình ñôøi ngaøi seõ ñoå soâng ñoå bieån.

Cuoái cuøng, moät tia naéng nhaït cuõng chieáu saùng nhöõng naêm thaùng cuoái cuûa cuoäc ñôøi phieâu laõng naøy. Naêm 1682, Ñöùc cha Francois Pallu ñeán Xieâm, sau ñoù xuoáng thuyeàn ñeán Trung Hoa, nôi Ñöùc Giaùo hoaøng vöøa giao cho ngaøi vieäc quaûn trò tinh thaàn caû moät vuøng ñaát roäng lôùn. Nhöõng teân cöôùp bieån baét giöõ vaø giam caàm thuyeàn ngaøi saùu thaùng taïi Ñaøi Loan (Formosa). Ngaøy 27 thaùng 1 naêm 1684, Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ caäp beán luïc ñòa, gaàn ñaûo Haï Moân (Amoy), Phuùc Kieán, laõnh ñòa Giaùm muïc cuûa mình. Taïi nôi ñaây, trong vuøng ñaát xa xoâi, heûo laùnh naøy, Ñöùc cha ñaõ duøng heát taøn löïc ñeå ñeán thaêm moät soá coäng ñoaøn Coâng giaùo nhoû, ban bí tích Theâm söùc cho caùc giaùo daân vaây quanh vaø cuoái cuøng, ngöôøi löõ haønh khoâng bieát meät moûi naøy cuûa Thieân Chuùa Töø Nhaân ñaõ keát thuùc cuoäc haønh trình löõ thöù vaøo ngaøy 29 thaùng 10 taïi laøng chaøi Mo-Yang nhoû beù, caùch nôi choân rau caét roán cuûa mình taän 9,793 km.

Toâi baên khoaên töï hoûi, do ñaâu maø Ñöùc cha Francois Pallu, duø phaûi neám traûi cuoäc ñôøi nghòch thöôøng vôùi ngaøn noãi gian truaân maø vaãn luoân giöõ ñöôïc cho mình loøng thanh thaûn vaø kieân trì nhaát möïc, ñoàng thôøi vaãn chaúng ngaïi ñeà xuaát nhöõng döï aùn taùo baïo, môùi meû maø maõi 300 naêm sau môùi thaønh hieän thöïc nhö vaäy? Coù nhieàu lyù do, nhöng quan troïng nhaát laø ngaøi ñaõ hoaøn toaøn sieâu thoaùt moïi thöù khoâng thuoäc veà söù maïng toâng ñoà cuûa mình. Ngaøi vieát cho baïn beø[7]: "Chuùng ta haõy töø boû moïi söï neáu muoán chieám ñöôïc taát caû. Ñaây laø bí quyeát cuûa ñôøi soáng thieâng lieâng, trong ñoù chuùng ta seõ chæ thaêng tieán khi bieát truùt boû khoûi loøng mình moïi tình caûm khoâng thuoäc veà Chuùa. Boån phaän cuûa chuùng ta laø phaûi boû mình vaø khoâng ñöôïc luøi böôùc tröôùc nhöõng gian lao, khoù khaên khi Thieân Chuùa baøy toû thaùnh yù Ngöôøi cho chuùng ta" ñoàng thôøi "phaûi chuùc tuïng Thieân Chuùa veà moïi söï vaø toân thôø söï Quan Phoøng cuûa Ngöôøi trong moïi bieán coå, duø vôùi ta, chuùng xem ra ñaùng buoàn ñeán ñaâu ñi nöõa"[8].

Ñaõ xaùc quyeát nhö vaäy neân vò Giaùm muïc Heùliopolis haèng nuoâi döôõng tinh thaàn caàu nguyeän, moät ñaëc ñieåm raát saâu saéc cuûa loøng ñaïo ñöùc nôi caùc linh muïc ngöôøi Phaùp theá kyû XVI. "Toâi tin chaéc raèng moät vò thöøa sai seõ chaúng bao giôø laøm ñöôïc gì cho baûn thaân cuõng nhö ngöôøi khaùc neáu khoâng phaûi laø ngöôøi caàu nguyeän"[9]. Thaäm chí, ngaøi coøn thuù nhaän vôùi Ñöùc cha Lambert de la Motte: "Toâi ñaõ chaúng luoáng coâng khi daønh ra hai giôø moãi saùng tröôùc maët Chuùa maø khoâng nghó gì khaùc ngoaøi chính Ngöôøi"[10]. Khi ñaõ soáng moãi ngaøy trong tình thaân maät vôùi Chuùa ngay töø saùng sôùm, thì khoâng coù lyù do gì maø Ñöùc cha Francois Pallu laïi chaúng hoaøn toaøn ngoan ngoaõn tuaân theo caùc meänh leänh töø Trôøi cao. Vaø chính nhôø theá maø treân nhöõng cung ñöôøng ñaày raãy hieåm nguy cuûa cuoäc soáng löõ haønh vôùi bao baát ngôø ñeo baùm, ngaøi vaãn luoân bieát caùch nhaän ra baøn tay cuûa Thieân Chuùa höôùng daãn mình: "Quaû thaät, coù baøn tay Thieân Chuùa phuø trôï con (Etenim manus Domini erat cum illo)"[11].

Vaø chính döôùi söï phuø trôï vaø höôùng daãn cuûa baøn tay thieâng lieâng quyeàn naêng aáy, Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ trôû neân moät khí cuï saéc beùn vaø thoâng minh, moät chieán só can tröôøng trong vieäc canh taân coâng cuoäc truyeàn giaùo vó ñaïi naøy.

II. Ngöôøi Canh Taân Vieäc Truyeàn Giaùo

Thaùnh boä Truyeàn giaûng Tin Möøng, ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Gheâ-goâ-ri-oâ XV thaønh laäp vaøo naêm 1622 nhaèm haïn cheá söï can thieäp voâ lyù cuûa caùc theá löïc thöïc daân vaø ñöa ra caùc bieän phaùp khaéc phuïc caàn thieát tröôùc nhöõng laïm duïng vaø baát caäp khaùc nhau trong vieäc truyeàn giaùo. Ñöùc cha Francois Ingoli (1622-1649), vò Thö kyù tieân khôûi cuûa Boä Truyeàn giaùo ñaõ vaïch ra moät chöông trình caûi caùch saâu roäng duø phaûi ñaáu tranh khoác lieät. Ñoù laø: quyeàn töï quyeát trong vieäc truyeàn giaùo vaø ñöôïc baûo ñaûm nhôø vaøo haøng giaùo só baûn xöù. Muïc tieâu cuûa vieäc truyeàn giaùo khoâng phaûi laø AÂu hoùa caùc luïc ñòa khaùc, maø chæ laø Ki-toâ hoùa hoï, vì theá phaûi heát söùc toân troïng caùc ñaëc ñieåm quoác gia vaø quyeàn töï chuû cuûa hoï.

Vaø Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ xuaát hieän nhö moät khí cuï saéc beùn vaø thoâng minh ñöôïc Thieân Chuùa quan phoøng löïa choïn cho cuoäc caûi caùch maø Boä Truyeàn giaùo ñang chuû tröông naøy. Laø nhaân vaät chính cuûa boä phim truyeàn giaùo vó ñaïi, Ngaøi haêng haùi ñöùng veà phía Giaùo hoäi choáng laïi caûnh ñoäc quyeàn chính trò tröôùc coâng trình thieâng lieâng naøy. Tinh thaàn saùng suoát thieân baåm, tính khí haøo phoùng vaø nhieät thaønh, caûm thöùc saâu xa veà thieâng lieâng vaø loøng taän tuïy ñoái vôùi Toøa Thaùnh, ñöùc tin tinh tuyeàn vaø loøng baùc aùi toâng ñoà, loøng kieân ñònh ñöôïc trui reøn trong gioâng baõo, söï aám aùp chaân thaønh cuõng nhö loøng thaáu caûm khoân ngoan veà con ngöôøi vaø söï vieäc, tính haêng say hoaït ñoäng khoâng moûi meät: nhöõng phaåm chaát ñaëc bieät naøy ñaõ giuùp Ñöùc cha Francois Pallu trôû thaønh nhaø laõnh ñaïo kieät xuaát ñoàng thôøi vieát neân moät taùc phaåm vöôït thôøi ñaïi vaø sinh hoa keát traùi maõi maõi, mang ñaäm daáu aán töø bi cuûa Thieân Chuùa.

Chöông trình cuûa ngaøi khoâng phaûi laø Taây Ban Nha, cuõng chaúng phaûi Boà Ñaøo Nha, hay Phaùp maø laø Roâ-ma, nghóa laø toâng truyeàn. Ngaøi ñaõ vieát cho nhöõng nhaø truyeàn giaùo cuûa Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi môùi ñöôïc thaønh laäp: "Chuùng ta haõy tìm caùch ñeå luoân ñöôïc keát hôïp vôùi Thieân Chuùa qua Chuùa Gieâ-su Kitoâ, Chuùa chuùng ta vaø qua Giaùo hoäi, hieàn theâ cuûa Ngaøi, Ngöôøi maø chuùng ta phaûi luoân toû ra toân kính saâu xa vôùi tình con thaûo vaø vaâng lôøi trieät ñeå".

Vaøo ñeâm tröôùc khi qua ñôøi, Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ vieát tôø di chuùc thieâng lieâng tuyeät haûo cuûa mình, trong ñoù ngaøi tuyeân boá: "Moät yù nghó an uûi toâi khi lìa boû ñôøi naøy, ñoù laø cheát trong ñöùc tin Coâng giaùo vaø söï phuïc vuï Giaùo Hoäi".

Nhö vaäy, ta coù theå toùm taét phöông caùch laøm vieäc giaûn dò nhöng saâu saéc cuûa ngaøi: ñôøi soáng noäi taâm chuaån bò vaø giaûi thích cho ñôøi soáng hoaït ñoäng beân ngoaøi. Lôøi caàu nguyeän ñi tröôùc, haønh ñoäng theo sau.

Boái caûnh truyeàn giaùo thôøi Ñöùc cha Francois Pallu

Vaøo theá kyû 16, sau nhöõng khaùm phaù lôùn lao veà theá giôùi, caùc chính phuû muoán ñieàu khieån coâng vieäc cuûa caùc vò thöøa sai. Chöông trình truyeàn giaùo ñôn sô, phoùng khoaùng thôøi caùc thaùnh toâng ñoà bò thay theá baèng chuû nghóa truyeàn giaùo ñeá quoác naëng neà vaø phöùc taïp, chuû nghóa ñeá quoác chính trò cuûa caùc quoác gia Coâng giaùo thuû cöïu, chuû nghóa ñeá quoác cuûa caùc hoïc vieän toân giaùo khaùc nhau.

Trong cuoán Lòch söû giaùo khoa cuûa mình veà vieäc truyeàn giaùo taïi Bombay, cha Hull, SJ vieát: "Coâng cuï ñöôïc ngöôøi Boà Ñaøo Nha söû duïng trong vieäc choáng laïi Giaùo hoäi raát khaùc vôùi jus patronatus (quyeàn baûo trôï), noù ñaõ bieán thaønh regium placitum (phong kieán) ñöôïc hoï xem nhö quyeàn coá höõu daønh cho Nhaø nöôùc. Trong hình thöùc phaùt trieån, noù trôû thaønh tham voïng cuûa Nhaø Nöôùc trong vieäc kieåm duyeät caùc saéc phong, chieáu thö, saéc leänh, chæ thò cuûa Giaùo hoaøng ñöôïc truyeàn ñaït cho caùc giaùm muïc hoaëc giaùo só, ñeán möùc, neáu khoâng coù chöõ kyù cuûa Ñöùc vua, chuùng khoâng theå ñöôïc giôùi thieäu, chaáp nhaän, xuaát baûn hoaëc ñöa vaøo thöïc thi caùch hôïp phaùp trong phaïm vi cuûa Vöông quoác. Neáu baát kyø taøi lieäu naøo keå treân ñeán ñöôïc ñích maø khoâng coù söï ñoàng yù cuûa hoaøng gia, thì caùc giaùm muïc, giaùo só vaø tín höõu phaûi coi noù laø voâ hieäu, voâ giaù trò vaø coi nhö khoâng coù".

Ñaõ nhö theá thì chaúng theå noùi ñeán haøng giaùo só baûn xöù, bao goàm caû giaùm muïc, moät caùch ñuùng nghóa ñöôïc. Vaø caùc linh muïc baûn xöù, nhöõng ngöôøi maø caùc nhaø truyeàn giaùo ngoaïi quoác coi laø moät nhu caàu caáp baùch, chæ laø nhöõng phuï taù haïng hai. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ khieán taâm hoàn vó ñaïi cuûa Thaùnh Phanxicoâ Xavieâ ñau buoàn. Ngaøi baét ñaàu coâng vieäc cuûa mình ôû AÁn Ñoä baèng caùch loâi keùo nhöõng ngöôøi Boà Ñaøo Nha trôû laïi vôùi cuoäc soáng Coâng giaùo hôn. Trong böùc thö ñeà ngaøy 26 thaùng 1 naêm 1549 göûi Ñöùc vua Boà Ñaøo Nha, ngaøi ñaõ ñau ñôùn thoát leân: "Thöa Ñöùc vua, khi bieát ñieàu ñang xaûy ra, toâi khoâng coøn hy voïng taïi AÁn Ñoä ngöôøi ta seõ tuaân theo caùc meänh leänh vaø chæ thò ñöôïc göûi ñeán nöõa. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi ñi, nhö moät keû chaïy troán, ñeán Nhaät Baûn, ñeå khoâng bò laõng phí thôøi gian". AÁy theá maø, theo nhöõng giôùi haïn ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Alexandre VI aán ñònh vaø nhöõng khaùm phaù cuûa caùc nhaø haøng haûi Boà Ñaøo Nha taùo baïo, Vieãn Ñoâng naèm döôùi söï baûo trôï cuûa Boà Ñaøo Nha.

Söù giaû cuûa tö töôûng Roâ-ma

Trong boái caûnh aáy, khuoân maët duõng caûm cuûa Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Lambert de la Motte, ñaõ noåi baät vaø toûa saùng nhö nhöõng söù giaû vaø ngöôøi baûo veä tö töôûng cuûa Roâ-ma.Thaùnh Gio-an Kim khaåu töøng noùi: "Moät ngöôøi lính khoán khoå laø ngöôøi muoán chieán thaéng maø khoâng caàn chieán ñaáu, muoán ca khuùc khaûi hoaøn maø khoâng caàn ñaáu tranh" (Sermo de Martyribus). Ñöùc cha Francois Pallu khoâng phaûi laø moät ngöôøi lính nhaùt ñaûm, nhöng laø moät ngöôøi lính duõng caûm cuûa Chuùa Kitoâ. Ngaøi ñaõ duõng caûm chieán ñaáu baèng Ñöùc tin, moät caùch thaän troïng nhöng can ñaûm, hieán daâng caû cuoäc ñôøi mình cho lyù töôûng toâng ñoà cao caû nhaát.

Nhöõng ñieåm noåi baät trong coâng vieäc vó ñaïi cuûa ngaøi, ñaõ thöïc söï taïo neân moät cuoäc canh taân truyeàn giaùo döôùi danh nghóa cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng, coù theå ñöôïc toùm taét thaønh boán ñieåm sau:

1/ Thaønh laäp caùc ñaïi dieän toâng toøa chæ phuï thuoäc Toøa thaùnh

Caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa naøy khoâng phaûi laø nhöõng giaùm muïc chính toøa maø laø hieäu toøa, nhöõng giaùm muïc cö truù taïi vuøng löông daân. Ñöôïc goïi laø caùc Ñaïi dieän Toâng toøa vì caùc ngaøi ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng boå nhieäm caùch töï do vaø ñeán nhöõng nôi ngaøi cöû hoï ñi vôùi tö caùch laø ñaïi dieän cuûa mình. Hoï khoâng ñöôïc höôûng caùc chöùc vò bình thöôøng nhö caùc giaùm muïc chính toøa, nhöng ñöôïc nhaän moät soá quyeàn haïn töø Ñöùc Giaùo hoaøng.

Vôùi caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa, Toøa thaùnh taïo ra moät nhaân vaät môùi theo giaùo luaät, khoâng ñònh tröôùc theo nhöõng saéc phong aân ban nhöõng ñaëc quyeàn daønh cho caùc vua Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha. Do ñoù, caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa seõ coù theå ñeán nhöõng nôi maø Ñöùc Giaùo hoaøng cöû ñi, maø khoâng caàn phaûi qua Taây Ban Nha hoaëc Boà Ñaøo Nha vaø seõ chæ phaûi traû lôøi vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng veà nhöõng vieäc mình laøm.

Ñöùc cha Francois Pallu, Ñöùc cha Lambert de la Motte vaø Ñöùc cha Cotolendi ñi ñeán Ñoâng Döông maø khoâng qua Boà Ñaøo Nha, baát chaáp söï noåi giaän cuûa nhöõng ngöôøi baûo veä cô cheá Baûo hoä (Patroado). Trong nhöõng coâng vieäc khoù khaên cuûa mình, caùc ngaøi luoân höôùng veà ngai toøa cuûa thaùnh Pheâ-roâ vaø can ñaûm toá caùo vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng nhöõng hoaït ñoäng truyeàn giaùo nhuoám maàu chính trò. "Ñieàu khieán traùi tim con tan naùt, Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ vieát cho Ñöùc Giaùo hoaøng Clement X vaøo naêm 1675, laø chöùng kieán vieäc ngöôøi ta xem thöôøng Toøa thaùnh vaø chaø ñaïp döôùi chaân caùc quyeàn bính thieâng lieâng nhaát".

Moät loøng theo tö töôûng Roâ-ma, Ñöùc cha Francois Pallu ñaõ thaønh laäp Hoïc vieän truyeàn giaùo ôû Paris, khoâng phaûi vôùi tö caùch moät doøng tu, maø laø moät hieäp hoäi cuûa caùc linh muïc trieàu.

Vì vaäy, giöõa caùc Hoäi Truyeàn giaùo, chæ coù moät ngöôøi ñöùng ñaàu laø vò Giaùm muïc, ngöôøi phuï thuoäc tröïc tieáp vaø duy nhaát vaøo Roâ-ma. Trong quy cheá cuûa Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi Paris, chuùng ta thaáy lôøi khaúng ñònh tuyeät vôøi naøy: "Caùc thaønh vieân cuûa Hoäi, ñöôïc Vò Ñaïi dieän cuûa Chuùa Gieâ-su Ki-toâ sai ñi vaø höôûng töï nôi ngaøi moïi quyeàn taøi phaùn cuûa mình, seõ tuyeân xöng nieàm toân troïng vaø gaén boù chaân thaønh vôùi ngaøi, trong moïi tröôøng hôïp, luoân chöùng toû vôùi ngaøi loøng phuïc tuøng vaø vaâng lôøi roõ raøng, seõ heát söùc nhieät thaønh ñeå uy quyeàn toâng ñoà cuûa ngaøi ñöôïc nhìn nhaän vaø duy trì khaép nôi".

2/ Heát loøng toân troïng nhöõng daân toäc ñöôïc laéng nghe Tin Möøng

Thaùnh Pheâ-roâ, trong thö thöù nhaát cuûa ngaøi, ñaõ neâu cao nguyeân taéc truyeàn giaùo vó ñaïi: "Ñöøng laáy quyeàn maø thoáng trò nhöõng ngöôøi Chuùa ñaõ trao cho anh em" (1 Pr 5,3). Thaùnh Phao-loâ ñaõ aùp duïng vaø khai trieån nguyeân taéc naøy baèng göông soáng vaø lôøi noùi: "Toâi ñaõ trôû thaønh noâ leä cuûa moïi ngöôøi, haàu chinh phuïc theâm ñöôïc nhieàu ngöôøi" (1 Cr 9,19). "Ñieàu toâi tìm kieám khoâng phaûi laø cuûa caûi cuûa anh em, maø laø chính anh em" (2 Cr 12,14).

Thaùnh boä Truyeàn giaùo, trong Höôùng daãn ñaùng khaâm phuïc naêm 1659 göûi cho caùc vò Ñaïi dieän Toâng toøa cuûa Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi, ñaõ taùi xaùc nhaän caùch tuyeät vôøi khaùi nieäm seõ laø cô sôû cuûa moïi hoaït ñoäng truyeàn giaùo naøy, vaø khaúng ñònh ñieàu ñoù khi chuû nghóa ñeá quoác chính trò vaø toân giaùo ñang chieám öu theá trong coâng cuoäc Truyeàn giaùo. Caùc Ñöùc cha Francois Pallu vaø Lambert de la Motte (Cotolendi ñaõ cheát trong chuyeán ñi), ôû Vieãn Ñoâng, laø nhöõng ngöôøi duõng caûm baûo veä meänh leänh naøy choáng laïi moïi nguyeân taéc truyeàn giaùo vaøo thôøi ñoù; caùc ngaøi laø nhöõng ngöôøi lính ngoaøi tieàn tuyeán, can ñaûm vaø caûnh giaùc trong chieán haøo cuûa Ñöùc tin.

Ba theá kyû ñaõ troâi qua keå töø ngaøy Toâng huaán naøy ñöôïc ban haønh, Ñöùc Giaùo hoaøng Pioâ XII, trong trieàu ñaïi veû vang cuûa mình, ñaõ laëp laïi trong Thoâng ñieäp ñaùng ngöôõng moä cuûa ngaøi nhöõng nguyeân taéc tuyeät vôøi aáy: "Giaùo hoäi cuûa Chuùa Kitoâ, ñaõ heát söùc trung thaønh löu giöõ kho taøng Khoân ngoan thieâng lieâng, khoâng theå nghó ñeán vieäc phaù huyû hoaëc haï giaù nhöõng ñaëc tính ñaëc bieät maø moãi daân toäc, vôùi loøng suøng moä thieát tha vaø nieàm kieâu haõnh deã hieåu, ñaõ baûo veä vaø coi nhö moät gia saûn quyù giaù. Moïi ñieàu maø, trong vieäc söû duïng hay phong tuïc, khoâng gaén boù beàn chaët vôùi nhöõng sai laàm veà maët thieâng lieâng, seõ luoân phaûi ñöôïc xem xeùt moät caùch nhaân töø vaø neáu coù coù theå, seõ caàn ñöôïc baûo veä vaø khích leä ". Ñoù laø tieáng noùi cuûa Chaân lyù vónh cöûu: Ñaáng keá vò thöù 262 cuûa thaùnh Pheâ-roâ ñaõ tuyeân boá gioáng heät vò Giaùo hoaøng ñaàu tieân. Nhieàu theá kyû ñaõ troâi qua: nhöõng sai leäch caù bieät cuûa vieäc truyeàn giaùo khoâng coøn nöõa; caùc nöôùc traàn gian ñaõ thay ñoåi; nhöng Giaùo hoäi vaãn toàn taïi vaø môû roäng voøng tay cuûa mình vôùi toaøn theå nhaân loaïi.

3/ Ñaøo taïo haøng Giaùo só baûn xöù ñeå thieát laäp haøng giaùo phaåm ñòa phöông

Ñaây laø öôùc mô duõng caûm cuûa Ñöùc cha Francois Pallu vaø coù theå noùi, laø yù töôûng kieân ñònh, laø neàn taûng trong cô caáu cuûa ngaøi. Ngaøi hieåu raèng ñieàu naøy coù nghóa laø ñöa vieäc Truyeàn giaùo trôû laïi vôùi caùc phöông phaùp cuûa caùc thaùnh toâng ñoà, ñoàng thôøi giaûi quyeát moïi khoù khaên choàng chaát sau naøy trong coâng vieäc truyeàn giaùo.

Töø cuoäc yeát kieán ñaàu tieân cuûa Ñöùc cha Francois Pallu vaø caùc baïn ñoàng haønh vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Alexandre VII vaøo naêm 1657, vaán ñeà haøng giaùo só baûn xöù ñaõ ñöôïc neâu leân moät caùch roõ raøng. Ngay sau ñoù, Boä Truyeàn giaùo ñaõ trao cho Ñöùc cha Francois Pallu vaø hai vò ñoàng nghieäp cuûa ngaøi nhöõng chæ daãn chính xaùc naøy:

"Lyù do quan troïng nhaát thuùc ñaåy Thaùnh Boä naøy göûi caùc hieàn huynh laø nhöõng giaùm muïc ra ñi, ñoù laø ñeå caùc hieàn huynh duøng moïi caùch vaø moïi phöông theá ñeå chaêm lo cho nhöõng ngöôøi treû aáy, giuùp hoï coù khaû naêng trôû thaønh linh muïc vaø ñöôïc caùc hieàn huynh truyeàn chöùc cho".

Khuyeán nghò naøy ñöôïc coi laø muïc ñích chính vaø neàn taûng cho caùc quy cheá cuûa Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi Paris. Vaø vaán ñeà, khoâng phaûi laø veà moät haøng giaùo só baûn xöù phuï giuùp cho caùc nhaø truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi, maø laø moät haøng giaùo só hoaøn chænh vôùi haøng giaùm muïc. "Ñeå hình thaønh ôû moãi quoác gia, chuùng ta ñoïc thaáy trong baøi ñaàu tieân veà Quy cheá cuûa Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi, moät haøng giaùo só coù cuøng moät phaåm traät nhö Chuùa Gieâ-su Ki-toâ vaø caùc Toâng ñoà ñaõ thieát laäp trong Giaùo hoäi".

"Moïi ngöôøi thôï cuûa Phuùc AÂm thuoäc Hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi ñeàu phaûi hieåu raèng muïc ñích vaø boån phaän chính cuûa mình laø coå gaéng ñaøo taïo moät haøng giaùo só baûn xöù taïi nôi mình laøm vieäc ngay khi coù ñuû soå Ki-toâ höõu ñeå hình thaønh neân moät Giaùo hoäi vaø coù theå choïn ra caùc linh muïc töø ñoù. Ñöôïc thaám nhuaàn tinh thaàn toâng ñoà thöïc söï vaø khoâng quan taâm ñeán ñieàu gì khaùc hôn laø ñaïo thaùnh, khi thaáy haøng giaùo só ñöôïc hình thaønh khoâng coøn caàn ñeán söï hieän dieän vaø chaêm soùc cuûa mình nöõa, hoï seõ saün loøng vui veû giao laïi moïi cô sôû vaø ruùt lui ñeán nôi khaùc laøm vieäc, neáu Toøa thaùnh thaáy phuø hôïp".

Trong hoài kyù vaø nhöõng laù thö göûi caùc nhaø truyeàn giaùo vaø cho boä Truyeàn giaùo, Ñöùc cha Francois Pallu thöôøng trôû laïi vaán ñeà haøng giaùo só baûn xöù khi cho thaáy söï caàn thieát tuyeät ñoái cuûa hoï. Naêm 1678, trong moät laù ñôn göûi boä Truyeàn giaùo, ngaøi giaûi thích töôøng taän suy nghó cuûa mình veà vieäc phong chöùc cho caùc giaùm muïc baûn xöù taïi caùc xöù truyeàn giaùo. Ngaøi vieát: "Caùc nöôùc seõ thaáy Hoäi thaùnh toân troïng ñaát nöôùc cuûa hoï; caùc vua chuùa tin raèng caùc vò thöøa sai, nuùp boùng toân giaùo, muoán xaâm chieám nöôùc hoï vaø baét hoï phuïc tuøng caùc vò vua cuûa chaâu AÂu, seõ heát nghi ngaïi. Maø ta bieát nhöõng nghi ngaïi naøy ñaõ khieán raát nhieàu nôi Truyeàn giaùo ñang heát söùc höng thònh bò huyû hoaïi hoaøn toaøn. Ñieàu chaéc chaén, nhö con coù theå tieân ñoaùn trong nhöõng böôùc khôûi ñaàu naøy, laø trong caùc mieàn Truyeàn giaùo aáy coù nhöõng linh muïc xöùng ñaùng laø giaùm muïc". Ñöùc cha Francois Pallu keát luaän baèng vieäc ñeà nghò Boä Truyeàn giaùo boå nhieäm boán giaùm muïc baûn xöù cho Baéc Kyø, hai cho Nam Kyø vaø saùu cho Trung Quoác. Cuoái cuøng, ngaøi khuyeân neân göûi nhöõng ngöôøi treû tuoåi baûn xöù ñeán tröôøng Urbain.

Chaáp nhaän nhöõng ñeà nghò cuûa ngaøi, Toøa thaùnh ñaõ choïn vò giaùm muïc Trung hoa ñaàu tieân doøng Ña Minh teân laø Greùgoire Lo. Quaû thaät, taàm nhìn cuûa Ñöùc cha Francois Pallu vaø ngöôøi baïn ñoàng haønh ñaùng kính cuûa ngaøi laø Ñöùc cha Lambert de la Motte vöôït haún quan nieäm veà truyeàn giaùo hoïc ñeá quoác thôøi caùc ngaøi!

4/ Tinh thaàn toâng ñoà nôi caùc nhaø truyeàn giaùo

Vaøo thôøi kyø taùi thieát Coâng giaùo sau Coâng ñoàng Tren-toâ, moät loaït caùc vò thaùnh ñaõ toûa saùng ôû phöông Taây: Pi-oâ V, Ignatio de Loyola, Philippe Neri, Charles Borromeo, Bellarmine, Francois de Sales, Canisius, Vincent de Paul, Theùreøse d'Avila , v.v... Song song vôùi nhöõng nhaø thuùc ñaåy vó ñaïi cuûa phong traøo phaûn-caûi caùch naøy, trong laõnh vöïc Truyeàn giaùo cuõng coù moät phong traøo taùi thieát khaùc. Vaø trong phong traøo naøy, giöõa voøng haøo quang cuûa Thaùnh Phanxicoâ Xavieâ vaø nhieàu nhaø truyeàn giaùo vó ñaïi khaùc, Ñöùc cha Francois Pallu vaø Lambert de la Motte chieám moät vò trí öu vieät vaø noåi baät.

Caùc vò giaùm muïc öu tuù naøy ñaõ hoaøn thaønh coâng vieäc toâng ñoà cuûa mình khi vieát cho Baéc Kyø moät cuoán saùch vaøng, gioáng nhö boä luaät Roâ-ma, veà ñöôøng höôùng truyeàn giaùo. Caùc ngaøi ñaõ caân nhaéc vaø bieân soaïn nhöõng chæ daãn ñaùng ngöôõng moä ñöôïc Boä Truyeàn giaùo chuaån y vaø sau ñoù ñaõ xuaát baûn döôùi danh nghóa cuûa Boä vôùi tieâu ñeà: Monita ad Missionarios S. C. de Propaganda Fide. Moät yù thöùc ñaày tinh thaàn Ki-toâ giaùo vaø Roâ-ma, vaø keát quaû cuûa moät kinh nghieäm daøy daïn, ñaõ khieán cuoán saùch nhoû naøy trôû thaønh cuoán chæ nam quyù giaù cho vieäc thaùnh hoùa caù nhaân caùc söù giaû Tin Möøng vaø phöông phaùp truyeàn giaùo.

Ngöôøi vieát tieåu söû Ñöùc cha Francois Pallu cho bieát, ñieåm ñaàu tieân nôi taäp saùch nhoû naøy laø söï thaùnh thieän cuûa nhaø truyeàn giaùo; muïc tieâu nhaém tôùi laø söï thaùnh thieän cuûa ngöôøi moân ñeä ngaøi, vò linh muïc baûn xöù. Keå töø ñoù, nhieàu taäp saùch cuøng theå loaïi ñaõ ñöôïc bieân soaïn nhöng taát caû ñeàu laáy caûm höùng töø vaên baûn ñaàu tieân vaø ñaùng ngöôõng moä naøy. Chaân phöôùc Gabriel Dufresse, ngöôøi ñieàu haønh vaø bieân soaïn vaøo naêm 1803 baûn vaên cuûa Coâng ñoàng mieàn Töù Xuyeân (Trung Quoác) ñaõ töøng tham khaûo Monita. Chính Ñöùc Toång Giaùm muïc Celse Costantini cuõng keå laïi laø naêm 1924, khi phaûi chuaån bò ñeà cöông cho Coâng ñoàng mieàn Trung Hoa ñaàu tieân, ngaøi cuõng ñaõ nhôø ñeán nhöõng kho taøng giaùo lyù cuûa Ñöùc cha Francois Pallu vaø Ñöùc cha Lambert.

Keát

Trong baøi "Tours vaø caùc nhaø Thöøa sai Haûi ngoaïi"[12], khi toùm taét cuoäc ñôøi phong phuù vaø nghòch lyù cuûa Ñöùc cha Francois Pallu, oâng Andreù Perrot coù vieát:

... Rôøi Taây phöông vaøo thaùng 3 naêm 1681. Sau cuoäc döøng chaân ôû Tours, ñeå caàu nguyeän treân moä song thaân, cuoái cuøng, ngaøi ñaõ ñaët chaân leân Trung Quoác vaøo thaùng 1 naêm 1684, sau moät naêm ôû laïi Xieâm. Duø ngaøi chæ môùi 58 tuoåi, nhöng nhöõng chuyeán vieãn haønh baèng ñöôøng boä cuõng nhö ñöôøng bieån, quaù khaéc nghieät vaøo thôøi ñieåm ñoù, ñaõ khieán ngaøi kieät söùc. Ngaøi qua ñôøi taïi Mo-Yang ngaøy 25 thaùng 10 naêm 1684. Vaø oâng keát luaän baèng caâu noùi bi traùng cuûa Dom Guy Oury, moät ngöôøi con thaønh Tours khaùc:

"Nhö vaäy, Ñöùc cha Pallu ñaõ daønh caû cuoäc ñôøi ñeå ñeán ñòa phaän cuûa mình vaø chæ ñeán ñoù ñeå cheát!" (Dom Guy Oury, Lòch söû toân giaùo ôû Touraine).

Nhöng coù thaät, Ñöùc cha Francois Pallu, ngöôøi löõ haønh can tröôøng treân ñöôøng truyeàn giaùo cuûa chuùng ta chæ ñeán ñoù ñeå cheát khoâng? Ngöôøi vieát khoâng tin nhö vaäy, maø thích nghó raèng ñeâm ñònh meänh ôû Mo-Yang vaøo thaùng 10 caùch nay 338 naêm aáy, laïi chính laø giaây phuùt maø ngöôøi con loãi laïc thaønh Tours naøy muoán nhaéc laïi theâm moät laàn, baèng caû cuoäc ñôøi vôùi toaøn theá giôùi, ñieàu mình ñaõ choïn löïa vaø ñaõ soáng: "Chuùng ta phaûi chuùc tuïng Thieân Chuùa veà moïi söï vaø toân thôø söï Quan Phoøng cuûa Ngöôøi trong moïi bieán coá, duø vôùi ta, chuùng coù veû ñaùng buoàn ñeán ñaâu ñi nöõa"[13]. Vaø khi noùi nhö vaäy, haún ngaøi khoâng queân lôøi Thaày Chí Thaùnh ñaõ noùi caùch nay gaàn 2,000 naêm: "Thaät, Thaày baûo thaät anh em, neáu haït luùa gieo vaøo loøng ñaát maø khoâng cheát ñi, thì noù vaãn trô troïi moät mình; coøn neáu cheát ñi, noù môùi sinh ñöôïc nhieàu haït khaùc" (Ga 12,24). Quaû thaät, haït luùa ñaõ muïc naùt taïi Mo-Yang aáy, sau hôn 300 naêm, ñaõ naûy sinh muoân ngaøn boâng haït treân khaép caùc caùnh ñoàng Truyeàn giaùo Vieät Nam vaø Trung Hoa hoâm nay.

(Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN, Soá 132 (Thaùng 11 & 12 naêm 2022)

- - - - - - - - - - -

[1] Feùnelon, Sermon pour la feâte de l'Epiphane, taïi nhaø nguyeän cuûa hoäi Thöøa sai Haûi ngoaïi ngaøy 6 thaùng 1 naêm 1633. Oeuvres, nhaø xuaát baûn Vives, Paris 1854, taäp IV, tr. 32.

[2] L. Baudiment, Francois Pallu, Principal fondateur de la Socieùteù desMissions- Etrangeøres (1626-1684), Paris, 1934, tr. 18

[3] H. Chappoulie, Rome et Missions d'Indochine au XVIIe sieøcle, Paris 1934, I, tr. 107

[4] Chieáu thö naøy cuõng boå nhieäm cha Lambert de la Motte laøm giaùm muïc Beùryte, Ñaïi dieän Toâng toøa Ñaøng trong (Nam kyø)

[5] L. Baudiment, Franeïois Pallu, tr. 53.

[6] Moät chuyeán ñi ñaày traéc trôû vaø hieåm nguy vì gioâng baõo, dòch beänh ñeán ñoä trong soá 100 thuyû thuû treân taøu luùc khôûi haønh, khi tôùi Surat, chæ coøn laïi 20 ngöôøi (xem Chuyeán ñi cuûa Ñöùc cha F. Pallu töø Port-Louis tôùi Bantam)

[7] L. Baudiment, Franeïois Pallu, tr. 400.

[8] Sñd., tr. 402

[9] Lettres de Mgr Pallu, A. Launay daãn giaûi, t. I, tr. 146.

[10] L. Baudiment, Francois Pallu, tr. 403

[11] Lc 1,66

[12] Courrier Francais du Dimanche, Un grand Tourangeau, Mgr Francois Pallu, 2 Octobre 1975

[13] Sñd., tr. 402

Back to Home Page