I. Thôøi gian Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc thieát laäp - Giaùo Hoäi Thôøi Söù Ñoà (Theá Kyû 1)

- Neáu Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc ñònh nghóa laø moät khoái tín höõu vaây quanh Chuùa Cöùu Theá vaø vaâng lôøi Ngöôøi, thì Giaùo Hoäi ñaõ coù töø khi boán daân chaøi: Pheâroâ vaø Anreâ, Giacoâbeâ vaø Gioan ñaùp lôøi môøi cuûa Chuùa Gieâsu boû thuyeàn löôùi taïi hoà Galileâ, ñi theo Chuùa Gieâsu ñeå trôû neân nhöõng ngö oâng "ñaùnh caù ngöôøi" (Mt 4,18-22).

- Theo caùc nhaø thaàn hoïc, Giaùo Hoäi ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi saùng ngaøy Chuùa Thaùnh Thaàn Hieän Xuoáng, khi thaùnh Pheâroâ vaø caùc Toâng ñoà ñöôïc traøn ñaày ôn Thaùnh Thaàn, maïnh daïn laøm chöùng nhaân veà söï Chuùa soáng laïi, leân Trôøi, tröôùc coâng chuùng töø boán phöông keùo veà nhaân ngaøy leã "Naêm Möôi" (Act 2, 1-4). Theo caùc nhaø hoä giaùo, Phuïc sinh vaø Hieän xuoáng laø hai söï kieän quan troïng trong vieäc khai sinh Giaùo Hoäi. Neáu Chuùa khoâng soáng laïi nhö lôøi tieân baùo, ngöôøi ta seõ khoâng tin lôøi Chuùa. Neáu Chuùa Thaùnh Thaàn khoâng ñeán, thì caùc Toâng ñoà, nhöõng chöùng nhaân cuûa Chuùa, sao coù theå bieán ñoåi töø ngöôøi moäc maïc heøn nhaùt thaønh nhöõng nhaø truyeàn giaùo can ñaûm haêng haùi, nhöõng nhaø hoä giaùo khoân ngoan thoâng minh ñöôïc.

- Nhöng caùc söû gia, vì chæ nhìn vaøo nhöõng söï kieän beân ngoaøi, coi Giaùo Hoäi laø moät thöïc theå xaõ hoäi vaø toân giaùo chaêm lo vieäc phöôïng thôø Thieân Chuùa vaø nghe theo lôøi giaùo huaán cuûa Chuùa Kitoâ, neân chæ chaáp nhaän Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù vaøo khoaûng saùu hay baûy naêm sau cuoäc töû naïn cuûa Chuùa Gieâsu, vaø söï thaønh laäp ñaõ ñöôïc ghi cheùp trong saùch Toâng ñoà Coâng vuï. Giaùo Hoäi thaønh laäp ñeå noái tieáp coâng cuoäc cuûa Chuùa Gieâsu ôû traàn gian, ban ñaàu cuõng ñaõ soáng vaø lôùn leân trong daân Chuùa keùn choïn vôùi nhöõng con ngöôøi coù moät truyeàn thoáng töø bao theá heä, ñeå töø ñaây baønh tröôùng khaép theá giôùi theo nhö yù muoán cuûa Chuùa: "Caùc con haõy ñi rao giaûng khaép muoân daân, laøm pheùp Röûa cho moïi ngöôøi nhaân danh Cha vaø Con vaø Thaùnh Thaàn, daïy cho hoï giöõ heát moïi ñieàu Ta ñaõ truyeàn cho caùc con" (Mt. 28,19-20).

2. Chuùa Gieâsu Ñaáng saùng laäp Giaùo Hoäi Coâng Giaùo - Giaùo Hoài Thôøi Phoâi Thai ôû Palestina

Töø khi laø moät daân toäc ñöôïc Thieân Chuùa keùn choïn, ngöôøi Do-thaùi, duø laø Phariseâu, Sañukeâ hay Asseni ñeàu mang trong mình söï troâng ñôïi Ñaáng Cöùu Theá. Cöù moãi laàn quoác gia hoï laâm nguy hoaëc daân chuùng rôi vaøo caûnh noâ leä, loøng troâng ñôïi laïi noåi leân maïnh meõ. Qua caùc thôøi ñaïi, nhôø söï nhaéc nhôù cuûa caùc Tieân tri, hoï caøng yù thöùc roõ reät hôn veà choïn löïa maø Thieân Chuùa ñaõ giao öôùc vôùi Toå phuï hoï.

Luùc naøy soáng döôùi aùch Ñeá quoác La Maõ, loøng troâng ñôïi moät laàn nöõa bò kích ñoäng maõnh lieät. Döïa theo lôøi Tieân tri, hoï lyù luaän: "Thôøi gian troâng ñôïi ñaõ ñaày", Tieân tri Ñaniel ñaõ chaúng baûo laø sau 69 "tuaàn naêm", caùc ñau khoå cuûa Israel seõ chaám döùt vaø Nôi Cöïc Thaùnh seõ ñoùn nhaän Ñaáng Kitoâ ñoù sao? (Ñan 9,20-27). Ñaáng Cöùu Theá seõ laø ngöôøi theá naøo? Ngöôøi Do-Thaùi khi aáy khoâng coù moät quan nieäm roõ reät vaø coøn sai laàm nöõa. Soáng trong caûnh noâ leä aùp böùc, haàu heát hoï cho raèng Ñaáng Cöùu Theá seõ laø vò anh huøng cöùu quoác, trong tay coù caû traêm ngaøn binh só. Ngaøi seõ baùo thuø cho daân Ngaøi, "ñaäp tan caùc thuø ñòch nhö ñaäp bình goám". Ngaøi seõ thoáng trò muoân daân, môû ñaàu cho thôøi huy hoaøng cuûa Israel. Nhö vaäy, hoï ñaõ queân ñi lôøi Tieân tri Isaia noùi veà Chuùa Cöùu Theá seõ phaûi chòu ñau khoå vaø nhuïc nhaõ (Is 43).

Giöõa luùc daân Do-Thaùi noùng loøng mong ñôïi ñoù, Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ sinh ra ôû Beâlem xöù Giuñeâa, Trieàu vua Heâroâñeâ, cuõng laø thôøi Hoaøng ñeá Augustoâ vöøa ban haønh leänh kieåm tra daân soá trong caû thieân haï. Sau khi sinh ra ñöôïc ít laâu, thaùnh Giuse vaø Ñöùc Meï Maria ñem Chuùa Gieâsu ñi troán beân Aicaäp ñeå traùnh baøn tay tìm gieát cuûa Heâroâñeâ. OÂng naøy cheát, hai oâng baø ñöa Chuùa Gieâsu trôû veà queâ quaùn vaø soáng ñôøi aån daät ôû Nazareùt baèng ngheà thô moäc. Naêm 30 tuoåi, Chuùa Gieâsu baét ñaàu ñôøi soáng coâng khai, nhöng tröôùc ñaáy, Gioan ñaõ laøm Tieàn hoâ doïn ñöôøng cho Ngöôøi. Baét ñaàu Chuùa Gieâsu giaûng Phuùc AÂm ôû xöù Giuñeâa, toû ra cho daân chuùng bieát chính Ngöôøi laø Ñaáng Kitoâ caùc Tieân tri baùo tröôùc, nhöng hoï khoâng tin. Sau khi Gioan bò baét, Ngöôøi boû Giuñeâa sang xöù Galileâa, tieáp tuïc rao giaûng Nöôùc Trôøi, laøm nhieàu pheùp laï, chöõa ngöôøi beänh taät, cho keû cheát soáng laïi, xua ñuoåi quyû aùm... Tin Möøng cuûa Chuùa ñöôïc trình baøy nhaát laø trong baøi giaûng treân Nuùi. Ngöôøi ñem ñeán cho nhaân loaïi nguoàn haïnh phuùc thöïc söï, vaø luaät cuûa Ngöôøi laø luaät tình yeâu, moät tình yeâu môùi vaø hoaøn haûo.

Qua nhöõng baøi giaûng Duï Ngoân veà Nöôùc Trôøi, Chuùa Gieâsu cho chuùng ta bieát Tin Möøng vaø coâng cuoäc Cöùu Theá cuûa Ngöôøi khoâng haïn heïp trong vuøng Palestina, noù phaûi lan traøn ñi caùc nôi vaø qua moïi thôøi ñaïi, ñoù laø lyù do khieán Ngöôøi nghó ñeán vieäc laäp Giaùo Hoäi. Ngay töø khi ñôøi soáng coâng khai baét ñaàu, Chuùa Gieâsu ñaõ ñeå yù keâu goïi nhieàu moân ñeä. Ngöôøi choïn 12 Toâng ñoà, ban cho caùc oâng quyeàn chöõa beänh taät, tröø quyû aùm vaø sai ñi giaûng Tin Laønh ôû caùc mieàn xung quanh. Chuùa Gieâsu coøn ñaët Pheâroâ laøm Toâng ñoà tröôûng: "Con laø Pheâroâ, nghóa laø ñaù, Ta seõ xaây Giaùo Hoäi Ta treân ñaù naøy, duø quyeàn löïc hoûa nguïc tung ra cuõng khoâng theå phaù noåi. Ta seõ trao chìa khoùa Nöôùc Trôøi cho con. Ñieàu gì con caàm buoäc ôû döôùi ñaát, treân Trôøi cuõng caàm buoäc, vaø moïi ñieàu con thaùo côûi döôùi ñaát, treân Trôøi cuõng thaùo côûi" (Mt 18, 18-19).

Nghe lôøi Chuùa Gieâsu giaûng daïy, thaáy pheùp laï Chuùa Gieâsu laøm, daân chuùng tin theo raát ñoâng. Nhoùm Phariseâu thaáy mình bò maát aûnh höôûng, neân ghen gheùt Chuùa Gieâsu, nhaát laø hoï bò Chuùa Gieâsu vaïch traàn söï giaû hình vaø loái soáng caâu neä; bôûi vaäy hoï tìm caùch laøm haïi Chuùa Gieâsu. Caû nhoùm Sañukeâ cuõng lo ngaïi tröôùc aûnh höôûng cuûa Chuùa Gieâsu trong daân chuùng, hoï sôï Ngöôøi gaây phong traøo caùch maïng choáng La-maõ, maø hoï laø nhöõng tay sai trung thaønh.

Bieát raèng cuoäc töû naïn ñaõ gaàn ñeán, Chuùa Gieâsu loan baùo cho caùc Toâng ñoà bieát vaø doïn loøng caùc oâng ñoùn nhaän söï kieän ñoù. Dòp leã "Vöôït Qua" naêm cuoái cuøng, Chuùa Gieâsu leân Gieârusalem vaø ñöôïc daân chuùng ñoùn röôùc raát troïng theå, trong khi aáy nhöõng ñaøn anh laäp möu baét Ngöôøi. Ngaøy thöù naêm tröôùc leã "Vöôït Qua", Chuùa Gieâsu aên böõa Tieäc Ly, laäp pheùp Thaùnh Theå, cuõng ñeâm aáy Giuña boäi phaûn daãn lính ñeán baét Chuùa Gieâsu. Ñöùng tröôùc Coâng nghò Do-Thaùi (Sanheùdrin), Chuùa Gieâsu bò keát aùn töû hình; Toaøn quyeàn Philatoâ thaáy Ngöôøi voâ toäi muoán tha, nhöng vì nhaùt sôï tröôùc aùp löïc cuûa daân chuùng coù caùc ñaøn anh xuùi xieåm, Philatoâ ñaõ y aùn töû hình aùc. Trong suoát ñeâm thöù naêm vaø saùng thöù saùu, Chuùa Gieâsu bò ñaùnh ñaäp vaø chòu xæ nhuïc tröôùc khi vaùc thaäp giaù leân nuùi Calvarioâ. Chieàu thöù saùu, luùc taét thôû treân Thaùnh Giaù, maøn ngaên caùch nôi Cöïc Thaùnh trong Ñeàn Thôø xeù ra laøm hai baùo hieäu thôøi Taân Öôùc trong lòch söû.

Chuùa Gieâsu ñaõ cheát, nhöng khi coøn soáng Ngöôøi ñaõ tieân baùo sau ba ngaøy seõ soáng laïi. Lôøi ñoù Chuùa Gieâsu ñaõ thöïc hieän trong 40 ngaøy ôû laïi traàn theá, Ngöôøi hieän ra vôùi caùc Toâng ñoà, caùc moân ñeä vaø nhieàu ngöôøi khaùc. Ngöôøi höùa sai Thaùnh Thaàn ñeán vôùi hoï, laøm hoï trôû neân nhöõng chöùng nhaân cuûa Ngöôøi khoâng nhöõng ôû Palestina maø coøn cho tôùi cuøng coõi traùi ñaát. Ñoàng thôøi Chuùa ñaët thaùnh Pheâroâ ñöùng ñaàu ñoaøn chieân, töùc Giaùo Hoäi cuûa Ngöôøi: "Con haõy chaên caùc chieân con vaø chieân meï cuûa Ta" (Jo 21,17). Sau ñoù Chuùa Gieâsu leân Trôøi.

Sau khi ñöôïc chöùng kieán Chuùa Gieâsu veà Trôøi, caùc Toâng ñoà vaø moân ñeä, khoaûng 120 ngöôøi, trôû laïi Gieârusalem hoäi hoïp trong nhaø Tieäc Ly ñeå caàu nguyeän, troâng ñôïi Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñöùc Meï Maria cuõng coù maët vôùi hoï. Ngay töø luùc ñaàu Pheâroâ ñaõ yù thöùc traùch nhieäm ñöùng ñaàu ñieàu khieån Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Gieâsu. OÂng ñeà nghò tìm ngöôøi thay theá Giuña teân phaûn boäi noäp Thaøy. Trong soá nhöõng chöùng nhaân cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu, Matthias ñaõ truùng thaêm ñeå lieät vaøo haøng 12 Toâng ñoà. "Boãng töø Trôøi coù tieáng aøo aøo nhö tieáng gioù thoåi maïnh luøa vaøo nhaø, nôi caùc Toâng ñoà vaø moân ñeä ñang hoäi hoïp. Vaø moïi ngöôøi thaáy nhöõng hình löôõi löûa phaân chia ra vaø ñaäu treân ñaàu moãi ngöôøi. Heát thaûy ñöôïc ñaày Thaùnh Thaàn vaøbaét ñaàu noùi nhöõng tieáng laï, laøm theo nhö Thaùnh Thaàn ban cho ñeå phaùt bieåu" (Act 2,2-4). Giaùo hoäi khai sinh töø ñaáy.

3. Giaùo ñoaøn nguyeân thuûy Gieârusalem

Hoâm aáy, dòp leã "Nguõ Tuaàn", daân Dothaùi tuï hoïp ôû Gieârusalem ñeå möøng leã raát ñoâng. Nghe bieát coù ñieàm laï, hoï keùo nhau ñeán xem vaø gaëp Pheâroâ ñang giaûng" :"Gieâsu Nazareùt, Ñaáng maø Thieân Chuùa ñaõ minh chöùng baèng nhieàu pheùp laï... Ñaáng maø hoï ñaõ ñoùng ñinh treo treân thaäp aùc. Ngöôøi ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa cho soáng laïi, vaø chuùng toâi laø chöùng nhaân... Ngöôøi ñaõ ban Thaùnh Thaàn xuoáng cho chuùng toâi nhö caùc oâng thaáy vaø nghe" (Act 2,22-23). Moïi ngöôøi laáy laøm laï vì caùc Toâng ñoà noùi nhieàu thöù tieáng khaùc nhau vaø khi nghe caùc oâng giaûng, duø hoï laø ngöôøi noùi tieáng Partha hay Aicaäp, Kyreneâ ha La Maõ ñeàu hieåu heát. Lôøi giaûng vaø söï laï aáy ñaõ laøm hoï xuùc ñoäng vaø 3,000 ngöôøi trôû laïi: ñoù laø giaùo ñoaøn nguyeân thuûy.

Giaùo ñoaøn nguyeân thuûy moãi ngaøy theâm ñoâng. Luùc naøy vaãn toaøn laø ngöôøi Do Thaùi, coù ngöôøi sinh tröôûng ôû Palestina noùi tieáng Hy Baù (Do Thaùi), coù ngöôøi sinh quaùn ôû nhöõng khu phaân taùn (diaspora) trong caùc mieàn thuoäc Ñeá quoác La Maõ, noùi tieáng Hy Laïp. Nhoùm naøy phaøn naøn vì trong vieäc phaân phaùt cuûa laøm phuùc, quaû phuï cuûa hoï bò boû rôi. Thaáy theá caùc Toâng ñoà ñeà nghò ñaët chöùc Phoù teá, ñeå troâng coi vaán ñeà vaät chaát. Giaùo daân choïn baûy ngöôøi vaø caùc Toâng ñoà ñaët tay truyeàn chöùc cho hoï. Trong soá coù hai nhaân vaät loãi laïc laø Stephan vaø Philippeâ queâ ôû vuøng phaân taùn, coù taøi giaûng thuyeát vaø khoâng bò troùi buoäc bôûi nhöõng thaønh kieán Quoác gia nhö nhöõng ngöôøi Do Thaùi sinh tröôûng taïi Palestina.

Stephan môû ñaàu moät cuoäc hoä giaùo döïa theo caùc taøi lieäu Thaùnh Kinh, vaø keát luaän baèng nhöõng lôøi leân aùn daân Do Thaùi: "Vì caùc ngöôøi cöùng ñaàu cöùng coå, loøng chai daï ñaù, neân caùc ngöôøi choáng cöï vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn luoân". Nhöõng lôøi leõ can ñaûm naøy ñaõ ñem laïi cho thaøy Steâphan caùi cheát vì Ñaïo ñaàu tieân nhö moät phaàn thöôûng. "Nghe nhöõng lôøi aáy, ngöôøi Do Thaùi nghieán raêng caêm giaän Steâphan, laïi ñöôïc nhaø caàm quyeàn La Maõ laøm thinh, hoï neùm ñaù thaøy cho ñeán khi cheát" (Act 6-8).

Caùi cheát cuûa Stephan naêm 34 môû ñaàu cuoäc baùch haïi Giaùo Hoäi ôû Palestina. Saoloâ queâ thaønh Tarseâ laø ngöôøi haêng say baét Ñaïo hôn caû. Nhieàu giaùo daân phaûi boû Gieârusalem taûn cö veà caùc vuøng queâ ôû Giuñeâa hay Samaria, ñi tôùi ñaâu hoï truyeàn baù Ñaïo tôùi ñoù. Nhö theá cuoäc baùch haïi ñaõ giuùp môû roäng phaïm vi aûnh höôûng cuûa Kitoâ giaùo, ñem vaøo Coäng ñoàng phoâi thai nhöõng phaàn töû môùi, ñoù laø nhöõng anh em Daân Ngoaïi, töùc khoâng phaûi Do Thaùi.

Saoloâ, trong moät laàn tình nguyeän daãn ñaàu moät toaùn lính voõ trang cuûa Coâng nghò Do Thaùi ñi deïp nhieàu "toå" Kitoâ Giaùo. Luùc ñoù vaøo khoaûng gaàn tröa moät ngaøy muøa haï naêm 35, "Khi Saoloâ gaàn tôùi Ñamas, boãng coù aùnh saùng bôûi Trôøi bao phuû oâng: oâng ngaõ xuoáng ñaát. Coù tieáng phaùn: Saoloâ, Saoloâ, taïi sao ngöôi tìm baét Ta? - Thöa Ngaøi, Ngaøi laø ai? - Ta laø Gieâsu ngöôøi ñang baét bôù. Song haõy choãi daäy vaøo thaønh; ngöôøi ta seõ noùi cho ngöôøi bieát phaûi laøm gì" (Act 9,3-6). Saoloâ ñöùng daäy, maét môû nhöng khoâng thaáy gì; oâng ñöôïc daét vaøo thaønh, ôû ñoù ba ngaøy lieàn khoâng aên uoáng. Moät ngöôøi ñaïo ñöùc teân laø Anania ñöôïc Chuùa sai ñeán khuyeân baûo, chöûa maét vaø röûa toäi cho Saoloâ. Ngay sau ñoù, Saoloâ ñi tieáp xuùc vôùi giaùo ñoaøn Ñamas vaø vaøo Giaùo ñöôøng rao giaûng Chuùa Gieâsu laø Con Thieân Chuùa.

(Trích töø taäp saùch Lòch Söû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo cuûa Linh Muïc Buøi Ñöùc Sinh)

Back to Home Page