V

vagantes

Ngöôøi du haønh giaûng ñaïo, ngöôøi du thuyeát ñaïo [chæ giaùo só hay tu só thôøi trung coå voâ giaùo phaän, voâ tu vieän].

vain

Thuoäc: voâ duïng, voâ ích, hö voâ, hö vong, voâ hieäu, thích hö vinh, hö danh.

valid

Höõu hieäu, chính xaùc, chính ñaùng, thoûa ñaùng, coù caên côù thöïc söï, coù hieäu löïc.

validity

Höõu hieäu tính, xaùc thöïc tính, hieäu löïc tính, thoûa ñaùng.

value

Gía trò, chaân nghóa, yù nghóa, troïng yeáu tính.
~ judgment Gía trò phaùn ñoaùn.

vanity

Hö tính, hö khoâng, hö vong, voâ gía trò, khoâng huyeãn, hö aûo, hö vinh, huyeãn hoaëc.

Vatican I (First Vatican Council)

Coâng Ñoàng Vatican ñeä nhaát [chæ Ñaïi Coâng Ñoàng maø Thieân Chuùa Giaùo ñaõ trieäu taäp ôû Vatican naêm 1869-70].

Vatican II (Second Vatican Council)

Coâng Ñoàng Vatican ñeä nhò [chæ Ñaïi Coâng maø Thieân Chuùa Giaùo ñaõ trieäu taäp ôû Vatican naêm 1962-1965].

veneration

Toân kính, kính leã, cung baùi, cung kính, kính thôø, kính troïng.
~ of Christ Kính thôø Ñöùc Kitoâ.
~ of images Toân kính aûnh thaùnh.
~ of martyrs Cung kính caùc thaùnh töû ñaïo.
~ of Mary Bieät toân Ñöùc Meï Maria.
~ of relics Troïng kính di haøi, di vaät thaùnh.
~ of the Sacred Heart Toân thôø Thaùnh Taâm, kính Thaùnh Taâm.
~ of the angels Toân kính caùc Thieân Thaàn.
~ of the Holy Eucharist Toân thôø Thaùnh Theå, kính leã Thaùnh Theå.
~ of the saints Toân kính caùc thaùnh.

veracitiy

Tính thaønh thöïc, chaân thöïc, chính tröïc, chaân chính, thaønh khaån, chính xaùc, chaân lyù, ngoân luaän chaân xaùc.

verbal theory of creation

Lyù thuyeát hieåu saùng taïo theo maët chöõ [moät trong lyù luaän giaûi thích Saùng Theá Kyù veà vieäc Thieân Chuùa taïo döïng moïi vaät trong 6 ngaøy, hoaøn toaøn theo nghóa lòch söû thöïc teá ghi cheùp].

verbum (L.)

Ngoân ngöõ, lôøi noùi, ngoân töï
~ cordis Ngoân ngöõ noäi taâm, tieáng noùi taâm hoàn
~ et sacramentum (L.) (word and sacrament) Ngoân ngöõ vaø Bí tích
~ fidei (L.) Tieáng noùi Ñöùc Tin, ngoân ngöõ nieàm tin
~ interius (L.) (inner word) Ngoân ngöõ noäi taïi.
~ mentis (L.) Tieáng noùi töø lyù tính, Thaùnh ngoân phaùt sinh töø nhaän thöùc cuûa Chuùa Cha.
~ vocis Ngoân ngöõ ngoaïi taïi, lôøi phaùt thaønh tieáng.

vere seu realiter (L.) (truly, really)

Chaân thöïc, chaân chính vaø thöïc taïi.

verification

Söï chöùng minh, xaùc thöïc, xaùc ñònh, xaùc nhaän, chöùng thöïc.

veritas catholica (L.) (catholic truth)

Chaân lyù Giaùo Hoäi, chaân lyù phoå bieán [chaân lyù tuy khoâng do Thieân Chuùa maëc khaûi caùch roõ reät, song laø nieàm tin phoå bieán trong Giaùo Hoäi vaø ñöôïc quyeàn baát ngoä cuûa Giaùo Hoäi phaùn ñònh nhö chaân lyù Ñöùc Maria laø Meï Thieân Chuùa].

veritas vel doctrina divina (L.)

Chaân lyù maïc khaûi hay giaùo lyù.

verus filius (L.) (true son)

Con thaät.

verus homo et perfectus (L.)

Ngöôøi thaät vaø hoaøn haûo [chæ Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Con Thieân Chuùa vaø cuõng laø con ngöôøi toaøn veïn, chaân thöïc].

vestige

Daáu tích, daáu veát, veát tích, di tích, chöùng côù.
~ of God Daáu tích cuûa Thieân Chuùa [ goïi theá, vì xeùt theo thaân theå, thì con ngöôøi voán töø khaùi nieäm nôi Thieân Chuùa ñöôïc hình theå hoùa maø ra].
~ of the Trinity Chöùng tích cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi.

Vg

Chöõ taét cuûa Vulgate (Thoâng baûn, baûn dòch Vulgata).

via antiqua (L.) (the ancient way)

Coå loä, ñöôøng cuõ, loái xöa, caùch cuõ [chæ Thaàn hoïc cuûa Thaùnh Thomas (1227-74). Cuõng nhaèm choáng laïi chuû thuyeát cuûa Occam (xem Occamism), cho raèng lyù trí coù theå tìm ñöôïc Tín ngöôõng].

via media (L.)

Ñöôøng loái trung dung, trung dung chi ñaïo.

via moderna (L.) (the modern way)

Taân loä, ñöôøng môùi [chæ Thaàn hoïc cuûa Occam (xem Occamism)].

via paradoxa (L.) (the paradoxical way)

Ñöôøng loái nhö phi baùc maø thöïc; caùch thöùc nhö thöïc maø laïi laø phi baùc.

viaticum (L.)

Thaùnh Theå nhö cuûa aên ñaøng, nghi thöùc laâm chung [nguyeân yù laø cuûa aên ñi ñöôøng; duøng ñeå chæ vieäc cho keû laâm chung laõnh Thaùnh Theå].

vicar

1. Ngöôøi ñaïi dieän, keû ñöôïc uûy thaùc, giaùm muïc phuï, cha phoù, muïc sö phuï taù 2. Giaùo khu tröôûng, Muïc Sö ñaëc traùch giaùo khu, Muïc Sö chuû nhieäm, Muïc Sö truyeàn ñaïo [ ôû Giaùo Hoäi Anh Giaùo duøng ñeå goïi Muïc Sö töø giôùi thöôøng daân lo vieäc quaûn lyù taøi saûn, thaâu nhaäp cuûa giaùo khu].
~ apostolic Ñaïi dieän Toâng Toøa [keû do Giaùo Trieàu phaùi laõnh chöùc vuï coi soùc giaùo khu thuoäc Toâng Toøa].
~ general Thay quyeàn Giaùm muïc, Giaùm muïc phuï taù [ Giaùo só cao caáp ôû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Anh Giaùo ñöôïc chæ ñònh hieäp trôï quaûn lyù giaùo khu, vôùi danh xöng phuï taù ñeå haønh xöû quyeàn quaûn trò].
~ of Christ Ñaïi dieän döôùi theá cuûa Chuùa Kitoâ [coù ngöôøi duøng caùch xöng hoâ naøy ñeå chæ Ñöùc Thaùnh Cha].

vicarate

Xem vicariate

vicariate

Khu Toâng Toøa [ khu vöïc ñöôïc vò ñaïi dieän Toâng Toøa cai quaûn thay theá Ñöùc Thaùnh Cha]. Chöùc quyeàn ñaïi dieän chaên daét, chöùc quyeàn Muïc Sö giaùo khu, khu vöïc tænh doøng.

vicarious

Thuoäc: ñaïi dieän, ñaïi lyù,
~ atonement Giaù chuoäc [(a) Vieäc ñöôïc cöùu roãi nhôø Ñöùc Kitoâ duøng caùiï cheát cuûa mình thay cho toäi nhaân. (b) Vieäc ñeàn buø thay cho keû coù toäi maø chính hoï chöa laøm vieäc ñeàn toäi].
~ baptism Pheùp Röûa toäi thay theá [pheùp röûa thay theá nhaèm ban cho keû cheát khi chöa ñöôïc laõnh Pheùp Röûa thöïc, ñeå hoï nhaän ñöôïc ôn suûng Röûa toäi].
~ satisfaction Ñeàn thay, ñeàn toäi theá [xem vicarious atonement].
~ suffering Khoå thay, thay theá chòu khoå.

vice

Söï aùc, ñieàu aùc, aùc tính, ñieàu gian aùc, söï gian taø, toäi aùc, voâ ñaïo ñöùc, haønh vi baát ñaïo ñöùc.

victim

1. Vaät hy sinh [sinh vaät duøng ñeå teá thaàn hay duøng trong nghi thöùc toân giaùo naøo ñoù] 2. Keû hy sinh, keû chòu khoå, keû nhaän thieät thoøi.

Victorines

Hoïc phaùi Victor, phaùi tu theo Victor [laø ñoaøn theå thaùnh chöùc ôû theá kyû thöù 12 taïi ñaïi giaùo ñöôøng Thaùnh Victor ( Phaùp quoác), coù nhieàu hoïc giaû, thaàn bí gia, thi nhaân xuaát thaân töø ñoaøn theå naøy].

Vienne, Council of

Coâng Ñoàng Vienna [Coâng Ñoàng hoïp taïi thaønh phoá Vienne ôû Phaùp vaøo naêm 1311-12]

vindication

Söï bieän minh, bieän giaûi, bieän hoä, chöùng minh, bieän baïch.

vinum de vite (L.) (wine made from grapes)

Röôïu nho thuaàn tuùy töï nhieân.

violation

1. Söï vi phaïm, vi phaûn, boùp meùo söï thöïc 2. Söï xaâm phaïm 3. Söï xuùc phaïm, maïo phaïm, tieát ñoäc, cöôõng hieáp.

virgin

1. Ñoàng trinh, trinh nöõ, nöõ ñoàng trinh, xöû nöõ 2. Virgin: Nöõ trinh Maria 3. Thuoäc ñoàng trinh, thuaàn khieát.
~ birth Ñoàng trinh sinh con, trinh nöõ sinh con, sinh con maø coøn ñoàng trinh.

virginitas (L.)

Xem virginity
~ ante partum (L.) Ñoàng trinh tröôùc luùc laâm boàn [ngöôøi nöõ tröôùc luùc sinh ñeû, vì saün coù yù nguyeän hieán thaân cho Thieân Chuùa maø khoâng coù haønh vi hoân nhaân].
~ corporis (L.) (physical virginity) Ñoàng trinh nôi thaân xaùc [töùc treân thaân xaùc khoâng bò toån haïi].
~ in partu (L.) Ñoàng trinh khi laâm boàn [ngöôøi nöõ ñang luùc sinh con, taâm hoàn vaãn coøn ñoàng trinh vì vaãn trao gôûi nôi yù nguyeän cuûa Thieân Chuùa].
~ mentis (L.) (virginity of spirit) Ñoàng trinh taâm linh [chæ coù yù giöõ ñoàng trinh].
~ post partum (L.) Ñoàng trinh sau khi laâm boàn [ngöôøi nöõ sau khi sinh con vaãn tieáp tuïc hoaøn toaøn hieán thaân vì Thieân Chuùa maø giöõ trinh tieát].
~ sensus (L.) (virginity of the senses) Ñoàng trinh nguõ quan, caûm quan [töùc khoâng coù haønh vi kích ñoäng duïc voïng traùi lyù leõ].

virginity

Ñoàng trinh, trinh khieát, thuaàn khieát, khieát tònh, nöõ ñoàng trinh, trinh nöõ.
perpetual ~ Troïn ñôøi ñoàng trinh, vónh vieãn khieát trinh.
~ of Mary Ñöùc khieát tònh cuûa Nöõ Maria.

virgo (L.)

Xem virgin.

virtualism

Thuyeát coâng duïng [Thuyeát veà pheùp Thaùnh Theå cuûa J.Calvin (1509-64); oâng cho raèng Chuùa Kitoâ chính laø thöïc theå cuûa leã thaùnh; trong ñoù Ngaøi hieän dieän vaø laøm phaùt sinh coâng duïng].

virtualiter (L.)

Caùch tieàm taïi; theo nguyeân nhaân xa; ñaõ phaùt sinh maø chöa thaønh thuïc; ñoäng taùc ñaõ coù hieäu naêng voâ hình song khoâng coù thaønh phaàn vaät chaát höõu hình.

virtually

1. Treân thöïc chaát, treân thöïc teá; thöïc ra. 2. Caùch tieàm taïi; coù theå, haàu nhö.

virtue

1. Ñöùc, ñöùc tính, ñöùc haïnh,, ñöùc naêng, nhaân ñöùc, taäp quaùn toát, sôû tröôøng, tieát thaùo. 2. (virtues) Thieân thaàn dò löïc, thieân söù duõng löïc, vò ñaïi naêng [vò thieân söù bieåu hieän naêng löïc, khi Thieân Chuùa vaø con ngöôøi gaëp gôõ] 3. Hieäu naêng, coâng hieäu, hieäu löïc.
infused ~ Nhaân ñöùc ñöôïc ñoå vaøo; ñöùc haïnh thieân phuù, ñöùc naêng [naêng löïc do Thieân Chuùa ban ñeå laøm vieäc naøo ñoù, chöù khoâng phaûi do taäp quaùn toát cuûa con ngöôøi reøn luyeän maø ra].

virtus informata (L.)

Ñöùc haïnh thieáu ñöùc aùi ñi keøm.

virtus instrumentalis (L.)

Naêng löïc coâng cuï [naêng löïc phaùt sinh khoâng phaûi töï baûn thaân; maø nhôø toàn höõu khaùc nhö coâng cuï maø thaønh. Nhö nhaân tính cuûa Chuùa Kitoâ bôûi vì laø coâng cuï cuûa Ngoâi Lôøi neân môùi phaùt sinh ra naêng löïc].

virtus propria (L.)

Naêng löïc coá höõu, naêng löïc voán coù.

virtus sacramenti (L.)

Coâng hieäu Bí Tích, hieäu löïc Thaùnh Leã.

vis operativa (L.)

Naêng löïc coù söùc canh taân (Nieàm Tin).

vis receptiva (L.)

Naêng löïc tieáp nhaän (Ñöùc Tin ñeå neân coâng chính).

vis sanctificans (L.)

Naêng löïc thaùnh hoùa.

vis spirativa (L.)

Naêng löïc phaùt sinh, naêng löïc saûn sinh [naêng löïc maø Ngoâi Cha vaø Ngoâi Con saûn sinh ra Ngoâi Thaùnh Thaàn].

visibility

Khaû kieán tính, coù theå thaáy, troâng thaáy ñöôïc

vision

1. Dò kieán, thò kieán, moäng kieán, thaàn kieán, söï thaáy thaàn [dò kieán maø ñang luùc nguû hay luùc xuaát thaàn thaáy ñöôïc nhöõng doà hình kyø laï, coù tính tieân tri, ñaëc bieät laø thaáy ñöôïc truyeàn ñaït maëc khaûi. Trong Kinh Thaùnh, ñoù laø moät trong nhöõng caùch maø Thieân Chuùa maêïc khaûi cho con ngöôøi] 2. Tröïc quan, hueä quan, söùc thaáu trieät, töôûng töôïng, hoan töôûng.
~ of God Tröïc quan cuûa Thieân Chuùa, söï thaáu trieät cuûa Thieân Chuùa.
~ theory of creation Luaän thuyeát thò kieán veà saùng theá [laø moät loái giaûi thích saùch Saùng theá chöông ñaàu; cho raèng Kinh Thaùnh cheùp laïi vieäc taïo döïng vuõ truï trong saùu ngaøy thöïc ra khoâng phaûi nhaèm dieãn taû söï thöïc lòch söû; maø chæ laø moät thò kieán cuûa taùc giaû].

visionary

1. Keû thò kieán, keû hoan töôûng, keû theo chuû nghóa lyù töôûng. 2. Thuoäc: hoan töôûng, huyeãn hoaëc, lyù töôûng, moäng töôûng, khoâng thieát thöïc, khoâng theå thöïc hieän ñöôïc.

vita rationalis (L.) (rational life)

Ñôøi soáng lyù tính, ñôøi soáng theo lyù tính.

vita sensitiva (L.) (sensitive life)

Ñôøi soáng caûm quan, ñôøi soáng theo caûm giaùc.

vita vegetiva (L.) (vegetative life)

Ñôøi soáng thöïc vaät [tröôøng phaùi Thomas khi baøn veà con ngöôøi ñaõ phaân ra ba caáp soáng nhö treân: lyù tính, caûm quan, thöïc vaät].

vitalism

1. Thuyeát sinh löïc, sinh khí, hoaït löïc [hoïc thuyeát chuû tröông cô naêng cuûa sinh vaät phaùt sinh töø söùc löïc söï soáng; hoaøn toaøn khaùc so vôùi söùc löïc vaät chaát].

vitality

1. Hoaït löïc, sinh löïc, nguyeân khí, sinh khí, söùc soáng 2. Söùc löïc deûo dai, tính laâu beàn.

vitalize

Phuù ban söùc soáng, laøm coù sinh khí, sinh löïc hoùa.

vocation

1. Ôn Thieân trieäu, ôn Thaùnh trieäu, ôn keâu goïi [vì xaùc tín ñöôïc Thieân Chuùa choïn goïi soáng moät ñòa vò (ñaáng baäc) hay loái soáng toân giaùo ñaëc bieät]. 2. Chöùc nghieäp, Thieân chöùc, söù meänh, coâng taùc. 3. Taøi naêng, khí chaát, tính caùch thích hôïp (vôùi chöùc nghieäp coá ñònh naøo ñoù).
~ to the priesthood Ôn Thieân trieäu Linh Muïc.
~ to the religious life Ôn goïi tu doøng.

volition

Söùc löïc quyeát ñoaùn, yù chí, quyeát yù, quyeát taâm.

voluntarism

YÙ chí luaän, thuyeát chuû yù, chuû nghóa yù chí [tö töôûng hay thaùi ñoä trieát hoïc duø baèng baát cöù caùch thöùc naøo ñaët yù chí beân treân lyù trí].

vow

1. Lôøi khaán, khaán höùa, theà höùa, theà, höùa. 2. Nguyeän, keát öôùc, chính thöùc tuyeân ngoân.
final ~ Khaán troïn, khaán troïn ñôøi, vónh nguyeän.
first ~ Sô khaán, khaán ñaàu, khaán taïm.
perpetual ~ Khaán troïn, khaán troïn ñôøi, khaán vónh vieãn.
private ~ Khaán rieâng, khaán tö, khaán thaàm kín.
public ~ Khaán coâng khai, lôøi khaán tröôùc coâng chuùng
simple ~ Khaán ñôn, khaán caùch ñôn sô [bao goàm moïi lôøi khaán höùa, theà nguyeän toân giaùo; tröø lôøi khaán troïng ra].
solemn ~ 1. Khaán troïng, khaán troïng theå [laø lôøi khaán ôû trong nhöõng doøng tu coå truyeàn, ñöôïc saép ñaët vaøo sau giai ñoaïn khaán taïm, hay khaán ñôn] 2. Khaán long troïng, khaán lôùn, ñaïi khaán [trong Doøng Teân (Doøng Chuùa Gieâsu), daønh cho caùc hoäi só, tu só khaán theo ñieàu leä caùch thöùc ñaëc bieät].
temporary ~ Khaán taïm, khaán töøng giai ñoaïn.
~ of chastity Khaán khieát tònh, lôøi khaán ñoàng trinh, khaán töø khöôùc ñôøi soáng hoân nhaân.
~ of obedience Khaán phuïc tuøng, lôøi khaán vaâng lôøi.
~ of poverty Khaán khoù ngheøo, khaán thanh baàn
~ of stability Khaán laâu daøi, khaán löu truù coá ñònh [laø lôøi khaán thöù nhaát theo luaät Doøng Thaùnh Beâneâditoâ (Bieån Ñöùc); löu soáng ôû ñòa sôû sôû taïi cuûa aån tu vieän naøo ñoù thuoäc Doøng, vaø cuøng coäng ñoaøn sôû taïi ñoù chung soáng tôùi cheát].

vulgata (L.)

Xem vulgate.

vulgate

Baûn dòch La Tinh cuûa Thaùnh Kinh, La Tinh thoâng tuïc baûn, baûn Thaùnh Kinh ñöôïc dòch ra vaên töï La Tinh. [baûn dòch thöïc hieän ôû theá kyû thöù 4 do Thaùnh Jerome (Gieâroânimoâ: 342?-420). Ñeán naêm 1546, ñöôïc Coâng Ñoààng Trent (Tridentino) coi laø baûn dòch tieâu chuaån cuûa Thaùnh Kinh duøng trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roma].

vulnus ignorantiae (L.)

Thöông tích meâ muoäi, toån haïi voâ tri [söï huûy hoaïi veà naêng löïc nhaän thöùc töï nhieân maø nguyeân toäi (toäi toå toâng) ñöa ñeán].

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home page