P

pacificism

Xem pacifism

pacifism

Chuû nghóa hoøa bình, chuû nghóa phi chieán, chuû nghóa phaûn chieán, phaûn chieán luaän.

padroado (P.)

Xem patronage

paedobaptism

Xem pedobaptism

pagan

1. Ngöôøi ngoaïi giaùo, phi Ki-toâ höõu, tín ñoà dò giaùo, keû voâ toân giaùo, voâ tín ngöôõng, tín ñoà taø giaùo 2. thuoäc ngoaïi giaùo...
~ religions Dò giaùo, taø giaùo.

paganism

Tö töôûng phi Ki-toâ giaùo, hoïc thuyeát dò giaùo, suøng baùi ngaãu töôïng.

pain of damnation

Ñau khoå vì vónh vieãn khoâng ñöôïc dieän kieán Thieân Chuùa [thaàn hoïc gia cho raèng moät trong nhöõng hình phaït ôû hoûa nguïc laø vónh vieãn khoâng ñöôïc höôûng kieán Thieân Chuùa]

pain of God

Söï ñau khoå cuûa Thieân Chuùa

pain of the senses

Ñau khoå caûm quan [ thaàn hoïc gia cho raèng moät trong nhöõng hình phaït khaùc ôû hoûa nguïc laø keû cheát chòu thaân xaùc ñau khoå].

Palamites

Phaùi Pa-la-mít [moät trong nhöõng phaùi veà Giaùo hoäi hoïc ôû Hy laïp vaøo theá kyû thöù 14. Xem mystical quietism].

palingenesis

Taân sinh, chuyeån sinh, taùi sinh, luaân hoài, thuyeát lòch söû tuaàn hoaøn.

Pan-Anglicanism

Chuû nghóa Anh giaùo ña ñoàng [Anh giaùo vaø Anh giaùo lieân minh ñoàng duy trì phuïng thôø nhö nhau veà nieàm tin, leã nghi, theå cheá...]

pan-babylonism

Chuû nghóa ña ñoàng Babylon [hoïc thuyeát döïa vaøo söï phaùt hieän vaø khai quaät haøng loaït taøi lieäu coå xöa ôû Babylon maø moät soá hoïc giaû cho raèng nhieàu vaên hoùa, ñaëc bieät laø yù thöùc toân giaùo cuûa daân Do thaùi hoaøn toaøn khôûi nguoàn töø ñoù].

panentheism

Thuyeát Thaàn toàn taïi nôi vaïn vaät, thuyeát moïi vaät toàn taïi trong Thaàn, vaät toàn Thaàn noäi luaän.

panlogism

Chuû nghóa phieám lyù, thuyeát phieám lyù, thuyeát toaøn lyù [ cho raèng baûn chaát cuûa tö töôûng, hay lyù trí môùi laø tuyeät ñoái hoaëc tuyeät ñoái thöïc höõu]

panpsychism

Chuû nghóa phieám taâm, phieám taâm luaän, thuyeát phieám linh hoàn, vaïn höõu taâm linh luaän [cho raèng trôøi ñaát vaïn vaät ít nhieàu ñeàu coù taâm thöùc].

pansexualism

Phieám duïc tính, chuû nghóa ña duïc

pantheism

Chuû nghóa phieám thaàn, phieám thaàn luaän, vaïn höõu thaàn luaän [thöôïng coå toân giaùo cho raèng vuõ truï, vaïn vaät, thaàn ñeàu hoãn mang moät theå, vaïn vaät ñeàu coù thaàn tính]

panvitalism

Phieám sinh luaän [cho raèng vaïn vaät ít nhieàu ñeàu coù sinh meänh]

papacy

1. Chöùc vò Giaùo Hoaøng, Giaùo Toâng; quyeàn löïc Ñöùc Thaùnh Cha, nhieäm kyø Giaùo Toâng, keá thöøa Giaùo Toâng, chính trò Giaùo Hoaøng, theå cheá Giaùo Hoaøng, Toâng Toøa 2. (danh töø taäp theå) Giaùo Toâng, Ñöùc Thaùnh Cha, Giaùo Hoaøng.

papal

Thuoäc: Giaùo Toâng, Giaùo Hoaøng, toâng toøa, theå cheá Giaùo Hoaøng
~ decision ex cathedra Phaùn quyeát duøng quyeàn toâng toøa cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, quyeát ñònh lieân quan tín lyù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha.
~ infallibility Xem Infallibility of the pope
~ primacy Xem primacy of the pope

papalism

1. Chuû nghóa Giaùo Hoaøng, Giaùo Hoaøng chí thöôïng [lyù luaän cöïc ñoan hay phoâ tröông veà quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo Hoaøng] 2. Giaùo Hoaøng cheá, Giaùo Hoaøng trò.

parable

Duï ngoân, nguï ngoân, aån duï, caùch ngoân aån duï.

paraclete

1. Ngöôøi bang trôï, baøu chöõa, bieän hoä, an uûi, ñieàu giaûi 2. (Vieát hoa) Thaàn an uûi, Thaùnh Thaàn, Thaàn Linh, Thaùnh Linh.

paraclitus (L.)

Xem paraclete

paradigm

Ñieån phaïm, kieåu maãu, moâ thöùc

paradise

1. Thieân ñaøng, laïc vieân, theá ngoaïi ñaøo nguyeân 2. (vieát hoa) Vöôøn ñòa ñaøng, vöôøn Eden 3. Nôi an laïc, cöïc phuùc.

paradosis (Gr.)

Baûo truyeàn Phuïc sinh [laø phaàn toái yeáu cuûa Tin Möøng maø Thaùnh Phaoloâ ñaõ thöøa nhaän vaø theo ñoù truyeàn laïi cho moïi ngöôøi: ICor 15,3-7].

paradox

Nghò luaän nghòch lyù, phaûn luaän, nghòch thuyeát, lyù chöùng maâu thuaãn, phaûn ngoân, nghòch chöùng, phaûn caùch, töông phaûn töông thaønh, nhö thaät maø khoâng (töï thò nhi phi), ngoân luaän töï töông maâu thuaãn, nghòch chöùng phaùp, nghòch phaûn thuyeát.

parakletos (Gr.)

Xem paraclete

parallelism

1. Bình haønh luaän, song haønh luaän, thuyeát song haønh 2. bình haønh, song song, ñoái öùng, töông töï, loaïi töï.
psycho-physical ~ Taâm-vaät bình haønh thuyeát, taâm-sinh song haønh luaän [chuû tröông taâm vaø vaät tuy ñan lieàn vôùi nhau song khoâng hoã thaønh nhaân quaû; ñaëc bieät chæ hoïc thuyeát chuû tröông taâm vaø vaät thoâng thöôøng laø hai maët cuûa thöïc theå ñoàøng ñaúng nhöng khoâng aûnh höôûng gì ñeán nhau].

parapsychology

Taâm linh taâm lyù hoïc, phuï taâm lyù hoïc, sieâu taâm lyù hoïc [moân hoïc veà hieän töôïng taâm lyù, nghieân cöùu nhöõng caûm giaùc kyø dò cuûa sieâu caûm quan cuøng nhöõng caûm öùng tinh thaàn].

parish

1. Giaùo xöù, hoï ñaïo (Coâng giaùo) 2. Giaùo khu, khu muïc vuï do muïc sö coi (Tin laønh).
~ priest Linh muïc chính xöù, cha sôû

parishioner

1. Giaùo daân trong giaùo xöù (Coâng giaùo) 2. Giaùo ñoà trong giaùo khu (Tin laønh).

parochial

1. Thuoäc giaùo xöù, giaùo khu 2. OÙc heïp hoøi, ñòa phöông.

parochialism

1. Chuû nghóa giaùo xöù [thaùi ñoä cuûa ngöôøi Coâng giaùo quaù coi troïng vieäc phuïc vuï giaùo xöù mình] 2. Cheá ñoä giaùo khu [Tin laønh].

parousia (Gr.)

1. Giaùng laâm, giaù laâm, quang laâm, ñaùo lai, ñaùo ñeán, ngöï ñeán, hieän dieän 2. taùi laâm, phuïc laâm, truøng laâm, taùi lai, taùi giaùng, laïi ñeán 3. (vieát hoa) Ñöùc Ki-toâ laïi ñeán.

parson

Muïc sö [chæ baát cöù nhaân vieân thaùnh chöùc naøo ôû ñaïo Tin laønh; ñaëc bieät chæ giaùo khu tröôûng (rector), giaùo khu Muïc Sö (vicar), Muïc sö (minister), thuyeát giaùo sö, truyeàn ñaïo vieân (preacher)].

parthenogenesis

Trinh nöõ thuï sinh, trinh nöõ sinh con, ñôn tính sinh thöïc.

participation

Tham döï, tham gia, gia nhaäp, hôïp taùc, coäng höôûng, quan heä, thoâng phaàn, phaân höôûng.

particular church

Giaùo hoäi caù bieät [gaàn nhö: Giaùo hoäi ñòa phöông]

particularism

Thuyeát quyeàn lôïi ñaëc thuø, ñaëc thuø thaàn suûng luaän, thuyeát thaàn aân ñaëc bieät [cho raèng ôn cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Kitoâ chæ daønh cho keû ñöôïc ñaëc tuyeån]. 2. Ñaëc thuø phuïng hieán.
Jewish ~ Chuû nghóa daân Do thaùi ñaëc tuyeån, thuyeát quyeàn lôïi ñaëc thuø daân Do thaùi [tö töôûng cho raèng ôn cöùu chuoäc chæ daønh rieâng cho ngöôøi Do thaùi].

pasch, pascha (H.)

Xem passover

passibility of Christ

Khaû tính thuï khoå cuûa Ñöùc Kitoâ [Ñöùc Kitoâ coù theå chòu ñau khoå].

passio animae (L.)

Tình caûm con ngöôøi: thaát tình (hyû, noä, ai, laïc, oá, duïc, cuï), tình töï cuûa taâm hoàn.

passion

1. a/ Nhieät tình, nhieät taâm b/ aùi tình, tình duïc, ñam meâ, tình caûm kích ñoäng. 2. Khoå naïn, thuï naïn, chòu naïn, chòu khoå. 3. (vieát hoa) Cuoäc khoå naïn cuûa Chuùa Gieâsu.

passivity

Thuï ñoäng tính, bò ñoäng tính, voâ ñeà khaùng tính

Passover

1. Leã Vöôït Qua, Leã Vöôït qua cuûa Do thaùi [Leã teá vaø Khaùnh Tieát maø daân Do thaùi kyû nieäm ñöôïc giaûi phoùng töï do] 2. Leã Phuïc Sinh 3. (vieát thöôøng) söï vöôït qua.

pastor

Ngöôøi chaên daét, Chuû Chaên, Cha Xöù, Muïc Sö

pastoral

1. Thuoäc: keû chaên, muïc vuï... 2. Muïc vuï, muïc linh, chaên daét daân 3. Muïc haøm, thö muïc vuï.

pastoral anthropology

Muïc vuï nhaân chuûng hoïc, nhaân chuûng hoïc veà muïc vuï [moân hoïc nghieân cöùu con ngöôøi theo quan ñieåm muïc vuï].
~ counseling Coá vaán muïc vuï, höôùng daãn muïc vuï
~ psychology Muïc vuï taâm lyù hoïc, taâm lyù hoïc veà muïc vuï
~ theology Muïc vuï thaàn hoïc, thaàn hoïc veà muïc vuï

pastorate

Chöùc vò , muïc vuï, muïc chöùc, chöùc quyeàn Muïc sö, nhieäm kyø Muïc sö, Muïc sö ñoaøn.

paternity

Phuï tính, phuï ñaïo, ñaïo laøm cha, phuï quyeàn, phuï chöùc, baäc laøm cha, nghóa vuï laøm cha, quan heä phuï töû.

patriarch

1. Toång Giaùm muïc, Ñaïi thöôïng phuï, Ñaïi giaùo chuû [ñaëc bieät chæ caùc Giaùm muïc ôû caùc ñaïi giaùo khu: Antiokia, Alexandria, Roma, Constantinople, Jerusalem]. 2. Toäc tröôûng, toå phuï 3. Keû saùng laäp.

patriarchal

Thuoäc : Ñaïi thöôïng phuï...

patriarchate

Phaåm, chöùc, khu, theå cheá cuûa Ñaïi thöôïng phuï...

Patripassianism

Thuyeát Ngoâi Cha thuï naïn, thuyeát Thaùnh Phuï khoå naïn [cho raèng vì khoâng coù khaùc bieät nôi Thieân Chuùa Cha, Con, Thaùnh Thaàn, neân Thieân Chuùa chæ laø Cha; Ngaøi laáy cuøng moät thaân phaän laø Cha giaùng sinh laøm ngöôøi, hôn nöõa coøn chòu khoå naïn maø cheát].

patristic

Thuoäc: giaùo phuï, giaùo phuï hoïc.
Xem Father of the Church.
~ age Thôøi ñaïi Giaùo phuï

patristics

Xem patrology

patrology

Giaùo phuï hoïc, tröôùc taùc Giaùo phuï, Giaùo Phuï tuyeån taäp, moân hoïc veà caùc Giaùo Phuï.

patron

1. Boån maïng, thaùnh boån maïng, thaàn hoä thuû 2. Ngöôøi ban chöùc, chuû chaên tieán cöû 3. Chuû nhaân, keû sôû höõu, vò baûo trôï, keû taùn trôï, keû töôûng leä, aân nhaân.
~ saint Thaùnh boån maïng

patronage

1. Söï baûo hoä, hoä thuû, chi vieän, taùn trôï, töôûng leä; chöùc vuï baûo hoä, naêng löïc baûo hoä 2. Hoä giaùo 3. Quyeàn ban Thaùnh chöùc, quyeàn Chuû Chaên tieán cöû, quyeàn truyeàn chöùc, quyeàn ban leänh.

patronato

Xem patronage

Paulicians

Phaùi Phaoloâ [moät giaùo phaùi thôøi Trung coå; baøi baùc Cöïu öôùc, chæ toân troïng Taân öôùc ñaëc bieät caùc Thö Phaoloâ, khinh mieät töôïng thaùnh, Pheùp röûa, Thaùnh leã, khoâng ñi chaëng ñaøng Thaùnh giaù].

Pauline privilege

Ñaëc aân Phaoloâ [Thaùnh Phaoloâ ñoái vôùi nguyeân taéc baát khaû trieät tieâu cuûa hoân nhaân ñaõ ñeà ra ñaëc aân nhaèm chuaån hoân phoái neáu: hai beân keát hoân tröôùc khi Röûa toäi maø nay moät beân ñaõ trôû laïi Coâng giaùo; song vì Ñöùc Tin maø phöông haïi ñeán haïnh phuùc gia ñình bôûi beân kia cöï tuyeät; thì hoân nhaân aáy coù theå hoùa giaûi: I Cor 7,12-16].

Paulinism

Thaàn hoïc Phaoloâ, chuû nghóa Phaoloâ, tö töôûng Phaoloâ

peace

Hoøa bình, bình an, an ninh, hoøa haûo, hoøa muïc, thaùi bình, an tònh, bình tònh, du nhaøn, an laïc, an taâm, haïnh phuùc.

peccatum (L.)

Xem sin

pedobaptism

Pheùp röûa anh haøi, pheùp röûa aáu nhi

pedobaptists

Phaùi chuû tröông röûa toäi aáu nhi, haøi nhi.

Pelagianism

Chuû nghóa Pelagioâ, Pelagius [dò thuyeát do Pelagius (354?~418?) chuû xöôùng cho raèng ôû böôùc ñaàu ngoaøi Thaùnh Suûng, con ngöôøi vaãn coù theå töï löïc ñeán vôùi ôn cöùu ñoä].

Pelagians

Phaùi Pelagioâ, keû theo phaùi Pelagioâ

penalty

Hình phaït, xöû phaït, tröøng phaït, baùo öùng, trôøi phaït, Chuùa phaït

penance

1. Saùm hoái, hoái toäi, hoái caûi 2. Bí tích Saùm hoái, Caùo giaûi, Hoøa giaûi, leã chuoäc toäi (xem sacrament of penance) 3. Chuoäc toäi, thuïc toäi, khoå coâng ñeàn toäi, khoå haïnh ñeàn toäi, xöû phaït, tröøng phaït.
tariffed ~ Ñònh thöùc, giaù bieåu ñeàn toäi saùm hoái [danh xöng naøy coù töø theá kyû thöù 7 veà sau do thònh haønh vieäc ban Bí tích giaûi toäi rieâng; ñeå ra vieäc ñeàn toäi, giôùi thaùnh chöùc ñaõ theo saùch caåm nang ñònh saün nhö giaù bieåu].

penetration

Thaåm thaáu tính, söï xaâm thaáu, xaâm nhaäp, thaáu nhaäp, xuyeân nhaäp, quaùn xuyeân, khaùm phaù; löïc xuyeân thaáu, löïc quaùn trieät.

penitence

Hoái toäi, saùm hoái, hoái ngoä, hoái haän, thoáng hoái
tariffed ~ Xem tariffed penance

penitent

Thuoäc: saùm hoái, hoái ngoä, hoái haän 2. Hoái nhaân, keû saùm hoái

penitential

1. Thuoäc: saùm hoái, hoái toäi, ñeàn toäi 2. Caåm nang saùm hoái, saùch daïy vieäc ñeàn toäi.
~ books Saùch chæ nam thoáng hoái, saùch qui taéc ñeàn toäi [töø theá kyû thöù 5, coù nhöõng saùch chæ nam nghe Caùo giaûi vieát raát roõ raøng vaø ñaày ñuû bao goàm caùc lôøi caàu nguyeän, vaán ñeà coù theå gaëp phaûi vaø caû caùch ban vieäc ñeàn toäi thích öùng töøng toäi].
~ exercises Nghi leã saùm hoái, nghi thöùc thoáng hoái

penitentiary

1. Thuoäc saùm hoái, ñaùng tröøng phaït 2. Linh muïc giaûi toäi 3. Toøa giaûi toäi, caùo giaûi ñình, nôi hoái toäi, nôi chuoäc toäi 4. Thaùnh xaù vieän [laø Phaùp ñình toái cao veà Bí tích Saùm hoái ôû Giaùo trieàu Roma].
~ priest 1. Linh muïc giaûi toäi, 2. Tö teá thuoäc Boä aân xaù

Pentateuch

Nguõ kinh Moâi-sen {danh töø chæ 5 boä saùch ñaàu Cöïu öôùc]

Pentecost

Leã Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng, Leã Nguõ tuaàn [leã chung cho caû Coâng giaùo vaø Tin Laønh kyû nieäm ñuùng 50 ngaøy sau Chuùa Gieâsu Phuïc sinh, truøng vôùi Leã Nguõ tuaàn cuûa ngöôøi Do thaùi, thì Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng treân caùc thaùnh Toâng ñoà].

Pentecostal Church

Giaùo hoäi Nguõ tuaàn, Hoäi Thaàn trieäu, Giaùo hoäi Phuïc höng Thaàn aân [khôûi töø naêm 1915 ôû AÙi Nhó Lan, do söï tham döï phong traøo Phuïc höng Thaàn aân (Charismatic Renewal) maø caùc tín höõu daàn daàn laäp ra voâ soá ñoaøn theå, hoäi ñoaøn lôùn nhoû].

Pentecostal movement

Phong traøo Phuïc höng Thaàn aân, phong traøo Thaàn aân Phuïc höng [phong traøo naøy khôûi söï ôûû Myõ quoác vaøo ñaàu theá kyû thöù 20 qua vieäc caùc tín höõu tuï taäp caàu nguyeän ñeåû ñöôïc laõnh Pheùp Röûa trong Thaùnh thaàn vaø laõnh moïi thöù Thaàn aân].

pentecostalism

Giaùo phaùi Nguõ tuaàn, phaùi Phuïc höng Thaàn aân.

penultimate

Söï vieäc tröôùc Theá maït, maït theá tieàn söï [vieäc laønh, nghóa cöû hieän theá doïn ñöôøng cho laàn Taùi giaùng cuûa Ñöùc Kitoâ].

people of God

Daân Thieân Chuùa, daân Chuùa

per accidens (L.)

Do yeáu toá ngoaïi taïi, nhôø lyù do ngoaïi taïi, bôûi quan heä ngoaïi taïi.

per concomitantiam (L.) (by concomitance)

Bôûi lieân ñôùi quan heä, do quan heä lieân ñôùi.

per essentiam (L.)

Do baûn chaát, bôûi yeáu tính

per fidem (L.) (through faith)

Do Ñöùc Tin, bôûi tin, nhôø tin

per modum absolutionis (L.)

Qua coâng thöùc hoøa giaûi, vôùi phöông thöùc xaù giaûi [moät trong nhöõng phöông thöùc maø Giaùo hoäi ban ôn ñaïi xaù ñeå giaûi toäi cho keû coøn soáng]

per modum amoris (L.)

Do caùch thöùc loøng meán, bôûi loøng meán

per modum solutionis (L.)

Vôùi phöông thöùc boài hoaøn [moät trong nhöõng phöông thöùc Giaùo hoäi ban ôn ñaïi xaù cho keû coøn soáng].

per modum suffragii (L.)

Do caùch caàu thay, nhôø phöông theá caàu thay nguyeän giuùp [phöông theá Giaùo hoäi ban ôn ñaïi xaù cho keû ñaõ qua ñôøi].

per modum voluntatis (L.)

Duøng phöông thöùc yù chí, yù nguyeän

per potentiam (L.)

Nhôø naêng löïc, döïa vaøo quyeàn naêng

per scientiam (L.)

Nhôø tri thöùc, döïa vaøo tri thöùc

per se (L.)

Do töï thaân, do chính mình

per speciem alienam (L.)

Do moät loaïi nhaän thöùc ngoaïi taïi

per speciem propriam (L.)

Do moät loaïi nhaän thöùc thoâng qua chính ñoái töôïng

per transennam (L.)

Xem per transiens

per transiens (L.)

Do thuaän tieän, töø keá beân maø ñi qua, do vieäc laøm ngoaøi boån phaän.

perception

Tri giaùc, caûm giaùc, lyù giaûi, söï nhaän bieát, ngoä; löïc tri giaùc, söùc lyù giaûi, caûm giaùc löïc.

perdition

Dieät vong, huûy dieät, traàm luaân, vónh töû, sa ñòa nguïc, taän dieät, thaûm baïi, hoaøn toaøn hö maát, cheát ñôøi ñôøi.

perfect

Thuoäc: hoaøn toaøn, hoaøn chænh, khoâng tyø veát, hoaøn myõ, vieân maõn, hoaøn thaønh, thuaàn tuùy, lyù töôûng, tuyeät ñoái

perfectibility

Tính: coù theå hoaøn toaøn, coù theå hoaøn myõ...

perfection

Söï: hoaøn toaøn, hoaøn thieän, hoaøn myõ, thaäp toaøn thaäp myõ
degrees of ~ Ñaúng caáp troïn laønh, trình ñoä tu ñöùc
way of ~ Ñöôøng troïn laønh, ñöôøng troïn haûo

perfectionism

Chuû nghóa hoaøn myõ, thaønh toaøn, chí thieän luaän, vieân maõn luaän, thuyeát neân thaùnh hoaøn toaøn

perfectionists

Phaùi theo chuû nghóa hoaøn myõ [theá kyû thöù 19 ôû Myõ, coù moät phaùi Tin Laønh chuû tröông "chuû nghóa coäng saûn cuûa Thaùnh Kinh" ñöôïc coi nhö caûnh giôùi coù theå ñaït tôùi hoaøn thieän ñoái vôùi tín ñoà].

perichoresis (Gr.)

Xem circumincession

perish

Dieät vong, huûy dieät, traàm luaân, töû vong, huû baïi, huûy hoaïi, ñoïa laïc.

perjury

Theà gian, theà doái, nguïy chöùng, toäi nguïy chöùng, phaù huûy lôøi theà.

permanent

Thuoäc: vónh cöûu, baát bieán, tröôøng cöûu, vónh toàn, thöôøng toàn, tröôøng toàn.
~ entity Thöïc theå thöôøng toàn, baát bieán, tröôøng toàn

permeatio (L.)

Thaám thaáu,

perpetual

Thuoäc: vónh cöûu, vónh vieãn, baát ñoaïn, voâ cuøng, mieân vieãn, chung thaân, troïn ñôøi
~ adoration Chaàu Thaùnh Theå lieân læ, ngaøy ñeâm chaàu Thaùnh Theå [moät nghi thöùc Coâng giaùo ñaët Thaùnh Theå ra beân ngoaøi ñeå moïi ngöôøi laàn löôït khoâng ngöøng thôø laïy]

persecution

Söï baùch haïi, böùc baùch, ngöôïc ñaõi, côn khoán khoù
religious ~ Giaùo naïn, cuoäc baùch haïi toân giaùo

perseverance

Söï: kieân ñònh, kieân nghò, kieân nhaãn, nhaãn naïi, kieân trì, nghò löïc, baát khuaát baát luïy.

person

Nhaân vò,ngoâi vò, caùch vò, caù theå [chuû theå toái haäu maø toaøn theå toàn taïi, hoaït ñoäng cuøng lieân quan thöïc söï mang lyù tính caù bieät]

personal

Thuoäc: ngoâi vò, nhaân vò, con ngöôøi, caù nhaân, tö nhaân, vò caùch
~ union 1. Lieân hôïp ngoâi vò, hôïp nhaát caù vò [söï lieân hôïp do hai hay nhieàu quoác gia cuøng thaàn thuoäc moät keû thoáng trò maø ra] 2. Xem hypostatic union

personalism

Chuû nghóa nhaân vò, nhaân baûn, tö töôûng nhaân vò, nguyeân taéc nhaân vò, ngoâi vò.
theology of ~ Thaàn hoïc veà chuû nghóa nhaân baûn, nhaân vò, ngoâi vò [thaàn hoïc ñaët moái quan heä giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi nhö quan heä "Anh vaø Toâi" ñeå giaûi thích taát caû Maïc Khaûi , Ôn Cöùu Roãi]

personality

Nhaân caùch, caù tính, con ngöôøi, nhaân phaåm
corporate ~ Nhaân vò taäp theå, caù tính quaàn theå, nhaân quaàn, coäng ñoàng nhaân caùch [caù nhaân trong xaõ hoäi tuy coù ñòa vò coá ñònh, song khoâng theå trôû thaønh caù nhaân chuû nghóa ñöôïc, bôûi vaän meänh coäng ñoaøn chi phoái sinh meänh caù nhaân vaø ngöôïc laïi haønh ñoäng thieän aùc cuûa moãi caù nhaân ñeàu aûnh höôûng ñeán vaän meänh cuûa coäng ñoaøn].

personhood

Nhaân vò tính, ngoâi vò, cuoäc soáng con ngöôøi

personification

1.Ngoâi vò hoùa [duøng bieåu tröng ngoâi vò hay phuù cho nhaân tính ñeå dieãn taû Thaàn hoaëc khaùi nieäm tröøu töôïng] 2. Nhaân caùch hoùa, hoùa thaân

perspective

Vieãn caûnh, nhaõn giôùi

perversion

Thò phi ñieân ñaûo, baïi hoaïi, sa ñoïa, boùp meùo cong queo, ngoä duïng laïm duïng, aùc hoùa

pessimism

Chuû nghóa bi quan, yeám theá, quan nieäm bi quan

petitio principii (L.)

Khieám khuyeát nguyeân chöùng luaän, lyù luaän khieám khuyeát nguyeân chöùng [laø phöông phaùp nhaèm chöùng minh moät lyù luaän naøo ñoù, nhöng laïi laáy moät phaàn tö töôûng chöa ñöôïc minh chöùng cuûa chính lyù luaän ñoù laøm caên baûn].

petition

Caàu khaán, khaån caàu, thænh caàu, yeâu caàu, thænh nguyeän, traàn tình, van naøi, keâu xin, nguyeän xin, caàu xin

Petrobrusians

Phaùi Petrobrusius [Peter de Bruys (?~1140?) xöôùng xuaát dò thuyeát cho raèng caàu nguyeän coù theå ôû moïi nôi chöù khoâng caàn ñeán nhaø thôø, laïi phuû nhaän quyeàn Linh muïc truyeàn pheùp baùnh röôïu vaø phuû nhaän Ñöùc Kitoâ hieän dieän trong Thaùnh Theå; ngoaøi ra, coøn phaûn ñoái Pheùp Röûa toäi haøi nhi...]

Pharisaism

Chuû nghóa Phariseâu [nguyeân chæ tinh thaàn ñaïo ñöùc nghieâm ngaët, thaønh taâm giöõ luaät leä vaø cöïc kyø toân suøng truyeàn thoáng Kinh Thaùnh cuøng ñôøi soáng tín ngöôõng quan taâm ñeán daân chuùng cuûa nhöõng ngöôøi Bieät Phaùi. Sau bieán ra chæ: thaùi ñoä vuï hình thöùc toân giaùo, giaùo ñieàu, haønh thieän ñeå ñöôïc thöôûng]

Pharisees

Ngöôøi Bieät phaùi, Phariseâu [moät ñoaøn theå hay hoïc phaùi Do thaùi thôøi Chuùa Gieâsu]

phenomenalism

Chuû nghóa hieän töôïng, hieän töôïng luaän, duy töôïng luaän [cho raèng ñieàu maø con ngöôøi nhaän thöùc chæ heä vaøo bieåu töôïng hay hieän töôïng chöù khoâng heä vaøo baûn thaân vaät toàn höõu]

phenomenology

Hieän töôïng hoïc [moân hoïc nghieân cöùu veà hieän töôïng noùi chung hay hieän töôïng töï xuaát hieän trong yù thöùc]

phenomenon

Hieän töôïng

Philadelphia Confession

Tín ñieàu Philadelphia [tín ñieàu do Phaùi Taåm Röûa (Baptist Church) phaùt bieåu vaøo naêm 1677 vaø taùi tuyeân boá vaøo naêm 1689 ñeå thaønh cô sôû Ñöùc Tin cho tín ñoà]

philanthropy

Baùc aùi, töø thieän, nhaân töø; chuû nghóa baùc aùi, söï nghieäp töø thieän, coâng vieäc töø thieän, ñoaøn theå töø thieän.

philia (Gr.)

AÙi höõu, höõu nghò, tình baèng höõu

Philippism

Giaùo lyù Phaùi Philip

Philippists

Tín ñoà Phaùi Philip, Phaùi Philip.
Xem Melanchthonians

philosopheme

Meänh ñeà trieát hoïc, luaän ñieåm trieát hoïc, luaän chöùng, chaân lyù, caùch ngoân ñoäc laäp.

philosophical theology

Thaàn hoïc trieát lyù [thaàn hoïc duøng khaùi nieäm trieát hoïc ñeå giaûi thích theo lyù tính veà Maïc Khaûi Toái Cao: Thieân Chuùa ôû trong tín ngöôõng Kitoâ giaùo]

philosophy

Trieát hoïc [chæ tri thöùc cuûa con ngöôøi duøng lyù tính tröïc tieáp kieám tìm nguyeân nhaân toái haäu cuûa toaøn theå thöïc taïi; ñaëc bieät veà söï toàn taïi cuûa con ngöôøi cuøng nhöõng vaán ñeà lieân quan vôùi noù].

philosophy of science

Trieát hoïc (veà) khoa hoïc, Trieát lyù khoa hoïc [moân hoïc suy nghó phaûn tænh veà yù nghóa cuûa khoa hoïc]

physical

1.Thuoäc: töï nhieân, vaät tính, hình theå, thöïc taïi, vaät chaát, thöïc chaát, thaân theå, thieân nhieân, vaät lyù. 2. Thöïc taïi giôùi, theá giôùi thöïc taïi.

physiognomy

Söï thöïc haønh trong coá gaéng thaåm ñònh caù tính vaø ñaëc tính tinh thaàn qua vieäc quan saùt treân cô theå; ñaëc bieät treân neùt maët, cöû chæ.

physis (Gr.)

Xem nature

Pietism

1. Phaùi moä ñaïo, chuû nghóa kieàn tín, suøng moä [phong traøo ôû theá kyû thöù 17,18 do hai phaùi: Lutherans (Lutheroâ) vaø Caûi Caùch chuû tröông höôùng veà söï lieân hôïp giöõa thaàn bí vôùi thöïc teá; ñoàng thôøi phaûn ñoái laïi Phaùi Chính Thoáng quaù thieân veà thuaàn giaùo lyù vaø vuï hình thöùc]. 2. (vieát thöôøng: pietism) Suøng ñaïo, moä ñaïo, thaønh taâm.

piety

Söï suøng moä, thaønh kính, hieáu tín, cung kính, nhieät thaønh; hieáu thuaän, hieáu kính, trung thuaän, söï hieàn töø cuûa ngöôøi cha, söï hieáu thaûo cuûa keû laøm con.

pilgrim

Ngöôøi haønh höông, khaùch haønh höông, khaùch ñi daâng höông, keû vieáng thaùnh ñòa

Pilgrim Fathers

Ñoaøn tín ñoà Phaùi Thanh giaùo, Toå tieân löõ haønh, Toå toâng khai phaù nöôùc Myõ [danh töï xöng cuûa tín ñoà Thanh giaùo Anh ñaõ ñaùp taøu "Hoa thaùng Naêm" (May Flowers) caäp ñaát Myõ vaøo thaùng 5, naêm 1620]

pilgrimage

Cuoäc haønh höông, löõ haønh, vieáng thaùnh ñòa, ñöôøng löõ haønh, haønh trình ñôøi soáng, chuyeán du lòch cuûa tinh thaàn

pillarsaint

Xem stylite

pious

Thuoäc: nhieät thaønh, suøng moä, moä ñaïo, hieáu thuaän, trung thöïc, trung thaønh.
~ desire Nguyeän voïng thaønh kính

pius credulitatis affectus

Taâm tình nhieät thaønh ñoùn nhaän Tín ngöôõng

placet (L.)

1. Taùn thaønh, cho pheùp, ñoàng yù, chaáp thuaän 2. Söï can döï cuûa chính phuû [chính quyeàn quoác gia do chöùc vuï maø coù quan heä vôùi Toâng toøa Roma song laïi can döï vaøo Giaùo hoäi, duøng moïi haønh ñoäng haïn cheá höõu hieäu tính caùc meänh leänh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha]

Platonism

Chuû thuyeát Plato [Hoïc thuyeát tö töôûng cuûa trieát gia Hy laïp Plato (427~347BC) vaø nhöõng ngöôøi theo oâng]

plenitude of grace

Söï sung maõn aân suûng, vieân maõn aân suûng

pleroma (Gr.) (fullness, plenitude)

Söï sung maõn, vieân maõn,thaønh toaøn tuyeät ñoái.

pluralism

1. Ña nguyeân luaän, hoïc thuyeát ña nguyeân, vaên hoùa ña nguyeân. 2. Kieâm nhieäm, kieâm nhieäm nhieàu giaùo xöù.

plurality

1.Ña nguyeân tính, ña daïng tính, ña soá, ñaïi ña soá 2. Kieâm nhieäm, kieâm quaûn nhieàu giaùo xöù.

pluriformity

Hình thöùc ña chuûng, ña nguyeân tính
~ in the Church Ña nguyeân tính cuûa Giaùo hoäi

pneuma (Gr.)

1. Linh, thaàn, taâm thaàn, tinh thaàn, linh hoàn, khí, sinh khí, sinh meänh, thaàn khí, tính khí 2. (vieát hoa) Thaùnh Thaàn, Thaùnh Linh, Thaàn linh.
~ hagion Thaùnh Thaàn, Thaùnh Linh

pneumatic

1.Thuoäc:linh,linh tính,thaàn 2.Thaàn, linh thieâng, thöïc taïi thuoäc tinh thaàn 3. Ngöôøi thuoäc thaàn, thuoäc linh thieâng, ngöôøi sung maõn Thaùnh thaàn.

pneumaticus (L.)

Xem pneumatikos

pneumatikos (Gr.)

Xem pneumatic

pneumatocentric

Thuoäc: laáy linh thieâng, laáy Thaùnh Thaàn, laáy taâm linh, laáy tinh thaàn... laøm trung taâm.

pneumatology

1. Thaùnh thaàn luaän, Thaùnh linh hoïc 2. Thaùnh vaät hoïc [moân hoïc veà baát cöù moät loaïi toàn höõu tinh thaàn hay hieän töôïng tinh thaàn naøo; ñaëc bieät thöïc theå tinh thaàn laøm moâi giôùi giöõa con ngöôøi vôùi thaàn linh]

Pneumatomachi (L.)

Phaùi Thaùnh thaàn thuï taïo, phaùi phaûn Thaùnh thaàn, phaùi choáng Thaùnh thaàn [dò phaùi ôû theá kyû thöù 4, phuû nhaän thaàn tính troïn veïn cuûa Thaùnh Thaàn; chæ coi Thaùnh Thaàn cuøng Thaùnh Töû ñoàng theå ñoàng chaát; laïi coù keû cöïc ñoan hôn caû ñieàu treân cuõng phuû nhaän (coi caû hai chæ laø taïo vaät). Phaùi Chính Thoáng ñeàu goïi hoï laø Beø phaùi Maceñoâ (Macedonians)]

poena (L.)

Hình phaït, khoå
~ aeterna Vónh phaït, hình phaït ñôøi ñôøi [toäi phaït cuûa nguyeân toå coù theå di truyeàn laïi cho nhaân loaïi]
~ medicinalis (healing punishment) Xöû phaït trò lieäu
~ purgatoria (pain or punishment of purgatory) Hình phaït thanh luyeän, khoå luyeän.

poetism of creation

Chuû tröông thi ca Saùng taïo, baøi thô veà Saùng taïo [cho raèng Saùng theá kyù chöông I, tuy ghi vieäc Saùng taïo trong 6 ngaøy khoâng ñuùng thöïc; song thöïc ra taùc giaû chæ muoán laáy hình thöùc thi ca taùn döông vieäc Saùng taïo cao caû kyø dieäu cuûa Thöôïng Ñeá]

polarization

Söï: cöïc hoùa, phaân hoùa, phaân phaùi; khuynh höôùng ñoái laäp.

polemic

1. Bieän luaän, tranh luaän, luaän chieán 2. Thuoäc: tranh luaän, bieän luaän 3. Keû tranh luaän, bieän luaän 4. (soá nhieàu) Bieän luaän phaùp, bieän luaän hoïc.

political theology

Thaàn hoïc chính trò [a/ Loái cuõ: Thaàn hoïc ñem nhöõng hieän töôïng chính trò phaùt sinh quy veà thaàn minh; khieán chính trò chòu toân giaùo cheá phuïc. b/ Loái môùi: Moân hoïc tìm hieåu Tin Möøng Ñöùc Kitoâ lieân quan tôùi chính trò ngaøy nay ñoàng thôøi ñeå nghò moät höôùng ñi].

polyandry

Nhaát theâ ña phu; cheá ñoä moät vôï nhieàu choàng

polygamist

Keû theo nhaát phu ña theâ luaän; keû theo nhaát theâ ña phu luaän, keû ña theâ, ngöôøi nhieàu vô

polygamy

Nhaát phu ña theâ, cheá ñoä moät choàng nhieàu vôï, tính ña hoân.

polygenism

Ña ngaãu luaän, ña nguyeân luaän, thuyeát nhieàu caëp phaùt sinh [chuû tröông: a/ Nhaân loaïi thoaït ñaàu do nhieàu caëp vôï choàng sinh soâi ra b/ Caùc saéc toäc ñeán töø nhieàu thuûy toå khoâng gioáng nhau c/ Ñoäng vaät tieán hoùa thaønh ngöôøi qua phöông thöùc ñoàng chuûng ña nguyeân]ï

polyphyletic

Thuoäc: ña toäc, ña heä, ña chi, nhieàu saéc daân

polyphyletism

Ña toäc luaän, thuyeát ña heä, ña chi luaän [cho raèng nhaân loaïi: a/ do raát nhieàu quaàn toäc khoâng töông quan, thaäm chí baát ñoàng toäc loaïi tieán hoùa song haønh maø ra; b/ hoaëc do nhieàu ñoäng vaät baát ñoàng chuûng loaïi tieán hoùa dieãn sinh ra]

polyphylism

Xem polyphyletism

polytheism

Ña thaàn luaän, ña thaàn giaùo, suøng baùi ña thaàn [vì tin raèng trong vuõ truï coù nhieàu loaïi thaàn minh toàn taïi, neân suøng baùi caùc ngaøi]

polytheist

Tín ñoà ña thaàn, keû theo ña thaàn luaän

polytheistic

Thuoäc: ña thaàn giaùo, ña thaàn luaän

pontifex (L.)

1. Ngöôøi kieán taïo caàu, baéc nhòp, moâi giôùi, trung gian 2. Ñöùc Thaùnh Cha, Giaùm muïc, Cao taêng
~ maximus Ñaïi tö teá, Ñaïi Thöôïng Teá, Tö Teá toái cao, Tö Teá tröôûng, Laõnh tuï caùc toân giaùo

pontiff

Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Giaùo Toâng, Toâng Toøa, Ñöùc Giaùo Hoaøng, Giaùm muïc (ôû Trung Hoa duøng: Giaùm muïc laø chæ vò cai quaûn giaùo khu chöa töï trò; coøn döôùi quyeàn giaùm thò vaø quan saùt cuûa Toøa Thaùnh; coøn ñeå chæ vò cai quaûn giaùo phaän töï trò thì duøng: Chuû Giaùo), Giaùo Tröôûng, Cao Taêng; (xöa ôû Do Thaùi, Roma) Ñaïi Tö Teá.
supreme ~ Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Giaùo Toâng, Ñöùc Giaùo Hoaøng

pontifical

1. Thuoäc: Ñöùc Thaùnh Cha... 2. Chuû giaùo Leã nghi thö, Chuû giaùo Leã ñieån thö, ñòa vò Chuû giaùo

Pontifical Biblical Commission

UÛy Ban Thaùnh Kinh (thuoäc) Toâng Toøa, UÛy Ban Giaùo Hoaøng (veà) Thaùnh Kinh

pontificate

1. Chöùc vò Giaùo Hoaøng; chöùc vò Giaùm muïc, Chuû giaùo 2. Chaáp haønh chöùc vò Giaùo hoaøng, ñaûm nhaän ngoâi Giaùm muïc

pope

1. Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Giaùo Toâng, Ñöùc Giaùo Hoaøng [nguyeân ngöõ laø "phuï thaân", yù noùi vò Laõnh tuï toái cao cuûa Giaùo hoäi ñöôïc coi nhö thay quyeàn Thieân Phuï taïi theá] 2. Giaùm muïc, Chuû giaùo (ôû thôøi Giaùo hoäi sô khai) 3. Thaàn Phuï [danh xöng ôû Giaùo hoäi Ñoâng phöông; nay ngöôøi Trung Hoa duøng danh xöng Thaàn Phuï ñeå goïi Linh muïc].

popular religion

Toân giaùo phoå caäp, Tín ngöôõng quaàn chuùng, tín ngöôõng daân gian

porter

Xem ostiariate

position

1. Laäp tröôøng, chuû tröông, kieán giaûi, luaän ñieåm, quan ñieåm, meänh ñeà, thaùi ñoä 2. Ñòa vò, chöùc vò, caûnh ngoä, thaân phaän, hình theá, cuïc dieän, traïng thaùi, tö theá, theá ñöùng.

positive

1. Thuoäc: thöïc chöùng, thöïc chöùng tính, thöïc taïi, toàn taïi, thöïc teá, xaùc thöïc, minh xaùc. 2. Tích cöïc, khaúng ñònh, kieân quyeát, tuyeät ñoái, thuaàn nhieân, hoaøn toaøn.

positive dogmatic theology

Thaàn hoïc Tín Lyù thöïc chöùng [thaàn hoïc lieân quan ñeán ñieàu ñöôïc minh thò do quyeàn giaùo huaán Giaùo hoäi, bao haøm lyù leõ phaûi Tin trong Thaùnh Kinh vaø Thaùnh Truyeàn]

positive theology

Thaàn hoïc thöïc chöùng, thöïc cöù, khaúng ñònh [a/ Thaàn hoïc laáy phöông thöùc khaúng ñònh ñeå dieãn taû "Thaàn (Thieân Chuùa) laø gì". b/ Thaàn hoïc laáy tö lieäu thöïc chöùng ôû Phuùc aâm do Thaàn hoïc Thaùnh Kinh ñeà ra, cuøng vôùi Lòch söû Giaùo hoäi laøm noäi dung, ñeå tröïc tieáp laäp thaønh moät heä thoáng hình thöùc].

positive way

1. Phöông thöùc khaúng ñònh [loaïi tyû phaùp qua söï mieâu thuaät söï vaät caùch khaúng ñònh: "LAØ" , "COÙ"] 2. Ñöôøng loái tích cöïc.

positivism

1. Chuû nghóa thöïc chöùng, thöïc chöùng luaän, trieát hoïc thöïc chöùng [quan ñieåm trieát hoïc ñoøi buoäc moïi moân hoïc phaûi laáy söï thöïc cuï theå (coù theå caûm giaùc ñöôïc) laøm ñieåm xuaát phaùt; sau ñoù chæ mieâu thuaät chuùng cuøng nhöõng qui luaät cuûa chuùng maø thoâi].

posse non mori (L.)

Khaû naêng baát töû, khaû naêng khoâng cheát

posse non pati (L.)

Khaû naêng baát thuï khoå, khaû naêng khoâng chòu ñau khoå

possession

Xem obsession
diabolical ~ Söï quæ aùm, quæ nhaäp

possibility

Khaû naêng, khaû naêng tính, khaû tính, thöïc hieän tính, keát quaû coù theå.

post-biblical

Thuoäc: haäu Thaùnh kinh, sau Kinh Thaùnh

post-christian

Thuoäc: haäu Kitoâ, sau Ñöùc Kitoâ, töø Kitoâ giaùo veà sau, Kitoâ giaûng daïy, giaùo hoùa veà sau.

post-existence

Toàn taïi ñôøi sau, toàn taïi sau khi cheát, haäu toàn

postlapsarianism

Xem sublapsarianism

postmillenarians

Phaùi: Ngaøn naêm sau, haäu thieân nieân, thieân nieân haäu

postmillennialism

Thuyeát Ngaøn naêm sau, Sau ngaøn naêm [lyù luaän cho raèng Ñöùc Kitoâ Taùi giaùng vaøo moät ngaøn naêm sau (khi Ngaøi veà trôøi)]

postmillennialist

Keû theo thuyeát Ngaøn naêm sau

postmillenniarianism

Xem postmillenialism

postulant

Thænh sinh, tuyeån sinh,thöû sinh, chí nguyeän sinh [ngöôøi chuaån bò nhaäp doøng nhöng chöa vaøo nhaø taäp].

postulate

1. Giaû ñònh, thieát ñònh, thieát ñeà, meänh ñeà giaû ñònh, yeâu caàu, chuû tröông 2. Xin Beà treân, tröôûng thöôïng chuaån ñeå ñaûm nhaän moät chöùc vuï naøo ñoù; theo beà treân pheâ chuaån maø nhaän meänh.

potency

Tieàm naêng, naêng löïc, löïc löôïng, söùc maïnh, tieàm löïc, quyeàn löïc, quyeàn uy, quyeàn theá, hieäu löïc, hieäu naêng, coâng hieäu.
active ~ Tieàm naêng chuû ñoäng [khaû naêng phaùt sinh hoaït ñoäng]
obediential ~ Tieàm naêng phuïc tuøng, khaû naêng vaâng phuïc [naêng löïc thieân tính maø taïo vaät coù ñöôïc, qua ñoù noù coù theå gaëp gôõ giao hoäi vôùi sieâu töï nhieân hoaëc coù theå tieáp nhaän Ñaáng Hoùa coâng, duø vöôït quaù naêng löïc thieân tính mình]
objective ~ Tieàm naêng khaùch quan [naêng löïc thuaàn tuùy hay phi thöïc taïi. Chæ laø ñoái töôïng ôû trong tö töôûng Ñaáng Saùng taïo; maø xeùt theo yeáu toá noäi taïi vaãn coøn laø phi hieän thöïc toàn höõu vaät].
passive ~ Tieàm naêng thuï ñoäng, bò ñoäng [naêng löïc tieáp nhaän moät loaïi hoaït ñoäng naøo ñoù]
subjective ~ Tieàm naêng chuû quan [naêng löïc cuûa chuû theå vaø keû ñaûm nhaän "thöïc hieän" maø hoã töông tuøng thuoäc vôùi tieàm naêng khaùch quan, keát hôïp vôùi nhöõng ñieàu "thöïc hieän" ñeå laøm thaønh thöïc taïi toàn höõu vaät]

potentia obedientialis (L.)

Xem obediential potency

potential

1. Thuoäc: coù theå, khaû naêng, tieàm taïi, tieàm naêng 2. Khaû naêng tính, tieàm naêng, tieàm löïc

potentiality

Khaû naêng tính, tieàm taïi tính, tieàm naêng, tieàm löïc, khaû naêng, söï vaät coù theå
creative ~ Tieàm löïc saùng taïo tính, khaû naêng saùng taïo

potestas (L.)

Xem power
~ auctoritatis (L.) Chuû quyeàn, Quyeàn chuû ñoäng [Ñöùc Kitoâ, vôùi thaân phaän Thieân Chuùa, coù quyeàn chuû ñoäng trong caùc Bí tích]
~ excellentiae (L.) Quyeàn sieâu tuyeät [danh xöng chæ Ñöùc Kitoâ, do söï keát hôïp maät thieát giöõa hai tính "Thaàn vaø ngöôøi", neân trong khi thöïc thi Bí tích, Ngaøi coù quyeàn sieâu vieät moïi thuï taïo]
~ ligata (L.) Quyeàn bò haïn cheá [Quyeàn bò Giaùo hoäi baát chuaån duøng. Nhö, caùc Tö Teá thöôøng ñeàu coù thaàn quyeàn thi haønh caùc Bí tích; song thöïc teá bò Giaùo hoäi khoâng chuaån duøng]
~ ministerii (L.) (ministerial power) Quyeàn thi haønh, thi haønh quyeàn [Quyeàn löïc thi haønh maø trong Bí tích, hoaëc vôùi thaân phaän laø ngöôøi maø Ñöùc Kitoâ coù, hoaëc baäc Thaùnh Chöùc coù].
~ ministerii principalis (L.) Quyeàn chuû yeáu thi haønh [chæ quyeàn löïc Ñöùc Kitoâ coù trong Bí tích]

poverty

Söï: baàn cuøng, cuøng khoán, tinh thaàn ngheøo khoù, khoù ngheøo Phuùc aâm, baát tuùc, khuyeát phaïp

power

1. Löïc, naêng löïc, ñoäng löïc, quyeàn löïc, quyeàn naêng, quyeàn uy, chöùc quyeàn, quyeàn haïn, theá löïc, uy löïc,uy quyeàn, söùc löïc 2. Ñöùc naêng Thieân söù, dò naêng Thieân Söù
~ of the keys Quyeàn thaùo buoäc, Quyeàn naém giöõ chìa khoùa [laø töôïng tröng cöùu ñoä trong tö töôûng Do thaùi vaøo thôøi Ñöùc Kitoâ; cho raèng chìa khoùa Nöôùc Trôøi naèm trong tay Thieân Chuùa, tuy nhieân coù luùc Ngaøi trao cho ñaïi bieåu nhaân loaïi, nhö Pheâroâ (Mt 16,19)]

practical theology

Thaàn hoïc thöïc tieãn [thaàn hoïc tìm hieåu toân giaùo, ñaëc bieät tìm hieåu veà caùc sinh hoaït trong cheá ñoä Kitoâ Giaùo: ngheä thuaät giaûng huaán, thaàn hoïc muïc vuï, cheá ñoä Giaùo hoäi, quaûn lyù Giaùo hoäi vaø Phuïng vuï...]

paeambula fidei (L.)
(premises or natural presuppositions or preliminaries of faith)

Khai tín, böôùc ñaàu Nieàm Tin, khai maøo Tín ngöôõng, ñieàu kieän tieân quyeát cuûa Nieàm tin

praecatechesis (L.)

Xem precatechesis

praedestinatio ad gloriam (L.) (predestination to glory)

Tieàn ñònh Vinh phuùc, tieàn ñònh höôûng vinh phuùc

praedestinatio ad gratiam (L.) (predestination to grace)

Tieàn ñònh aân suûng, tieàn ñònh ñaït aân suûng

praedeterminatio moralis (L.) (moral predetermination)

Tieàn ñònh luaân lyù, tieàn ñònh veà luaân lyù

praeexistence

Xem pre-existence

praemium (L.)

Xem retribution

praemotio physica (L.) (physical antecedent motion)

Ñoäng naêng tieàn-thöïc teá, ñoäng taùc döï tieàn thöïc chaát

praeredemptio (L.)

Tieàn ñònh cöùu chuoäc, döï cöùu

praescientia (L.)

Xem prescience

praesentia (L.) Xem presence pragmatism

1.Tính chaát hay ñieàu kieän ñeå thaønh thöïc duïng 2. Chuû nghóa thöïc duïng [do C.S.Pierce vaø William James khôûi xöôùng cho raèng yù nghóa vaø chaân lyù cuûa moïi khaùi nieäm heä taïi nhöõng heä luaän thöïc duïng cuûa chuùng]

praxis

Thöïc tieãn, haønh ñoäng thöïc teá

pray

Caàu nguyeän, khaån caàu, thænh caàu,

prayer

1. Söï: caàu khaán, caàu nguyeän, khaån caàu 2. Lôøi caàu nguyeän, nghi thöùc caàu nguyeän; ngöôøi caàu nguyeän
mental ~ Taâm nguyeän, maëc nguyeän, caàu nguyeän trong traàm laëng
~ of appeal, ~ of petition Caàu aân
vocal ~ Khaåu nguyeän, caàu nguyeän thaønh tieáng

preacher

Ngöôøi: giaûng ñaïo, truyeàn giaùo, thuyeát giaùo; truyeàn giaùo sö, muïc sö

preaching

Giaûng ñaïo, tuyeân giaûng, truyeàn ñaïo, truyeàn giaùo, thuyeát giaùo
theology of ~ Thaàn hoïc tuyeân giaûng, thaàn hoïc rao giaûng

pre-adamite theory

Thuyeát tieàn Adong [Phaùi Calvin, vaøo naêm 1655 coù moät tín ñoà (Isaac de la Peyreøre) ñöa ra giaû thuyeát chuû tröông con ngöôøi ñaõ coù tröôùc Adong]

preamble (introduction)

Phaàn daãn nhaäp, lôøi môû ñaàu, lôøi baït, lôøi töïa,töï ngoân.

precatechesis (L.)

Höôùng daãn tieàn giaùo lyù [coâng taùc chuaån bò tröôùc khi truyeàn daïy giaùo lyù, nhaèm giuùp keû tìm hieåu nhaän ra söï quan troïng cuûa Toân giaùo trong ñôøi soáng vaø laøm quen vôùi Tin Möøng Nöôùc Trôøi, giai ñoaïn ñoù ñöôïc coi nhö thôøi gieo gioáng ñöùc tin ñeå ngaøy caøng ñaâm reã saâu trong taâm hoàn hoï].

precedence, -cy

Söï: öu vieät, öu tieân, daãn ñaàu, treân tröôùc; ñòa vò öu tieân, troåi vöôït; quyeàn öu tieân, öu vò, thöôïng vò.

precept

Giôùi raên, giôùi meänh, meänh leänh, huaán leänh, giaùo huaán, chaâm ngoân, caùch ngoân.
~s of the Church Qui luaät cuûa Giaùo hoäi, phaùp qui Giaùo hoäi

pre-Christian

Thuoäc: Tieàn-Kitoâ, tröôùc Ñöùc Kitoâ, tröôùc Kitoâ giaùo

preconception

1. Döï töôûng, döï lieäu, tieàn lónh ngoä, tieân kieán lónh ngoä 2. Caùi nhìn thaáy tröôùc, quan nieäm tieân nhaäp, thieân kieán

pre-condition

Ñieàu kieän tieân quyeát, ñieàu kieän taát yeáu, ñieàu kieän caàn coù

preconsecrated

Thuoäc: döï hieán, daønh ñeå thaùnh hieán

predefinition

Söï döï ñònh, tröôùc söï quyeát ñònh

predestinarianism

Döï ñònh luaän, thuyeát ñònh meänh, thuyeát tieàn ñònh [loái noùi cho raèng töø ñôøi ñôøi, Thieân Chuùa ñaõ quyeát ñònh, maø khoâng theå caûi bieán ñöôïc, cho nhöõng ai ñöôïc cöùu roãi, vaø nhöõng ai bò traàm luaân]

predestinarians

Keû theo thuyeát tieàn ñònh

predestination

1. Söï tieàn ñònh, döï ñònh, döï tuyeån 2. Döï ñònh luaän, thuyeát ñònh meänh, thuyeát tieàn ñònh
absolute ~ Tieàn ñònh tuyeät ñoái [Phaùi Scotist chuû tröông ñoäng cô chuû yeáu ñeå Chuùa Con giaùng traàn laø laøm quang vinh Thieân Chuùa, töùc laøm con ngöôøi khoûi toäi toå toâng; song duø sao Chuùa Con cuõng vaãn phaûi giaùng sinh haàu laøm coâng trình saùng taïo ñaït möùc hoaøn thieän]
complete ~ Tieàn ñònh hoaøn bò [tieàn ñònh ñöôïc aân suûng ñôøi naøy vaø vinh quang ñôøi sau]
double ~ Tieàn ñònh ñoâi [Thaùnh Phaoloâ cho raèng Thieân Chuùa coù quyeàn tuyeät ñoái chuaån höùa nhöõng ai vaøo coõi haèng soáng, vaø ñoàng thôøi tröøng phaït nhöõng ai phaûi cheát ñôøi ñôøi; maø con ngöôøi khoâng theå dò nghò:Rm 14~21]
incomplete ~ Tieàn ñònh baát hoaøn bò [laø tieàn ñònh giôùi haïn hoaëc laø chæ höôûng aân suûng ñôøi naøy, hoaëc laø chæ höôûng quang vinh ñôøi sau]
relative ~ Tieàn ñònh töông ñoái [Tröôøng phaùi Toâ Ma chuû tröông Chuùa Con giaùng traàn vì ñoäng cô cöùu chuoäc nhaân loaïi; neáu nguyeân toå khoâng phaïm toäi, aét laø söï vieäc giaùng sinh treân khoâng theå phaùt sinh]

predetermination

Xem predestination

pre-evangelization

Höôùng daãn tieàn-Phuùc aâm, thôøi döï bò tieàn-Phuùc aâm hoùa

pre-existence

Tieân toàn, toàn taïi töø tröôùc, tính tieân toàn, toàn taïi tieân nghieäm, tieàn höõu, tieàn theá [nhö Phuùc aâm Gioan, Ngoâi Lôøi tröôùc khi nhaäp theå, thì ñaõ coù töø nguyeân thuûy; hay nhö quan nieäm linh hoàn ñaõ coù töø ñôøi ñôøi]

pre-existentialism

Thuyeát linh hoàn toàn taïi töø tröôùc [thuyeát do Plato (427~347BC) khôûi xöôùng vaø moät soá hoïc phaùi thôøi Giaùo hoäi sô khai cho raèng linh hoàn ñaõ toàn taïi töø ñaàu cuûa theá giôùi vónh cöûu]

pre-existentianism

Xem pre-existentialism

prefectus apostolicus (L.) (prefect apostolic)

Phuû Doaõn Toâng Toøa [ôû haït Ñaïi dieän Toâng toøa hoaëc Phuû doaõn Toâng toøa, maø vì hoaøn caûnh ñaëc bieät chöa ñöôïc laäp nhö moät Giaùo phaän; vieäc chaên daét ñöôïc giao cho moät Ñaïi dieän Toâng toøa hoaëc Phuû doaõn Toâng toøa ñeå quaûn trò thay maët Ñöùc Thaùnh Cha: giaùo luaät soá 371 #1]

prelacy

1. Theå cheá Thaùnh chöùc cao caáp, chöùc vuï giaùo só cao caáp, giaùo só cao caáp 2. Cheá ñoä Giaùm ñoác [loái chæ trích ñöôøng höôùng episcopacy: theå cheá Giaùm muïc]

prelate

Vò Thaùnh chöùc cao caáp, Giaùo só cao caáp

preliminaries of faith

Böôùc ñaàu Tín ngöôõng, Ñöùc tin sô khôûi, khai maøo Nieàm Tin.
Xem praeambula fidei

pre-millenarians

Phaùi Ngaøn naêm tröôùc, Tieàn-Thieân nieân, Thieân nieân tieàn

pre-millenniarians

Thuyeát tröôùc ngaøn naêm, tröôùc ngaøn naêm, Tieàn- Thieân nieân [loái noùi cho raèng Ñöùc Kitoâ Taùi giaùng seõ xaûy ra tröôùc naêm 1000 vaø khi Ngaøi ñeán, Ngaøi seõ daét nhaân loaïi vaøo coõi phuùc ngaøn naêm].

pre-millenium

Xem pre-millennialism

prereflexive

Thuoäc: tieàn phaûn tænh, tieàn suy tö, toàn taïi tröôùc tö duy

presanctification

Söï döï hieán, tröôùc thaùnh hoùa

presbyter

1. Tröôûng laõo [a/ ÔÛ thôøi Giaùo hoäi sô khai, caùc Toâng ñoà duøng nghi thöùc caàu nguyeän vaø ñaët tay ñeå laäp ñònh nhöõng vò trôï thuû trong caùc Giaùo Hoäi. Hoï laø tieàn thaân cuûa chöùc Linh muïc tö teá ngaøy nay. b/ Tröôûng laõo ôû Giaùo phaùi Tröôûng laõo (Presbyterian Church)]
2. Tö teá, Muïc sö ôû Giaùo phaùi Giaùm ñoác (Episcopalian Church).

presbyterate

Chöùc tröôûng laõo, chöùc tö teá.

Presbyterian Church

Giaùo Hoäi Tröôûng Laõo [John Calvin 1508-1564 ôû Thuïy Só cuøng vôùi John Know 1510-1572 ôû Toâ Caùch Lan saùng laäp giaùo phaùi naøy duøng theå cheá Tröôûng Laõo vaø xöng laø Giaùo Hoäi Caûi Caùch (Reformed Church)].

Presbyterianism

1. Cheá ñoä Tröôûng laõo [laø moät loaïi cheá ñoä cho raèng theå cheá Giaùo Hoäi chuû yeáu do Tröôûng Laõo quaûn lyù. Quan nieäm naøy khôûi xöôùng vaøo theá kyû thöù 16 ñeå caûi caùch theå cheá Giaùm Muïc].

presbyteros (Gr.)

Xem presbyter

prescience

Tieàn-yù thöùc, tieàn tri thöùc, döï tri, döï kieán

presence

Hieän dieän, hieän höõu, coù maët, taïi, taïi hieän tröôøng

preservation

Baûo toàn, baûo trì, baûo hoä, baûo quaûn, baûo taøng, baûo toaøn, taøng tröõ, ñeå daønh, gìn giöõ, giöõ gìn

presumption

1. voïng töôûng, haõo voïng 2. Giaû ñònh, thieát ñònh, öùc ñoaùn, döï lieäu 3. Lyù do giaû ñònh, vieäc trong öùc ñoaùn

presupposition

Döï thieát, giaû ñònh, döï töôûng, öùc ñoaùn, ñieàu kieän tieân quyeát, tieàn ñeà
~s of faith Ñieàu kieän tieân quyeát cuûa Ñöùc Tin

preview

Döï kieán, thaáy tröôùc, lieäu tröôùc, tieân lieäu

pride

Kieâu ngaïo, ngaïo maïn, töï phuï, khoa tröông, töï haøo, töï toân

priest

Tö teá, Muïc sö, Thaùnh chöùc, giaùo só, Linh muïc; hoäi tröôûng; taêng löõ, Tö ñaïc, Ñaïc ñöùc
high ~ Ñaïi tö teá, Thöôïng teá, tö teá tröôûng

priesthood

1. Chöùc tö teá, Tö Teá tính, phaåm haøm Tö Teá, Tö Teá ñoaøn, thieân chöùc Linh muïc 2. (töø taäp theå) Tö teá
~ of (all) believers Chöùc tö teá coäng ñoàng cuûa tín höõu [Coâng giaùo quan nieäm keû laõnh Pheùp Röûa laø ñöôïc thoâng phaàn vôùi Ñöùc Kitoâ trong 3 chöùc vuï: Tieân tri, Tö teá, Vöông Ñeá; song goïi ñoù laø chöùc Tö Teá coäng ñoàng]

primacy

1. Quyeàn chuû tòch, Quyeàn toái thöôïng, Ñaàu vò, Ñeä Nhaát, öu tieân 2. Chöùc vò, Quyeàn löïc Chuû tòch Giaùm muïc, Chuû giaùo (primate).
~ of (St.) Peter Quyeàn Toái thöôïng cuûa Thaùnh Pheâroâ, ñòa vò Chuû tòch cuûa Thaùnh Pheâroâ
~ of the pope Quyeàn Toái thöôïng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng, Quyeàn Chuû tòch cuûa Ñöùc Thaùnh Cha

primary

Thuoäc: ñaàu tieân, chuû yeáu, ñaàu vò, caên baûn, cô baûn, caên nguyeân, sô boä, sô caáp, toái sô

primate

1. Giaùm muïc chuû tòch [Vò Giaùm muïc tuy khoâng coù chöùc Ñaïi Giaùo Chuû (patriarch), song cai quaûn taát caû Toång Giaùm muïc mieàn (metropolitan) vaø chæ ñònh moïi Giaùm muïc ñòa haït hoaëc quoác gia; baûn thaân Ngaøi chæ tröïc thuoäc Ñöùc Thaùnh Cha] 2. Tinh tinh, ñöôøi öôi, vieân haàu: loaïi khæ gioáng ngöôøi nhaát.

primitive Church

Giaùo hoäi sô khai, Giaùo hoäi nguyeân thuûy

primitive sin

Xem original sin: nguyeân toäi, toäi nguyeân toå

primordial nature

Tính nguyeân thuûy, caên baûn tính

primum agens (L.) (first agent)

Ñoäng naêng ñaàu tieân, ñeä nhaát nguyeân ñoäng

principality

1. Ñaàu vò, ñòa vò ñaàu, chuû quyeàn, quaân vöông quyeàn 2. (soá nhieàu: principalities) Thieân thaàn toång quyeàn, Toång Thieân söù, Toång laõnh Thieân thaàn

principes apostolorum (L.)

Caùc vò Thuû laõnh caùc Toâng ñoà töùc Pheâroâ vaø Phaoloâ [caùc Giaùo phuï duøng danh xöng naøy ñoàng goïi hai Ngaøi ñeå nhaéc coâng lao hai Ngaøi hoaït ñoäng cho hoäi thaùnh Roma vaø Hoäi thaùnh phoå theá]

principum quo (L.) (principle by which)

Caên nguyeân nhôø, bôûi, (ñeå 1 söï kieän phaùt sinh) [nhö tính theå laø caên nguyeân nhôø ñoù maø ngoâi vò toàn taïi, haønh ñoäng]

principium quod (L.) (principle which)

Caên nguyeân chuû theå (ñeå cho söï kieän phaùt sinh) [nhö ngoâi vò laø caên nguyeân chuû theå toái haäu laøm noàng coát cho toaøn theå toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa tính theå]

principium totius divinitatis (L.)

Caên nguyeân cuûa toaøn boä thaàn tính, nguyeân lyù cuûa troïn caû Thieân tính

principle

1. Nguyeân lyù, nguyeân nhaân, nguyeân toá, nguyeân thuûy, baûn nguyeân, nguyeân taéc, cô nguyeân, caên nguyeân, khôûi nguyeân, nguyeân chaát, nhaân toá; nguyeân ñoäng löïc 2. Chuû nghóa, Tín ñieàu cô baûn, qui taéc
derived ~ Baûn nguyeân höõu nguyeân [nhö Chuùa Con laø Thieân Chuùa bôûi Thieân Chuùa, töùc baûn nguyeân höõu nguyeân, vì Ngaøi töø Chuùa Cha maø nhaän laáy baûn tính vaø naêng löïc phaùt sinh]

priority

1. Öu tieân, ôû treân, ôû tröôùc 2. Quyeàn öu tieân

Priscillianism

Thuyeát, Phaùi Priscillian [ôû theá kyû thöù 4~5, Priscillian (340?~386) chuû xöôùng dò thuyeát veà linh hoàn tieân toàn (pre- existentialism) vaø thuyeát huyeãn töôïng cuûa ñôøi soáng nhaân tính Ñöùc Kitoâ (Docetism)]

privilege

Ñaëc aân (Thieân Chuùa); aân hueä, ñaëc hueä, ñaëc quyeàn, lôïi ích ñaëc thuø, ñaõi ngoä ñaëc bieät (Giaùo hoäi)

probabiliorism

Thuyeát gaàn ñuùng, caän thöïc luaät [giaùo lyù khi ñoái vôùi 1 söï gì ñaõ ra yù kieán quyeát ñònh, thì phaûi tuaân theo] [hoaëc trong luaân lyù, khi gaëp noá hoà nghi veà löông taâm ñaïo ñöùc, thì phaûi theo yù kieán xeùt theo luaät (opinion for law)tröø khi yù kieán xeùt theo töï do (opinion for liberty) chaéc chaén caùi nhieân hôn (coù lyù hôn); neáu caû 2 yù kieán ñeàu caùi nhieân nhö nhau, thì phaûi tuaân yù kieán xeùt theo luaät].

probabilism

Caùi nhieân luaät, thuyeát caùi nhieân [giaùo lyù khi ñoái vôùi moät söï vieäc gì maø coù hai yù kieán ñeàu phi quyeát ñònh tính, thì ngöôøi phaùn ñoaùn ñöôïc tuøy yù quyeát ñònh] [Trong heä thoáng luaân lyù, gaëp noá hoà nghi veà löông taâm ñaïo ñöùc, thì hôïp phaùp laø phaûi tuaân theo yù kieán xeùt theo töï do neáu noù thöïc söï caùi nhieân (probable); cho duø yù kieán theo luaät roõ reät caùi nhieân hôn. Vì döïa treân nguyeân lyù neàn taûng: "Luaät hoà nghi thì khoâng raøng buoäc" (Lex dubia non obligat)].

probability

Khaû naêng tính, hoaëc nhieân tính, caùi nhieân tính, luaät caùi nhieân

probation

1. Khaûo nghieäm, thí luyeän, thí nghieäm, kieåm ñònh, tra xeùt, thöû thaùch 2. Nhaø thöû, nhaø taäp, thôøi thöïc taäp.
doctrine of ~ Thuyeát thöû thaùch [Theá kyû thöù 5, hoïc phaùi Antioch duy trì dò thuyeát cho raèng trong Ñöùc Kitoâ coù hai ngoâi vò: Thaàn vaø ngöôøi; maø nhaân vò vì ñaõ chaáp nhaän thöû thaùch vaâng lôøi ñeán cheát, neân ñaùng ñöôïc thöôûng baùo uy quyeàn vaø toân vinh]

probationer

Taäp sinh, thöïc taäp sinh, luyeän taäp sinh, hoïc sinh thaàn hoïc ñi thöïc taäp truyeàn giaùo, chuûng sinh thôøi ñi thöû, Muïc sö ñi thöïc taäp (haäu boå)

problematic, -al

Thuoäc: coù vaán ñeà, thaønh vaán ñeà, coù nghi vaán, khaû nghi, khoâng xaùc thöïc, chöa ñònh ñöôïc

proceed

1. Phaùt sinh, phaùt xuaát, xuaát phaùt, khôûi thuûy, baét ñaàu 2. Tieán haønh, tieàn tieán, tieáp tuïc tieán haønh

proceeding from the Father and the Son
(a Patre Filioque procedit)

Bôûi Chuùa Cha vaø Chuùa Con maø (sinh) ra [laø tín lyù cuûa Giaùo hoäi Roma (Taây phöông veà söï nhieäm xuaát, tröøu xuaát cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn]

proceeding from the Father through the Son
(a Patre et per Filio procedit)

Bôûi Chuùa Cha (vaø) qua Chuùa Con maø (sinh) ra [laø tín lyù cuûa ña soá Giaùo hoäi Chính thoáng (Ñoâng phöông) chaáp nhaän veà söï tröøu xuaát cuûa ngoâi Thaùnh Thaàn]

process

1. Quaù trình, lòch trình, tieán trình 2. Tieán haønh 3. Thuû tuïc

process philosophy

Trieát hoïc quaù trình, trieát hoïc lòch trình [Theá kyû thöù 18 veà sau, lan ra moät phong traøo tö töôûng maø ñaëc tröng laø laáy quaù trình hoaëc söï bieán hoùa laøm nguyeân toá chuû yeáu ñeå giaûi thích söï vaät]

process theology

Thaàn hoïc (veà) quaù trình [thaàn hoïc ñi töø giaùc ñoä bieán hoùa cuûa lòch söû vaø vuõ truï ñeå giaûi thích]

procession

1. Phaùt sinh, phaùt xuaát, xuaát phaùt, nhieäm xuaát, tröøu xuaát, nhieäm sinh 2. Du haønh, dieãn haønh, tieán haønh
divine ~s Söï phaùt sinh noäi taïi, noäi haøm trong Thieân Chuùa, söï nhieäm sinh
double ~ Phaùt sinh song höôùng [chæ söï phaùt sinh ra Thaùnh Thaàn laø ñoàng bôûi Chuùa Cha vaø Chuùa Con maø ra]
eternal ~ Söï phaùt sinh töø ñôøi ñôøi [Haønh vi töø ñôøi ñôøi maø Chuùa Cha nhieäm sinh Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn]
external ~ Phaùt sinh ngoaïi höôùng [chung ñieåm cuûa söï phaùt sinh naèm ngoaøi baûn nguyeân; nhö Thaùnh Töû giaùng sinh, Thaùnh Thaàn ñöôïc sai phaùi].
internal ~ Phaùt sinh noäi haøm [chung ñieåm cuûa söï phaùt sinh vaãn naèm trong baûn nguyeân; nhö söï nhieäm sinh Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn vaãn naèm trong noäi haøm Ba Ngoâi Thieân Chuùa]
~ of the Holy Spirit Nhieäm xuaát Thaùnh Thaàn, Thaùnh Thaàn ñöôïc nhieäm xuaát
two ~s Hai söï nhieäm xuaát, nhò phaùt

proclamation

1. Tuyeân ngoân, tuyeân giaûng, tuyeân boá chính thöùc, coâng boá, ban boá 2.Vaên caùo, boá caùo, minh thö, tuyeân ngoân thö

pro-existence

Toàn taïi vì [chæ Ñöùc Kitoâ "vì chuùng ta" maø toàn taïi (laøm ngöôøi)]

profanation

Söï xuùc phaïm, phaïm thöôïng, toäi phaïm Thaùnh Thaàn, laïm duïng.

profane

1. Thuoäc: phaøm tuïc, theá tuïc, tuïc hoùa, phi Thaùnh Thaàn, ngoaøi quyeàn cai quaûn cuûa Giaùo hoäi, dò giaùo, taø giaùo 2. Thuoäc: thaàn oâ ueá, phaïm thaàn, baát kính 3. Xuùc phaïm, phaïm thöôïng, tieâm nhieãm

profession

1. Tuyeân boá, tuyeân ngoân, coâng boá, coâng ngoân, thanh minh, noùi roõ, töï nhaän, töï thuù, töï xöng, bieåu thò 2. Tuyeân tín, coâng boá nieàm tin, phaùt nguyeän, theà öôùc, lôøi khaán tu trì, 3. Chöùc nghieäp, ngheà nghieäp
~ of faith 1.Tuyeân xöng Ñöùc Tin 2. Kinh Tin kính, Lôøi tuyeân tín, tín ñieàu

progress

1.Tieán boä, tieán trieån, phaùt trieån, dieãn bieán toát 2.Tieán haønh, xuùc tieán

prolegomena (G.)

Töï, töï ngoân, lôøi baït, lôøi töïa.
Xem preambule

proleptic

Thuoäc: döï lieäu, döï kieán, veà tröôùc, döï tieàn phaùp [theo thaàn hoïc, chæ phöông phaùp ñem söï vieäc töông lai mieâu thuaät laïi nhö ôû thôøi hieän taïi; nhö khi luaän veà ngaøy theá maït, veà söï phuïc sinh (ñôøi sau)]

promise

1. Höùa heïn, höùa, höùa nhaän 2. Lôøi höùa, öôùc ñònh, giao öôùc
~s of faith Lôøi höùa (cuûa) ñöùc tin

promote

Ñeà baït, tieán cöû, tieán traïch, taêng tieán, xuùc tieán, ñeà xöôùng, coå voõ.

promotor fidei (L.) (promoter of the faith)

Keû khôûi toá (vì) Ñöùc tin [chæ nhaân vieân cuûa Boä Leã nghi Toøa Thaùnh, vì coù traùch nhieäm phaûi nghieâm tuùc ñieàu tra ñeå traùnh sô soùt veà ñöùc haïnh vaø pheùp laï cuûa moät vò muoán phong leân baäc chaân phöôùc hay leân haøng Thaùnh, maø phaûi ñoùng vai keû khôûi toá vì Ñöùc Tin laøm nhö ñöùng veà phía ma quæ; vì theá coøn coù danh xöng khaùc ñeå goïi vò khôûi toá naøy: Traïng sö cuûa ma quæ (advocatus diaboli)]

proof

Luaän chöùng, chöùng cöù, lôøi chöùng, chöùng ngoân, chöùng thöïc, chöùng minh.

propaganda (L.)

1. Truyeàn baù, truyeàn ñaïo, tuyeân truyeàn 2. Cô caáu tuyeân truyeàn, taøi lieäu tuyeân truyeàn, hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, phöông phaùp tuyeân truyeàn, keá hoaïch tuyeân truyeàn

propagandist

Truyeàn giaùo só, truyeàn ñaïo sö, ngöôøi tuyeân truyeàn

propassio (L.)

Caûm xuùc nguyeân sô, sô caûm, xuùc ñoäng ñaàu tieân

property

1. Ñaëc tính, ñaëc tröng, tính chaát, thuoäc tính, tính coá höõu 2. Taøi saûn, saûn nghieäp, vaät sôû höõu, sôû höõu

prophecy

Döï ngoân, truyeàn ñaït yù thaàn, naêng löïc noùi tieân tri

prophesy

1. Döï ngoân, döï baùo, döï caùo, tieân baùo 2. Phaùt ngoân vieân cuûa thaàn linh, giaûi thích Thaùnh kinh

prophet

Tieân tri,söù ngoân, ngoân söù,phaùt ngoân nhaân, keû döï ngoân, keû chuû tröông

prophethood

Tieân tri tính, thaân phaän tieân tri, chöùc phaän tieân tri

propitiation

Chuoäc toäi, vaät theá nôï, teá vaät boài hoaøn, caàu suûng aùi, hoøa giaûi [theo thaàn hoïc, chæ vieäc laáy söï caàu nguyeän, teá hieán, hay caùc phöông thöùc khaùc ñeå laøm nguoâi côn thònh noä Thieân Chuùa]

proportion

1. Quaân bình, töông xöùng, caân baèng, ñieàu hôïp, lieân quan hoã töông 2. Tyû leä 3. Boä phaän

propositio (L.)

Xem proposition
~ captiosa (L.) Meänh ñeà haøm hoà, môø aùm [chæ chuû tröông thaàn hoïc coù yù nghóa haøm hoà khoâng roõ raøng; ñaùng bò khieån traùch]
~ ecclesiae (L.) (proportion of the Church) meänh ñeà do quyeàn huaán ñaïo cuûa Giaùo hoäi tuyeân boá
~ erronea (L.) (erroneous proportion) Meänh ñeà coù sai laàm [chuû tröông thaàn hoïc coù phaàn töông phaûn vôùi ñieàu Giaùo hoäi coâng boá, hoaëc vôùi chaân lyù (tuy khoâng laø maïc khaûi song laïi coù lieân quan noäi taïi ñeán chaân lyù maïc khaûi) hoaëc vôùi söï daïy doã chung cuûa giôùi thaàn hoïc gia]
~ falsa (L.) (false proportion) Meänh ñeà sai laïc [chuû tröông thaàn hoïc hoaøn toaøn töông phaûn so vôùi söï thöïc cuûa giaùo lyù]
~ haeresi proxima (L.) (a proportion close to heresy) Meänh ñeà gaàn nhö dò thuyeát [chuû tröông thaàn hoïc töông phaûn so vôùi moät yù kieán gaàn nhö tín lyù]
~ haeretica (L.) (heretical proportion) Meänh ñeà dò thuyeát [chuû tröông thaàn hoïc töông phaûn so vôùi tín lyù chính thöùc]
~ male sonans (L.) (badly formulated proportion) Meänh ñeà töø ngöõ baát chuaån [chuû tröông thaàn hoïc dieãn ñaït khoâng chính xaùc neân gaây ngoä nhaän]
~ piarum aurium offensiva (L.) (proportion offensive to pious ears) Meänh ñeà nghòch nhó, meänh ñeà thöông toån loøng tin nhieät thaønh [chuû tröông thaàn hoïc xuùc phaïm ñeán taâm tình toân giaùo, khieán keû coù loøng tin nhieät thaønh bò choùi tai]
~ scandalosa (L.) (scandalous proportion) Meänh ñeà gaây göông xaáu, meänh ñeà daãn khôûi haäu quaû xaáu, aùc quaû [chuû tröông thaàn hoïc laøm nieàm tin con ngöôøi bò lung lay hay laøm ñaïo ñöùc bò suy ñoài]
~ temeraria (L.) Meänh ñeà nguy hieåm [ chuû tröông thaàn hoïc coù loái trình baøy gaây haán, khieâu chieán vôùi giaùo huaán phoå bieán cuûa Giaùo hoäi]

proposition

Meänh ñeà, luaän ñeà, chuû tröông, ñeà nghò, kieán nghò

proprietas (L.)

Xem property

propter fidem (L.) (because of faith)

Vì Tín ngöôõng, bôûi Ñöùc Tin

proselyte

1. Ngöôøi caûi bieán Tín ngöôõng, keû thay ñoåi toân giaùo, yù kieán, tö töôûng 2. Laøm caûi bieán tín ngöôõng, yù kieán, tö töôûng

proselytism

Söï caûi giaùo, caûi bieán toân giaùo

proskynesis (Gr.)

Phuû phuïc döôùi chaân [loái thôø laïy cuûa Do thaùi giaùo vaø Kitoâ giaùo ñoái vôùi Thieân Chuùa thaät]

proposon (Gr.)

Ngoâi vò, vai troø, maët naï (khi leân trình dieãn treân saân khaáu ôû vaên hoùa coå Hy La vaø laø nghóa goác cuûa töø ngöõ naøy)

prosphora (Gr.)

Phuïng hieán, teá hieán

protest

Khaùng nghò, phaûn ñoái, xöôùng xuaát dò nghò, noùi leân söï baát phuïc, trònh troïng thanh minh

Protestant

1. Tín ñoà Tin laønh, Taân giaùo ñoà, keû khaùng nghò, anh em ly khai, anh em taùch bieät

Protestant Church

1. Giaùo hoäi Tin laønh, Hoäi thaùnh Tin laønh, Taân Giaùo, Toân giaùo Khaùng nghò, Giaùo hoäi Caûi caùch, Giaùo hoäi Phuïc nguyeân, Giaùo hoäi anh em ly khai; Giaùo hoäi Theä phaûn (phaûn lôøi theà)

Protestantism

Theä phaûn giaùo, Caûi caùch giaùo, Taân giaùo, Phuïc nguyeân giaùo, Giaùo thuyeát khaùng nghò Toân giaùo [danh xöng do moät soá Kitoâ höõu ôû theá kyû thöù 16 laäp ra Taân giaùo laáy nguyeân taéc caûi caùch laøm neàn taûng; phaûn ñoái moät soá phaùn quyeát vaø taùc phong cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Roma]

protoevangelium

Phuùc AÂm nguyeân thuûy, Tin Möøng sô khôûi [chæ Saùng theá kyù 3,15 laø ñoaïn kinh vaên sôùm nhaát giaùn tieáp döï ngoân veà Ñaáng Cöùu theá: Mesia]

protology

Saùng theá luaän, Saùng taïo hoïc [Giaùo lyù veà Thieân Chuùa maïc khaûi söï saùng taïo theá giôùi vaø loaøi ngöôøi]

prototype

Nguyeân hình, ñieån hình, tieâu chuaån, moâ phaïm, ñieån phaïm, moâ daïng, nguyeân maãu
~ of the Church Nguyeân maãu cuûa Giaùo hoäi, ñieån hình cuûa Giaùo hoäi

providence

1. Chieáu coá, an baøi, 2. Döï bò, chuaån bò
divine ~ Thieân Chuùa quan phoøng, Thieân Chuùa an baøi

prozymites

Phaùi baùnh coù men [ngöôøi cöû haønh Thaùnh Theå vôùi baùnh daäy men. Töø ngöõ coù yù gaây khoù deã cho nhöõng Kitoâ höõu Hi laïp]

prudence

Trí, minh trí, bieát, bieát thaáu trieät, minh bieän, thaän troïng, caån thaän [moät trong boán nhaân ñöùc caên baûn: minh trí, chính tröïc, duõng caûm, tieát ñoä]

pseudepigrapha

Nguïy kinh, nguïy thö [Tin laønh goïi theá ñeå chæ nhöõng tröôùc taùc coå xöa tuy haøn chöùa ñeà taøi Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc nhöng khoâng ñöôïc Giaùo Hoäi thöøa nhaän vaøo Kinh ñieån chính nhö Macabeâ 3 vaø 4, Saùng Kyù Moisen thaêng thieân...Keå caû 7 cuoán theo baûn Hy Laïp (baûn 70) ñöôïc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo thöøa nhaän nhö Baruch, Tobit, Judith, Macabeâ I vaø II, Huaán Ca vaø Khoân Ngoan; nhö theá Tin Laønh chæ chaáp nhaän 39 cuoán Cöïu Öôùc nhö baûn Do Thaùi].

psyche

Linh hoàn, taâm linh, taâm lyù

psychic

1.Thuoäc: linh hoàn, taâm linh, taâm lyù 2.Thuoäc: thoâng linh; keû thoâng linh (keû coù khaû naêng thoâng ñaït vôùi linh giôùi), keû thuoäc linh giôùi 3.Nghieân cöùu taâm linh.

psychikos (Gr.)

Xem psychic

psychogenese

Taâm trí saùng sinh [laø khi naêng löôïng tieàm taïi cuûa ñaúng caáp söï soáng vuõ truï bieán hoùa ra yù thöùc phaûn tænh]

psychosphere

Taàng taâm trí

pulpit

1. Buïc giaûng, toøa giaûng, dieãn ñaøn, teá ñaøi 2. Baäc chöùc thaùnh, giaùo só 3. Ngöôøi giaûng ñaïo, tuyeân giaûng 4. Giaûng ñaïo, truyeàn ñaïo 5. Chöùc thaùnh, chöùc giaùo só

pulpiteer

Ngöôøi thuyeát phaùp, keû thuyeát giaûng chuyeân nghieäp

punishment

Tröøng phaït, xöû phaït, toäi phaït, hình phaït, phaït
eternal ~ Hình phaït ñôøi ñôøi
temporal ~ Hình phaït taïm

purgative way

Ñöôøng thanh luyeän, tinh luyeän [töø trong moân tu ñöùc; ñaây laø nhöõng böôùc ñaàu tieân trong ñöôøng tu luyeän]

purgatory

Luyeän nguïc, nôi luyeän toäi, choán luyeän hình, khoå naïn taïm thôøi

purification

1.Söï taåy röûa, thanh luyeän, tinh luyeän, thuaàn hoùa 2. Thanh taåy, röûa saïch, trai giôùi; Leã taåy röûa, nghi thöùc thanh tònh

puritan

1.(vieát hoa) Tín ñoà phaùi Thanh giaùo [Tín ñoà Taân giaùo Anh quoác ôû theá kyû thöù 16,17; chuû tröông trieät ñeå taåy tröø moïi saéc thaùi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Roma] 2. (vieát thöôøng) Thuoäc tín ñoà Thanh giaùo 3. Thuoäc: nghieâm khaéc, soáng nghieâm ngaët

Puritanism

1. Phaùi Thanh giaùo, Thanh giaùo, giaùo thuyeát Thanh giaùo, chuû nghóa Thanh giaùo 2. (vieát thöôøng) Nghieâm ngaët, chuû nghóa nghieâm khaéc

purity

Ñöùc khieát tònh, söï: trinh khieát, thuaàn khieát, khieát tònh, thanh tònh, khieát baïch, thanh lieâm, thuaàn tuùy.

Puseyism

Chuû nghóa Pusey [danh xöng laáy teân vò laõnh tuï cuûa phong traøo (ôû Oxford)] Xem Tractarianism

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home page