M

Macedonianism

Xem döôùi: Chuû nghóa theo phaùi Macedonian.

Macedonians

Phaùi Macedonius [phaùi caên cöù vaøo thö Hy Baù Lai (Do Thaùi) tuyeân xöng Thaùnh thaàn cuõng laø moät thuï taïo; song thuoäc giôùi thieâng lieâng gioáng nhö Thieân Söù. Söï ngoä truyeàn naøy do Macedonius (?-362?) theá kyû thöù 4 khôûi xöông].

mactatio mystica

Teá saùt thaàn bí [thuyeát cho raèng, trong Bí Tích Thaùnh Theå, luùc vò chuû teá laäp laïi lôøi truyeàn pheùp cuûa Ñöùc Kitoâ thì nhö moät löôõi dao phaân caét caùch thaàn bí khoâng ñoå maùu ñeå Mình Maùu Ngaøi ñeå neân chieân hieán teá cuûa Thieân Chuùa].

Madonna

Thaùnh Maãu, töôïng Thaùnh Maãu, Töôïng Ñöùc Meï

magic

1. AÛo thuaät, ma thuaät, vu thuaät 2. Löïc khoâng theå giaûi thích ñöôïc, caùi ñeïp thaàn bí 3. Thuoäc ma thuaät, khoâng theå hieåu thaáu, coù ma löïc kyø dò.

magister sacri palatii (L.)

Coá vaàn thaàn hoïc cuûa Giaùo Trieàu.

magisterium (L.) (teaching authority)

Quyeàn giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, giaùo quyeàn, chöùc giaùo ñaïo, quyeàn Giaùo Hoäi haønh söû vieäc giaûng daïy.
~ ordinarium et Universale (L.) (ordinary and universal magisterium) Quyeàn giaùo huaán phoå quaùt vaø bình thöôøng.

magnanimity

Khoan nhaân, ñaïi löôïng, roäng löôïng, khoan ñaïi, ñaïi ñoä, haøo saûng, khaûng khaùi, taâm huøng chí ñaïi, cao thöôïng.

majesty

Söï uy nghieâm, toân nghieâm, trang nghieâm, quyeàn uy, uy phong, chuû quyeàn.

Majoristic controversy

Tranh luaän cuûa G. Major [ôû theá kyû 16, do G. Major ñoà ñeä P. Melanchthon (1497-1560) cho raèng laøm laønh cuõng laø ñieàu kieän taát yeáu ñeå ñöôïc cöùu roãi, vì theá sinh ra tranh luaän].

Malabar Christians

Kitoâ höõu Malabar, Kitoâ höõu thuoäc Thaùnh Thomas, Giaùo Hoäi Thaùnh Thomas [chæ caùc Ktioâ höõu ôû bôø bieån Taây Nam AÁn Ñoä. Truyeàn thuyeát cho raèng moät trong möôøi hai Toâng Ñoà Ñöùc Kitoâ laø Thaùnh Thomas ñaõ ñi ñeán ñaây truyeàn ñaïo].

malice

Baát nghóa, aùc yù, aùc nieäm, aùc caûm aùc ñoäc, aùc tính.

malitia peccati (L.) (malice of sin)

AÙc tính cuûa toäi, aùc toäi

man

Con ngöôøi, nhaân loaïi.

mandate

1. Thieân meänh, meänh leänh, huaán leänh, thaùnh chöùc ban leänh 2. UÛy nhieäm, uûy thaùc.

Mandeanism

Phaùi Manda D'hayye, Manda Giaùo [phaùt xuaát töø Babylon, giaùo phaùi naøy cho raèng con ñöôøng cöùu roãi ôû nôi Ñaáng bieát söï soáng töùc Thaàn Manda D'hayye, theo ñoù linh hoàn con ngöôøi seõ ñöôïc ñöa veà trong aùnh quang cuûa thaàn Manda. Phaùi naøy duøng töø ngöõ vaø töôïng tröng veà toân giaùo gioáng nhö phaùi Kitoâ Giaùo ngoä ñaïo thuyeát (Christian Gnosticism)].

Mandeans

Tín ñoà phaùi Manda [Xem treân]

Man-God

Nhaân-Thaàn [vöøa laø Thieân Chuùa vöøa laø ngöôøi].

manhood

1. Nhaân tính, nhaân caùch 2. Thaønh nhaân, thaønh nieân 3. Cöông nghò, anh duõng.

Manichaeism

Phaùi Manikeâu [do Manes 215-276 ngöôøi Ba Tö saùng laäp, laø moät hoãn hôïp giöõa Kitoâ Giaùo vaø thuyeát ngoä ñaïo (Gnosticism) maø thaønh; oâng chuû tröông vuõ truï baét ñaàu vôùi Thieän vaø AÙc ñi song ñoâi, ngoaøi ra nhaân tính Ñöùc Kitoâ chæ laø huyeãn töôïng (xem Docetism)].

Manicheanism, Manicheism

Xem treân.

manifestatio ecclesiae (L.) (manifestation of the church)

Bieåu hieän cuûa Giaùo Hoäi, söï trình baøy cuûa Hoäi Thaùnh

manifestation of conscience

Baøy toû löông taâm, thoá loä löông taâm, giaõi baøy löông taâm.

manipulation

1. Thao taùc, thao tuùng 2. Xöû lyù kheùo leùo, laáy taâm trí xöû lyù, thaáu trieät toaøn dieän.

mankind

Nhaân loaïi, con ngöôøi. (A.) Chuû, Chuùa [loái toân xöng ngöôøi Do Thaùi hay duøng vaø ñöôïc Giaùo Hoäi sô khai duøng laïi chæ Ñöùc Gieâsu Kitoâ; noùi leân söï thöøa nhaän quyeàn uy Thieân Chuùa cuûa Ngaøi, cuõng nhö tin Ngaøi laø Ñaáng thaåm phaùn trong ngaøy taän theá].

Mar Thoma Church

Xem Malabar Chritians [Giaùo Hoäi Thaùnh Thoma].

mara, Mare

Xem mar

maran, Marana

Chuùa chuùng ta.

Marburg Articles

Tín ñieàu Marburg [tín ñieàu ôû theá kyû thöù 16, do phaùi Luther vaø phaùi Zwinglians vì muoán laäp lieân minh töï veä cuûa nhöõng ngöôøi caûi caùch, neân ñaõ nhoùm hoïp taïi Marburg-on-the-Lahn (Ñöùc) vaø ñaït ñöôïc thoûa thuaän veà giaùo lyù maø vieát thaønh tín ñieàu naøy].

Marcionism

Chuû nghóa Marcion, phaùi Marcion [ôû theá kyû thöù 2 Marcion (?-160) ñeà xöôùng nhò nguyeân luaän: Thieân Chuùa ôû Cöïu Öôùc laø AÙc, Thieân Chuùa ôû Taân Öôùc laø Thieän]

Marcionites

Phaùi Marcionism [Xem treân]

mari

Chuùa cuûa toâi, Chuùa toâi.

Mariolatry

Bieät toân Thaùnh Maãu, Thaùnh Maãu bieät toân, söï suøng baùi Ñöùc Meï caùch quùa loá.

Mariology

Thaùnh Maãu luaän, Thaùnh Maãu hoïc.

marital

Thuoäc hoân nhaân, thuoäc chuyeän vôï choàng.

Maronites

Phaùi Maro [vaøo theá kyû thöù 8, 9 ôû Syria (nay laø Lybanon) chæ moät ñoaøn theå Kitoâ höõu töï cho laø thöøa keá cuûa giaùo ñoaøn do Thaùnh Maro (?423?) saùng laäp vaøo theá kyû thöù 5].

marriage

Hoân nhaân, keát hoân, hoân leã, ñôøi soáng hoân nhaân, keát hôïp.
mixed ~ Hoân nhaân hoãn hôïp, thoâng hoân dò chuûng, lieân hoân dò giaùo [hoân nhaân giöõa nam nöõ trong ñoù coù moät beân khoâng phaûi laø Kitoâ höõu, hay Coâng Giaùo].
sacramental ~ Bí Tích Hoân Phoái, Bí Tích cuûa hoân nhaân [hoân nhaân giöõa hai ngöôøi nam vaø nöõ cuøng laø Coâng Giaùo hay ñaõ laõnh nhaän pheùp röûa Kitoâ Giaùo].

martyr

Thaùnh töû ñaïo, ngöôøi tuaãn ñaïo, keû laáy maùu minh chöùng, lieät só.

martyrdom

Söï hieán maïng, tuaãn giaùo, tuaãn naïn, tuaãn tieát, tuaãn meänh, khoå naïn, thoáng khoå.

martyrolatry

Suøng baùi caùc Thaùnh Töû Ñaïo, caùc vò tuaãn ñaïo, caùc vò lieät só.

martyrologist

Ngöôøi hoïc veà lòch söû tuaãn giaùo, taùc gæa haïnh caùc Thaùnh Töû Ñaïo.

martyrology

Töû ñaïo hoïc, tuaãn giaùo söõ, truyeän caùc Thaùnh Töû Ñaïo, teân danh saùch caùch thaùnh.

Marxism

Chuû nghóa Maùc Xít [Hoïc thuyeát laáyù tö töôûng trieát hoïc, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa K. Marx (1818-1883) laøm caên cöù]

Mary, Maria

[teân ñaët cho ngöôøi con gaùi laáy töø chöõ goác Do Thaùi laø Miriam. Teân thaân maãu cuûa Ñöùc Gieâsu].

Mass

1. Misa, tieäc thaùnh, thaùnh leã, leã teá caûm taï, hy leã 2. (mass) Quaàn chuùng, ñaïi chuùng.
concelebrated ~ Leã ñoàng teá [Thaùnh Leã ñöôïc cöû haønh vôùi 2 Linh Muïc trôû leân].
exequial ~ Leã an taùng, leã caàu hoàn, [thaùnh leã cöû haønh cho ngöôøi cheát ñaõ nhaäp quan, tröôùc khi mai taùng ñeå caàu cho hoï ñöôïc höôûng vinh quang phuïc sinh, vaø ñaït tôùi vónh phuùc Thieân Ñaøng].
high ~ Leã troïng [leã cöû haønh theo phöông thöùc troïng theå]
low ~ Leã thöôøng, [leã cöû haønh theo phöông thöùc phoå thoâng].
~ of the presanctified Thaùnh Leã duøng baùnh röôïu ñaõ thaùnh hieán tröôùc [goïi theá chæ Thaùnh Leã ôû Giaùo Hoäi Taây Phöông vaøo ngaøy leã Chuùa Gieâsu chòu khoå naïn (thöù saùu Tuaàn Thaùnh) duøng baùnh röôïu ñaõ ñöôïc thaùnh hieán moät ngaøy tröôùc (thöù naêm Tuaàn Thaùnh)].
nuptial ~ Leã hoân phoái, hoân leã Misa.
pontifical ~ Leã ñaïi trieàu [do Giaùm Muïc chuû toïa]
private ~ Leã tö, leã rieâng [baát luaän coù ngöôøi tham döï hay khoâng, Linh Muïc cöû haønh thaùnh leã theo loøng thaønh kính].
requiem ~ Leã caàu hoàn, leã moà, leã tang [leã caàu cho ngöôøi ñaõ qua ñôøi].
solemn ~ Xem high ~
votive ~ Leã ngoaïi lòch, leã kính tuøy yù [leã kính caùc Maàu Nhieäm Chuùa, Ñöùc Meï, hoaëc caùc Thaùnh].

massa peccatrix (L.) (sinful mass of people)

Toäi aùc cuûa quaàn chuùng, toäi aùc cuûa ñaùm ñoâng, toäi taäp theå

massa perditionis (L.) (mass of damned people)

Quaàn chuùng bò aùn phaït ñôøi ñôøi, chuûng loaïi dieät vong.

mater fidelium (L.) (mother of the faithful)

Meï caùc tín höõu [chæ Giaùo Hoäi].

materia (L.)

Xem material, matter.
~ et forma (matter and form) Chaát vaø hình, chaát theå vaø moâ thöùc.
~ ex qua (matter from which) Chaát theå töø vaät chaát.
~ proxima (proximate matter) Chaát theå gaàn [nguyeân toá chaát lieäu ñöôïc öùng duïng ôû phaàn höõu hình ngoaïi taïi cuûa Bí Tích; nhö vieäc "röûa toäi, vieäc "xöùc daàu"].
~ remota (remote matter) Chaát theå xa [nguyeân toá chaát lieäu xeùt nhö phaàn vaät chaát duøng ôû phaàn höõu hình ngoaïi taïi cuûa Bí Tích; nhö nöôùc, daàu].
~ sacramenti Taøi lieäu cuûa Bí Tích, chaát theå cuûa Bí Tích [phaàn höõu hình ngoaïi taïi cuûa Bí Tích; nhö vieäc laáy nöôùc röûa treân thaân theå laø chaát theå cuûa Bí Tích Röûa Toäi].

material

1. Thuoäc vaät chaát, thuoäc taøi lieäu, thuoäc chaát lieäu, thuoäc höõu hình 2. Taøi lieäu, nguyeän lieäu.
~ principle nguyeân toá chaát lieäu.

materialism

Duy vaät luaän, chuû nghóa duy vaät, chuû nghóa vaät chaát [cho raèng toaøn theå theá giôùi thöïc taïi, ngoaøi nhöõng gì ñöôïc caûm quan vaø khoa hoïc chöùng minh ra, khoâng coøn gì khaùc toàn taïi nöõa, hôn nöõa taát caû thöïc höõu ñeàu tuaân theo caùc löïc ñieàu kieän vaät chaát].

matrimonial Thuoäc hoân nhaân, thuoäc vôï choàng, phu theâ.
~ impediment Ngaên trôû hoân nhaân, haïn cheá hoân nhaân. matrimonium (L.)

Xem matrimony, marriage.
~ consecratum (contracted marriage) Hoân nhaân kheá öôùc, hoân nhaân ñöôïc chuùc phuùc [moät soá thaàn hoïc gia hieän nay goïi ñoù laø hoân nhaân giai ñoaïn thöù hai (xem ~ instauratum). Gioáng nhö truyeàn thoáng goïi laø hoân nhaân hoaøn hôïp (xem ~ consummatum)].
~ consummatum (consummated marriage) Hoân nhaân hoaøn hôïp [(a) Theo luaät hoân nhaân hieän haønh, goïi laø hoaøn hôïp neáu söï giao hôïp giöõa vôï choàng theo caùch töï nhieân: ñeå xuaát tinh trong aâm ñaïo (b) Moät soá thaàn hoïc gia cho raèng laø giai ñoaïn hoân nhaân trong ñoù aùi tình giöõa ñoâi vôï choàng ñaõ ñaït möùc ñoä töông ñoái tröôûng thaønh vaø nhôø ñoù chung soáng caùch oån ñònh].
~ instauratum Hoân nhaân neàn taûng [moät soá thaàn hoïc gia hieän ñaïi cho raèng, ñoù laø hoân nhaân giai ñoaïn ñaàu tieân (xem ~consecratum) laø hoân nhaân nam nöõ coù naêng löïc keát hoân, ñoàng yù hoân nhaân treân cô baûn khoâng theå trieät tieâu vaø coøn theà höùa heát söùc thöïc hieän lyù töôûng ñoù]
~ legitimum (legitimate marriage) Hoân nhaân hôïp phaùp, hoân nhaân ñuùng luaät, hoân nhaân cuûa ngöôøi chöa laõnh nhaän pheùp röûa, hoân nhaân töï nhieân.
~ putativum Hoân nhaân ngoä nhaän [chæ baát cöù hoân nhaân voâ hieäu naøo maø moät beân coù ñöôïc söï thieän yù keát hoân, nhöng song phöông ñeàu minh baïch nhaän ra söï thöïc hoân nhaân voâ hieäu].
~ ratum et consummatum Hoân nhaân höõu hieäu vaø hoaøn hôïp.
~ ratum non consummatum Hoân nhaân höõu hieäu nhöng chöa hoaøn hôïp.

matrimony

1. Hoân nhaân, hoân phoái, keát hoân, sinh soáng hoân nhaân, quan heä hoân nhaân 2. Bí Tích hoân nhaân, hoân leã.

matrix

1. Khuoân, khuaân maãu, maãu thöùc 2. Vaät maãu, nguyeân thuûy
culture ~ Khuoân maãu vaên hoùa, bieåu ñoà vaên hoùa [bieåu ñoà "N" (bieán soá) maø caùc chieàu ngang doïc veà gía trò, luaân lyù, tö töôûng, ngheä thuaät, toân giaùo.... ñeàu laáy vaên hoùa laøm troïng ñieåm; Nhôø ñoù hieåu ñöôïc moái quan heä vaø toaøn theå keát caáu cuûa baát cöù hai neàn vaên hoùa naøo].
social ~ Xem sociomatrix.

matter

Vaät chaát, chaát lieäu, taøi lieäu, chaát theå ,noäi dung, thaønh phaàn
prime ~ Chaát lieäu nguyeân thuûy, vaät chaát nguyeân sô [laø phaàn vaät chaát nguyeân thuûy laøm neàn taûng cuûa taát caû caùc vaät khaùc; chính baûn thaân noù khoâng phaûi laø vaät theå hoaëc laø vaät chaát, nhö khoa hoïc thöôøng goïi, nhöng laïi coù lieân heä ñeán moãi vaät theå trong giôùi haïn naøo ñoù]

maturity

Tröôûng thaønh, thaønh thuïc, hoaøn thaønh, vieân thuïc, hoaøn bò

maxim

Chuaån taéc, chuaån caùch, nguyeân lyù, chuû nghóa, chaâm ngoân, caùch ngoân, huaán ngoân xöû theá.

mechanism

Cô giôùi luaän [hoïc thuyeát chæ duøng vaän ñoäng trong khoâng gian ñeå caét nghóa toaøn boä hay töøng phaàn veà nhöõng vaät töï nhieân vaø nhöõng söï kieän phaùt sinh].

mediation

Moâi giôùi , trung gian, hoøa giaûi, ñieàu ñình, ñieàu giaûi, troïng taøi, daøn xeáp
~ of Christ Trung baûo Kitoâ, Ñöùc Kitoâ laø Ñaáng trung gian, Ñaáng hoøa giaûi giöõa ngöôøi vaø Thieân Chuùa.

mediator

1. Ngöôøi trung gian, moâi giôùi, trung nhaân, ngöôøi ñieàu ñình, ngöôøi daøn xeáp, vò troïng taøi 2. (the Mediator) Ñaáng trung gian [chæ Ñöùc Kitoâ].

mediatrix

Nöõ trung gian [töôùc hieäu maø Giaùo Hoäi daønh cho Ñöùc Meï Maria].
Marian ~ Thaùnh Maãu trung baûo.
~ of all graces Ñaáng trung gian moïi ôn [chæ Ñöùc Meï Maria. Vì Meï ban cho loaøi ngöôøi ñaáng cöùu tinh, Meï laø nguoàn moïi aân suûng vaø sau khi veà trôøi Meï coøn chuyeån caàu ôn cöùu ñoä cho moïi ngöôøi].

meditation

Söï suy nieäm, suy ngaãm, nguyeän ngaém

medium

1. Moâi giôùi, moâi theå, moâi chaát, vaät trung gian 2. Thuoäc trung gian, thuoäc trung ñaúng, trung dung, trung ñoä 3. Thoâng linh gia, ngöôøi ñoàng coát, ngöôøi leân ñoàng
~ in quo (medium in which) Moâi giôùi trong ñoù laøm hai vaät töông ngoä.
~ quo (medium by which) Moâi giôùi maø nhôø ñoù hai vaät ñöôïc töông ngoä.
~ sub quo (medium under which) Döôùi söï aûnh höôûng, höôùng daãn cuûa moâi giôùi ñoù maø vaät naøy töông ngoä vôùi vaät khaùc.

meekness

OÂn thuaän, oân hoøa, nhu mì, oân nhu, nhu hoøa, ngoan ngoaõn

Melanchthonians

Phaùi Melanchthon [moät giaùo phaùi theo Luther (Lutherans) vaøo theá kyû 16 tuaân phuïc giaùo lyù cuûa Philip Melanchthon (1497-1560)]. Xem Philippists

Melchites

Phaùi Baûo Hoaøng, phaùi Melchites [(a) Thôøi Giaùo Hoäi sô khai duøng danh hieäu naøy goïi nhöõng tín ñoà Syria vaø Ai Caäp ñaõ töø boû laïc thuyeát Ñöùc Kitoâ nhaát tính luaän (Monophysitism) maø theo tín lyù Coâng Ñoàng Chalcedol ñaõ aán ñònh vaø ñöôïc Hoaøng Ñeá uûng hoä (b) Tín höõu Syria vaø Ai Caäp coâng nhaän quyeàn uy toái cao cuûa Giaùo Hoaøng, nhöng vaãn giöõ nghi thöùc toân giaùo goác cuûa Giaùo Hoäi Hy Laïp Ñoâng Phöông].

meliorism

Thuyeát caûi thieän, theá giôùi caûi thieän luaän, chuû thuyeát caûi löông xaõ hoäi, chuû nghóa kinh bang teá theá [(a) Thuyeát tin raèng theá giôùi töï noù höôùng thieän, coøn noã löïc cuûa con ngöôøi laø nhaèm trôï giuùp vieäc caûi thieän naøy (b) Thaùi ñoä duøng caùch theá cuï theå, ñeå caûi tieán xaõ hoäi].

Melitians

Phaùi Melitio [danh xöng laáy teân Giaùm Muïc thaønh Ario laø Melitius (? - 381) (a) Hoïc phaùi khoaûng naêm 325 theo giaùo chuû Ai Caäp Melitius, nghieâm traùch nhöõng keû boäi giaùo (b) Phaùi vaøo theá kyû thöù 4 phaûn ñoái ngöôøi theo chuû thuyeát Ario (Arianism)].

membership in the church

Phaàn töû Giaùo Hoäi, thaønh vieân Giaùo Hoäi [giaùo höõu ñaõ laõnh pheùp röûa toäi höõu hieäu vaø treân luaät phaùp khoâng ly khai ñoaøn theå Giaùo Hoäi].

memento

1. Lôøi nguyeän cho ngöôøi cheát 2. Vaät kyû nieäm, di vaät

memorial service

Leã truy ñieäu

memory

Kyù öùc, kyû nieäm, hoaøi nieäm, truy nieäm, trí nhôù

Memra Yahweh

Lôøi Chuùa, [bieät danh maø ngöôøi Do Thaùi goïi Yahweh].

Mennonites

Giaùo phaùi Menno [giaùo phaùi ñöôïc hình thaønh vaøo theá kyû 16 do Menno Simons 1492-1559 laõnh ñaïo, chòu aûnh höôûng töø phong traøo laõnh pheùp röõa hai laàn (Anabaptists)].

mental

Thuoäc veà taâm, tinh thaàn, taâm lyù, taâm thaàn.

mental reservation

Giöõ kín taâm tình, giöõ trong loøng, aån ngoân.

merces

Xem retribution.

mercy

Loøng nhaân töø, töø bi, töø thieän, loøng thöông ngöôøi, loøng khoan dung.
~ killing An töû thuaät, giuùp cheát eâm dòu, [vì thöông beänh nhaân maø gieát ngöôøi, söï gieát beänh nhaân bò beänh baát trò ñeå traùnh ñau ñôùn]

merit

1. Coâng traïng, coâng nghieäp, coâng lao, coâng ñöùc [vì ngöôøi khaùc maø hoaøn thaønh moät coâng vieäc] 2. Laäp coâng lao 3. Ñaùng ñöôïc
condign ~ Coâng traïng ñaùng ñöôïc, vieäc laønh xöùng ñaùng ñeàn ñaùp [döïa vaøo vieäc thieän laøm cho tha nhaân maø coù quyeàn ñoøi baùo ñaùp].
congruous ~ Coâng traïng theo tình nghóa [ngöôøi hoaøn thaønh moät vieäc cho tha nhaân, nhöng khoâng ñuû ñeå ñoøi ñöôïc baùo ñaùp; maø söï baùo ñaùp neáu coù laø do loøng nhaân töø cuûa ngöôøi maø thoâi].

meritorious

Coù coâng lao, coù coâng traïng, ñaùng ñöôïc thöôûng, coù coâng ñöùc, ñaùng khen, coù gía trò

Messalianism

Chuû nghóa Messalian [beø phaùi dò ñoan vaøo khoaûng naêm 350, chuû tröông loaïi boû vieäc laønh vaø Bí Tích, chæ caàn kieân taâm caàu nguyeän laø coù theå vöôït ñöôïc nhöõng raøng buoäc; nhôø khoå tu laø coù theå ñaït tôùi vinh phuùc tröïc quan].

Messalians

Xem treân.

Messiah

Ñaáng Thieân Sai, Ñaáng ñöôïc xöùc daàu [Ñaáng cöùu theá maø Do Thaùi Giaùo vaãn ñang chôø ñôïi].

Messiah-king

Vò Vua Thieân Sai, thaân phaän Ñaáng Thieân Sai

Messianic secret

Bí maät cuûa Ñaáng Thieân Sai [laø chuû ñeà cuûa thaàn hoïc Phuùc AÂm theo Thaùnh Marcoâ: Ñöùc Gieâsu moät ñaøng töï maïc khaûi mình cho loaøi ngöôøi, moät ñaøng laïi caám ma quæ xöng hoâ Ngaøi vaø caám moân ñeä tieát loä Ngaøi laø ai].

Messianism

Chuû nghóa Messiah [Söï troâng ñôïi,tö töôûng, nieàm tin, vaøo Ñaáng Thieân Sai seõ tôùi ñeå tieâu dieät toäi aùc, tai hoïa vaø mang tôùi haïnh phuùc, chính nghóa vaø hoøa bình].

Messias

Xem Messiah

metacritical theory

Hoïc thuyeát vöôït qua pheâ phaùn, haäu pheâ bình [thuyeát pheâ bình, hoaëc phaûn tænh veà nhöõng luaän thuyeát pheâ bình].

metahistoric dimension

Chieàu kích sieâu lòch söû, chieàu kích haäu lòch söû

metamorphosis (Gr.)

Bieán hình, bieán chaát, bieán thaùi, bieán daïng, bieán tính, bieán thaân

metanoia (Gr.)

Hoái caûi, trôû laïi, , caûi thieän, caûi taø qui chính

metaphysical

1. Thuoäc sieâu hình, hình nhi thöôïng, sieâu hình hoïc, tröøu töôïng 2. Sieâu hình gæa [caên nguyeân ñaàu tieân khoâng theå kinh nghieäm ñöôïc, vì sieâu vieät moïi vaät coù theå nghieäm ñöôïc].

metaphysics

Sieâu hình hoïc, hình nhi thöôïng hoïc [moân hoïc thaûo luaän veà baûn chaát , cöùu caùnh cuûa toàn höõu].

metempsychosis

1. Luaân hoài, taùi sinh 2. Thuyeát luaân hoài, thuyeát hoùa kieáp ñaàu thai [hoïc thuyeát cho raèng linh hoàøn khi ly khai moät thaân xaùc naøy thì seõ tieán nhaäp vaøo moät nhuïc theå khaùc, cho tôùi khi hoaøn toaøn thanh tònh hoùa, cuoái cuøng môùi thoaùt kieáp luaân hoài vaøo vónh phuùc; nieát baøn].

Methodism

Giaùo phaùi Methodist [vaøo theá kyû 18 John Wesley 1703- 1791 thuoäc Anh Giaùo vì muoán khuyeán khích tín ñoà soáng moät cuoäc soáng lyù töôûng cao thöôïng neân ñaõ laäp moät phaùi soáng nghieâm nghaët vôùi nhöõng giaùo lyù vaø nghi thöùc suøng baùi nghieâm khaéc].

Methodist Church

1. Giaùo Phaùi Methodist, Giaùo Phaùi Tuaàn Lyù [danh xöng cuûa Anh Quoác] 2. Giaùo Phaùi Veä Lyù, Coâng Hoäi Veä Lyù 3. Giaùo phaùi Giaùm Lyù [Veä Lyù Coâng Hoäi ôû Myõ Quoác hoài theá kyû 15 phaân thaønh hai phaùi].

method

Phöông phaùp, caùch thöùc, ñöôøng loái

methodology

Phöông phaùp luaän, phöông phaùp hoïc, nghieân cöùu phaùp [chæ vieäc truy taàm tri thöùc theo phöông phaùp khoa hoïc].

metropolitan

1. Toång Giaùm Muïc Giaùo Ñoâ, Toång Giaùm Muïc [Giaùm muïc nhöõng ñoâ thò quan troïng thôøi Giaùo Hoäi sô khôûi coù quyeàn haïn coá ñònh quaûn lyù nhöõng Giaùm Muïc khaùc thuoäc laõnh ñòa mình. Thôøi nay maëc duø Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, Thieân Chuùa Giaùo, Thaùnh Coâng Hoäi Anh Giaùo coøn giöõ phaåm traät naøy, nhöng chæ coù töôùc vò hôn laø quyeàn quaûn trò]. 2. Chöùc Toång Giaùm Muïc.

microcosm

Theá giôùi vi moâ, tieåu vuõ truï.

midpoint of time

Trung ñieåm thôøi gian [chæ thôøi kyø Ñöùc Gieâsu taïi theá. Theo loái phaân thôøi gian cuûa Phuùc AÂm theo Thaùnh Luca, cao ñieåm naøy naèm giöõa thôøi chuaån bò cuûa Cöïu Öôùc vaø thôøi Giaùo Hoäi Taân Öôùc laø trung taâm cuûa lòch söû cöùu ñoä].

midrash

Dieãn thuaät kieåu midras [(a) YÙ nguyeân vaên laø "nghieân cöùu" hoaëc "giaûi thích". Sau dieãn bieán thaønh "giaûi thích Thaùnh Kinh". (b) Tröôùc coâng nguyeân caùc Luaät Só (Kinh Sö) Do Thaùi baét ñaàu laøm vieäc chuù giaûi naøy laø choïn löïa trong Thaùnh Kinh söï, vaät, ngöôøi hay phaùp luaät, leã nghi v.v..laøm ñeà taøi roài daãn duï, giaûi thích, mieâu thuaät ñeå ñoäc gæa thaáu hieåu yù cuûa tröôùc taùc].

midrashim (pl)

Soá nhieàu cuûa midrash. Xem treân

migration of souls

Xem metempsychosis.

millenarianism, millenarism

Xem chiliasm

millenium

Thieân nieân, moät ngaøn naêm, thieân phuùc nieân, hoaøng kim thôøi ñaïi [saùch Khaûi Huyeàn 20, 1-7 noùi tôùi nieân haïn naøy töôïng tröng cho thôøi ñaïi laâu daøi. Thôøi ñaïi laâu daøi naøy hoaëc chæ töø Chuùa Gieâsu Phuïc Sinh cho tôùi thôøi Ngaøi taùi laâm, hoaëc chæ töø Chuùa Thaêng Thieân cho tôùi ngaøy taän theá].

millenialism, millenianism, milleniumism

Xem millenarianism

mind

Taâm linh, taâm trí, taâm tö, taâm löïc, trí löïc, tri tính, ngoä tính, lyù trí, yù chí, tö duy, tinh thaàn, kyù öùc

minister

1. Nhaân vieân Thaùnh Chöùc, Muïc Sö, thöøa taùc vieân, söù vuï vieân [nhaân vieân chính thöùc ñöôïc pheùp laõnh ñaïo Kitoâ höõu trong vieäc suøng baùi, tuyeân giaûng Phuùc AÂm, cöû haønh caùc pheùp Bí Tích] 2. Phuï giuùp, giuùp ñôõ, phuïc vuï
~ of a sacrament Thöøa taùc vieân cho laõnh Bí Tích, ngöôøi thi haønh Bí Tích
~ of baptism Thöøa taùc vieân cho laõnh pheùp röûa, ngöôøi thi haønh Bí Tích röûa toäi

ministry

1. Thaùnh Chöùc, chöùc Muïc Sö, thöøa taùc vuï, quaûn lyù Giaùo Hoäi, vieäc toâng ñoà 2. Muïc Sö ñoaøn, giôùi Thaùnh Chöùc.
ordained ~ Ñöôïc truyeàn chöùc.

minjung theology

Thaàn hoïc ñaïi chuùng [thaàn hoïc Kitoâ Giaùo ôû Ñaïi Haøn laáy nhaõn quan ñaïi chuùng ñeå phaân tích vaø giaûi thích ñôøi soáng ñöùc tin].

minus malum (L.) (the lesser evil)

Söï AÙc ít hôn.

miracle

Pheùp laï, Kyø tích, thaàn tích, kyø söï, kyø naêng, thaàn dieäu

miraculous

Thuoäc thaàn dieäu, kyø dieäu, phi thöôøng, kyø laï, sieâu nhieân

misery

Söï thoáng khoå, ñieàu khoå naïn, bi thaûm, ñieàu baát haïnh, tuùng quaãn, thaûm traïng, caûnh khoán.

mishnah, mishna (H.)

Saùch mishna [saùch cheùp ñaïo lyù do caùc luaät só kinh sö Do Thaùi khaåu truyeàn, nhaát laø giaûi thích phaùp luaät toân giaùo].

missio canonica (L.)

Tôø baøi sai, söï uûy nhieäm [canonical mission)

missio Dei (L.) (God's plan of salvation)

Keá hoaïch vaø haønh ñoäng cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa.

missio Verbi (L.) (mission of the Word)

Söù meänh cuûa Ngoâi lôøi

missiology

Truyeàn giaùo hoïc, khoa truyeàn giaùo [moân hoïc daïy ñeå rao giaûng Phuùc AÂm cho daân ngoaïi hay cho laïc giaùo qui hoài].

mission

1. Sai phaùi, thöøa phaùi 2. Söù maïng, thieân chöùc, nhieäm vuï 3. Truyeàn giaùo, truyeàn ñaïo 4. Khu truyeàn giaùo, ngheà nghieäp truyeàn giaùo, ñoaøn theå truyeàn giaùo
divine ~ Söï sai phaùi cuûa Thieân Chuùa [chæ quan heä tuøng thuoäc cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa: Chuùa Cha phaùi Chuùa Con, Chuùa Cha vaø Chuùa Con phaùi Chuùa Thaùnh Thaàn].

missionary

1. Ñöôïc sai phaùi 2. Ñöôïc uûy thaùc söù meänh 3. Thuoäc truyeàn giaùo 4. Nhaø truyeàn giaùo

missioner

Xem missionary

Mithraism

Ngöôøi theo ñaïo Mithras [Mithrus ñöôïc coi laø thaàn cuûa Ba Tö. Thaàn naøy baûo veä chaân lyù laáy nguoàn cuûa aùnh saùng vaø thieän chieán ñaáu vôùi löïc löôïng toái taêm].

modalism

Phaùi hình thöùc, hình thaùi luaän, thuyeát moâ thöùc, chuû nghóa hình töôïng [hoï cho raèng Thieân Chuùa coù ba ngoâi, chæ vì duøng ba hình thöùc khaùc nhau ñeå maïc khaûi chính mình, neân chæ laø moät Thieân Chuùa bieán hình thaùi maø thoâi].

modality

Hình thöùc, hình thaùi, phöông thöùc, daïng thöùc

mode

Hình thöùc, phöông thöùc, daïng thöùc, caùch theå, caùch thöùc.

model

Maãu, kieåu, moâ hình

moderation

Ñieàu ñoä, tieát cheá, oân hôïp, trung dung, oån ñònh, oån ñònh

Modernism

Chuû nghóa hieän ñaïi, chuû nghóa taân thôøi [(a) Moät phong traøo trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo töø theå kyû 19 tôùi theá kyû 20. Hoï tieáp nhaän vieäc pheâ phaùn Thaùnh Kinh, pheâ bình caû Ñöùc Kitoâ; hoï coi giaùo lyù, nghi leã coù tích caùch töôïng tröng chaân lyù, laáy ñaïo ñöùc cao thöôïng daãn ñöa con ngöôøi tieáp xuùc vôùi thöïc theå sieâu nhieân. (b) Phaùi duy taân Thaùnh Kinh; moät thaàn hoïc chuû tröông laáy phöông phaùp pheâ bình lòch söû laøm neàn taûng ñeå nghieân cöùu taát caû Thaùnh Kinh].

Molinism

Chuû nghóa Molina [Do Luis De Molina (1535-1600) khôûi xöôùng trong cuoäc tranh luaän lieân quan tôùi aân suûng Thieân Chuùa vaø yù chí töï do cuûa con ngöôøi, phaùi naøy nhaán maïnh tôùi khía caïnh töï do yù chí cuûa con ngöôøi].

monarchianism

Laïc thuyeát thaàn ñoäc nhaát ngoâi vò, nhaát ngoâi nhaát theå luaän [theá kyû thöù 2, thöù 3 vì muoán baûo veä nhaát thaàn luaän (monotheism) cuûa Thieân Chuùa, hoï khoâng giaûi thích hôïp lyù ñöôïc söï ñoäc laäp ngoâi vò cuûa Thaùnh Töû, neân trôû thaønh laïc thuyeát].
adoptionist ~ Xem adoptionism
dynamic ~ Ñoäng löïc thuyeát [Xem adoptionism].
modalist ~ Xem modalism.
patripassianic ~ Xem Patripassianism.

monarchians, monarchists

Ngöôøi theo thuyeát monarchianism [Xem treân].

monarchical bishop

Giaùm Muïc chuyeân cheá.

monasterial

Thuoäc veà ñôøi soáng aån tu, thuoäc veà tu vieän, thuoäc veâ taêng vieän.

monastery

1. AÅn tu vieän, tu vieän.

monastic, -cal

Thuoäc veà ñôøi soáng aån tu, thuoäc veà tu vieän, thuoäc veà tu só, thuoäc veà aån cö, xuaát gia, taêng löõ.
~ order AÅn tu vieän, tu vieân aån tu

monasticism

Ñôøi soáng aån tu, cheá ñoä aån tu, xuaát gia

monergism

Thuyeát ñoäc löïc, thuyeát thaàn aân ñoäc taùc [(a) Chuû tröông taùi sinh laø coâng vieäc chuyeân bieät cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. (b) Cho raèng Chuùa Kitoâ coù hai baûn tính nhöng chæ coù moät thöù haønh ñoäng].

monism

Nhaát nguyeân luaän, ñôn nhaát luaän, nhaát theå luaän [(a) Chuû tröông chæ coù moät thöïc theå caên baûn nhö taâm hoaëc laø vaät, moïi ñieàu khaùc chæ laø phuï thuoäc. (b) Hoïc thuyeát cho raèng boä phaän naøo ñoù trong thöïc teá khoâng phaân ra thaønh ñoäc laäp, maëc duø laø moät cô höõu toaøn theå].

monitum

Taøi lieäu khuyeán ñaïo

monk

Tu só aån tu, hoøa thöôïng, taêng löõ.

mono-Christic

Thuoäc veà duy Kitoâ [chæ baøn veà Chuùa Kitoâ, tuyeät ñoái ít nhaéc ñeán Chuùa Cha vaø Thaùnh Thaàn].

monoenergentism

Ñôn löïc luaän [cho raèng nôi Chuùa Kitoâ chæ coù moät hình thöùc hoaït ñoäng, ñoù laø Thaàn tính. Thaàn tính chi phoái, nhaân tính thuï ñoäng; bôûi ñoù hoaït ñoäng khoâng nhôø yù chí maø hoaøn thaønh].

monogamist

Ngöôøi chuû tröông luaän thuyeát nhaát phu nhaát phuï, ngöôøi chaáp nhaän cheá ñoä moät vôï moät choàng.

monogamy

Nhaát phu nhaát phuï, cheá ñoä moät vôï moät choàng.

monogenism

Ñôn ngaãu luaän, ñôn nguyeân luaän, thuyeát nhaát nguyeân phaùt sinh [thuyeát chuû tröông con ngöôøi chæ do moät ñoâi vôï choàng ñaàu tieân daàn daàn phaùt trieån].

monolatrist

Ngöôøi suøng baùi.... [Xem chöõ döôùi]

monolatry

Suøng baùi moät thaàn, suøng baùi ñôn thaàn [suøng moät vò thaàn trong ña thaàn].

monophyletic

Thuoäc ñôn chi luaän, nhaát toäc luaän, nhaát heä luaän [do cuøng moät loaïi maø daàn tieán hoaù].

monophyletism

Ñôn chi luaän, nhaát toäc luaän, nhaát heä luaän [cho raèng loaøi ngöôøi khôøi nguyeân chæ laø moät heä toäc, goàm hôn moät caëp phoái ngaãu].

Monophysism

Nhaát tính luaän, Kitoâ nhaát tính luaän [vaøo theá kyû thöù 5, 6 xuaát hieän dò thuyeát cho raèng Chuùa Kitoâ thöïc söï coù hai baûn tính, tuy nhieân nhaân tính ñaõ bieán thaønh thieân tính, hoaëc laø nhaân tính ñaõ bò thieân tính chi phoái, hoaëc laø hai baûn tính ñaõ hoøa hôïp laøm moät thaønh moät thöù baûn tính môùi].

Monophysitism

Xem treân

monopsychism

Thuyeát ñôn linh [thuyeát naøy do moät ngöôøi AÙ Raäp laø Averroes (1126-1198) chuû tröông raèng toaøn theå nhaân loaïi chæ coù moät lyù tính linh hoàn ,vaø linh hoàn phoå quaùt ñoù môùi baát dieät tröôøng toàn].

monotheism

Nhaát thaàn luaän, duy nhaát thaàn luaän, nhaát chaân thaàn [tin töôûng coù moät vò thaàn coù vò caùch vaø troãi vöôït vuõ truï].

Monotheletism

Xem döôùi.

Monothelitism

Ñôn yù luaän, Kitoâ nhaát chí luaän [theá kyû thöù 7 Giaùo chuû (Constantinople) laø Sergius (?-638) chuû tröông Trieát Trung Nhaát Tính Luaän: trong Ñöùc Kitoâ thöïc söï coù hai tính, nhöng chæ Thaàn tính quyeát ñònh phöông thöùc hoaït ñoäng, coøn nhaân tính laø coâng cuï maø thoâi].

Montanism

Phaùi Montanus, chuû nghóa Montanus [vaøo theá kyû thöù 2, Montanus ñeà xöôùng moät dò thuyeát: Chuùa saép ñeán roài (taän theá saép ñeán), chôø ñoùn ñaëc aân Thaùnh Thaàn, phaûn ñoái vieäc traàn theá, moät trong nhöõng phaùi nghieâm khaéc].

moral

1. Thuoäc veà ñaïo ñöùc, ñaïo nghóa, luaân lyù, thuoäc veà löông taâm, phaåm haïnh ñoan chính, coù theå bieát ñuùng vaø sai 2. (pl) Phaåm haïnh, phong hoùa, luaät ñaïo ñöùc, luaân lyù hoïc.
~ argument Luaän chöùng ñaïo ñöùc [lyù chöùng cho raèng do thöïc taïi cuûa ñaïo ñöùc suy luaän ra söï hieän höõu cuûa Thöôïng Ñeá].
~ judgment Phaùn ñoaùn ñaïo ñöùc, luaân lyù phaùn ñoaùn.
~ life Ñôøi soáng ñaïo ñöùc, ñôøi soáng vaø luaân lyù
~ sense Caûm giaùc ñaïo ñöùc
~ virtues Luaân lyù ñaïo ñöùc, luaân lyù ñöùc haïnh.

morale

Tinh thaàn, phong khí, phong kyû, só khí, nhaân taâm.

morality

Ñaïo ñöùc, ñaïo nghóa, luaân lyù, ñöùc haïnh, ñöùc tính, myõ ñöùc, ñaïo ñöùc hoïc, luaân lyù hoïc, luaät ñaïo ñöùc.

Mormonism

Giaùo phaùi Mormon [theá kyû 19 ôû Myõ Joseph Smith (1805-1844) caên cöù treân nhöõng Kinh cuûa Mormon vieát treân 100 taám kim loaïi maø laäp thaønh moät giaùo phaùi chuù troïng ñeán ñaëc tính cuûa ngaøy theá maït].

mors animae (L.) (death of the soul)

Söï cheát cuûa linh hoàn

mortal

Thuoäc: 1. Khoâng khoûi moät laàn cheát, cheát, khoù thoaùt cheát, khoâng theå khoûi cheát 2. Chí maïng, cöûa töû, laâm chung 3. Laøm cho linh hoàn cheát, phaûi sa hoûa nguïc, khoâng theå tha thöù 4. Vaät phaûi cheát, con ngöôøi.

mortality

1. Khoâng khoûi moät laàn cheát, soá phaän phaûi cheát 2. Luaät cheát, nhaân tính 3. Con ngöôøi, nhaân tính.

mortification

Khaéc khoå, khoå tu, caám duïc, tieát duïc, cheá duïc, nghieâm khaéc vôùi chính mình, cheát cho toäi.

Mother of God

Meï Thieân Chuùa [chæ Ñöùc Meï Maria].

Mother of grace

Meï cuûa aân suûng, Meï ñaày aân suûng.

motherhood

Maãu tính, maãu quyeàn, ñòa vò cuûa ngöôøi meï, nghóa vuï cuûa ngöôøi meï, tình yeâu cuûa ngöôøi meï.

movement

1. Vaän ñoäng, hoaït ñoäng, haønh ñoäng, ñoäng taùc 2. Höôùng ñoäng, xu höôùng, khuynh höôùng.
downward ~ Ñoäng höôùng giaùng haï [chæ Chuùa Kitoâ töï haï, xuoáng traàn theá].
upward ~ Ñoäng höôùng thöôïng thaêng [chæ haønh ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ daãn daét con ngöôøi leân Thieân Quoác].

mover

Ngöôøi laøm, ngöôøi haønh ñoäng, ngöôøi phaùt ñoäng, nguyeân ñoäng löïc.
prime ~ Ñeä nhaát ñoäng gæa[chæ Thöôïng Ñeá trong khi moïi vaät bieán hoùa, Ngaøi vaãn tröôøng toàn, Ngaøi laøm cho vaïn vaät töø tieàm naêng trôû thaønh bieán ñoäng. Töï thaân Ngaøi laø thuaàn tuùy ñoäng tính].
unmoved ~ Ñaáng phaùt ñoäng maø khoâng bò ñoäng [Thöôïng Ñeá laøm cho thuï taïo soáng ñoäng, maø khoâng bò tha vaät kích ñoäng].

multilocation

Nôi naøo cuõng coù, hieän dieän moïi nôi.

multiplicity

Ña daïng tính, ña daïng, nhieàu.

multipresence

Hieän dieän moïi nôi theo yù muoán, söï hieän dieän tuøy yù muoán [theá kyû thöù 16 (P. Melanchthon 1497-1560) chuû tröông: trong tieäc thaùnh (Bí Tích Thaùnh Theå) thaân xaùc cuûa Chuùa Kitoâ Phuïc Sinh tuøy yù coù theå ôû baát cöù nôi naøo].

Muratiorian fragment

Ñoaïn baûn, phieán baûn cuûa Muratorian [goïi theá laø do L. A. Muratori (1672-1750) moät söû hoïc ngöôøi YÙ tìm ra nhöõng maûnh di lieäu khoaûng naêm 200 sau Coâng Nguyeân. Ñoù cuõng laø moät taøi lieäu lòch söû raát quan troïng cho thaáy roõ vieäc Giaùo Hoäi bieân soaïn Cöông Muïc Thaùnh Kinh].

mutation

Bieán hoùa, chuyeån bieán, bieán ñoåi, bieán hình, bieán chaát, ñoät bieán.

mutualism

1. Chuû nghóa hoã töông [tö töôûng Trung Quoác coi vaïn söï, vaïn vaät tuaàn hoaøn hoã töông]. 2. Thuyeát hoã trôï.

mutuality

Lieân quan hoã töông, töông quan, hoã giao, hoã giao töông teá, nhaát theå löôõng thaùi.

mystagogic

Thuoäc thuyeát minh huyeàn bí, thuoäc giaûi thích thaàn bí, thuoäc toân giaùo khaûi chieán huyeàn nhieäm, thuoäc truyeàn thuï bí pheùp.

mystagogue

Ngöôøi thuyeát minh huyeàn bí, ngöôøi giaûi thích thaàn bí, giaûi söï thaàn bí hoïc, ngöôøi theo huyeàn nhieäm toân giaùo khaûi chieán, bí phaùp gia.

mystagogy

Vieäc, söï... Xem treân.

mysterium stricte dictum (L.) (mystery in the strict sense)

Maàu nhieäm theo nghóa heïp.

mysterium tremendum et fascinosum (L.)
(aweinspiring and irresistible mystery)

Huyeàn nhieäm vöøa laøm run sôï vöøa coù haáp löïc.

mystery

1. Bí maät, bí nhieäm, nhieäm tích, maàu nhieäm, thaàn bí, huyeàn dieäu, kyø dieäu, laï luøng, huyeàn bí [Con ngöôøi chæ coù theå laáy tín hieäu qua maïc khaûi sieâu nhieâu maø ñaùp nhaän moïi chaân lyù toân giaùo trong khaû naêng hieåu bieát giôùi haïn]. 2. Nghi thöùc toân giaùo thaàn bí, nghi thöùc thaàn bí, nghi thöùc leã tieäc thaùnh.
~ cults Toân giaùo nghi leã huyeàn bí, nghi teá thaàn bí.
~ of Christ Maàu Nhieäm Ñöùc Kitoâ.
~ of the cross Maàu nhieäm thaäp giaù.
~ of the Trinity Maàu Nhieäm Moät Chuùa Ba Ngoâi.
~ religion Maàu nhieäm toân giaùo, toân giaùo thaàn bí [toân giaùo ôû vuøng Ai Caäp, Ba Tö, Hy Laïp quan nieäm cuoäc soáng cuûa caùc vò anh huøng ñöôïc phaân höôûng thaàn minh vaø duø cheát nhöng vaãn coøn toàn sinh].
~ theory Maàu nhieäm luaän [do thuyeát Odo Casel (1886-1948) chuû tröông Ñöùc Kitoâ treân thaäp gía ñaõ hoaøn thaønh haønh vi teá hieán, coøn treân baøn thôø chæ laáy caùch thöùc thaàn bí nhöng chaân chính laïi taùi dieãn].

mystic

1. Thuoäc veà thaàn bí, maät khí, bí aån, laï luøng 2. Thaàn bí gia, nhaø chuû nghóa thaàn bí, ngöôøi soáng thaàn bí.

mystical

Thuoäc veà thaàn bí, laï luøng, maàu nhieäm.
~ body of Christ Nhieäm theå Kitoâ, nhieäm thaân Kitoâ [chæ Giaùo Hoäi, vì Ñöùc Kitoâ laø ñaáng nguyeân thuû taïo döïng, laø ñaáng baûo toàn, ñaáng cöùu chuoäc, töø aûnh höôûng, laõnh ñaïo voâ hình cuûa Ngaøi maø Giaùo Hoäi keát hôïp thaønh moät ñoaøn theå, cuõng gioáng nhö laø ñaàu höôùng daãn taát caû caùc cô theå thaønh moät ngöôøi soáng].
~ contemplation Chieâm ngaém thaàn bí.
~ experience Kinh nghieäm thaàn bí.
~ immolation Saùt teá thaàn bí [chæ Chuùa Kitoâ trong Thaùnh Leã Misa khoâng coøn hình thöùc ñoå maùu ñeå daâng teá nöõa].
~ life Sinh hoaït thaàn bí, ñôøi tu huyeàn bí, ñôøi aån tu thaàn bí.
~ marriage Hoân nhaân nhieäm maàu, hoân nhaân huyeàn dieäu.
~ quietism Chuû nghóa thing laëng thaàn bí [lyù luaän thaàn quang ôû trong Giaùo Hoäi Hy Laïp vaøo theá kyù thöù 14 do aån só Gregory Palamos (1296?-1359), chuû tröông, cho raèng giöõa baûn chaát Thöôïng Ñeá vaø haønh ñoäng cuûa Ngaøi thaät söï khaùc bieät].
~ sacrifice Hieán teá maàu nhieäm, teá töï thaàn bí [trong nghi thöùc toân giaùo moät ngöôøi hay moät thaàn töï hieán ñeå ñem laïi moät hieäu quûa maø ngöôøi thöôøng khoâng theå ñaït ñöôïc, nhö qua söï cheát ñeå phuïc sinh; nhôø ñoù maø thoûa maõn khaùt voïng tröôøng sinh baát töû cuûa con ngöôøi].
~ spirituality Tu ñöùc thaàn bí, tu ñöùc maät kheá, tu ñöùc tònh phoái
~ theology Thaàn hoïc thaàn bí, maàu nhieäm [thaàn hoïc nhaän thöùc Thieân Chuùa qua ñöôøng kinh nghieäm thaàn bí].
~ union Keát hôïp thaàn bí, lieân keát thaàn bí [huyeàn bí giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi hôïp moät].
~ vision Thaàn kieán [trong kinh nghieäm thaàn bí nhìn thaáy moïi söï].

mysticism

1. Thaàn bí luaän, chuû nghóa thaàn bí, chuû nghóa huyeàn bí, huyeàn bí hoïc, toân giaùo thaàn bí 2. Huyeàn bí, thaàn huyeàn [nghóa roäng chæ moïi hình thöùc noäi taâm keát hôïp vôùi thaàn. Nghóa heïp chæ nhöõng söï vieäc keát hôïp sieâu bình thöôøng vôùi thaàn] 3. Thaàn bí

myth

Thaàn thoaïi, tö töôûng thaàn bí, chuyeän thaàn tieân, chuyeän hoang ñöôøng.

mythic, -al

Thuoäc veà thaàn thoaïi, thuoäc veà thôøi ñaïi thaàn thoaïi.

mythicism

Chuû nghóa thaàn thoaïi, giaûi thích thaàn thoaïi.

mythicist

Hoïc gæa thaàn thoaïi, ngöôøi giaûi thích huyeàn thoaïi.

mythism of creation

Thaàn thoaïi taïo döïng vuõ truï [moät thuyeát giaûi thích vieäc taïo döïng vuõ truï 6 ngaøy, cho raèng Saùng Theá Kyù chöông 1 ghi laïi khoâng coù tính caùch lòch söû, nhöng chæ thuaàn tuùy thaàn thoaïi].

mythologist

Thaàn thoaïi hoïc gæa, thaàn thoaïi taùc giaû.

mythology

1. Moân hoïc veà thaàn thoaïi [hoïc vaán nghieân cöùu noäi dung, khôûi nguyeân, caùch thöùc aûnh höôûng...cuûa thaàn thoaïi]. 2. Thaàn thoaïi 3. Thaàn thoaïi taäp, thaàn thoaïi chí

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home page