H

habit

Taäp tính, taäp quaùn, khí chaát, thoùi quen.
acquired ~ Taäp tính ñaéc thuû, taäp quaùn haäu thieân [taäp quaùn do thöïc haønh maø boài döôõng neân].
infused ~ Taäp tính thoâng ban, taäp quaùn laõnh nhaän [ ôn thaùnh Chuùa nhö nguoàn nöôùc thöôøng chaûy vaøo taâm linh con ngöôøi].
innate ~ Taäp quaùn tieân thieân, taäp tính coá höõu, taäp tính baåm sinh, taäp tính thieân phuù
operative ~ Taäp quaùn haønh ñoäng, taäp tính ñoäng taùc.

habitus (L.)

Xem habit
~ entitativus Taäp tính toàn höõu, taäp tính baûn höõu [taäp tính nhö aân suûng thaùnh hoùa, tröïc tieáp hoaøn thaønh baûn tính linh hoàn, coøn ñoái vôùi haønh ñoäng chæ coù lieân heä caùch giaùn tieáp].
~ theory Thuyeát truù nguï, nguï cö luaän, [thuyeát do Peter Abelard (1079-1142) khôûi xöôùng, chuû tröông Ngoâi lôøi maëc laáy nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ nhö maëc aùo, haøm yù noùi trong Ngaøi hai baûn tính chæ keát hôïp caùch ngaãu nhieân ].

hades

AÂm phuû, aâm gian, aâm ti, hoaøng tuyeàn, ñòa nguïc.

hagiographa (Gr.)

1. Saùch thaùnh 2. Thaùnh kinh 3. Vaên tuyeån, tröù taùc, thaùnh taäp, thaùnh kyù [ theo Do Thaùi laø loaïi saùch thöù ba trong Cöïu Öôùc ñöôïc nghieân cöùu, khoâng phaûi saùch luaät cuõng khoâng phaûi saùch tieân tri ].

hagiography

Thaùnh nhaân truyeän, thaùnh nhaân ngoân haønh hoïc, haïnh caùc thaùnh.

hagiolatry

Leã kính thaùnh nhaân, suøng baùi thaùnh ñoà, suøng kính thaùnh nhaân.

hagiology

Truyeän Caùc Thaùnh, Haïnh Caùc Thaùnh, thaùnh ngoân haønh luïc, nghieân cöùu thaùnh nhaân, danh saùch thaùnh nhaân, thaùnh nhaân hoïc

hagios (Gr.)

Xem holy

halo

1. Voøng quang, quang hoøan, voøng haøo quang, 2. Vinh quang, vinh dieäu.

hamartiology

Toäi luaän, luaän veà toäi loãi.

happiness

Nieàm haïnh phuùc, khoaùi laïc, vui söôùng.

harmonism

Chuû nghóa haøi hoaø, thuyeát haøi hoaø.

harmonization

Ñieàu hoøa hoùa, laøm haøi hoøa, laøm nhaát trí, laøm dung hôïp, soáng chung.

harmony

Haøi hoøa, hoøa muïc, dung hôïp, hoøa ñieäu, hieäp ñieàu, ñieàu hoøa, hoøa hôïp, hoøa bình.

healing

Y trò, trò beänh, phuïc nguyeân, hoài phuïc.
~ ministry Söù vuï trò beänh, thaàn coâng y trò, phuïc vuï chöõa beänh.

heart

Taâm (con tim), loøng daï, taâm tröôøng, taâm tình, taâm thaàn, tinh thaàn, nguyeân khí, löông taâm.

heathen

1. Dò giaùo ñoà, ngöôøi khoâng tin thaàn [ñeå chæ nhöõng ngöôøi Do Thaùi hoaëc Hoài Giaùo, ngoaøi Kitoâ Giaùo vì khoâng bieát hay khoâng tin vaøo Phuùc AÂm] 2. Thuoäc tin dò giaùo, khoâng tin thaàn.

heathenism

Dò giaùo, ngoaïi ñaïo, thuyeát dò ñoan, taø giaùo, giaùo lyù dò giaùo, khoâng tin thaàn, suøng baùi ngaãu töôïng.

heaven

Thieân ñaøng, thieân ñöôøng, thieân, trôøi, treân trôøi [caûnh giôùi tröïc tieáp kieán dieän Thieân Chuùa ñeå höôûng haïnh phuùc vieân maõn trong tình yeâu hoaøn thieän vôùi Ngaøi].

heavenly city

Thaønh thöôïng thieân, thaønh treân trôøi, thieân quoác.

Heil (L.)

Xem salvation

Heilsgeschichte

Xem salvation history

hell

Ñòa nguïc, aâm gian, aâm phuû, aâm ti, hoaøng tuyeàn [caûnh huoáng khoâng theå dieän kieán Thieân Chuùa ñeå höôûng tình yeâu Ngaøi; caûnh huoáng cuûa ngöôøi cöï tuyeät Thieân Chuùa vaø haønh söï phaûn ñaïo].

Hellenism

Chuû nghóa Hy Laïp, vaên hoùa Hy Laïp, lyù töôûng Hy Laïp, tinh thaàn Hy Laïp [vaên hoùa sau thôøi Alexander the Great (356-323 B.C) dung hôïp caùc vaên hoùa khaùc maø thaønh].

Hellenization of the christian faith

Hy Laïp hoùa Kitoâ giaùo.

Helvetic Confessions

Tín ñieàu Helvetic, tín ñieàu (hôïp nhaát) Thuïy Só [Bullinger 1504-74, vaøo theá kyû thöù 16 muoán caûi caùch toân giaùo neân laøm cho hai loaïi toân giaùo ôû Thuïy só trôû thaønh moät].

henosis

Lieân hôïp [chæ thaàn tính vaø nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ].

henotheism

Ñôn nhaát thaàn giaùo, duy nhaát thaàn giaùo, thuyeát duy toân nhaát thaàn, [moät loaïi toân giaùo ña thaàn, nhöng chæ choïn moät thaàn ñeå kính thôø, nhöng khoâng phuû nhaän taát caû thaàn khaùc toàn taïi].

Henoticon (L.)

Saéc duï hôïp nhaát, hôïp nhaát phaùp, tín ñieàu hôïp nhaát [vaøo theá kyû thöù 5 Hoaøng ñeá Zeno (474-91) ban boá cuoäc tranh luaän veà Kitoâ nhaát tính keát thuùc ban boá chieáu saùch hôïp nhaát].

Henricians

Phaùi Henry [theá kyû thöù 12 Henry of Lausanne (?~1145) khôûi xöôùng coâng kích vaø baùc boû loái soáng tuïc hoùa cuûa giôùi thaùnh chöùc, vaø phuû nhaän hieäu löïc khaùch quan cuûa bí tích vì cho raèng giôùi thaùnh chöùc ñoù khoâng ñuû tö caùch].

heresy

Dò thuyeát, thuyeát dò ñoan, dò luaän, dò giaùo, taø thuyeát [laø hoïc thuyeát boäi nghòch vôùi tín lyù maø Giaùo hoäi ban boá].

heretic

1. Ngöôøi theo dò thuyeát, dò giaùo ñoà, ngöôøi thuoäc Giaùo Hoäi dò ñoan 2. Thuoäc dò ñoan, thuoäc beânh ñôõ dò thuyeát, thuoäc tin dò giaùo.
formal ~ Ngöôøi thuoäc dò thuyeát thöïc söï, [ngöôøi coù thaùi ñoä chaéc chaén ñoái ñòch, chuû tröông dò thuyeát, vaø aùc yù khaùng cöï moät hoaëc nhieàu ñieàu xaùc quyeát tín lyù].
material ~ Ngöôøi khoâng töï bieát mình thuoäc dò thuyeát [ ngöôøi vì sô soùt trong vieäc nghieân cöùu giaùo lyù, neân tin laàm vaøo dò thuyeát].

heretical churches

Dò giaùo, phaùi laïc thuyeát

hermeneutics

Thích kinh hoïc, giaûi thích hoïc, khoa chuù giaûi, khoa thoâng dieãn.

hermit

AÅn só, thaày aån tu, tu só aån cö.

heroic

Tính anh huøng.

Hesychasm

Chuû nghóa Hesychas, tónh toïa phaùi [tö töôûng bí aån maø theá kyû thöù 14 caùc aån só thuoäc Ñoâng Phöông tu trì ôû nuùi Athos truyeàn baù. Chuû yeáu cho raèng con ngöôøi nhôø tu döôõng taâm linh, khi hoàn nhaäp caûnh hoaøn toaøn khoâng tòch, coù theå höôûng kieán chính vinh quang noäi taïi cuûa Thieân Chuùa].

Hesychastes

Phaùi Hesychasts [Xem treân].

heterodoxy

Phi chính thoáng, phi chính thoáng thuyeát, dò ñoan, dò thuyeát, nguïy thuyeát [ngöôøi maø theo luaän thuyeát thaàn hoïc khoâng hôïp vôùi giaùo lyù hoaëc yù kieán ñöôïc chính thöùc xaùc ñònh hoaëc coâng nhaän].

heteronomy

Tha luaät [ khoâng töï chuû ñöôïc chính mình maø bò duïc voïng, tìm caûm hoaëc tha nhaân khoáng cheá (ngöôïc laïi vôùi töï luaät: autonomy)].

Heteroousian

Phaùi dò chaát [phaùi thôøi Giaùo Hoäi sô khai cho raèng ñöùc Kitoâ vaø Chuùa Cha khoâng ñoàng baûn chaát].

hexaemeron (Gr.)

Saùng taïo trong 6 ngaøy, töôøng thuaät saùng taïo, luaän thuyeát veà saùng theá [ trong kinh thaùnh, chöông moät Saùng Theá Kyù thuaät laïi coâng trình saùng theá do Thieân Chuùa hoaøn taát trong 6 ngaøy].

hierarchical powers

Quyeàn phaåm traät.

hierarchical structure of the church

Cô caáu phaåm traät cuûa Giaùo Hoäi.

hierarchy

1. Phaåm traät thaùnh, ñaúng caáp thaùnh phaåm, traät töï thoâng tin cuûa giaùo hoäi, cheá ñoä giaùo quyeàn, toå chöùc caáp baäc giaùo hoäi [cheá ñoä phaåm traät theo toân ti traät töï maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vì nhu caàu quaûn lyù maø töø töø thaønh hình: treân heát laø Ñöùc Thaùnh Cha, tieáp ñeán laø Giaùm Muïc roài ñeán Linh Muïc sau heát laø giaùo daân] 2. Heä thoáng, phaåm traät, cheá ñoä giai caáp 3. Ñaúng caáp thieân thaàn [thieân söù cuõng coù chín phaåm caáp].
~ of being Theå heä cuûa toàn höõu vaät [treân laø tinh thaàn döôùi laø vaät chaát (goàm ñoäng vaät, thöïc, vaø khoaùng vaät) ngay giöõa vuõ truï vaïn vaät laø con ngöôøi].
~ of truths Ñaúng caáp chaân lyù, baäc thang chaân lyù [traàn thuaät ñöùc tin theo heä caáp troïng yeáu tính vaø phaân bieät trình ñoä].

hiereus (Gr.)

Xem priest.

hierogamy

Cô caáu hoân nhaân thaàn thaùnh, hoân nhaân thaùnh, hoân nhaân thieân thaùnh cuûa ñaúng thaàn.

hierolatry

Vieäc toân kính caùc thaùnh, suøng baùi thaùnh vaät, suøng baùi thaùnh nhaân

hierophant

1. Thaùnh söû, vò giaûi thích yù nghóa bí aån cuûa toân giaùo 2. Tö teá, thaùnh chöùc

hierophany

Hieån linh [hieän ra moät caùch uy linh]

hierurgy

Laïy baùi, thôø laïy

High Church

Giaùo hoäi Thöôïng Phaùi, Giaùo Hoäi Thöôïng Löu, [trong moät soá Giaùo Hoäi Tin Laønh, ñaëc bieät Giaùo Hoäi Anh Giaùo, coøn löu haønh truyeàn thoáng naøy].

Hinduism

AÁn Ñoä Giaùo, AÁn giaùo.

historicity

Lòch söû tính, söû tính
~ of chirst Lòch söû tính cuûa Ñöùc Kitoâ, Kitoâ lòch söû tính.

history of the church

Giaùo hoäi söû, lòch söû Giaùo hoäi, giaùo söû hoïc.

holiness

Thaùnh, thaàn thaùnh, thaàn thaùnh tính, thaùnh khieát, thaùnh thieän, thaùnh ñöùc.

Holiness Churches

Giaùo phaùi thaàn thaùnh, [giaùo phaùi do John Wesley (1703- 1791) khôûi xöôùng, chuû tröông rao truyeàn tinh thaàn thaàn thaùnh nghieâm khaéc vaø toå chöùc qui tuï nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa hoaøn myõ naøy nhaèm baûo veä truyeàn thoáng chaân quí cuûa giaùo phaùi aáy].

holy

Thuoäc thaùnh, thaàn thaùnh, thaùnh khieát, thaùnh thieän.

Holy Catholic Church

Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Thaùnh Thieän.

Holy Family

Thaùnh gia, gia ñình thaùnh [ goàm ba thaønh vieân: Chuùa Gieâsu, Ñöùc Meï, vaø Thaùnh Giuse].

Holy Father

Ñöùc Thaùnh Cha [caùch toân xöng Ñöùc Giaùo Hoaøng].

Holy Ghost

Xem Holy Spirit, Chuùa Thaùnh Thaàn, Thaùnh linh.

Holy Mysteries

Nhöõng Bí Tích thaàn dieäu, Bí Tích maàu nhieäm [ñöôïc goïi nhö theá vì trong Bí Tích, nhôø daáu hieäu höõu hình (beân ngoaøi) maø chính aân suûng voâ hình cuûa Ñöùc Kitoâ thöïc söï (beân trong) thaùnh hoùa taâm hoàn con ngöôøi].

Holy Office

Xem Congregation for the doctrine of the Faith.

holy orders

1. Thaùnh traät, thaàn phaåm, thaùnh chöùc, chöùc thaùnh 2. Bí tích chöùc thaùnh, bí tích thaùnh phaåm [xem sacrament of holy orders].

Holy Scripture

Thaùnh kinh, kinh thaùnh.

Holy See

1. Toøa thaùnh, Toâng toøa, Giaùo ñình 2. Giaùo khu hay chöùc quyeàn cuûa Giaùm Muïc La Maõ.

Holy Spirit

Thaùnh thaàn, thaùnh linh [moät ngoâi trong maàu nhieäm Thieân Chuùa].

holy unction

Xem extreme unction.

Holy Writ

Thaùnh kinh.

Holy Year

Naêm thaùnh.

homeland theology

Thaàn hoïc ñòa phöông [thaàn hoïc do Tin Laønh Ñaøi Loan ñeà xöôùng chuû tröông caên cöù vaøo lòch söû, xaõ hoäi, chính trò cuûa Ñaøi Loan maø caét nghóa thaàn hoïc].

homiletics

Truyeàn ñaïo hoïc, giaûng ñaïo hoïc, moân hoïc thuyeát giaûng, moân thuyeát ñaïo.

homily

Giaûng ñaïo, ñaïo lyù, baøi giaûng [giaûng giaûi Lôøi Chuùa trong Thaùnh Leã].

hominization

Nhaân hoùa, taùc duïng nhaân hoùa [trong thuyeát tieán hoùa, nhaân hoùa laø luùc ñoäng vaät baét ñaàu vaän duïng naêng löïc tuyeån choïn ñeå taùch taïo luaân lyù vaø haønh ñoäng theo linh tính taïi höõu].

homo creator (L.)

Ngöôøi saùng taïo.

homo dionysiacus (L.)

1. Ngöôøi haønh ñoäng [con ngöôøi duø coù tö töôûng, khaû naêng linh ñoäng, caûm öùng, ngheä thuaät nhöng laïi coù theå queân caû chính mình] 2. Ngöôøi ñieån hình cuûa töûu thaàn Hy Laïp, ngöôøi ñieån hình cuûa thaùc loaïn.

homo faber (L.)

Ngöôøi lao taùc, coâng nhaân, ngöôøi lao ñoäng [ngöôøi coù theå phaùt minh coâng cuï, caûi thieän coâng cuï vaø laøm moïi vieäc].

homo honestatis (L.)

Ngöôøi ñaïo ñöùc, ngöôøi ñöùc haïnh, ngöôøi thaønh thöïc.

homo nobilis (L.)

Ngöôøi cao quùi, ngöôøi cao thöôïng.

homo perfectus (L.)

Ngöôøi thaønh toaøn, ngöôøi hoaøn chænh.

homo religiosus (L.)

Ngöôøi toân giaùo, ngöôøi coù nieàm tin toân giaùo.

homo sapiens (L.)

Trí nhaân, ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc vaø phaân bieät, ngöôøi coù lyù tính, trí gæa, trieát nhaân [con ngöôøi phaân bieät vôùi loaøi vöôïn khæ do khaû naêng trí thöùc].

homo symbolicus (L.)

Ngöôøi duøng töôïng tröng [ngöôøi coù khaû naêng duøng bieåu töôïng ñeå dieãn ñaït yù mình].

homo viator (L.)

Ngöôøi löõ haønh, ngöôøi treân ñöôøng löõ thöù, löõ khaùch.

homocentric, homocentrical

Con ngöôøi laøm trung taâm, nhaân trung tính, ñoàng taâm, höôùng taâm.

Homoeans

Phaùi töông töï [chæ phaùi Ariaus, sau khi ly khai coù veû oân hoøa hôn, chuû tröông Ngoâi Con töông töï nhö Ngoâi Cha].

homogeneity

Ñoàng chuûng, ñoàng chaát, ñoàng tính.

homogeneous

Thuoäc ñoàng chuûng, ñoàng loaïi, ñoàng chaát, ñoàng tính, thuoäc töông töï, ñaúng chaát, thuaàn chaát, thuaàn nhaát.
~ society Xaõ hoäi thuaàn chaát [xaõ hoäi chæ coù 1 chuûng toäc, 1 vaên hoùa, 1 loaïi heä tö töôûng, 1 loaïi toân giaùo].

homoiousia (Gr.)

Töông töï baûn chaát, baûn theå töông töï.

Homoiousians

Xem Homousians

homoiousios (Gr.)

Xem döôùi

homoiousis (Gr.)

Xem homoiousia

homoousia (L.)

Xem döôùi

homoousian

1. Ñoàng tính ñoàng theå, ñoàng chaát, ñoàng theå [xem: kinh tin kính (Nicene Creed) bieåu ñaït tín lyù töø ngöõ sau: (Ngoâi Con vôùi Ngoâi Cha ñoàng moät baûn chaát vaø (ñoàng) töï laäp theå)] 2. H- :keû theo ñoàng chaát luaän, baûn theå töông ñoàng luaän [chæ nhöõng ngöôøi ôû theá kyû thöù 4 nhaän kinh tin kính Nicene, cho raèng Ngoâi Cha vaø Ngoâi Con ñoàng tính ñoàng theå].

Homoousianism

Chaát luaän [luaän thuyeát cho raèng Chuùa Con vaø Chuùa Cha baûn chaát hoaøn toaøn töông ñoàng].

homoousion (Gr.)

Xem homoousian [ñoàng tính ñoàng theå].

homoousios (Gr.)

Xem Homoousian [ngöôøi chuû tröông thuyeát ñoàng chaát].

homoousy

Xem homoousian

Homousians

Ngöôøi chuû tröông thuyeát baûn chaát töông töï, phaùi chuû tröông baûn chaát töông töï [sau khi phaân ly khoûi phaùi Arian, phaùi naøy caûi toå vaø cho raèng Chuùa Con vaø Chuùa Cha khoâng nhöõng gioáng nhau maø coøn hoaøn toaøn töông töï veà baûn chaát].

hono(u)r

1. Vinh döï, quang vinh, danh döï, thanh danh 2. Toân kính, kính troïng, traân troïng 3. Ñaïo nghóa, tieát nghóa, tieát thaùo, tieát trinh, danh tieát 4. Loøng töï toân.

hope

Hy voïng, ngöôõng voïng, kyø voïng, ñöùc caäy, chôø ñôïi, troâng ñôïi.

host

Baùnh leã, baùnh teá [baùnh duøng trong thaùnh leã].
holy ~ Thaùnh theå, baùnh thaùnh

hostility

1. Söï ñoái ñòch, thuø ñòch, phaûn ñoái, phaûn khaùng 2. Tính ñoái ñòch, haønh ñoäng thuø ñòch, haønh ñoäng phaûn khaùng 3. (pl) Chieán tranh, chieán ñaáu.

house church

Giaùo hoäi gia ñình [hình thöùc toå chöùc Giaùo hoäi laáy vieäc tuï hoïp gia ñình laøm chuû yeáu].

housel

1. Phuïng hieán 2. Pheùp thaùnh theå, tieäc thaùnh [trong thôøi Trung Coå ñaây laø danh xöng cuûa tieáng Eucharist] 3. Daâng thaùnh leã, röôùc thaùnh theå.

Huguenots

Phaùi Huguenot [moät taân phaùi Calvin ôû Phaùp vaøo theá kyû thöù 16, 17 chuû tröông caûi caùch nhieàu nhaát].

human

1. Thuoäc con ngöôøi, thuoäc nhaân loaïi, coù nhaân tính 2. Con ngöôøi, nhaân loaïi.
~ centrality Laáy con ngöôøi laøm trung taâm.
~ life Cuoäc soáng con ngöôøi, nhaân sinh.
~ nature Nhaân tính, tính theå con ngöôøi, baûn tính nhaân loaïi.
~ rights Nhaân quyeàn [nhöõng quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi]

human-divine

Thaàn nhaân tính, vöøa nhaân tính vöøa thaàn tính.

humaneness

Nhaân aùi, töø bi, cao thöôïng, thaâm tình.

humanism

1. Chuû thuyeát nhaân vaên, nhaân baûn luaän, lyù thuyeát nhaân ñaïo, hoïc thuyeát nhaân vaên [moät heä thoáng hoïc thuaät, tö töôûng, thaùi ñoä hay phöông thöùc haønh ñoäng ñaëc bieät chuù troïng tôùi tö töôûng vaø quyeàn lôïi con ngöôøi maø khoâng laáy toân giaùo hay vuõ truï töï nhieân laøm trung taâm].

humanitarian

Ngöôøi chuû tröông thuyeát nhaân ñaïo, thuyeát baùc aùi, nhaø töø thieän, ngöôøi theo thuyeát coi Ñöùc Kitoâ nhö ngöôøi phaøm.

humanitarianism

1. Chuû thuyeát nhaân ñaïo [tö töôûng, thaùi ñoä chuû tröông con ngöôøi töï noã löïc, khoâng caàn aân hueä Thöôïng Ñeá, coù theå laøm cho nhaân tính mình ñaït tôùi vieân maõn] 2. Chuû nghóa baùc aùi 3. Kitoâ phaøm nhaân luaän [moät lyù luaän phuû nhaän thaàn tính Ñöùc Kitoâ] 4. Baùc aùi.

humanity

1. Nhaân tính, nhaân ñaïo, nhaân tình 2. Nhaân loaïi 3. Nhaân töø, baùc aùi 4. Nhaân vaên hoïc.

humanization

Nhaân hoùa, nhaân loaïi hoùa, giaùo hoùa, laøm cho thaønh ngöôøi, nhaân teá hoùa.

Humism

Hoïc thuyeát Hume [trieát hoïc cuûa David Kume (1711-76) ngöôøi Scottland, chuû tröông tri thöùc con ngöôøi chæ giôùi haïn trong kinh nghieäm, khaùi nieäm vaø aán töôïng, phuû nhaän khaû theå minh chöùng baát cöù chaân lyù hay gæa ñònh cuoái cuøng naøo].

Hussites

Hoïc phaùi Huss [moät hoïc phaùi vaøo theá kyû thöù 15 do nhaø caùch maïng John Huss (1370-1415), chuû tröông raäp theo lyù luaän cuûa lyù thuyeát Wycliffianian].

hylomorphism

Hình chaát luaän, moâ chaát thuyeát, nguyeân hình nguyeân chaát luaän [lyù luaän do Aristotles (384-322 B.C) khôûi xöôùng, ñöôïc trieát hoïc kinh vieän hoaøn thaønh, chuû tröông trong theá giôùi töï nhieân taát caû moïi vaät theå ñeàu do hai loaïi hình thöùc (moâ thöùc) vaø chaát lieäu (chaát theå) nhö hai nguyeân toá khaùc nhau caáu taïo thaønh].

hylotheism

Vaät-thaàn luaän, thuyeát phieám thaàn, thuyeát voâ thaàn [hoïc thuyeát hay tín ngöôõng chuû tröông vaät chaát töùc laø Thöôïng Ñeá, hay cho raèng ngoaøi vaät chaát vaø vuõ truï ra khoâng coù Thöôïng Ñeá toàn höõu].

hylozoism

Vaïn vaät sinh löïc luaän, vaïn vaät höõu sinh luaän, thuyeát vaät hoïc [hoïc thuyeát chuû tröông vaät chaát coù sinh khí, coù theå soáng ñoäng, hay cho raèng vaät chaát vaø sinh ñoäng khoâng theå phaân khai ñöôïc].

hymn

1. Baøi thaùnh ca, thi ca taùn döông, tuïng ca 2. Ca tuïng, taùn döông, haùt ca ngôïi khen.

hyperdulia

Bieät toân [Thieân Chuùa Giaùo toû loøng ñaëc bieät toân kính Ñöùc Maria vì Ngöôøi laø Meï Thieân Chuùa, neân ñöôïc ñaëc bieät toân treân caùc Thieân Thaàn vaø caùc Thaùnh.]

hyperevangelistic

Phaùi tin möøng cöïc ñoan.

hyper-personal

Vò caùch sieâu vöôït, ngoâi vò vieân maõn [ñöôïc goïi laø nhö theá, vì theo Teilhard de Chardin (1881-1955) chung keát ñieåm cuûa vuõ truï thaønh hoaøn khoâng theå laø vaät chaát ñöôïc, chæ coù theå laø Ñaáng coù vò caùch].

Hypostase (G.)

Xem person

hypostasis (Gr. L.)

1. Töï laäp theå, chuû theå, vò caùch 2. caên cô, nguyeân lyù caên baûn.

hypostatic identification

Löôõng tính ñoàng vò

hypostatic union

Keát hôïp cuûa nhò tính, nhò tính lieân hôïp cuûa Ñöùc Kitoâ [do nhaân tính vaø thaàn tính keát hôïp laøm moät maø Ñöùc Kitoâ trôû thaønh vò Thaùnh Töû].

hypostatize

Laøm thaønh baûn chaát, cuï theå hoùa, thöïc theå hoùa.

hypothesis

Gæa thuyeát, gæa ñònh, giûa thieát.

hypothetical necessity

Tính thieát yeáu cuûa gæa thuyeát [tieàn ñeà taát yeáu phaûi gæa ñònh].

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page