F

facienti quod est in se (L.)

Taän nhaân löïc, doác taän söùc löïc con ngöôøi.

faculty

1. Naêng löïc, taøi naêng, thieân phuû 2. Ñaëc quyeàn, ñaëc pheùp [haønh vi Giaùo Hoäi ñaëc ban keû nhaän chöùc phaän ñöôïc quyeàn haønh xöû thaùnh chöùc] 3. Quyeàn naêng, cô naêng

faith

1. Nieàm tin, ñöùc tin, tin töôûng, tin, tín ngöôõng 2. Tín ñieàu, tín lyù.
explicit ~ Nieàm tin boäc loä caùch hieån nhieân, nieàm tin thaáu trieät, xaùc tín, nieàm tin thoâng ñaït, giaùo lyù veà cuûa söï tin töôûng minh xaùc.
fiducial ~ Nieàm tin troâng caäy, ñöùc tin phoù thaùc ,nieàm tin yû laïi [M. Luther 1483-1546 ñaëc bieät nhaán maïnh yù nieäm ñöùc tin, oâng cho raèng phaûi hoaøn toaøn döïa vaøo Thöôïng Ñeá vaø lôøi Ngaøi (laø ñeå neân coâng chính)].
implicity ~ 1. Nieàm tin haøm aån, nieàm tin tieàm aån, ñöùc tin maëc nhieân [nieàm tin tuy ñoái vôùi giaùo lyù chöa hieåu roõ, song coi noù nhö moät chaân lyù phoå thoâng] 2. Nieàm tin muø quaùng [nieàm tin chöa hieåu thaáu trieät yù nghóa giaùo lyù].
inductive ~ Nieàm tin quy naïp, ñöùc tin qui naïp [laø nieàm tin ñaït tôùi do nhieàu kinh nghieäm cuï theå qui veà ñoàng ñieåm caên nguyeân].
reflective ~ Nieàm tin phaûn tænh [nieàm tin kinh qua phaûn tænh].
saving ~ Nieàm tin cöùu ñoä, nieàm tin cöùu thoaùt.
science of ~ Ñöùc tin hoïc, moân hoïc veà ñöùc tin.

faith and order movement

Phong traøo ñöùc tin vaø ñònh cheá Giaùo Hoäi, phong traøo hôïp nhaát tín lyù vaø toå chöùc [moät trong 2 phöông höôùng cuï theå thuùc ñaåy vaän ñoäng hôïp nhaát truyeàn giaùo quoác teá cuûa Kitoâ Giaùo Tin Laønh (IMC)].

faith healing

Chöõa beänh do ñöùc tin, chöõa beänh baèng ñöùc tin, thaàn y.

faithful

1. Thuoäc nieàm tin, trung thöïc, trung tín, tín trung, thaät taâm thaät yù, vöõng taâm tin töôûng 2. Tín ñoà, giaùo ñoà, tín höõu, giaùo höõu, giaùo daân, giaùo ñoà trung tín, tín höõu trung thaønh.

faithfulness

Söï trung thöïc, thuû tín, trung thaønh, kieân trinh, thaønh thöïc, söï ñaùng tin, ñöùc tin vöõng vaøng, trung tín.

fall

Sa ngaõ, laàm laïc, sa ñoïa [the Fall chæ haønh vi cuûa nguyeân toå laøm con ngöôøi taùch rôøi Thieân Chuùa].

fanaticism

Söï cuoàng tín, cuoàng nhieät, tin muø quaùng, chaáp meâ baát ngoä.

fast, fasting

Ñaïi giôùi, ñoaïn thöïc, caám thöïc, giôùi thöïc, tuyeät thöïc, trai giôùi, aên chay, chay tònh, kieâng khem.

fatalism

Ñònh meänh thuyeát [tieàn ñònh thuyeát], meänh vaän luaän.

fate

Meänh vaän, vaän soá, soá meänh, thieân meänh.

father

1. Phuï, Thieân phuï (Ñöùc Chuùa Cha) 2. Linh Muïc, Muïc sö.

Father of the church

Giaùo phuï [chæ caùc giaùo só (thaønh phaàn laø Giaùm Muïc) ôû thôøi Giaùo Hoäi sô khai ñaõ beânh vöïc ñöùc tin truyeàn thoáng vaø coù ñöùc haïnh sieâu quaàn ñöôïc ñaïi chuùng ngöôõng moä toân suøng].

fatherhood

Phuï tính, phuï ñaïo (ñaïo laøm cha), phuï quyeàn, thaân phaän hay tö caùch cuûa ngöôøi laøm cha.

fault

Loãi laàm, laàm lôõ, loãi, toäi, quùa thaát, khuyeát ñieåm, tì veát, quen taät, sô soùt, sai laàm.

favo(u)r

1. AÂn hueä, aân suûng, suûng aùi, aùi moä, öu ñaõi, bieät ñaõi, haäu yù, haûo yù, vui thích, thieân vò 2. Ñoàng yù, taùn thaønh, hieäp trôï, beânh vöïc, naâng ñôõ.

favor fidei (L.)

Quyeàn öu tieân tín ngöôõng [quyeàn huûy boû hoân nhaân do öu tieân vì tín ngöôõng].

fear

1. Sôï haõi, kinh haõi, khieáp ñaûm, lo aâu, baát an 2. kính sôï.

feast

Khaùnh nhaät, tieát nhaät, chieâm leã, khaùnh tieát, ñaïi leã, leã caû.
~ day Khaùnh nhaät, chieâm leã nhaät, ngaøy leã lôùn, ngaøy ñaïi leã.
~ of obligation Leã buoäc [nhö Chuùa Nhaät, vaø ñaïi leã, buoäc phaûi kieâng vieäc xaùc ñeå döï leã].
~ of precept Tieát nhaät qui ñònh, leã qui ñònh, leã nhôù buoäc laøm theo lòch [trong nghi thöùc phaûi haønh leã theo qui ñònh song khoâng buoäc kieâng vieäc xaùc nhö Chuùa nhaät].

Febronianism

Chuû nghóa Febronius [chæ chuû nghóa cuûa N.V Hontheim (1701- 90) coù buùt hieäu laø Justinus Febronius saùng laäp vieân cuûa phong traøo Thieân Chuùa Giaùo Ñöùc Quoác vaøo theá kyû thöù 18, chuû tröông Giaùo hoäi laø toå chöùc quan taâm tôùi ñaïo ñöùc luaân lyù nhaân theá neân phaûi thuoâïc quyeàn quoác gia quaûn lyù].

Febronians

Xem treân, phaùi Febronius

fellowship

1. Ñoaøn theå, hoäi, ñoaøn kheá [laø ñoaøn theå reøn luyeän theo giôùi raên yeâu thöông cuûa Ñöùc Kitoâ]. 2. Tình höõu nghò, giao haûo, kheá nghò, quan heä ñoàng baïn, töông giao, soáng chung, hieäp löïc.

feminine spirit of God

Nöõ thaàn tính cuûa Thieân Chuùa [trong Cöïu Öôùc thaùnh thaàn laø nöõ tính, nay laø loái xöng hoâ Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa maø moät soá nöõ thaàn hoïc gia nhôø theå nghieäm veà ñöùc tin rieâng mình vieát laïi kinh tin kính].

fideism

Chuû nghóa duy tín, tín taâm luaän [hoïc thuyeát cuûa thaàn hoïc (tin laønh) vaøo cuoái theá kyû 19 ôû Ba-Leâ cho raèng chæ do ñöùc tin maø ñaït ñöôïc ôn cöùu ñoä nhöõng gì thuoäc linh thieâng, chöù khoâng caäy nhôø vaøo lyù tính. Nhö vaäy, nhöõng quan nieäm veà toân giaùo vaø nhöõng ñieàu luaät chæ do lòch söû ñoaùn ñònh vaø phaân tích cuûa caùc thaàn hoïc sau naøy chöù hoaøn toaøn khoâng quan heä vôùi nieàm tin taát yeáu kia].

fides (L.)

Xem faith
~ actualis (L.) Nieàm tin hieän haønh, ñöùc tin hieän haønh.
~ caritate formata (L.) (faith formed by love) Nieàm tin do ñöùc aùi hình thaønh.
~ data (L.) Thuû tín, nieàm tin veà söï trung thaønh [trong hoân nhaân].
~ directa (L.) (direct faith) Nieàm tin tröïc tieáp.
~ divina (divine faith) Nieàm tin thaàn thaùnh, ñöùc tin döïa vaøo Thieân Chuùa.
~ divina et catholica (L.) (divine and catholic faith) Nieàm tin döïa vaøo Thieân Chuùa vaø Giaùo Hoäi Ngaøi [tín lyù do maïc khaûi Thieân Chuùa vaø giaùo huaán giaùo hoäi: Nhö tín lyù veà Thieân Chuùa Ba Ngoâi].
~ ecclesiastica (L.) (ecclesiastical faith) Nieàm tin cuûa giaùo hoäi [tín lyù do Giaùo Hoäi laáy quyeàn uy vaø giaùo huaán baát khaû ngoä maø ñònh ñoaùn nhö veà Ñöùc Meï leân trôøi].
~ efficax (L.) Ñöùc tin höõu hieäu, nieàm tin coù hieäu quûa.
~ ex auditu (L.) Nieàm tin ñeán töø nghe truyeàn daïy [Rom 10,17].
~ facta (L.) Xem fides data.
~ formata (L.) Ñöùc tin coù ñöùc aùi laøm baïn ñöôøng, ñöùc tin thöïc hieän qua ñöùc aùi.
~ habitualis (L.) Nieàm tin taäp quaùn tính, nieàm tin nhôø thoùi quen.
~ informis (L.) Nieàm tin cuûa lyù trí.
~ infusa (L.) Nieàm tin hoäi nhaäp, ñöùc tin phuù ban.
~ iustificans (L.) Ñöùc tin thaønh nghóa, ñöùc tin coâng chính, ñöùc tin laøm con ngöôøi neân chính tröïc.
~ qua creditur (L.) (faith through which something is believed) Ñöùc tin chuû quan, haønh ñoäng cuûa ñöùc tin.
~ quae creditur (L.) (that which is believed) Ñöùc tin khaùch quan, noäi dung cuûa ñöùc tin.
~ quaerens intellectum (L.) (faith searching for understanding) Ñöùc tin tìm lyù trí phuï giuùp.

filial love

Hieáu aùi, moä meán [taâm tình aùi moä cuûa con caùi ñoái vôùi Thieân Chuùa, ñoái vôùi cha meï].

filial piety

Ñaïo hieáu, hieáu kính, hieáu thuaän, hieáu aùi.

filiation

Töû tính, töû heä, lieân heä phuï töû, thaâu nhaän laøm döôõng töû.

filioque (L.) (and from the son)

Vaø bôûi Thaùnh Töû [trong kinh tin kính sau caâu qui ex Patre (who from the Father). Tín lyù cuûa Giaùo Hoäi La Tinh ñeå noùi leân Chuùa Thaùnh Thaàn cuøng do Chuùa Cha vaø Chuùa Con maø ra; noùi chung laø ñoaïn tín lyù quan troïng nhaát dieãn taû söï khaùc bieät vôùi Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông].

finality

1. Chung cöïc tính, muïc ñích tính, keát cöùu tính, cöùu caùnh tính 2. Chung cuïc, chung keát, vaõn keát, ñònh cuïc, toái haäu 3. Söï vaät toái haäu.

finis (L.)

Xem end, goal.
~ qui (the goal which is intended) Muïc ñích khaùch quan, muïc ñích ñang ñöôïc nhaém tôùi.
~ quo (intermediate goal) Muïc ñích moâi giôùi, muïc ñích trung gian [muïc ñích gaàn trong quùa trình tìm kieám muïc ñích xa hôn, bôûi ñoù, cuõng coù theå goïi laø phöông phaùp tìm kieám muïc ñích].

finite

Coù giôùi haïn, coù haïn ñònh.

finitum capax infiniti (L.)

Giôùi haïn coù theå haøm chöùa tôùi voâ giôùi haïn.

finitum non capax infiniti (L.)

Giôùi haïn khoâng theå bao haøm voâ giôùi haïn.

first parents

Nguyeân toå, phuï maãu nguyeân thuûy.

first principle

Nguyeân lyù thöù nhaát [baát luaän toàn höõu, söï kieän, nhaän thöùc hay söï vaät, theo traät töï khoâng do baát cöù söï vaät naøo khaùc laøm khôûi ñieåm, ñoù laø nguyeân lyù thöù nhaát.

flesh

1. Huyeát nhuïc, xaùc thòt, xaùc theå, thaân theå 2. Nhuïc duïc, tình duïc, nhaân tính 3. Nhaân loaïi, coát nhuïc.

flexibility

1. Ñaøn tính, thích öùng tính, nhu thuaän tính, tính chaát meàm deûo, deã uoán 2. Tính deã thuyeát phuïc, deã sai khieán 3. Tính linh hoaït, linh ñoäng.

flood theory of creation

Thuyeát saùng taïo baèng hoàng thuûy [moät trong hoïc thuyeát giaûi thích vieäc Thieân Chuùa taïo döïng vuõ truï trong 6 ngaøy theo nhö Saùng Theá Kyù chöông thöù nhaát mieâu thuaät, chuù troïng tôùi yeáu toá nöôùc].

foedus (L.)

Xem covenant.

fomes peccati (L.)

Löûa toäi tình [phöông caùch phaùi kinh vieän duøng ñeå chæ toäi nguyeân toå phuï trôï duïc voïng con ngöôøi].

force

1. Söùc löïc, löïc löôïng, thöïc löïc, söùc maïnh, quyeàn hoïc, uy löïc 2. AÙp löïc, baïo löïc, cöôõng löïc, cöôøng haønh 3. yù nghóa, chaân yù, yeáu ñieåm, lyù do, giùa trò.

foreknowlege

Söï bieát tröôùc, ñieàu döï tri.

foreordination

Söï döï ñònh.

forgiveness

Söï tha thöù, tính khoan dung, söï mieãn chaáp.

form

Hình thöùc, hình daïng, hình thaùi, moâ hình, theå thöùc, phöông thöùc [chæ hình daïng, moâ thöùc maø moät söï vaät phaûi coù ñeå thaønh; hình thöùc, moâ thöùc ñoù khoâng phaûi chæ laø ngoaïi taïi maø caû noäi taïi nöõa, khoâng phaûi chæ höõu hình maø caû voâ hình nöõa].

forma accidentalis (L.)

Hình thöùc phuï thuoäc, ngaãu nhieân.
~ externa Hình thöùc ngoaïi taïi.
~ interna Hình thöùc noäi taïi.
~ substantialis Hình thöùc baûn theå, thöïc theå.

formal principal

1. Hình thöùc nguyeân taéc 2. Hình thöùc nguyeân thuûy

formalism

Chuû nghóa hình thöùc, hình thöùc luaän [loái soáng hay hoïc thuyeát chæ caâu neä hình thöùc toân giaùo beà ngoaøi maø khoâng quan taâm tôùi tinh thaàn ñaïo].

formation

Hình thaønh, giaùo duïc, giaùo huaán, boài döôõng.

Formgeschichte (G.)

Xem form criticism

formula

1. Tín ñieàu, tín thöùc, kinh tin kính 2. Theå thöùc, caùch thöùc, coâng thöùc, ñònh thöùc, qui taéc.

Formula of Concord

Hôïp ñoàng tín ñieàu [baûn tín ñieàu maø naêm 1577 phaùi Lu- teâ-roâ ñaõ khaúng ñònh. Töông ñöông vôùi giaùo lyù cuûa Coâng Ñoàng Trent].

formula missae (L.) (the rite of the mass)

Leã qui, tieán trình cuûa Thaùnh leã.

fortitude

Duõng ñöùc, duõng caûm, cöông nghò, kieân cöôøng [moät trong boán ñöùc tính chính].

fragmentum (L.)

Beû baùnh, phaân phaùt Thaùnh Theå [haønh ñoäng maø Giaùm Muïc ñòa phaän Roma hoài theá kyû thöù 5 ñaõ laøm, vaøo moãi chuû nhaät ngaøi laáy Mình Thaùnh vöøa ñöôïc truyeàn pheùp beû nhoû vaø phaân phaùt cho caùc Linh Muïc trong giaùo phaän ñoàng höôûng].

Franciscan school

Hoïc phaùi Phan-xi-coâ [do aûnh höôûng cuûa doøng Phan-xi- coâ phaùt huy tö töôûng thaàn hoïc nhaán maïnh veà maàu nhieäm tình yeâu Chuùa].

free

1. Töï do, töï chuû, töï laäp, töï ñoäng 2. Phoùng khoaùng, khoâng vuï hình thöùc 3. Voâ kyû luaät, phoùng ñaõng, phoùng tuùng, thaû loûng 4. Mieãn, thoaùt ñöôïc.
~ will YÙ chí töï do.
~ from Giaûi phoùng khoûi (ñaâu).
~ for Giaûi phoùng ñeå (ñaït).

freedom

1. Söï töï do, töï chuû 2. Quyeàn töï do, quyeàn töï quyeát 3. Söï giaûi thoaùt.

Friends

Hoäi aùi höõu, coâng nghò hoäi [George Fox (1624-91) phaùt ñoäng phong traøo maø caùc hoäi vieân goïi nhau laø "baïn". Ñaëc bieät coi troïng væeäc thaùnh linh maïc khaûi tröïc tieáp qua "aùnh saùng" trong taâm hoàn. Hoï phaûn ñoái nghi leã beân ngoaøi, nhaát laø vieäc boå nhieäm, sai phaùi caùc giaùo só].

fruit

Thaønh quûa, keát quûa, phaàn thu hoaïch ñöôïc.

fruitio dei (L.)

Höôûng thuï thaàn.

fulfilment

1. thaønh töïu, vieân maõn, vaõn thaønh, ñaït thaønh, öùng nghieäm 2. Thöïc haønh, thöïc hieän.

fullness, fulness

Ñaày, vieân maûn, hoaøn toaøn, sung maõn
~ of time Thôøi cô chín muøi, thôøi kyø vieân maõn.

function

1. Taùc duïng, coâng naêng, cô naêng, muïc tieâu ñaëc thuø 2. Chöùc vuï, chöùc traùch, chöùc quyeàn, nhieäm vuï, chöùc nghieäp 3. Nghi thöùc, leã ñieån, cuoäïc hoäi hoïp chính thöùc.

functional dispensation

quyeàn mieãn giaûi chöùc vuï.

functional theology

Taùc duïng thaàn hoïc [moân thaàn hoïc chuû tröông ñeán taùc duïng cuûa thaàn hoïc trong quùa trình lòch söû veà hoaøn caûnh cuûa xaõ hoäi].

functionalism

Hoïc phaùi coâng naêng, chuû nghóa cô naêng, chuû nghóa hieäu duïng, chuû nghóa thöïc duïng [hoïc thuyeát nhaán maïnh ñeán coâng naêng, öùng duïng vaø thích öùng].

fundamental articles

Tín ñieàu cô baûn, baûn vaên cô baûn [chæ nhöõng chaân lyù chuû yeáu vaø cô baûn ñeå ñöôïc cöùu ñoä trong tín lyù Kitoâ giaùo vaø phaûi ñöôïc giaûi thích nhö theá naøo ñeå traùnh sai laïc dò ñoan].

fundamental option

Choïn löïa cô baûn, öu tuyeån.

fundamental theology

Thaàn hoïc caên baûn [ (ùa) Thaàn hoïc minh chöùng Ñöùc Kitoâ maïc khaûi thöïc söï ñaõ xaåy ra. (b) Thaàn hoïc nghieân cöùu söï thaät cô baûn vaø coát yeáu cuûa ñöùc tin Kitoâ Giaùo: maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa].

fundamentalism

Chuû nghóa cô yeáu, chuû nghóa cô baûn [ (a) F-, theá kyû thöù 20 phong traøo cuûa nhöõng ngöôøi Tin Laønh choáng laïi chuû nghóa taân thôøi thuyeát (Modernism) taïi Myõ döïa treân vieäc giaûi thích töøng chöõ dieãn ñaït caùc söï vieäc ñöôïc ghi trong Thaùnh Kinh ñaõ nhaán maïnh cô baûn tín ngöôõng vaø luaân lyù Kitoâ Giaùo. (b) Nghóa roäng laø chæ caùch giaûi thích Thaùnh Kinh cuûa phaùi baûo thuû].

Fundamentalists

Phaùi cô yeáu, hoïc phaùi cô baûn, nhöõng ngöôøi thuoäc phaùi cô baûn.

future

Töông lai.
~ life Kieáp sau, ñôøi sau, cuoäc soáng töông lai. futurology Töông lai hoïc

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page