E

early church

Giaùo hoäi sô khai

earthly city

Vöông quoác traàn theá, nöôùc theá gian

Easter

Leã Phuïc Sinh, Leã Vöôït Qua

Eastern Church

Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông [thoaït ñaàu ñeå chæ Giaùo Hoäi thuoäc mieàn ñoâng ñeá quoác La Maõ, thôøi nay ñeå chæ baát cöù ñoaøn theå Kitoâ giaùo naøo theo leã nghi Ñoâng Phöông].

Eastern Catholic Church

Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng Phöông, Giaùo Hoäi Thieân Chuùa Giaùo Ñoâng Phöông [chæ Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông naøo hoã töông, thoâng hieäp vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Coâng Giaùo].

Eastern Orthodox Church

Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông [Giaùo Hoäi Kitoâ Giaùo mieàn Ñoâng AÂu, Taây AÙ, Baéc Phi. Naêm 1504 vì phaûn ñoái uy quyeàn giaùo trieàu La Maõ maø toå chöùc thaønh 4 Giaùo chuû thuoäc ñoâng Ñeá Quoác La Maõ].

Eastertide

Muøa Phuïc Sinh, thôøi kyø Phuïc Sinh [ñeå chæ thôøi kyø töø leã Phuïc Sinh tôùi leã Thaêng Thieân (40 ngaøy), hay tôùi leã Chuùa Thaùnh Thaàn Hieän Xuoáng (50 ngaøy), hay tôùi leã Chuùa Ba Ngoâi (57 ngaøy)].

ebed Yaweh (H.)

Xem servant of Yaweh.

Ebionites

Phaùi Ebionite [moät laïc phaùi do ngöôøi Do Thaùi thuoäc theá kyû thöù nhaát tôùi theá kyû thöù hai, chuû tröông Ñöùc Kitoâ chæ laø con cuûa oâng baø Giuse vaø Maria maø thoâi; hoï coi vieäc tuaân giöõ luaät Moâi-sen nhö ñieàu kieän thieát yeáu ñeå ñöôïc cöùu roãi].

ecce homo (L.)

Ñaây laø con ngöôøi (Gioan 19,15).

ecclesia (L.Gr.)

1. giaùo hoäi, taäp hoäi, ñoaøn theå, taäp ñoaøn. 2. Thaùnh ñöôøng, giaùo ñöôøng, nhaø thôø, nhaø hoäi.
~ discens (L.) (Learning church) Giaùo hoäi thuï giaùo, Giaùo Hoäi ñang hoïc taäp [chæ giaùo daân, tín höõu].
~ docens (L.) (Teaching church) Giaùo hoäi thuyeáùt giaùo, Giaùo Hoäi giaûng ñaïo, Giaùo Hoäi chæ ñaïo [chæ haøng giaùo só vaø giaùo phaåm vôùi quyeàn giaûng daïy].
~ semper reformanda (L.) Giaùo hoäi khoâng ngöøng canh taân.

ecclesiarch

Giaùo Tröôûng, Giaùo Chuû, thaønh vieân trong giaùo hoäi, [vò cai quaûn giaùo hoäi, ñaëc bieät chæ caùc thaønh vieân trong Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông].

ecclesiastic

1. Giaùo Só, Muïc Sö, Nhaø Truyeàn Giaùo. 2. Thuoäc veà giaùo hoäi, thuoäc veà giaùo só, thuoäc veà muïc sö.
~ doctrine Giaùo ñieàu, giaùo lyù, giaùo huaán.

ecclesiastical

Thuoäc veà giaùo hoäi, thuoäc veà giaùo só, thuoäc veà muïc sö.
~ censure Giôùi luaät tröøng phaït cuûa Giaùo Hoäi. [ngöôøi vi phaïm giaùo luaät caùch coâng nhieân laøm nguy haïi ñeán ñôøi soáng ñaïo cuûa nhöõng tín höõu khaùc cuõng nhö tình traïng chung cuûa giaùo hoäi, bò moät vò coù thaåm quyeàn trong giaùo hoäi xöû aùn coâng khai vaø tröøng phaït].
~ discipline Kyû luaät cuûa giaùo hoäi.

ecclesiola in ecclesia (L.)

Giaùo hoäi ñòa phöông, giaùo hoäi ñòa phöông trong giaùo hoäi hoaøn vuõ, nhöõng ñoaøn theå trong giaùo hoäi. [teân goïi rieâng cho töøng ñoaøn theå giaùo höõu rieâng bieät, vì taát caû ñeàu thuoäc veà moät giaùo hoäi hoaøn vuõ duy nhaát].

ecclesiologic, -al

Thuoäc veà giaùo hoäi hoïc, thuoäc veà thaàn hoïc giaùo hoäi

ecclesiology

Giaùo hoäi hoïc, moân hoïc chuyeân veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán giaùo hoäi.
eucharistic ~ Hoïc thuyeát veà Bí Tích Thaùnh Theå trong Giaùo Hoäi [phaùt sinh vaøo thôøi caùc Toâng Ñoà, nhaän thöùc raèng moãi khi giaùo hoäi ñòa phöông cöû haønh bí tích Thaùnh Theå, Chuùa Kitoâ ñích thaân ñeán ngöï trò trong giaùo hoäi vaø laøm cho giaùo hoäi ñòa phöông trôû thaønh moät giaùo hoäi hoaøn haûo].
Roman ~ Hoïc thuyeát veà giaùo hoäi La Maõ [thôøi Trung Coå, quan nieäm veà giaùo hoäi theo Ñöùc Thaùnh Cha Gregory VII (1073-1085), cho raèng toaøn theå Giaùo Hoäi töông töï moät Giaùo Phaän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, caùc Ñöùc Giaùm Muïc cuûa caùc giaùo hoäi ñòa phöông töông töï caùc cha sôû trong giaùo phaän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha].
universal ~ Hoïc thuyeát giaùo hoäi hoaøn vuõ [thôøi caùc Thaùnh Giaùo Phuï coi giaùo hoäi hoaøn vuõ nhö laø moät ñôn vò caên baûn, vaø giaùo hoäi ñòa phöông nhö nhöõng phaàn töû chöa hoaøn haûo cuûa giaùo hoäi hoaøn vuõ].

eclecticism

Lyù thuyeát thu thaäp, chuû nghóa thu thaäp lyù thuyeát töø nhieàu nguoàn taøi lieäu khaùc nhau, phaùi thu thaäp trích yù [lyù thuyeát hoaëc hoïc phaùi chuyeân thu goùp hoaêc toång hôïp caùc yù töôûng töø nhöõng lyù luaän hoaëc chuû thuyeát hoaøn toaøn khaùc nhau, khoâng töông hôïp vôùi nhau].

economy of salvation

Coâng trình cöùu chuoäc, chöông trình cöùu ñoä, keá hoaïch cöùu roãi.

ecosystem

Heä thoáng sinh thaùi [heä thoáng nhöõng yeáu toá trong theá giôùi töï nhieân lieân quan vôùi nhau, cuõng laø heä thoáng tuaàn hoaøn trong khoa hoïc nhaân vaên, nhö möùc soáng sinh hoaït, tieâu chuaån thuûy ñòa caàu duøng, toå chöùc xaõ hoäi v.v... bieán thaønh moät heä thoáng lieân quan hoã töông nhau].

ecstasy

chieâu hoàn, truy ñieäu quyû thaàn, xuaát thaàn, nhaäp thaàn, vong ngaõ, vong hình, cuoàng vui, thaân ngoaïi caûnh giôùi [hoaït ñoäng vôùi moät caûm giaùc ñang ôû trong traïng thaùi sieâu vöôït theá giôùi töï nhieân].

ecstatic

(nhö treân).

ecumenical

Coù tính caùch phoå quaùt, phoå bieán, toaøn theå, ñaïi keát, thuoäc veà Giaùo hoäi hoaøn vuõ, thuoäc veà toaøn theå Kitoâ Giaùo.

ecumenical church convention

Ñaïi nghò hoäi, hoäi nghò khoaùng ñaïi [nhöõng cuoäc ñaïi hoäi goàm ñuû caùc ñaïi bieåu cuûa caùc giaùo phaùi Kitoâ giaùo ñeå thaûo luaän veà giaùo lyù hoaëc moät söï vieäc].

ecumenical council

Coâng Ñoàng Chung [hoäi ñoàng Giaùm Muïc treân khaép theá giôùi cuøng vôùi Ñöùc Thaùnh Cha hoäi hoïp. Thöôøng ñeå quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà thuoäc tín lyù, phuïng vuï, giaùo luaät sau ñoù ban haønh ñeå moïi tín höõu cuøng tuaân giöõ].

ecumenical creed

Kinh Tin Kính cuûa Coâng Ñoàng [thí duï Kinh Tin Kính cuûa caùc Toâng Ñoà (Apostles' Creed), Kinh Tin Kính cuûa Coâng Ñoàng Nicea (Nicene Creed), v.v... ].

ecumenical movement

Phong traøo hôïp nhaát, phong traøo ñaïi ñoàng, phong traøo ñaïi keát, phong traøo lieân hieäp caùc Giaùo hoäi [nhöõng coá gaéng nhaèm giaûi toaû nhöõng caùch bieät giöõa caùc giaùo hoäi Kitoâ giaùo khaùc nhau, thoáng nhaát trong moät ñöùc tin, moät Thieân Chuùa, coù tính caùch ñaïi ñoàng, Toâng truyeàn, hoaëc nhöõng toå chöùc nhaèm muïc ñích hieäp nhaát töông töï].

ecumenical patriarch

Coâng Ñoàng caùc Thöôïng Phuï [caùc vò laõnh ñaïo cuûa giaùo hoäi Chính Thoáng Giaùo].

ecumenical theology

Thaàn hoïc ñaïi keát, thaàn hoïc ñaïi ñoàng [thay theá cho thaàn hoïc tranh luaän (controversial theology), chuù troïng ñeán söï hieäp nhaát Thaàn hoïc Kitoâ giaùo, khaéc phuïc nhöõng dò bieät vaø cuøng giaûi quyeát theo moät muïc ñích chung].

ecumenism

1. Chuû nghóa ñaïi ñoàng, chuû nghóa ñaïi keát, hieäp nhaát luaän, chuû nghóa hieäp nhaát [lieân quan ñeán phong traøo nghieân cöùu thaàn hoïc hieäp nhaát]. 2. hieäp nhaát.
Catholic ~ Chuû nghóa ñaïi ñoàng cuûa giaùo hoäi Coâng Giaùo [chæ Saéc Leänh veà söï hieäp nhaát cuûa Coâng Ñoàng Vatican II. Nhaán maïnh ñeán nhöõng ñieåm töông ñoàng giöõa caùc giaùo hoäi Kitoâ giaùo vaø nhaèm tieán tôùi söï hieäp nhaát].

Eden

Vöôøn ñòa ñaøng.

edict

Chæ duï, saéc leänh, chieáu thö, boá caùo.

edification

Thieát laäp, chæ ñaïo, boài döôõng taâm linh, giaùo hoùa, khôûi phaùt, khai ñaïo, [caûi tieán tinh thaàn ñaïo ñöùc trong con ngöôøi].

eduction

1. Laáy ra, ruùt ra, khôûi phaùt. 2. suy ñoaùn, suy luaän.

efficacia (L.)

nhö efficacy.

efficacy

Hieäu löïc, coâng hieäu, taùc duïng, hieäu naêng, coâng naêng.

egalitarianism

Chuû nghóa bình ñaúng [chuû tröông taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn lôïi bình ñaúng treân moïi laõnh vöïc, veà chính trò, kinh teá, vaø xaõ hoäi].

ehje (H.) (I am)

Ta laø, toâi toàn taïi, toâi hieän höõu.

ehje aùscher' ehje (H.) (I am the one who I am)

toâi chính laø toâi, Ta laø Ñaáng Haèng Höõu (Xuaát Haønh 3,14).

eikon nhö Iconeisegesis

Töï yù giaûi thích Thaùnh Kinh, Giaûi Thích Thaùnh Kinh theo yù chuû quan.

ekklesia (Gr.)

nhö ecclesia.

El (H.)

Hình thöùc soá ít cuûa Elohim.

elder

nhö presbyter.

election

Tuyeån löïa, tuyeån choïn, tuyeån goïi, tuyeån cöû, tuyeån nhieäm.
doctine of ~ Hoïc thuyeát tuyeån choïn, giaùo lyù veà vieäc tuyeån choïn [nhaän thöùc raèng khi thöïc hieän chöông trình cöùu chuoäc, Thieân Chuùa ñaõ tuyeån choïn con ngöôøi ñeå coäng taùc, tuy nhieân khoâng huûy dieät töï do cuûa con ngöôøi, nhöng ngöôïc laïi, thuùc ñaåy con ngöôøi töï quyeát ñònh vaø coá gaéng thöïc hieän]

elementum et verbum (L.)

[Töø duøng trong bí tích], chaát theå vaø moâ thöùc, chaát lieäu vaø lôøi ñoïc.

elevation

1. ñeà cao, caát nhaéc. 2. tuyeân döông, toân vinh. 3. cao sieâu, cao thöôïng, cao toân.
~ of the Host Toân vinh Thaùnh Theå, ñöa cao Thaùnh Theå ñeå toân vinh.

Elijon (H.)

nhö Eljon.

Eliyon (H.)

nhö Eljon.

Eljon (H.)

Ñaáng Chí Cao, Ñaáng Chí Toân, Ñaáng Toái Cao [teân goïi Thieân Chuùa duøng trong Cöïu Öôùc].

Eloah (H.) Hình thöùc soá ít cuûa Elohim. Elohim (H.)

Thieân Chuùa, Thaàn [teân goïi Thieân Chuùa duøng trong Cöïu Öôùc, noùi leân Thieân Chuùa laø Ñaáng Quyeàn Naêng, cuõng laø teân goïi cuûa caùc thaàn ngoaïi giaùo].

emanation

1. phaùt xuaát, phaùt taùn, phoùng xaï. 2. vaät phaùt xuaát, vaät phaùt taùn.

emanationism

thuyeát xuaát phaùt [chuû tröông linh hoàn cuûa moãi ngöôøi laø töø baûn theå cuûa Thieân Chuùa phaùt xuaát ra].

emancipation

Giaûi phoùng, giaûi thoaùt, giaûi tröø, thoaùt ly.

embodiment

Cuï theå hoùa, theå hieän, baûn theå vaø hình theå, hoùa thaân, bieåu hieän cuï theå.

eminence

Troåi vöôït, ñòa vò cao, hieån chöùc, hieån danh, caùch toân xöng vôùi caùc Hoàng Y Giaùo Chuû.
way of ~ phöông thöùc sieâu vieät, traùc vieät phaùp, pheùp thaêng cao [laáy caùi "taïi" "höõu" suy leân tôùi caûnh "höõu" sieâu vieät voâ haïn, hay lyù töôûng hoùa ñaëc tính cuûa con ngöôøi ñeå mieâu taû ñaëc tính cuûa thaàn linh].

Emmanuel

Thieân Chuùa ôû cuøng chuùng ta.

empirical theology

Thaàn hoïc kinh nghieäm, [moân thaàn hoïc vôùi quan nieäm Thöôïng Ñeá qua kinh nghieäm].

Encratism

Chuû nghóa Encratism (gioáng nhö chöõ döôùi).

Encratites

Phaùi Encretates, Phaùi Caám Giôùi, [Moät soá Kitoâ höõu thôøi Giaùo Hoäi Sô Khai chuû tröông cöõ röôïu thòt, saéc duïc, vaø ñaõ duøng nöôùc thay theá röôïu ñeå cöû haønh bí tích Thaùnh Theå].

encyclycal

Thoâng ñieäp, Toâng huaán; thö muïc vuï cuûa Giaùm Muïc [tröôùc kia duøng ñeå goïi caùc vaên thö muïc vuï cuûa caùc Giaùm Muïc ñòa phöông, nay chæ duøng trong giôùi haïn caùc thoâng ñieäp hay toâng huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha].

end

(1)Muïc ñích, muïc tieâu, toân höôùng, toân chæ, (2) chung cuoäc, keát cuoäc, keát quûa, cuoái cuøng, ñieåm keát, cuøng taän, töû vong. (3) chung keát, hoaøn taát, keát thuùc, hoaøn thaønh.
~ of the word Ngaøy taän theá, ngaøy theá maït.

endowment

Thieân phuù, thieân phaän, tö chaát, aân suûng, taøi naêng.

energism

Naêng löïc chuû nghóa, ñoäng löïc chuû nghóa, phaán ñaáu chuû nghóa [quan ñieåm cho raèng ñieåm toái cao cuûa söï thieän chính laø söï gia taêng noå löïc bôûi söùc maïnh cuûa con ngöôøi chöù khoâng phaûi laø laïc thuù hay nhöõng thoûa maõn].

energumen

(1) ngöôøi bò quûi aùm, ngöôøi bò quûi nhaäp, (2) ngöôøi cuoàng tín, tín höõu cuoàng nhieät.

energy

Naêng, löïc, theá naêng, naêng löïc, khí löïc.

engagement

(1) hoân öôùc, ñính hoân, (2) nghóa vuï, chöùc vuï, chöùc nghieäp, coâng vuï söù ñoà, (3) daán thaân, toøng söï, (4) öôùc ñònh, lôøi höùa, baûo chöùng, yù höôùng kieân quyeát.

enhypostasia

Löôõng tính töông thoâng [yù chæ thieân tính hay nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ, tính naày hoaøn toaøn coù trong tính kia, trong thieân tính bao goàm hoaøn toaøn nhaân tính, vaø ngöôïc laïi trong nhaân tính bao goàm hoaøn toaøn thieân tính].

enhypostatize

Du nhaäp vaøo trong moät theå töï laäp khaùc, du nhaäp vaøo trong moät baûn theå khaùc.

enlightenment

(1) Saùng soi, khai minh, khôûi phaùt, môû ñöôøng, giaùo hoùa, (2) phong traøo chieáu saùng, thôøi kyø khai minh [laø phong traøo hay traøo löu tö töôûng chuû tröông duøng lyù tính con ngöôøi ñeå cheá ngöï toaøn theå vaên hoùa hay tö töôûng nhaân loaïi, ñaëc bieät laø vaøo khoaûng theá kyû 17 vaø 18 vôùi phong traøo meänh danh laø E- ].

ens cogitans (L.)

Vaät coù tö duy (tö duy vaät), vaät coù linh hoàn lyù trí.

ens et bonum convertuntur (L.)

Höõu theå vôùi thieän toaøn giao hoaùn, höõu theå laø thieän myõ, höõu theå vôùi thieän toaøn laø nhaát theå löôõng dieän.

ens et unum covertuntur (L.)

Höõu theå vôùi hieäp nhaát giao hoaùn, höõu theå laø toaøn theå, höõu theå vôùi hieäp nhaát laø nhaát theå löôõng dieän.

ens et verum convertur (L.)

Höõu theå vôùi chaân lyù giao hoaùn, höõu theå laø chaân lyù, höõu theå vôùi chaân lyù laø nhaát theå löôõng dieän.

ens realissimum (L.)

Höõu theå chaân thaät tuyeät ñoái, thöïc theå toái cöïc.

entitative

Toàn höõu coâng naêng.

entity

Thöïc theå, höõu theå toàn taïi.

environment

(1) Hoaøn caûnh, tröôøng hôïp, chu vi, (2) caûnh bao quanh, caûnh chung quanh, ngoaïi vi.

eon

Xem aeon

eonian

Xem aeoian

Ephesus, Council of

Ñaïi Coâng Ñoàng EÂpheâsoâ [Ñaïi Coâng Ñoàng ñöôïc trieäu taäp taïi EÂpheâsoâ, Tieåu AÙ, naêm 431].

epicheia

Xem epikeia

epiclesis (Gr.)

Lôøi nguyeän laøm pheùp, kinh caàu xin, lôøi nguyeän caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn [trong bí tích Thaùnh Theå thôøi coå xöa cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông Hy laïp, ñaây laø lôøi caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn ngöï ñeán ñeå bieán baùnh röôïu trôû neân Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ].

epikeia (Gr.)

Quyeàn taïm thôøi thích nghi, nguyeân taéc coâng bình giaûi thích, [trong hoaøn caûnh ñaëc bieät, vì lôïi ích toái ña cho con ngöôøi, duøng phöông phaùp chaáp haønh quy ñònh luaät phaùp vöôït ra ngoaøi, khoâng caâu neä theo yù nghóa töøng chöõ cuûa boä luaät].

epiklesis (Gr.)

Xem epiclesis

epiphany

(1) Hieån hieän, xuaát hieän [söï hieån hieän cuûa thaàn minh hay cuûa nhöõng thöïc theå sieâu töï nhieân], (2) (E-) Leã Chuùa Hieån Linh (Leã Ba Vua) [haèng naêm vaøo ngaøy 6 thaùng Gieâng, leã kyû nieäm caùc Ñaïo Só laïi trieàu baùi Chuùa].

epiphenomenon

Hieän töôïng phuï, hieän töôïng ngoaïi leä, nhieàu bieán chöùng phaùt sinh ñoàng thôøi.

episcopacy

(1) Phaåm chöùc Giaùm Muïc, Chöùc vò Giaùm Muïc, theå cheá Giaùm Muïc, (2) (danh töø chung) Giaùm Muïc.

episcopal

(1) Thuoäc veà chöùc Giaùm Muïc, (2) (E -) Thuoäc veà Thaùnh Coâng Hoäi (thuoäc veà Giaùo Phaùi Episcopal cuûa Anh Giaùo).

Episcopal Church

Thaùnh Coâng Hoäi (Giaùo Hoäi Episcopal) [Giaùo Hoäi Anh Giaùo taïi Myõ (Anglican Church), dieãn taû Giaùo Hoäi ñöôïc ñieàu haønh theo theå cheá cuûa caùc Giaùm Muïc] (tieáng Anh: The Episcopal Church; tieáng Myõ: The Protestant Episcopal Church).

episcopal collegiality

Giaùm Muïc Ñoaøn, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc [döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, vaø caùc thaønh vieân laø toaøn theå caùc Giaùm Muïc treân theá giôùi].

epicopal power

Quyeàn Giaùm Muïc, chöùc quyeàn muïc vuï, quyeàn muïc vuï.

episcopal synod

Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, Ñaïi Hoäi nghò cuûa caùc Giaùm Muïc.

Episcopalian

(1) thuoäc veà Thaùnh Coâng Hoäi (thuoäc veà Giaùo Phaùi Episcopal cuûa Anh Giaùo). (2) caùc tín ñoà cuûa Thaùnh Coâng Hoäi (caùc giaùo höõu thuoäc Giaùo Phaùi Episcopal cuûa Anh Giaùo), (3) (e -) thuoäc veà theå cheá Giaùm Muïc.

episcopalism

Chuû nghóa Giaùm Muïc, chuû nghóa theå cheá Giaùm Muïc [ (a) thöôøng duøng ñeå chæ giaùo lyù vaø toå chöùc cuûa Thaùnh Coâng Hoäi (Giaùo Phaùi Episcopal cuûa Anh Giaùo), (b) hoïc thuyeát chuû tröông raèng quyeàn toái cao trong Giaùo Hoäi khoâng phaûi chæ thuoäc veà Ñöùc Thaùnh Cha maø thuoäc veà toaøn theå Giaùm Muïc hoaøn caàu, baát luaän hoï phaân taùn hay taäp hôïp theo hình thöùc moät ñaïi coâng ñoàng].

episcopate

(1) Giaùm Muïc ñoaøn, (2) Chöùc vuï Giaùm Muïc, Giaùo Phaän ñöông nhieäm cuûa Giaùm Muïc, nhieäm kyø Giaùm Muïc. monarchical ~ Giaùm Muïc theo theå cheá quaân chuû, theå cheá chæ coù moät nguyeân thuû, theå cheá taäp trung quyeàn haønh treân Giaùm Muïc.

episcopus (L.)

Xem chöõ Bishop (Giaùm Muïc).
~ in partibus infidelium (L.) Giaùm Muïc nôi daân ngoaïi, Giaùm Muïc vuøng truyeàn giaùo.
~ in proprius (L.) Giaùm Muïc coù quyeàn haønh cai trò trong laõnh vöïc cuûa mình. Giaùm Muïc Chaùnh Toøa, Giaùm Muïc Giaùm Quaûn.

episkopos (Gr.)

Giaùm Quaûn, Giaùm Muïc [ngöôøi laõnh ñaïo cuûa ñoaøn theå giaùo daân trong moãi Ñòa Phaän, hoaëc ngöôøi ñieàu haønh Giaùo Hoäi vaøo thôøi kyø Giaùo Hoäi Sô Khai].

epikope (Gr.)

Gioáng nhö chöõ episcopate.

eponym

Danh toå [danh xöng cuûa moät nöôùc, moät daân toäc; teân goïi ngöôøi khai quoác, laäp quoác. Nhö chöõ Adong (Adam) trong saùch Saùng Theá Kyù coù nghóa laø "ngöôøi", trôû thaønh danh toå cuûa loaøi ngöôøi].

equalitarianism

Gioáng nhö chöõ egalitarianism.

equilibrium

Caân baèng, thaêng baèng, löïc thaêng baèng, khoâng sai leäch, traïng thaùi caân baèng.

equiprobabilism

Hai caùi coù theå nhaäp laøm moät [hai loaïi haønh vi ñaïo ñöùc gioáng nhau coù theå nhaäp laøm moät, coù theå xeáp chung thaønh moät].

equity

(1) quaân bình, coâng baèng, coâng ñaïo, coâng chính, khoâng thieân vò, ngay chính. (2) pheùp thaêng baèng [ñeå khuyeách tröông, boå sung hoaëc loaïi boû nhöõng theå thöùc luaät phaùp coù tính caùch heïp hoøi gaây ngaên caùch chia reõ; vaø ñeå thay theá, phaùt trieån theâm nhöõng nguyeân taéc hôïp lyù hôn vaø ñuùng vôùi nguyeân taéc].

Erastianism

Chuû thuyeát Eratus, hoïc thuyeát quoác gia toaøn naêng [hoïc thuyeát cuûa thaàn hoïc gia Thomas Eratus (1524 - 1583) vaøo theá kyû 16, chuû tröông taát caû caùc hình phaït toäi nhaân neân trao cho luaät phaùp quoác gia xöû trò, vaø khoâng thöøa nhaän Giaùo Hoäi coù thaåm quyeàn quy ñònh luaät phaùp hoaëc ra hình phaït cho ngöôøi ta].

eros

(1) Baûn naêng phaùi tính, baûn naêng sinh maïng, aùi tính, tính duïc, baûn naêng sinh toàn, (2) aùi tình, aùi moä,tình aùi, tình duïc, yeâu thích khoaùi caûm.

eroticism

Caûm giaùc cuûa aùi tính, xu höôùng cuûa aùi tính, tình duïc, chuû nghóa tình duïc.

erwath dabar (H.)

Söï vieäc ñaùng hoå theïn [theo saùch Thöù Luaät 24:1 ghi laïi raèng luaät Moisen cho pheùp ñeå ly dò vôï mình neáu phaùt giaùc ra tröôùc khi keát hoân naøng ñaõ coù nhöõng haønh vi baát hôïp phaùp].

eschatological elements

Nhöõng nguyeân toá theá maït, nhöõng nguyeân toá caùnh chung [chæ söï cheát, soáng laïi, phaùn xeùt, vónh cöõu...nhöõng söï kieän lieân quan ñeán ñôøi soáng cuûa con ngöôøi vaø theá giôùi thôøi caùnh chung].

eschatologism

(1) Chuû nghóa xuaát theá [sau Ñaïi Theá Chieán thöù II, ôû Taây AÂu phaùt sinh moät moân phaùi phaûn nghòch laïi vôùi laäp tröôøng cuûa chuû nghóa thaàn hoïc nhaäp theá (incarnationism): hoï coù caùi nhìn raát bi quan ñoái vôùi nhöõng lao ñoäng khoù nhoïc ôû traàn theá vaø chæ chuù troïng tôùi aân suûng sieâu nhieân cuøng vôùi nhöõng ñaëc tính tuyeät ñoái cuûa nöôùc trôøi]. (2) Chuû nghóa theá maït [chuû thuyeát caét nghóa nhöõng lôøi rao giaûng cuûa Ñöùc Kitoâ qua nhöõng hoaït ñoäng cuûa Ñaáng Messiah theo moät töông lai raát gaàn (saép ñeán nôi roài), hoï chuû tröông raèng luùc ñoù seõ coù theå nhìn thaáy roõ raøng söï thoáng trò cuûa Thieân Chuùa treân traàn theá vôùi nhöõng hoaït ñoäng vaø söù maïng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñöôïc thöïc hieän caùch vieân maõn].

eschatologists

Moân phaùi xuaát theá, ngöôøi theo chuû nghóa theá maït.

eschatology

Hoïc thuyeát theá maït, thaàn hoïc veà theá maït, thaàn hoïc veà caùnh chung, hoïc thuyeát haäu theá [suy tö veà söï taùi laâm cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ, söï caùnh chung cuûa nhaân loaïi, hoaøn taát chöông trình thöïc hieän coâng vieäc cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa caùch myõ maõn].
anticipated ~ Hoïc thuuyeát chuaån bò theá maït, höôùng voïng veà caùnh chung, hoïc thuyeát chuaån bò cho ngaøy caùnh chung seõ ñeán.
cosmic ~ Hoïc thuyeát veà vuõ truï vaøo ngaøy theá maït [hoïc thuyeát cho raèng nöôùc Thieân Chuùa seõ chuyeån bieán toaøn theå vuõ truï thôøi theá maït].
final ~ Hoïc thuyeát veà ngaøy taän theá, hoïc thuyeát veà ngaøy cuoái cuøng cuûa theá maït [hoïc thuyeát cho raèng nhôø vaøo söï Giaùng Sinh ra ñôøi laøm ngöôøi cuûa Chuùa Con maø coù ngaøy theá maït, vaø Ñöùc Gieâsu Kitoâ laïi ñeán laàn thöù hai ñeå hoaøn taát caùch vieân maõn coâng trình cöùu chuoäc].
futuristic ~ Hoïc thuyeát veà ngaøy theá maït ôû töông lai [hoïc thuyeát cho raèng trong töông lai môùi coù yeáu toá vieân maõn cuûa ngaøy theá maït].
inaugurated ~ Hoïc thuyeát veà ngaøy theá maït cho raèng ñaõ khôûi söï nhöng chöa hoaøn thaønh.
presentic ~ Hoïc thuyeát veà ngaøy theá maït hieän taïi [hoïc thuyeát cho raèng ngay baây giôø, ngay trong luùc naày ñaõ coù yeáu toá cuûa ngaøy theá maït].
realized ~ Hoïc thuyeát theá maït thöïc teá, hoïc thuyeát caùnh chung hieän thöïc [hoïc thuyeát cho raèng taát caû nhöõng söï kieän Chuùa Con xuoáng theá laøm ngöôøi, rao giaûng, chòu cheát vaø soáng laïi v.v... ñaõ keát thaønh söï quang laâm cuûa nöôùc Thieân Chuùa, vaø theá giôùi ñaõ baét ñaàu ñi saâu vaøo ngaøy theá maït].

eschaton

Theá maït, caùnh chung, chung cuoäc [ Gioáng nhö chöõ eschatological elements].

esoteric

(1) thuoäc veà huyeàn bí, thuoäc veà maàu nhieäm, thuoäc veà bí maät, thuoäc veà thaàn bí giaùo, (2) Thaàn bí giaùo, thaàn bí luaän, (3) ngöôøi truyeàn baù thaàn bí giaùo.

esse (L.)

Gioáng nhö being.

essence

Baûn chaát, baûn tính, tính chaát, thöïc chaát, tinh chaát.
metaphysical ~ Baûn chaát sieâu hình [thöïc theå sieâu vieät, tuy coù sinh thaønh vaø bieán hoùa, nhöng laïi tuøy thuoäc vaøo moät baûn chaát tinh thaàn baát sinh vaø baát bieán].
physical ~ Baûn chaát hình theå, thöïc theå [baûn chaát cuûa söï vaät, thöïc taïi vaø coù theå phaùt sinh höõu hieäu].

Essenes

Phaùi Essenes [khoaûng theá kyû thöù hai tröôùc Coâng Nguyeân cho ñeán theá kyû thöù hai, nhöõng ñoaøn theå hoaëc caùc hoäi doøng cuûa nhöõng ngöôøi Do Thaùi Palestine soáng theo nguyeân taéc coäng saûn vôùi cuoäc soáng khaéc khoå trieät ñeå].

essentia (L.)

Gioáng nhö essence.

essentialism

Chuû nghóa baûn chaát [hoïc thuyeát nhaán maïnh veà baûn chaát vaø ñoái laäp vôùi toàn taïi].

establishment

(1) Thieát laäp, thieát keá, quy ñònh, saùng laäp, khai saùng, xaùc ñònh, coá ñònh, (2) Traät töï, cô caáu, toå chöùc, quy cuû, (3) Quoác giaùo.
theology of ~ Thaàn hoïc cuûa cheá ñoä [nhöõng ngöôøi baát maõn veà toå chöùc cuûa Giaùo Hoäi vaø cheá dieãu toå chöùc toâng truyeàn cuûa giaùo hoäi laø chæ ñeå thoûa maõn nhöõng ngöôøi coù thaùnh chöùc].

estrangement

xa laï, xa caùch, caùch ly, ly bieät.

eternal

(1) vónh vieãn, vónh cöõu, voâ cuøng, voâ taän,baát dieät, baát bieán, (2) Ñaáng tröôøng cöõu, Thaàn, Thöôïng Ñeá.
~ life Tröôøng sinh.
~ sacrifice Hy teá tröôøng sinh [caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ treân thaäp giaù coù theå noùi ñöôïc laø moät cuoäc hieán teá chæ moät laàn nhöng vónh vieãn xoùa toäi traàn gian, vaø coù giaù trò cao nhaát so vôùi nhöõng hy teá trong Cöïu Öôùc].

eternity

Söï vónh vieãn, söï tröôøng cöûu, söï tröôøng toàn, voâ cuøng voâ taän, voâ thuûy voâ chung, theá giôùi tröôøng cöõu, baát dieät.

ethics

Luaân lyù hoïc, luaân lyù quan, ñaïo ñöùc hoïc, trieát hoïc ñaïo ñöùc [nhöõng lyù luaän, nghieân cöùu veà söï thöïc luaân lyù, giaù trò luaân lyù, quy luaät luaân lyù, tieâu chuaån luaân lyù, nhöõng ñöùc tính haønh vi, nhöõng hieän töôïng löông taâm v.v...].

ethos

(1) Tính caùch, khí chaát, (2) tinh thaàn daân toäc, traøo löu tö töôûng cuûa xaõ hoäi, phong thaùi khí caùch.

etiology

Gioáng nhö aetiology.

euangelion (Gr.)

Phuùc AÂm, Tin Möøng.

Eucharist

(1) Thaùnh Theå, Mình Maùu Thaùnh (2) Thaùnh Leã, Bí Tích Thaùnh Theå, Tieäc Thaùnh [Gioáng nhö sacrement of the Eucharist].

eucharistic

(nhö treân)
~ elements Baùnh röôïu trong Tieäc Thaùnh.
~ liturgy Phuïng vuï Thaùnh Leã.
~ presence Söï hieän dieän cuûa Bí Tích Thaùnh Theå, söï hieän dieän cuûa Maàu Nhieäm Thaùnh Theå [söï hieän dieän thöïc söï cuûa Ñöùc Kitoâ trong Bí Tích Thaùnh Theå].
~ sacrifice Thaùnh Leã Hy Teá, Hy Leã Tieäc Thaùnh [Thaùnh Leã Misa].
~ species Hình töôïng baùnh röôïu.
~ theology Thaàn hoïc Thaùnh Theå, Thaàn hoïc Tieäc Thaùnh.

eugenics

Öu sinh hoïc, nhaân chuûng löông thieän caûi hoùa hoïc [moân hoïc nghieân cöùu ñeå hoaøn haûo hoùa nhaân loaïi baèng caùch kieåm soaùt nhöõng yeáu toá di truyeàn trong con ngöôøi, vaø caûi thieän moâi sinh xaõ hoäi].

eulogia

Baùnh chuùc phuùc [ôû Giaùo Hoäi coå thôøi, sau Tieäc Thaùnh coù nghi thöùc phaân phaùt baùnh chöa truyeàn pheùp cho nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc pheùp döï Tieäc Thaùnh].

Eunomians

Laïc phaùi Eunomian [theá kyû thöù 4, 5, Eunomius ( ? ~ 395?) laäp ra dò phaùi ly khai, chuû tröông Thieân Chuùa laø Ñaáng Tuyeät Ñoái, nôi Ngaøi moïi danh xöng vaø thuoäc tính ñeàu laø nhöõng töø ñoàng nghóa. Tö töôûng naày gaàn gioáng vôùi laïc thuyeát Arians].

euthanasia

(1) Cheát eâm dòu, cheát khoâng ñau ñôùn, an laïc töû [nhöõng vieäc laøm hay nhöõng phöông phaùp ñeå giuùp ngöôøi beänh cheát nhanh choùng vaø eâm dòu ñeå keát thuùc söï ñau khoå maø khoâng tieáp tuïc trò lieäu nöõa].

Eutychianism

Chuû nghóa Eutyches [theá kyû thöù 5, Eutyches (?378 ~ 454) ñeà xöôùng hoïc thuyeát cho raèng Ñöùc Kitoâ voán töø tröôùc ñaõ coù hai baûn tính, vaø vaøo luùc Ngaøi Giaùng Sinh thì thaàn tính vaø nhaân tính keát hôïp laïi thaønh moät].

evangeliar

Boán boä Phuùc AÂm.

evangeliary

Moät phaàn cuûa boán boä Phuùc AÂm.

evangeliarium (L.)

Xem Evangeliar

evangelical

(1) Thuoäc veà Phuùc AÂm, thuoäc veà nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa Tin Möøng, (2) Phaùi Tin Möøng, phaùi phuïc nguyeân [hoïc phaùi hay nhöõng ñoaøn theå cuûa Tin Laønh laáy baûn chaát Tin Möøng laøm noäi dung chính yeáu cho giaùo lyù].

Evangelical Church

Giaùo Phaùi Tin Möøng, Giaùo Phaùi Tín Nghóa [ôû Ñöùc].

evangelical counsels

Duï Huaán theo Phuùc AÂm, öôùc nguyeàn Phuùc AÂm [sau thôøi Giaùo hoäi sô khai, danh töø naày ñeå chæ ba lôøi khaán cuûa caùc doøng tu: khoù ngheøo (thanh baàn), trong saïch (khieát tònh), vaâng lôøi (phuïc tuøng)].

Evangelical movements

Phong traøo Tin Möøng [phong traøo ôû theá kyû 16 do M. Luther 1483 ~ 1546, muoán caûi caùch Giaùo Hoäi ñeå trôû veà vôùi thöïc tieãn vaø lyù töôûng Taân Öôùc cô baûn cuûa Giaùo Hoäi thôøi ban ñaàu baèng xuùc tieán vieäc chuù troïng ñeán Tin Möøng].

evangelicalism

Chuû nghóa Tin Möøng, Giaùo lyù cuûa Phaùi Tin Möøng, Ñaïo Tin Möøng [nghóa roäng chæ phöông phaùp truyeàn ñaïo hoaøn toaøn caên cöù vaøo Tin Möøng cuûa caùc giaùo phaùi Tin Laønh].

evangelism

(1) Truyeàn baù Phuùc AÂm, rao giaûng Tin Möøng (2) chuû nghóa Tin Möøng, tinh thaàn Phuùc AÂm.
mass ~ Rao giaûng Tin Möøng ñaïi chuùng, höôùng veà quaàn chuùng rao giaûng Tin Möøng.

evangelist

(1) Taùc giaû Phuùc AÂm, Thaùnh Söû (2) nhaø truyeàn giaùo, ngöôøi rao giaûng Tin Möøng.

Eve

Baø Evaø [nguyeân vaên haøm nghóa "söï soáng", "sinh hoaït", theo saùch Saùng Theá Kyù 3:20 coù nghóa laø "meï cuûa nhaân loaïi".

event

(1) Söï kieän, ñaïi söï, söï coá, bieán coá, söï bieán, (2) keát quûa, keát cuoäc, chung cuoäc.

everlasting

(1) Thuoäc veà vónh cöûu, voâ cuøng, vónh haèng, vaïn theá baát dòch, lieân tuïc khoâng ngöøng, (3) Thaàn, Thieân Chuùa (Ñaáng Vónh Cöûu).
~ death Vónh töû, Cheát ñôøi ñôøi [traïng thaùi vónh vieãn khoâng ñöôïc höôûng kieán Thieân Chuùa].
~ happiness Vónh phuùc [vónh vieãn höôûng kieán vinh phuùc cuûa Thieân Chuùa].

evidence

(1) Chöùng côù, chöùng töø, chöùng thöïc hieån nhieân, roõ raøng minh baïch, (2) veát tích, daáu tích, daáu veát, daáu hieäu, bieåu hieäu, (3) baèng chöùng, chöùng minh, minh thò, hieån thò, duøng chöùng côù baûo ñaûm.

evidences of Christianity

Nhöõng chöùng côù cuûa Kitoâ Giaùo, Kitoâ Giaùo chöùng nghieäm luaän [Nhöõng lyù luaän ñeà ra ñeå moïi ngöôøi chaáp nhaän Giaùo Lyù cuûa Kitoâ giaùo laø xaùc thöïc vaø coù chöùng côù].

evil

(1) AÙc, hung aùc, aùc taø, toäi aùc, baát thieän, aùc ma (2) thuoäc veà aùc taø, toäi aùc, baát thieän.
~ spirit AÙc thaàn.

evolutility

Ñaëc tính tieán hoaù, ñaëc tính phaùt trieån.

evolution

Tieán hoùa, khai trieån.
theory of ~ hoïc thuyeát tieán hoùa.

evolutionism

Chuû nghóa tieán hoùa [(a) nghóa roäng: hoïc thuyeát chuû tröông vuõ truï, nhaân loaïi, sinh vaät, taát caû ñeàu tieán hoùa maø thaønh, (b) hoïc thuyeát cho raèng Toân Giaùo laø do nhu caàu noäi taïi cuûa nhaân linh caàn coù Thöôïng Ñeá maø thaønh, vaø bôûi vì chaân lyù cuûa Toân Giaùo thöôøng phaùt sinh laø do töï bôûi moät loaïi baûn chaát dieãn bieán maø thaønh].

ex cathedra (L.)

Uy quyeàn Toâng Toøa, quyeàn baát khaû ngoä, [phöông thöùc Ñöùc Thaùnh Cha long troïng coâng boá moät tín ñieàu (vôùi ôn Baát Khaû Ngoä)].

ex iure divino (L.) (by divine law)

Bôûi Thieân luaät, töø thaàn luaät.

ex nihilo (L.) (out of nothing)

töø hö voâ.

ex nihilo nihil fit (L.) (nothing comes out of nothing)

Hö voâ töø hö voâ, töø hö voâ phaùt sinh hö voâ, hö khoâng töùc sinh hö khoâng [duøng caùch phuû ñònh ñeå nhaán maïnh taïi höõu taát nhieân, phaûi töø thöïc höõu maø ra].

ex officio (L.)

Thuoäc quan chöùc, thuoäc quy ñònh do thaåm quyeàn, thuoäc ñöông nhieân.

ex opere operantis (L.)

Nhaân hieäu, nhaân hieäu tính, do con ngöôøi maø sinh ra hieäu quûa, hieäu löïc chuû quan, döïa vaøo chính ñöông söï maø coù ñöôïc hieäu quûa.

ex opere operatis ecclesiae (L.)

Nhôø vaøo haønh ñoäng cuûa Giaùo Hoäi maø coù ñöôïc hieäu quûa.

ex opere operato (L.)

Hieäu quaû bôûi söï vieäc, bôûi coâng vieäc maø phaùt sinh ra hieäu quûa, hieäu löïc khaùch quan, bôûi baûn thaân phaùt sinh ra hieäu quûa [ôn cöùu roãi cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø chính daáu chæ bí tích lieân keát neân moät, bôûi vì chính Bí Tích töï baûn thaân ñaõ coù hieäu quûa cöùu roãi].

ex Patre et Filio (L.) (From the Father and the Son)

Bôûi Ñöùc Chuùa Cha vaø Ñöùc Chuùa Con maø ra.

ex Patre per Filium (L.) (From the Father through the Son)

Bôûi Ñöùc Chuùa Cha vaø nhôø Ñöùc Chuùa Con maø ra.

exaltation

Nhaác cao, vinh quang, sieâu thaêng, taùn döông, ñeà cao.
~ of Christ Ñöùc Kitoâ ñöôïc ñöa leân cao, Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaêng cao.

examination of conscience

xeùt mình, töï vaán löông taâm.

exarch

(1) Giaùm Muïc [chöùc Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, ñòa vò thaáp hôn Ñöùc Thöôïng Phuï (Patriarch), nhöng coù quyeàn cai quaûn Toång Giaùo Phaän (metropolitan). Ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø Ñaïi Giaùo Chuû hay Toång Giaùm Muïc. Ngaøy nay danh töø naày duøng ñeå goïi ngöôøi Ñaïi Dieän Giaùm Muïc ñaëc traùch ñieàu haønh haøng Giaùo Só] (2) Toång Giaùm Muïc [Toång Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông ñoäc laäp].

exarchate

Chöùc quyeàn hay ñòa phaän cuûa Giaùm Muïc hay Toång Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông (nhö treân).

Exclusiveuess

(1) Ñaëc tính baøi ngoaïi, ñieàu ngoaïi tröø, (2) Duy nhaát tính, chæ coù moät, ñoäc chieám, ñoäc höôûng.

excommunicatus toleratus (L.)

Tuyeät vaï ñöôïc giaûm khinh [ngöôøi bò vaï tuyeät thoâng ñöôïc Giaùo Hoäi giaûm khinh, tuy khoâng ñöôïc höôûng tinh thaàn aân phuùc, nhöng vaãn coøn laø thaønh vieân trong Giaùo Hoäi].

excommunicatus vitandus (L.)

Ngöôøi bò vaï tuyeät thoâng [ngöôøi bò vaï tuyeät thoâng nghieâm troïng, bò loaïi tröø ra khoûi giaùo hoäi vaø bò tuyeät giao, giaùo daân khoâng ñöôïc lieân laïc vôùi hoï].

excommunication

Phaït vaï, khai tröø khoûi soå boä Giaùo Hoäi, truïc xuaát khoûi Giaùo Hoäi [nhöõng ngöôøi coâng khai phaûn giaùo, tin theo laïc thuyeát v.v... bò giaùo hoäi xöû phaït tuyeät thoâng].
automatic ~ Töï ñoäng bò phaït vaï.

execution

(1) Thöïc haønh, chaáp haønh, thöïc thi, thöïc hieän, hoaøn thaønh, thaønh töïu, (2) chaáp haønh töû hình, thuï hình.

exegesis

(1) giaûi thích Thaùnh Kinh, chuù giaûi kinh ñieån, chuù thích (2) moân hoïc veà chuù giaûi kinh ñieån, chuù thích Thaùnh Kinh hoïc, nghieân cöùu Thaùnh Kinh hoïc.

exemption

Mieãn chuaån, mieãn tröø, giaûi tröø.

exhomologesis (Gr.)

Caùo toäi.

existence

(1) Toàn taïi, thöïc toàn, thöïc taïi, sinh toàn, hieän sinh (2) Vaät toàn taïi, vaät thöïc taïi.

existential

Thuoäc veà toàn taïi, hieän sinh
~ philosophy of religion Trieát hoïc toân giaùo hieän sinh
~ theology Thaàn hoïc hieän sinh [moân thaàn hoïc döïa theo chuû nghóa trieát hoïc thöïc taïi maø ra].

existentiale (L.)

(1) Tröïc thuoäc hieän sinh, traïng huoáng thöïc taïi [traïng huoáng toàn taïi caên baûn cuûa con ngöôøi, theo hoïc thuyeát cuûa M. Heidegger (1889 ~ 1976) ñoù laø nhöõng lo laéng öu tö tröôùc nhöõng hoaøn caûnh khoán khoù, vôùi baûn naêng sinh toàn. Theo K. Rahner (1904 ~ 1984), con ngöôøi toàn taïi laø nhôø vaøo chöông trình cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, vaø vì theáù con ngöôøi chòu aûnh höôûng bôûi tieàn nghieäm].

exitus-reditus (L.)

Dieãn xuaát vaø qui hoài.

exorcism

(1) Tröø quûi, tröø taø, xua ñuoåi quûi taø, (2) nghi thöùc tröø quûi.

exorcist

(1) Ngöôøi tröø quûi, (2) chöùc tröø quûi [moät trong nhöõng chöùc nhoû trong giaùo hoäi Coâng Giaùo tröôùc khi laõnh chöùc Giuùp leã vaø Phuï Phoù Teá, ngaøy nay ñaõ baõi boû].

exorcistatus (L.)

Gioáng nhö exorcist.

expiation

Chuoäc toäi, ñeàn toäi.

expiration

(1) chung keát, hoaøn thaønh, keát lieãu, maõn kyø, (2) ñoaïn thì, töû vong.

explicit

bieåu loä, minh baïch, roõ raøng, minh xaùc, hieån minh, khoâng haøm aån.

extension

(1) Tröông ñoä , phaïm vi, roäng môû (2) Quaõng dieãn, nôùi roäng ra, khuyeách tröông, phaùt trieån ra.

external

Beân ngoaøi, ngoaïi taïi, ngoaïi bieåu, ngoaïi dieän, ngoaïi quan, ngoaïi hình, hình thöùc, ngoaïi giôùi, ngoaïi lai, khaùch quan.

extinction

Thanh tröø, tieâu dieät, dieät vong, baøi tröø.

extra Calvinisticum (L.)

Chuû nghóa phaân ngoaïi cuûa Calvinisticum [cho raèng Ngoâi lôøi vaø Nhaân Tính cuûa Ñöùc Kitoâ keát hôïp laïi vôùi nhau nhöng chæ ôû ngoaïi taïi].

extra ecclesiam nemo salvatur (L.)

Ngoaøi Giaùo hoäi, khoâng moät ai ñöôïc cöùu roãi.

extra ecclesiam nulla salus (L.) (outside the Church no salvation)

Ngoaøi Giaùo hoäi, khoâng coù ôn cöùu ñoä [(a) Khoâng laõnh nhaän Bí Tích Röûa Toäi ñeå gia nhaäp Giaùo hoäi, khoâng theå coù ñöôïc ôn cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ. (b) Trong tình traïng khoâng nhìn nhaän con ngöôøi töï baûn tính laø coù toäi, hay trong hoaøn caûnh khoâng muoán coá gaéng höôùng voïng veà Chaân, Thieän, Myõ, Thaùnh, thì voâ phöông ñöôïc cöùu ñoä].

extra usum nullum sacramentum (L.)

Ngoaïi tröø baùnh röôïu trong Bí Tích Thaùnh Theå ra, khoâng coøn coù Mình Maùu Thaùnh naøo khaùc.

extra-canonical

ngoaøi phaùp ñieån ra, ngoaïi luaät, ngoaøi Thaùnh Kinh chaùnh ñieån ra.

extra-divine things

Nhöõng söï vaät ngoaøi thaàn linh

extra-liturgical service

Nhöõng leã nghi ngoaøi nghi thöùc phuïng vuï, nhöõng hình thöùc leã nghi töï do.

extra-sacreamental

Thuoäc veà ngoaøi Bí Tích.

extreme spiritualism

Chuû nghóa tinh thaàn cöïc ñoan [tö töôûng cuûa John Wycliffe (? ~ 1384) vaø cuûa John Huss (1370 ~ 1415) vaøo thôøi trung coå, chuû tröông raèng Giaùo Hoäi chaân chính laø moät Giaùo Hoäi voâ hình, chæ goàm nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc tuyeån choïn ñaëc bieät töø tröôùc; hoï cho raèng neáu chaân lyù noäi taâm töông khaéc vôùi giaùo huaán Giaùo hoäi, thì phaûi boû giaùo huaán Giaùo hoäi maø phuïc tuøng chaân lyù noäi taâm].

extreme unction

Leã xöùc daàu khi haáp hoái, xöùc daàu beänh nhaân khi nghieâm troïng.

extrinsicism

Chuû nghóa ngoaïi taïi [khuynh höôùng ñoái vôùi nhöõng phöùc taïp hieän thöïc, chæ nhaán maïnh vaøo caên côù ngoaïi taïi, ngoaïi bieåu hay trieät ñeå tuaân giöõ phaùp luaät, ñaïo ñöùc, chöù khoâng chuù yù ñeán caên nguyeân noäi taïi, caáu thaønh hay baûn theå].

exultet

Baøi ca coâng boá Phuïc Sinh, tuïng ca Phuïc Sinh.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page