D

daemon

Xem demon.

daemonology

Xem demonology.

daimon

Xem demon.

damnatio (L.)

Xem damnation.
~ in globo (L.) Keát toäi caùch toång quaùt [moät trong nhöõng hình thöùc phaåm ñònh thaàn hoïc, keát toäi toång quaùt moät laäp tröôøng].
~ in specialis (L.) Keát toäi caù bieät [moät trong nhöõng hình thöùc phaåm ñònh thaàn hoïc, keát toäi caù bieät moät meänh ñeà naøo ñoù].

damnation

Chòu phaït, tröøng phaït, xöû phaït, hình phaït, buoäc toäi, huûy hoaïi.

Daoism

Ñaïo giaùo, Ñaïo gia.

day of the Lord

Ngaøy Chuùa nhaät, ngaøy cuûa Chuùa, ngaøy cuûa Thieân Chuùa.

de condigno (L.)

Thuoäc töông xöùng, ñích ñaùng.

de facto (L.) (in fact)

Cöù thöïc, thöïc ra, thuoäc hieän thöïc, thuoäc thöïc teá

de fide (L.)

Coù lieân quan ñeán tín ngöôõng, thuoâïc ñöùc tin

de fide definita (L.) (of defined faith)

Veà tín lyù ñöôïc xaùc ñònh, ñònh ñoaùn [qua Giaùo Hoaøng hay Ñaïi Coâng Ñoàng Chung long troïng ban boá, nhaän raèng chaân lyù ñoù ñöôïc Thieân Chuùa tröïc tieáp maïc khaûi].

de jure (L.) (by right and by law)

Veà phaùp lyù, chieáu theo phaùp lyù, treân phaùp luaät.

de jure divino (L.) (by divine law)

Chieáu theo Thieân luaät, thaàn luaät.

de jure humano (L.) (by human law)

Chieáu theo nhaân luaät.

de novissimis (L.) (about the last things)

Theá maït luaän, maït theá luaän, nhöõng söï vaät môùi nhaát.

deacon

Phoù teá, thaày saùu, phuï teá, trôï teá [moät trong nhöõng chöùc thaùnh thuoäc haøng giaùo só cuûa Giaùo hoäi. Caáp traät phaûi laõnh tröôùc khi tieán chöùc Linh muïc ôû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo; chuyeân lo vieäc phuïng vuï].
permanent ~ Phoù teá vónh vieãn.
temporary ~ Phoù teá taïm thôøi [laø chöùc caàn laõnh tröôùc khi tieán chöùc Linh muïc].

deaconess

Nöõ phoù teá [Giaùo hoäi luùc sô khai ñaõ chính thöùc uûy nhieäm daønh cho nhöõng ngöôøi nöõ töï hieán mình ñeå phuïc vuï caùc nöõ tín höõu. Tôùi theá kyû thöù 19 baét ñaàu thaønh moät thaùnh chöùc ôû moät soá giaùo phaùi Tin laønh].

death of God

Caùi cheát cuûa Thöôïng Ñeá, söï cheát cuûa Thaàn.

decalogue

Thaäp giôùi; xem commandment.

declaration

Tuyeân ngoân, duï caùo, lôøi minh xaùc, tuyeân caùo, coâng caùo.

Declaration of Utrecht

Tuyeân ngoân Utrecht [laø tuyeân ngoân caên baûn veà giaùo lyù cuûa phaùi Coâng giaùo coå; maõi tôùi naêm 1889, Giaùm muïc phaùi naøy taïi taäp hoäi Utrecht môùi ñònh ra].

declaration theory

Luaän thuyeát tuyeân boá, tuyeân boá luaän [lyù luaän cuûa moät soá phaùi Tin laønh; cho raèng tröôùc khi thöïc söï laõnh Bí Tích , thì con ngöôøi ñaõ neân coâng chính do söï thoáng hoái; vì theá lôøi xaù giaûi trong Bí Tích Giaûi Toäi thuaàn chæ mang tính caùch tuyeân boá maø thoâi].

decree

1.Duï leänh, saéc leänh, phaùp leänh, caùo thò, meänh leänh. 2. Ban boá, phaùn ñònh, taøi phaùn, phaùn quyeát.

decretal

1. Thoâng duï, thoâng ñieäp, phaùp leänh, giaùo duï [laø coâng haøm Giaùo Hoaøng giaûi ñaùp nhöõng vaán naïn; vaø coù giaù trò nhö phaùp luaät trong ñòa haït thuoäc quyeàn Ngaøi cai trò].

decretist

Chuyeân gia veà phaùp leänh.

decretum absolutum (L.)

Quyeát ñònh hieäu löïc tuyeät ñoái [quan ñieåm cuûa Calvin (1509-1564) ñoái vôùi tieàn ñònh luaän].

decretum Gratiani (L.)

Luaät Gratiano [saùch thu thaäp luaät phaùp cuûa nhieàu thôøi ñaïi do Gratianus (?- 1179),ngöôøi YÙ soaïn vaøo ñaàu theá kyû thöù 12].

dedication

Phuïng hieán, hieán thaân, daâng hieán, taän hieán, daâng cuùng, leã daâng hieán.

de-eschatologized theology

Thaàn hoïc loaïi boû caùnh chung, [thaàn hoïc cho raèng moïi ñieàu Ñöùc Kitoâ höùa ñaõ phaùt sinh roài, khoâng caàn phaûi tin vaøo hy voïng Phuïc sinh; vì theá loaïi boû luoân ngaøy theá maït maø Ñöùc Kitoâ loan baùo].

defectum formae (L.) (lack of form)

khieám khuyeát moâ thöùc [luùc cöû haønh Bí Tích, khieáâm khuyeát "Ngoân Thöùc" laø moät trong nhöõng yeáu toá caáu thaønh daáu chæ beân ngoaøi].

defectus intentionis (L.) (lack of intention)

Khieám khuyeát yù höôùng [luùc cöû haønh Bí Tích, thieáu soùt "yù höôùng" maø Giaùo hoäi thöôøng laøm].

defectus justitiae originalis (L.)

(Sau khi phaïm toäi) maát söï coâng chính ban ñaàu.

defensor fidei (L.) (defender of the faith)

Keû bieän hoä Ñöùc Tin, Hoä giaùo giaû.

definition

1. Ñònh nghóa, ñònh ñoaùn, giaûi nghóa, ñònh giôùi, xaùc ñònh, minh ñònh. 2. Ñoä tinh xaùc, ñoä tinh teá. 3. Tín ñieàu.
~ of a dogma Ñònh tín, ñònh ñoaùn tín lyù.

degeneration

Thoaùi hoùa, truïy laïc, bieán chaát, aùc hoùa, suy ñoài, huû hoùa.

de-historicize

Loaïi boû lòch söû, loaïi coå [loaïi boû nhöõng phaàn loãi thôøi trong giaûi thích Thaùnh Kinh, ñeå töø ñoù phaùt hieän ra nhöõng ñieàu höôùng veà töông lai cuûa Thieân Chuùa].

dehumanization

Laøm maát nhaân tính, phi nhaân hoùa, khöû tröø nhaân tính

deification

1. Thaàn hoùa, Thieân Chuùa hoùa, Thaàn caùch hoùa [neân thaùnh töùc laø thöïc söï neân coâng chính, ñöôïc thaàn hoùa]. 2. Phong vò thaàn, toân laøm thaàn, thôø nhö thaàn.

deism

Töï nhieân thaàn luaän, lyù thaàn luaän, töï nhieân thaàn giaùo [theá kyû thöù 16, ôû Anh Quoác phaùt sinh moät toân giaùo thuaàn lyù tính, chaáp nhaän coù moät vò thaàn saùng taïo theá giôùi nhöng sau khi saùng taïo Ngaøi khoâng cai quaûn, baûo hoä vaø höôùng daãn taïo vaät maø ñeå vaïn vaät bieán chuyeån theo luaät töï nhieân].

deity

1. Thaàn, thaàn minh, thaàn tính 2. the Deity Thieân Chuùa, Thöôïng Ñeá.

delectatio (L.)

Xem joy
~ caelestis (L.) (heavenly joy) Phuùc laïc treân trôøi.
~ terrena sive carnalis (L.) (earthly or fleshly joy) Khoaùi laïc (traàn theá hay thaân xaùc).

deliteralization

Khoâng caét nghóa töøng chöõ, baøi tröø caét nghóa maët chöõ, khoâng dòch töøng chöõ.

deliverance

1.Giaûi phoùng, cöùu vieän, thích phoùng, cöùu thoaùt, giaûi thoaùt. 2. Traàn thuaät, phaùt bieåu, phaùn quyeát.

demiurge

Ñaáng taùc taïo, Thaàn Demiurge [nguyeân yù Hy laïp: hoùa coâng kyø dieäu; laø thaàn maø trieát hoïc Plato vaø phaùi Ngoä ñaïo duøng ñeå chæ Ñaáng saùng taïo; song Ngaøi khoâng laø Thaàn Toái cao, maø chæ laø thöù ñaúng thaàn].

demon

Ma quæ, aùc ma, taø thaàn, aùc quæ, quæ thaàn

demoniac, -al

1. Thuoäc: taø thaàn... 2. Gioáng ma quæ, hung aùc, hung baïo, ñieân cuoàng. 3. Keû cuoàng baïo.

demonic, -al

1. Thuoäc: coù ma löïc, ma tính, thaàn thoâng quaûng ñaïi. 2. Thuoäc: ma quæ...

demonic possession

Quæ aùm, quæ nhaäp thaân.

demonism

Suøng baùi ma quæ, tin thôø ma quæ, taø thaàn giaùo, quæ thaàn hoïc, thaàn quaùi luaän.

demolatry

Suøng baùi quæ thaàn.

demonology

Quæ thaàn hoïc, ma quæ hoïc, quæ quaùi luaän, tín ngöôõng ma quæ.

demonstrability

Khaû chöùng tính, söï coù theå luaän chöùng.

demonstrative theology

Thaàn hoïc luaän chöùng, thaàn hoïc thöïc nghieäm, thaàn hoïc chöùng thöïc [phöông thöùc thaàn hoïc heä thoáng döïa treân luaän lyù ñi töø ñaïi, tieåu tieàn ñeà suy ra keát luaän qua söï thaáu trieät chaân lyù vaø Ñöùc Tin maëc khaûi ñeå laõnh hoäi].

demoralization

Ñaïo ñöùc ñoài baïi, phong hoùa baïi hoaïi, truïy laïc, sa ñoïa, suy ñoài, thoaùi hoùa, maát tinh thaàn, thaát voïng, chaùn naûn.

demythologization

Baøi thaàn bí, ñaû phaù thaàn thoaïi, loaïi tröø yeáu toá thaàn thoaïi, thaàn thoaïi truøng giaûi, thaàn thoaïi thöïc toàn hoùa, phi thaàn thoaïi hoùa.

denomination

1. Toâng phaùi, giaùo phaùi, phaùi bieät. 2. Danh xöng, xöng hoâ, meänh danh.

Deo volente (L.) (God willing)

Nhö Thaàn muoán, neáu thaàn cho pheùp, döïa vaøo Thieân Chuùa an baøi, theo thieân yù.

deontology

Boån phaän luaän, nghóa vuï luaän, ñaïo nghóa hoïc, traùch nhieäm luaân lyù hoïc.

depaganizing-retheologizing

Baøi tröø tö töôûng ngoaïi giaùo vaø taùi thaàn hoïc hoùa, phi ngoaïi giaùo hoùa, taùi thaàn hoïc hoùa.

dependency

1. Söï yû laïi, tuøng thuoäc, tuøy thuoäc, tính yû laïi 2. Vaät tuøng thuoäc, vaät phuï thuoäc.

depersonalization

Phi nhaân caùch hoùa, phi chuû caùch hoùa, laøm maát nhaân caùch, caù tính.

deposit of faith

Kho taøng Ñöùc Tin, kyù thaùc tín ngöôõng, baûo taøng Ñöùc tin [chæ chaân lyù vónh cöûu maø Thieân Chuùa maëc khaûi vaø phoù thaùc cho Giaùo Hoäi baûo toàn vaø beânh vöïc; 1Tit.6,20].

depravity

Söï baïi hoaïi, truïy laïc, sa ñoïa,huû baïi, taø aùc,toäi aùc

deprecatio (L.)

Söï khaån caàu, lôøi khaån thieát nguyeän caàu.

desacralization

Phi thaàn thaùnh hoùa.

descent into hades

Sa hoûa nguïc, sa ñòa nguïc, vaøo aâm phuû.

descent of Christ into hell

Chuùa Kitoâ xuoáng nguïc toå toâng.

descent of the Holy Spirit

Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng, Thaùnh Linh giaùng laâm.

desert Fathers

Caùc vò aån tu sa maïc [Giaùo hoäi sô khai quan nieäm sa maïc laø nôi ma quæ aån nuùp; vì theá, caùc vò aån tu coá yù ñi vaøo ñoù ñeå ñoái ñaàu vôùi chuùng].

desiderium naturale (L.)

Xem natural desire.

desire

1. Khaùt voïng, öôùc voïng, nguyeän voïng, loøng muoán, ao öôùc, hy voïng, yeâu caàu 2. Tham voïng, duïc voïng, tình duïc.
~ for baptism Xem baptism of desire.
~ for the church Khaùt voïng gia nhaäp Giaùo Hoäi [trong tình huoáng ñaëc bieät, coù theå thay theá söï gia nhaäp cuï theå].
~ for the Eucharist Khaùt voïng laõnh Thaùnh Theå [söï laõnh nhaän thaàn thieâng cho moät keû ñaõ Röûa toäi, nhôø ñoù maø ñöôïc hieäu naêng cuûa Bí Tích Thaùnh Theå, thaønh moät phaàn cuûa thaân theå maàu nhieäm Chuùa Kitoâ].

desolation

Thaàn khoå, ñau khoå, coâ tòch, coâ lieâu, tòch lieâu, tòch mòch, theâ löông

destiny

1. Meänh vaän, vaän meänh, thieân meänh, thieân soá, ñònh soá, soá phaän, ñònh meänh 2. Muïc tieâu

destruction theories

Huûy loaïi luaän [ñeå phaûn ñoái hoïc gæa Tin Laønh phuû nhaän leã Misa; moät soá hoïc thuyeát Coâng Giaùo cho raèng Bí Tích Thaùnh Theå coù moät loaïi hieän töôïng huûy hoaïi (toäi loãi)].

deterioration

AÙc hoùa, bieán chaát, thoaùi hoùa, truïy laïc, suy ñoài

determinism

1. Quyeát ñònh luaän [hoïc thuyeát quan nieäm, coù moät loaïi haønh vi laøm ñoäng cô chi phoái nhöõng haønh vi ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi vaø caû ñeán vieäc quyeát ñònh caùch yù thöùc hay khoâng yù thöùc veà moät traïng thaùi taâm lyù raát ngaén] 2. Thuyeát ñònh meänh, thuyeát ñònh soá.

de-theocratize

Tieâu tröø thaàn quyeàn [ loaïi boû trong Thaùnh Kinh maëc khaûi Thieân Chuùa nhö nhöõng hieäu lònh ban töø treân cao xuoáng: maø nhìn Thieân Chuùa nhö moät Ñaáng cuøng con ngöôøi ñoàng khoå ñoàng aâu lo, hôn theá nhôø töï thaân chaáp nhaän ñau khoå maø Ngaøi giaûi cöùu nhaân loaïi khoûi cöôøng quyeàn, ngaïo maïn].

Deus est suum intelligere (L) (God is his understanding)

Thöôïng Ñeá töï nhaän thöùc chính mình, Thöôïng Ñeá töï Ngaøi laø dueä trí, Thöôïng Ñeá töï baûn chaát laø nhaän thöùc chính mình [nhaän thöùc cuûa Thöôïng ñeá vì tuyeät ñoái ñôn thuaàn neân hoaøn toaøn nhaát trí vôùi baûn chaát Ngaøi].

deus ex machina (L) (Literally, a god from a machine)

[nghóa töø chöông: Moät vò thaàn baèng maùy, vò maùy thaàn] Thaàn giaûi naïn, Maùy Thaàn can thieäp [ôû hyù kòch xöa, duøng maùy moùc (cô khí) laøm moät vò thaàn ñem leân vuõ ñaøi ñeå giuùp con ngöôøi giaûi nhöõng vaán ñeà voâ phöông giaûi quyeát. Töø lyù do ñoù, danh töø naøy duøng ñeå chæ baát cöù "nhaân vò" naøo daán thaân vaøo ñeå giaûi quyeát nan vaán cuûa ngöôøi hay vaät].

deuterocanonical

Thöù yeáu, so vôùi chính ñieån.

deuterocanonical books

Thöù kinh [bao goàm baûn dòch Hy Laïp baûy möôi Hieàn syõ maø khoâng bao goàm tröôùc taùc Thaùnh Kinh trong Thaùnh Kinh Hy Baù. Chiùnh ñieån tính cuûa baûn baûy möôi naøy khoâng ñöôïc Do Thaùi giaùo vaø Tin Laønh thöøa nhaän].

development

Phaùt trieån, khai phaùt, khai thaùc, tieán trieån, tröôûng thaønh, dieån bieán, khoa tröông, tieán boä.
~ of doctrine Phaùt trieån giaùo thuyeát, söï phaùt trieån cuûa giaùo lyù
~ of dogma Phaùt trieån tín lyù, söï phaùt trieån cuûa tín lyù, tín ñieàu
doctrine of ~ Phaùt trieån luaän [hoïc thuyeát nhaän raèng taát caû sinh vaät ñeàu do dieãn tieán phaùt trieån maø ra].
theology of ~ Thaàn hoïc phaùt trieån, thaàn hoïc veà dieãn bieán

devil

1. Ma quûy, aùc quûy, aùc thaàn, taø thaàn, thieân söù aùc 2. (the Devil): Quûy vöông (Satan) 3. Taø aùc
possessed by the ~ Bò quûy aùm, quyû nhaäp

Devotio Moderna (L)

Phong traøo tu ñöùc (linh thao) hieän ñaïi [phong traøo tu ñöùc nguyeän ngaém naøy xuaát hieän ôû theá kyû 15 ñeå thoûa maõn nhu caàu caûi caùch cuûa giôùi thaùnh chöùc ñöông thôøi].

devotion

Kính baùi, suøng baùi, hieán thaân, phuïng hieán, thaønh kính, nhieät thaønh, nhieät taâm diabolism Ma quûy aùm thaân, tin ma quûy, suøng baùi ma quûy, ma thuaät, haønh ñoäng ma quûy

diaconate

1. Chöùc Phoù Teá 2. Caùc Phoù Teá , hoäi phoù teá

diakonein (Gr.)

Phuïc vuï, haàu haï, phuïng söï.

diakonia (Gr.)

Chöùc, phuïc vuï, chöùc phoù teá

diakonos (Gr.)

Ngöôøi phuïc vuï, phoù teá

dialectic

1. Thuoäc bieän chöùng 2. Bieän chöùng phaùp [Plato 427-347 B.C, duøng phöông phaùp thaáu qua traàn thuaät chính dieän, vaø bieän baùc phaûn dieän töø töø ruùt tô boùc keùn ñeå baûn chaát söï vaät xuaát hieän, tuaàn töï suy luaän leân thöïc taïi toái caên baûn] 3. Thuaät huøng bieän, bieän luaän, luaän lyù

dialectical materialism

Thuyeát bieän chöùng duy vaät [hoïc thuyeát nhaän thöùc moïi toàn höõu tuyeät ñoái laø vaäït chaát, nhöng vaät chaát toàn taïi khaùch theå ñoù tuaàn töï theo qui luaät chính-phaûn-hôïp phaùt trieån töø vaät chaát voâ sinh meänh tieán trieån ñeán sinh meänh, tri giaùc, yù thöùc].

dialectical theology

Thaàn hoïc bieän chöùng [nguyeân lyù thaàn hoïc bieän chöùng thöùc cuûa thaàn hoïc gia Tin Laønh K. Barth (1866-1968) vaø hoïc phaùi oâng].

dialogue

Ñoái thoaïi, trao ñoåi yù kieán, hoã ñaøm, vaán ñaùp, ñaøm thoaïi.
inter-faith ~ Ñoái thoaïi tín ngöôõng, ñoái thoaïi giöõa caùc giaùo phaùi [haønh vi muoán hôïp nhaát baèng tö töôûng, chia seû caùc lyù giaûi, bieåu ñaït, theå hieän Ñöùc Tin Kitoâ, giöõa caùc giaùo phaùi Tin Laønh].
inter-religious ~ Ñoái thoaïi toân giaùo

dianthropy

Loøng nhaân, ñöùc nhaân [kinh nghieäm töông thaân giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi].

diaspora (Gr.)

Daân Do Thaùi phaân taùn, giaùo hoäi taûn cö khaép nôi, tín ñoà ly taùn

diastasis (Gr.) [gap, chasm]

Cöï ly, phaân ly, phaân lieät, huyeàn caùch

dichotomism

Nhò phaân luaän [loái nhìn nhaân tính do hai phaàn thaân xaùc vaø linh hoàn caáu thaønh]

dichotomous

Thuoäc nhò phaân luaän

dichotomy

Löôõng phaân, phaân lìa, nhò phaân phaùp

dicta improbantia (L.)

Lyù do phaûn dieän, lyù thuyeát phaûn dieän

dicta probantia (L.)

Lyù do chính dieän, lyù thuyeát chính dieän

didache

Giaùo huaán 12 Toâng Ñoà, huaán duï 12 Toâng Ñoà, di huaán 12 Toâng Ñoà. Didache [vaên taäp (50-70) ñaõ phaùt xuaát taïi Giaùo Hoäi Antiokia; veà tín ngöôõng vaø leã nghi].

didascalia (Gr.)

Xem chöõ döôùi

didascalia apostolorum (L.) [teaching of the twelve Apostles]

Di huaán Toâng Ñoà [vaøo theá kyù thöù 3, moät cuoán saùch töôøng thuaät veà toå chöùc leã nghi, kyû luaät v.v... cuûa Giaùo Hoäi].

dignity

1. Toân nghieâm, oai nghieâm, toân vinh, cao quí, ñoan trang 2. Toân vò, phaåm vò, hieån chöùc 3. Phaåm ñöùc cao thöôïng, phaåm caùch khaû kính

dimension

1. Möùc ñoä, goùc ñoä, taàng maët 2. (pl) Phaïm vi, taàm möùc

dismisorial letter

Xem dimissory letter

dimissory

Chaáp thuaän töø chöùc, giôùi thieäu ñoåi chöùc vuï
~ letter Thö cho pheùp ñoåi chöùc vuï [Giaùm Muïc ban phaùt, cho pheùp giôùi giaùo syõ töø nhieäm, tôùi Giaùo Phaän khaùc, ñoàng thôøi vieát thö giôùi thieäu vôùi vò chöùc traùch ñeå tieáp nhaän ñöông söï] 2. Baûn pheâ chuaån [tín haøm do Ñöùc Giaùo Hoaøng, Giaùm Muïc, Tu Vieän Tröôûng... coâng nhaän vò naøo ñoù ñaõ laõnh nhaän thaùnh chöùc].

diocese

Giaùo phaän, ñòa phaän , khu vöïc do Giaùm Muïc cai quaûn

diophysite

Ngöôøi chuû tröông song tính luaän [tin raèng Ñöùc Kitoâ laø Ñaáng ñoàng thôøi coù thaàn tính vaø nhaân tính].

Dippers

Ngöôøi theo phaùi röûa toäi ngaâm mình [xem Dunkers].

discalced

Tu Só chaân khoâng, tu só khoâng mang giaày (deùp).

discerning spirits

Xem discernment of spirits

discernment

Phaân bieät, nhaän ñònh, bieän bieät, phaân bieän, nhaän ra
charism of ~ of spirits Thaùnh aân giuùp phaân loaïi buït thaàn [phaân bieät thaàn thaät hoaëc gæa; do Chuùa Thaùnh Thaàn ban cho nhöng khoâng , ñeå coù theå phaân bieät tieân tri thaät hay gæa, nhaän bieát bí maät cuûa ngöôøi khaùc...].
community ~ nhoùm, ñoaøn theå phaân bieät thaàn aân
~ of spirits Phaân bieät, phaân loaïi thaàn thaùnh [phöông phaùp duøng moät kieåu naøo ñoù ñeå phaân bieät nhaän ra moät loaïi yù nieäm hay caûm thuï trong traïng huoáng khoâng cuï theå hoaëc do Thieân Chuùa hoaëc do taùc ñoäng taâm lyù cuûa con ngöôøi maø coù].
simple ~ of spiritThaùnh aân giuùp phaân loaïi caùch phoå thoâng [thaàn aân naøy cuõng töïa nhö ôn ñöùc minh maãn; caùch nghieâm tuùc, ñaây khoâng phaûi laø loaïi phaân bieät thaàn loaïi thaàn caùch chính thöùc]

disciple

Moân ñoà, tín ñoà, söù ñoà, ñeä töû, moân nhaân, ñoà ñeä

discipline

1. Kyù luaät, giôùi luaät, toâng qui, huaán giôùi, giaùo huaán, tröøng giôùi 2. Huaán luyeän, reøn luyeän, thao luyeän, tu haønh
arcane ~ Baûo maät thi huaán, giaùo huaán bí maät, giaùo hoäi maät truyeàn, [trong Giaùo Hoäi Sô Khai: giaùo lyù veà Thaùnh Thaàn, Bí Tích v.v...chæ truyeàn cho ngöôøi ñaõ laõnh pheùp röûa].

discretion

1. Khoân ngoan, minh trí, löïc minh bieän, löïc bieän bieät, löïc thöùc bieät, löïc phaùn ñoaùn 2. Caån troïng, thaän troïng, kín ñaùo

disobedience

Baát phuïc tuøng, vi meänh, vi boäi, vi phaûn, phaûn khaùng, traùi meänh, baát tuaân, baát hieáu.

dispensation

1. Khoan mieãn, ñaëc mieãn, mieãn tröø, ñaëc xaù 2. Phaân phoái, phaân döï, ban phaùt. 3. Quaûn lyù, xöû lyù, xöû trí, an baøi, chi phoái, thoáng trò. 4. Giaùo qui, qui cheá toân giaùo.
~ from the vows mieãn chuaån lôøi khaán, giaûi lôøi khaán.

dispenser

1. Ngöôøi thi haønh, chaáp haønh, thöïc thi. 2. Keû ban phaùt, phaân phoái, truyeàøn thuï.
~of order Ngöôøi truyeàn thuï thaùnh chöùc, ngöôøi truyeàn thuï phaåm chöùc.
extraordinary ~ keû thi haønh ngoaïi leä [ngöôøi bình thöôøng voâ quyeàn, song ôû tình traïng ñaëc bieät, do giaùo luaäït ban hay do Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaëc höùa maø ñöôïc pheùp thi haønh bí tích].

disponsibility

Tính ñieàu khieån ñöôïc, sai phaùi ñöôïc, tuøy thôøi ñôïi meänh

dissenter

1. Ngöôøi baát ñoàng yù, khaùng nghò, phaûn ñoái, 2. keû baát tuaân quoác giaùo; Dissenter Keû theo phaùi phi quoác giaùo, keû phaûn ñoái Anh quoác giaùo.

dissident

1.Thuoäc baát töông hôïp, xöôùng xuaát dò nghò, ly khai quoác giaùo 2. Keû ly khai quoác giaùo, thoaùt ly giaùo hoäi, khoâng thuoäc giaùo hoäi.

dissolution

Giaûi taùn, phaân ly, phaân, giaûi theå, pheá tröø, thuû tieâu, tieâu dieät, huûy dieät, trieät tieâu.
~ of marriage Trieät tieâu hoân nhaân, giaûi tröø hoân öôùc

dissolubility

Tính coù theå giaûi taùn, khaû phaân ly tính, khaû trieät tieâu tính
outer ~ khaû phaân ly ngoaïi taïi tính [phoái ngaãu Kitoâ giaùo chöa coù hoân nhaân thaønh hôïp, töùc chöa coù haønh vi tính aùi vôï choàng, maø moät ngöôøi khaán troïn ñôøi trong moät tu vieän, hay do Ñöùc Thaùnh Cha chuaån tröôùc vì moät lyù do troïng ñaïi ; thì coù theå ñöôïc trieät tieâu].

distinction

1. Phaân bieät, sai bieät, khaùc bieät 2. Ñieåm sai bieät, ñaëc ñieåm baát ñoàøng, ñaëc dò tính

ditheism

Nhò thaàn luaän, nhò thaàn giaùo, thieän aùc nhò thaàn luaän [lyù luaän hay toân giaùo tin coù hai thaàn toái thöôïng ñoàng toàn taïi, hoaëc chuû tröông coù hai nguyeân uûy, moät thieän, moät aùc].

diversity

1. Ña nguyeân tính, ña daïng, ña chuûng, bieán hoùa ña daïng 2. Baát ñoàng, töông dò, dò daïng
~ within unity Ña nguyeân tính trong moät theå, nhaát theå ña tính, nhaát nhi ña

divine

1. Thuoäc: thaàn, thaàn tính, thaàn thaùnh, Thieân Chuùa, Thöôïng Ñeá 2. Thuoäc: thaàn truyeàn thuï, trôøi ban, daâng cho thaàn 3. Thaàn dieäu, phi phaøm 4. Giôùi thaùnh chöùc, thaàn hoïc gia.
~ agency Thaàn löïc
~ life Ñôøi soáng thaàn linh
~ healer Thaàn y, keû nhôø Thaàn linh trò beänh
~ healing Thaàn löïc y trò, thaàn löïc y lieäu
~ law Thaàn luaät, luaät Chuùa, luaät phaùp cuûa Thöôïng Ñeá
~ liturgy Leã tieäc Thaùnh, Leã Tieäc Thaùnh cuûa Chính Thoáng Giaùo
~ man Thaàn nhaân [thôøi Giaùo hoäi sô khai, trong vuøng vaên hoùa Hy laïp duøng danh xöng naøy ñeå goïi keû coù chöùng tích anh huøng hay coù naêng löïc laøm pheùp laï].
~ milieu Caûnh vöïc thaàn linh, caûnh giôùi thaàn linh
~ office Kinh nguyeän haøng ngaøy,kinh nhaät khoùa, kinh nhaät tuïng [goàm: Thaùnh vònh, Thaùnh ca, Thaùnh kinh, di taùc Giaùo phuï, ngoân haønh caùc thaùnh, lôøi nguyeän; ñaây laø nghi thöùc caàu nguyeän chung cuûa Giaùo hoäi; qui ñònh tuøy giôø khaéc ñeå caùc giaùo só tuïng nieäm haàu thaùnh hoùa moãi ngaøy].
~ relations Quan heä noäi taïi vôùi Thieân Chuùa.
~ service Leã baùi, suøng baùi ngoaøi tieäc thaùnh, kính leã, leã nghi.
~ sonship Thaùnh töû thaàn tính [ñaëc tính cuûa nhöõng ngöôøi nhaän aân suûng thaùnh thaàn maø thaønh con caùi Thieân Chuùa].
~ spark Thaàn linh, thaàn quang, thaàn hoùa, thaàn khí [nôi nhaân theá].

Divine Spririt

Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa, Thaùnh linh, thaàn linh.
~ word Thaùnh ngoân.

divine-human activities

Nhöõng hoaït ñoäng thuoäc veà nhaân thaàn [Xem theandric activities].

divinity

1. Thaàn, Thieân Chuùa tính, Thöôïng Ñeá 2. Thaàn tính, Thieân Chuùa tính 3. Thaàn löïc, thaàn uy 4. Thieân nhaân, thaàn nhaân 5. Thaàn hoïc.

divinization

Thaàn hoùa, thaùnh hoùa, thaàn thaùnh hoùa, phuù ban thaàn tính, chia seû vôùi söï soáng cuûa Thöôïng Ñeá.

divorce

Ly hoân, ly dò, phaân ly, phaân lìa, phaân khai.

Docetism

Huyeãn töôïng luaän, huyeãn thaân luaän, huyeãn aûnh thuyeát, thuyeát gæa hieän, bieåu hieän, bieåu hieän luaän, [hoïc thuyeát thuoäc vaøo cuoái theá kyû thöù 1 ñeán ñaàu theá kyû thöù 2, chuû tröông ñôøi soáng nhaân tính cuûa Chuùa Gieâsu taïi traàn gian, nhaát laø ñau khoå vaø söï cheát cuûa ngaøi chæ laø moät soá söï huyeãn töôïng maø thoâi].

docility

Tính thuï giaùo, tính thuaän toøng, tính deã baûo, tính ngoan ngoaõn, tính deã uoán naén.
~ to the Holy Spirit Thuaän theo Chuùa Thaùnh Thaàn.

docta ingorantia (L.)

Ñieàu baát tri cuûa tri gæa, ñieàu voâ tri cuûa ngöôøi coù hoïc thöùc, ñieàu voâ tri cuûa nhaø baùc hoïc [bieát thì noùi bieát, khoâng bieát thì noùi khoâng bieát].

doctor gratiae (L.)

Thaùnh tieâùn só cuûa aân suûng [thaùnh Augustino 354- 430) vì baûo veä tín ñieàu coù quan heä ñeán aân suûng neân ngöôøi ñöôïc meänh danh nhö theá].

doctor of the church

Thaùnh tieán só, tieán só cuûa Hoäi Thaùnh [laø danh haøm töø thôøi Trung Coå maø giaùo hoäi thöôøng duøng ñeå toân phong caùc thaàn hoïc gia coù coâng ñöùc sieâu vôøi leân haøng thaùnh phaåm naøy].

doctrina (L.)

Xem doctrine
~ credendorum Giaùo ñieàu phaûi tin.
~ ecclesiastica (a church doctrine) Giaùo lyù Giaùo Hoäi [ñieàu daïy baûo khoâng do Thieân Chuùa tröïc tieáp maïc khaûi nhöng do Giaùo Hoäi döôùi aùnh saùng ñöùc tin cuûa tín höõu maø ban boá].
~ faciendorum Giaùo ñieàu phaûi thi haønh.

doctrinaire

1. Thuoäc thuaàn lyù thuyeát,, caâu neä vaøo giaùo lyù, 2. Thuaàn lyù luaän gia, khoâng luaän gia.

doctrinal

1. Thuoäc giaùo lyù, thuoäc giaùo thuyeát 2. Thuoäc hoïc thuyeát, thuoäc hoïc lyù.
~ censure Bình phaåm hoïc lyù theo caù bieät [yù kieán thaàn hoïc gia pheâ phaùn ñieàu lieân quan ñeán giaùo lyù hoaëc luaân lyù].
~ decisions Ban boá veà giaùo lyù, ban boá veà tín lyù.
~ freedom Quyeàn töï do ñeå giaûi thích giaùo lyù [thaàn hoïc gia coù töï do nghieân cöùu giaûi thích tín ñieàu maø quyeàn giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi ñaõ ñoaùn ñònh].
~ norm Chuaån taéc giaùo lyù, qui phaïm tín lyù.

doctrine

1. Giaùo lyù, thuyeát ñaïo lyù, giaùo ñieàu, giaùo chæ, giaùo duï, huaán duï giaùo ñieàu, giaùo huaán 2. Hoïc thuyeát, hoïc lyù, chuû nghóa.

dogma

Tín lyù, giaùo lyù, giaùo ñieàu, tín ñieàu, ñònh luaän [laø chaân lyù maø Giaùo Hoäi moãi thôøi tuøy theo boái caûnh thôøi ñaïi mình duøng vaên töï vaø ngoân ngöõ ñeå dieãn ñaït kinh nghieäm ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi].
central ~ Tín lyù troïng taâm, troïng taâm giaùo ñieàu.
~ generale (L.) (general dogma) Tín lyù phoå thoâng [chaân lyù cô baûn cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo].
~ in se i.e. materiale (L.) Chaát lieäu tín lyù, tín lyù töï taïi [ñaïo lyù maø nhieàu ngöôøi tin töôûng neân trôû thaønh phoå quaùt, nhöng chöa ñöôïc Giaùo Hoäi minh ñònh. Nghieâm tuùc maø noùi, thì ñoù chöa phaûi laø tín lyù].
~ mixtum (L.) (mixed dogma) Tín lyù hoãn hôïp [ñaïo lyù khoâng thuaàn tuùy do Thieân Chuùa maëc khaûi, nhöng coù theå nhôø lyù tính maø bieát ñöôïc nhö söï hieän höõu cuûa Thöôïng Ñeá].
~ necessarium (L.) (necessary dogma) Tín lyù taát yeáu [ñoøi buoäc moät caùch roõ raøng môùi coù theå ñöôïc cöùu ñoä].
~ non-necessarium (L.) (unnecessary dogma) Tín lyù khoâng taát yeáu [chaân lyù maø chæ caàn haøm aån taïi noäi taâm cuõng coù theå ñöôïc cöùu ñoä roài].
~ of faith Tín lyù, tín ñaïo, tín ñieàu.
~ purum (L.) (pure dogma) Tín lyù thuaàn tuùy [chaân lyù maø thuaàn tuùy do Thieân Chuùa maïc khaûi, nhö Thieân Chuùa coù ba ngoâi].
~ quoad nos i.e. formale (L.) Hình thöùc tín lyù, theå cheá tín lyù [chaân lyù maëc khaûi maø giaùo quyeàn coâng boá laø phaûi tin töôûng].
~ speciale (L.) (special dogma) Tín lyù ñaëc thuø.
formal side of ~ Phöông dieän tín lyù hình thöùc.
material side of ~ Phöông dieän tín lyù nguyeân chaát.

dogmatic fact

Söï thaät cuûa tín lyù [söï thaät maø khoâng tôùi töø lòch söû maëc khaûi, nhöng coù quan heä maät thieát vôùi chaân lyù maïc khaûi. Nhö do Ñöùc Giaùo Hoaøng hoaëc Ñaïi Coâng Ñoàng hôïp phaùp ñònh tín].

dogmatic relativism

Töông ñoái tín lyù luaän [quan ñieåm naøy cho raèng tuøy theo tieán boä cuûa khoa hoïc maø tín lyù mang theâm moät yù nghóa môùi: Nhö vaäy tín lyù caàn nhôø quan nieäm thoâng chung cuûa moãi thôøi ñaïi ñeå dieãn ñaït vaø hôn nöõa phaûi ñöôïc daãn nhaäp vaøo traøo löu dieãn bieán cuûa thôøi ñaïi aáy].

dogmatic theology

Thaàn hoïc tín lyù [chaân lyù ñöùc tin coù quan heä vôùi Thieân Chuùa vaø söï hoaït ñoäng cuûa Ngaøi, traàn thuaät coù heä thoáng veà toaøn theå nhöõng hoïc lyù].

dogmatic tolerance

Söï bao dung veà giaùo lyù [khoâng coá thuû moät chaân lyù duy nhaát, nhöng maëc nhaän moät gía trò töông ñaúng veà giaùo lyù ñöôïc duy trì nôi caùc toân giaùo hay nôi caùc Giaùo Hoäi tin vaøo Ñöùc Kitoâ].

dogmatics

Tín lyù hoïc, giaùo lyù hoïc, giaùo lyù luaän, giaùo ñieàu luaän, giaùo thuyeát hoïc, giaùo lyù thaàn hoïc.

dogmatism

1. Chuû nghóa giaùo ñieàu, chuû nghóa ñoäc ñoaùn, ñoäc ñoaùn luaän [baát cöù lyù luaän hay thaùi ñoä naøo maø khoâng chaáp nhaän yù kieán hoaëc tieàn ñeàu cuûa mình bò pheâ phaùn duø laø hôïp lyù] 2. Ñoäc ñoaùn, voõ ñoaùn, chuyeân ñoaùn.

dogmatizing

1. Tín lyù hoùa 2. Ñoäc ñoaùn, voõ ñoaùn, chuû tröông ñoäc ñoaùn.

domestic church

Giaùo hoäi gia ñình tính [moät danh xöng trong Thaùnh Kinh bieåu thò gia ñình tín höõu coù Giaùo hoäi tính, hay laø Giaùo hoäi thu nhoû].

domination

1. Thoáng trò, chi phoái, cai quaûn 2. (pl) Nhöõng thoáng laõnh thieân thaàn, nhöõng thieân söù quaûn trò [moät ñaúng thieân söù coù quyeàn thoáng trò].

dominica

1. Chuû nhaät 2. Thuoäc veà Chuùa.

dominical

1. Thuoäc veà Chuùa [coù lieân quan tôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Thieân Chuùa] 2. Thuoäc ngaøy chuû nhaät.

Dominican school

Tröôøng phaùi Ña-Minh [chòu aûnh höôûng cuûa doøng Ña- Minh, hoïc phaùi tö töôûng thaàn hoïc naøy ñaëc bieät taùn döông chaân lyù maëc khaûi].

dominion

Quyeàn thoáng trò, chuû quyeàn, quyeàn, quyeàn chi phoái, quyeàn quaûn trò.

dominus

(L.) Xem Kyrios

dona praternaturalia (L.)

Ôn ngoaïi nhieân, ñaëc aân ngoaøi baûn tính.

dona supernaturalia quoad modum (L.)

Ñaëc aân sieâu nhieân tuøy theo hình thöùc [nhìn theo phöông thöùc, aân töù maø thuï taïo nhaän ñöôïc vöôït treân naêng löïc töï nhieân mình coù, nhö ôn chöõa beänh caùch kyø laï].

Donatism

Hoïc thuyeát Ño-na-toâ [Donatus (313-347) vaøo theá kyû thöù 4 khôûi xöôùng hoïc thuyeát cho raèng Giaùo Hoäi baét buoäc phaûi gìn giöõ söï thaùnh thieän, vì theá keû phaïm toäi troïng khoâng theå coøn thuoäc veà giaùo hoäi nöõa].

Donatists

(Xem treân) Ngöôøi theo laïc phaùi Ño-na-toâ.

donum

Xem gift.

donum impassibilitatis

Ôn khoâng phaûi chòu ñau khoå [ôn khoâng bò thoáng khoå hoaønh haønh].

doomsday

Ngaøy taän theá, ngaøy theá maït.

doorkeeper

Xem ostiariate

doxa

Xem glory

doxology

1. Kinh vinh danh, kinh taùn tuïng 2. Kinh keát thuùc.

duae processiones

Xem two processions

dualism

1. Nhò nguyeân luaän [lyù thuyeát noùi chung chuû tröông thöïc taïi hieän höõu coù nhöõng caên baûn ñoái laäp. Thoâng thöôøng ñeå chæ moät cöïc ñoan khaùc cuûa thuyeát nhaát nguyeân, nhö khaúng ñònh tính nhò nguyeân thuaàn tuùy, khoâng töông quan vôùi nhau]. 2. Tính nhò truøng 3. Nhò thaàn giaùo.
gnostic- Manichaean ~ Thuyeát nhò ngyeân cuûa phaùi Manichea [lyù thuyeát naøy cho raèng vuõ truï coù hai khôûi nguyeân vónh vieãn (khoâng bò taïo thaønh): thieän do khôûi nguyeân thieän maø ra, aùc do khôûi nguyeân aùc)].

duality

Nhò nguyeân tính, löôõng truøng tính.

dulia

Kính leã ñoái vôùi Thieân Thaàn vaø caùc thaùnh, suøng kính chö thieân söù, chö thaàn thaùnh.
absolute ~ Toân kính thaùnh nhaân caùch tuyeät ñoái [khoâng phaûi toân kính haøi coát hay vaät phaåm cuûa thaùnh nhaân, nhöng tröïc tieáp toân döông chính vò thaùnh ñang höôûng vinh phuùc treân thieân quoác].
relative ~ Toân kính thaùnh nhaân caùch töông ñoái [toân kính di haøi, di vaät, di aûnh...v.v. cuûa caùc thaùnh nhö nhöõng vaät ñaïi bieåu cuûa vò thaùnh ñoù].

Dunkers

Phaùi Dun-keâ [moät giaùo phaùi Tin Laønh do ngöôøi Ñöùc vaøo theá kyû 18 khôûi xöôùng, chuû tröông röûa toäi baèng caùch ngaâm nöôùc ba laàn, cöï tuyeät vieäc tuyeân theä, vieäc ñi lính].

duties of one's state

Boån phaän, baûn chöùc, chöùc phaän.

dynamic

1. Tính ñoäng thaùi, ñoäng tính, ñoäng löïc tính 2. Tính duõng löïc, sinh ñoäng tính, coù sinh khí 3. Thuoäc thuyeát ñoäng löïc [Xem dynamism].

dynamis (Gr.)

1. Ñöùc naêng, naêng löïc, löïc löôïng 2. Kyø naêng, naêng löïc kyø laï.

dynamism

1. Ñoäng löïc, söùc soáng, sinh löïc 2. Löïc baûn luaän, naêng löïc luaän [baát cöù thuyeát naøo cho raèng caên baûn nguyeân lyù cuûa hieän töôïng vuõ truï laø löïc löôïng hay naêng löïc, noùi chung ñeàu thuoäc lyù thuyeát naøy] 3. Chuû thuyeát ñoäng thaùi, ñoäng löïc luaän [baát cöù trieát thuyeát naøo chuû tröông laáy löïc löôïng vaø hoaït ñoäng ñeå giaûi thích nhöõng gì maø ngöôøi thöôøng coi laø tinh thaùi toàn höõu].

dyophysitism

Kitoâ löôõng tính luaän [tín lyù khaúng ñònh Ñöùc Kitoâ ñoàng thôøi coù caû nhaân tính vaø thaàn tính].

dyotheletism

Kitoâ löôõng chí luaän [tín lyù khaúng ñònh Ñöùc Kitoâ coù hai loaïi yù chí, moät loaïi yù chí nhaân tính do thaàn nhaân tính phoái hôïp, moät loaïi yù chí do thaàn tính maø coù].

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page