C

caesaropapism

1. Theå cheá giaùo hoäi do Hoaøng Ñeá thoáng trò, theå cheá giaùo vaø theá quyeàn hôïp nhaát trò, cheá ñoä Hoaøng Ñeá kieâm quyeàn Giaùo Hoaøng 2. Ñoái vôùi quoác gia vaø giaùo hoäi Hoaøng Ñeá coù quyeàn tuyeät ñoái; quoác gia troïng hôn toân giaùo 3. Thuyeát quoác gia quaûn lyù giaùo hoäi.

call

Goïi, keâu goïi

Calvinism

Chuû nghóa Calvin [xem Calvinists].

Calvinists

Phaùi Tin laønh Calvin [vaøo theá kyû thöù 16 töø phaùi Tin Laønh Luther, Calvin (1509-1564) thaønh laäp moät giaùo phaùi Tin Laønh caûi caùch. Chuû tröông thuyeát tieàn ñònh].

canon

1. Giaùo luaät 2. Thaùnh kinh [chính ñieån, qui ñieån]. 3. Tín ñieàu 4. Kinh nguyeän thaùnh theå, leã qui thaùnh leã 5. Phong thaùnh 6. Kinh nhaät giaùo só [Linh muïc ñaëc bieät phuï traùch ñoïc kinh nhaät tuïng trong truyeàn thoáng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo].
~ law Giaùo luaät, giaùo qui, qui luaät cuûa giaùo hoäi.
~ of Scripture Thaùnh kinh chính ñieån, qui ñieån thaùnh kinh [phaân bieät vôùi thaùnh kinh nguïy thö. Tröôùc taùc thaùnh kinh, do truyeàn thoáng vaø quyeàn uy giaùo hoäi khaâm ñònh, ñöôïc Thieân Chuùa linh öùng maø vieát ra bao haøm heä tö töôûng cuûa maëc khaûi Thieân Chuùa].

canonization

1. Lieät vaøo haøng caùc vò thaùnh, phong thaùnh, tìm xeùt coâng ñöùc cuûa moät ngöôøi ñeå phong thaùnh [phaùn quyeát toái haäu cuûa giaùo hoäi ñoái vôùi moät ngöôøi tín höõu ñaõ cheát vaø ñöôïc leân thieân ñaøng neân ñaùng ñöôïc coâng khai toân kính]. 2. Lieät keâ vaøo thaùnh kinh chính ñieån, coâng nhaän nhö laø thaùnh kinh [ haønh vi cuûa giaùo hoäi ñöông cuïc chaáp nhaän moät vaên kieän vaøo thaùnh kinh chính ñieån vì vaên kieän ñoù ñöôïc Thieân Chuùa linh caûm].

capitalism

1. Chuû nghóa tö baûn, theå cheá kinh teá do nhöõng nhaø tö baûn ñieàu khieån 2. Coù hình thöùc tö baûn, ñòa vò caùc nhaø tö baûn, taäp trung tö baûn, söùc maïnh cuûa tö baûn, aûnh höôûng cuûa tö baûn.

caput (L.)

Thuû lónh, ñaàu.

caput ministeriale (L.)

Vò coâng boäc thöù nhaát [Gallicans vaø Febronians chuû tröông thaàn quyeàn cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc hoaøn toaøn trao cho toaøn theå Giaùo Hoäi, keá ñeán töø giaùo hoäi trao cho Thaùnh Pheâroâ, vì vaäy thaùnh Pheâroâ ñöôïc xem nhö ngöôøi coâng boäc thöù nhaát].

cardinal

1. Ñöùc Hoàng Y [theá kyû thöù 16 Ñöùc Giaùo Hoaøng baét ñaàu choïn löïa töø caùc ñòa phaän treân theá giôùi nhöõng ngöôøi ñaûm nhaän chöùc boä tröôûng caùc thaùnh boä trong giaùo trieàu vaø caùc ngaøi ñöôïc quyeàn tuyeån cöû Giaùo Hoaøng]. 2. Caùi chuû yeáu, caùi chính yeáu. ~ virtues Nhaân ñöùc chuû yeáu [ñöùc tính chính yeáu goàm: minh trí, chính nghiõa, duõng caûm, tieát cheá. Taây phöông cho ñoù laø toång hôïp neàn taûng cuûa taát caû ñöùc haïnh].

cardo (L.)

Ñieåm chính, coät truï.

cargo cult

Toân thôø vaät chaát [coù moät soá daân da ñen cho raèng daân da traéng höôûng thuï taát caû nhöõng vaên minh vaät chaát hieän taïi, hôn theá nöõa treân nhöõng vaät chaát naøy hoï coøn dieãn ñaït theo tính caùch ma löïc, hoï suøng baùi coi nhö con ñöôøng chính xaùc möu tìm taøi vaät vaø qua ñoù ñeå thoáng trò; vaø sau ñoù trôû thaønh ñöôøng höôùng toân thôø vaät chaát chung].

casualism

Thuyeát ngaãu nhieân, thuyeát cô duyeân [hoïc thuyeát nhaän thöùc theá giôùi töï nhieân dieãn bieán khoâng coù baát cöù muïc ñích naøo].

casuistry

1. Quyeát nghi luaän [moân hoïc aùp duïng nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc chung nhaèm höôùng daãn giaûi quyeát nhöõng noá khoù khaên rieâng bieät (tìm ñuùng sai trong haønh vi ñaïo ñöùc)] 2. Nguïy bieän, giaûi thích quanh co.

casus (case) (L.)

Söï kieän, aùn kieän, aùn kieän caù bieät, caù kieän, tröôøng hôïp, noá.

casus reservantus (L.)

Tröôøng hôïp daønh rieâng, noá daønh rieâng, aùn kieän daønh rieâng cho Giaùo Hoaøng vaø Giaùm Muïc phaùn ñoaùn.

catabaptists

Xem baptists

catechesis (Gr. L.)

Giaûng thuï giaùo lyù, truyeàn thuï giaùo lyù, giaùo lyù.

catechetics

Giaùo lyù giaûng thuï hoïc [moân hoïc ñeå daïy giaùo lyù], sö phaïm giaùo lyù, hoïc theo loái vaán ñaùp.

catechism

Saùch giaùo lyù, yeáu lyù vaán ñaùp [boån ñoàng aáu, giaùo lyù coâng giaùo], vaán ñaùp tín ngöôõng.

catechist

Giaûng vieân giaùo lyù, truyeàn giaùo vieân, thaày truyeàn ñaïo, giaùo só.

catechumen

Taân toøng, voïng giaùo höõu [ngöôøi tìm hieåu ñaïo], ngöôøi hoïc hoûi giaùo lyù, boån ñaïo môùi röûa toäi].

category

Phaïm truø, haïng, boä moân, thöù loaïi, loaïi, thöù, lôùp.

catena (L.)

Giaùo phuï chuù thích taäp [saùch thu thaäp nhöõng chuù thích cuûa caùc giaùo phuï vaø giaùo hoäi sô khai duøng ñeå caét nghóa kinh thaùnh].

Cathari (L.)

Phaùi thuaàn khieát, phaùi tinh khieát [moät dò phaùi trung coå quùa chuù troïng phöông dieän voâ hình cuûa tinh thaàn, laïi coøn phaûn ñoái keû cheát soáng laïi, cuõng khoâng nhaän caàn thieát tính cuûa bí tích, baát maõn toå chöùc höõu hình cuûa giaùo hoäi].

catharsis (L.)

Xem purification: Söï thanh taåy.

cathedra Petri (L.)

(chair of St. Peter) Giaûng toaø Thaùnh Pheâroâ, ngai toøa cuûa Thaùnh Pheâroâ [danh töø cuûa Cyprian of Carthage ?-258 trôû thaønh moät ngoân ngöõ cuûa Giaùo Hoäi Roma chæ choã Ñöùc Giaùo Hoaøng ngoài thuyeát giaûng nhö laø choã vò nguyeân thuû cuûa Giaùo hoäi huaán daïy toaøn theå con caùi Ngaøi].

catholic

1. Thuoäc coâng giaùo, coâng chuùng, phoå bieán 2. Catholic: Tín höõu Thieân Chuùa Giaùo, thuoäc Thieân Chuùa Giaùo. catholic action Hoäi coâng giaùo tieán haønh [Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XI 1922- 1939 ñaõ phaùt ñoäng vaø coå voõ toaøn theå giaùo daân töø phöông dieän baûn thaân, gia ñình, vaø xaõ hoäi tieán tôùi thöïc hieän lyù töôûng Thieân Chuùa Giaùo].

Catholic Apostolic Church

Phaùi Tin Laønh Söù Ñoà [Giaùo Hoäi Tröôûng Laõo ôû Toâ Caùch Lan do Edward Irving 1792-1834 laäp, baét chöôùc hình thaùi ñoaøn theå cuûa giaùo hoäi sô khai].

Catholic Church

1. Giaùo Hoäi Thieân Chuùa, Thieân Chuùa Giaùo [danh xöng thaønh vieân giaùo hoäi do phaùp ñònh]. 2. Catholic church: Giaùo ñöôøng, thaùnh ñöôøng Thieân Chuùa Giaùo, nhaø thôø.

Catholic faith

1. Tín ngöôõng Thieân Chuùa Giaùo, ñöùc tin coâng giaùo [vì quyeàn giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi khoâng sai laàm neân tin töôûng vaøo ñaïo lyù]. 2. catholic faith: Nieàm tin giaùo hoäi hoaøn vuõ, tín ngöôõng cuûa giaùo hoäi hoaøn caàu.

Catholic theology

Thaàn hoïc Thieân Chuùa Giaùo, thaàn hoïc coâng giaùo.

Catholic truths

1. Chaân lyù Thieân Chuùa Giaùo [huaán daïy khoâng tröïc tieáp, khoâng chính thöùc ñeán töø maïc khaûi nhöng coù söï lieân quan maät thieát vôùi maïc khaûi, do giaùo hoäi quyeát ñònh, coâng boá laø chính xaùc nhöng khoâng phaûi laø voâ ngoä (khaùc vôùi tín lyù)]. 2. catholic truth: Chaân lyù coâng giaùo.

Catholicism

1. Tö töôûng vaø sinh hoaït cuûa Thieân Chuùa Giaùo 2. Chuû nghóa Thieân Chuùa Giaùo [nghóa xaáu, nghóa naøy do moät soá Tin Laønh nhaïo tín höõu Thieân Chuùa Giaùo caâu neä vaøo nhöõng vaên baûn tín lyù cuûa giaùo hoäi]. 3. Thieân Chuùa Giaùo 4. catholicism: Ñaïi coâng giaùo, chuû nghóa ñaïi coâng [xem ecumenism].

catholicity

1. Ñaïi coâng tính, coâng chuùng tính, phoå bieán tính 2. Catholicity: Theå cheá hay giaùo thuyeát Thieân Chuùa Giaùo.

causa sui

Nguyeân nhaân töï taïi [töï nhaân].

causality

Quan heä nhaân quaû, taùc duïng nhaân quaû, luaät nhaân quaû, nhaân quaû tính.
law of causality Luaät nhaân quaû.
principle of causality Nguyeân lyù nhaân quûa, luaät nhaân quûa.

cause

1. Nguyeân nhaân, nhaân, duyeân do, nguyeân nhaân thaønh quaû, nguyeân baûn, baûn 2. Söï nghieäp, söï kieän.
determining ~ Nguyeân nhaân quyeát ñònh.
efficient ~ Nguyeân nhaân höõu hieäu, nguyeân nhaân thaønh söï, nguyeân nhaân chuû ñoäng.
exemplary ~ Nguyeân nhaân moâ hình, nguyeân nhaân moâ phaïm.
final ~ Nguyeân nhaân muïc ñích, nguyeân nhaân chung keát, nguyeân nhaân cuøng ñích.
first ~ Nguyeân nhaân thöù nhaát.
formal ~ Nguyeân nhaân hình thöùc, nguyeân nhaân theå cheá [laø nguyeân nhaân "hình thöùc" cuûa hình chaát luaän (hylemorphism)].
instrumental ~ Nguyeân nhaân duïng cuï, nguyeân nhaân moâi giôùi.
material ~ Nguyeân nhaân chaát lieäu [laø nguyeân nhaân "chaát lieäu" cuûa hình chaát luaän (hylemorphism)].
meritorious ~ Nguyeân nhaân coâng ñöùc.
moving ~ Nguyeân nhaân taùc ñoäng, nguyeân nhaân thaønh söï, nguyeân nhaân chuû ñoäng, nguyeân nhaân höõu hieäu.
particular ~ Nguyeân nhaân ñaëc thuø.
preconditional ~ Nguyeân nhaân ñieàu kieän tieân quyeát.
principal ~ Nguyeân nhaân chính, nguyeân nhaân thöù nhaát.
proximate final ~ Nguyeân nhaân muïc ñích gaàn.
second ~ Nguyeân nhaân ñeä nhò, nguyeân nhaân thöù hai.
sufficient ~ Nguyeân nhaân sung tuùc, nguyeân nhaân boå tuùc, nguyeân nhaân boå sung, nguyeân nhaân phuï.
supreme ~ Nguyeân nhaân toái cao, nguyeân nhaân tieân khôûi, nguyeân nhaân chung keát.
ultimate ~ Nguyeân nhaân caên baûn, ñeä nhaát nhaân, cô nguyeân toái haäu.
universal ~ Nguyeân nhaân phoå bieán.
cause-effect relationship Quan heä nhaân quûa, luaät nhaân quaû.

CCA (christian conference of Ana)

celebret (L.)

Giaáy pheùp haønh leã.

celestial

Thuoäc veà trôøi, thieân quoác, thaàn thaùnh, thieân ñöôøng, thuoäc veà nhöõng gì tuyeät myõ.

celestial city

Thaønh thaùnh treân trôøi [nhö thaønh thaùnh Jerusalem môùi (Khaûi Huyeàn 21,2)].

celestial happiness

Phuùc laïc treân trôøi, haïnh phuïc tuyeät vôøi.

celestial hierarchy

Phaåm traät thieân thaàn [xuaát phaùt theá kyû thöù 5, nhöng caên cöù treân thaùnh kinh ghi cheùp thieân thaàn phaân laøm 9 phaåm, roài laïi phaân 3 nhoùm, moãi nhoùm laïi töï phaân thaønh phaåm traät].

celibacy

Ñoäc thaân, cuoäc soáng ñoäc thaân, trinh khieát, giöõ ñoäc thaân, ñoäc thaân tính.

cenobite

Ngöôøi soáng chung [ngöôøi soáng ñôøi soáng aån tu nhöng khoâng chæ soáng cho chính mình].

censure

Thaåm ñònh, lôøi pheâ bình khoâng toát ñeïp, pheâ bình, khieån traùch, cheá taøi.

censure by authority

Quyeàn uy pheâ phaùn

center

1. Trung taâm, trung öông, taâm ñieåm, trung taâm dieåm, taäp trung ñieåm, giao ñieåm 2. Phaùi trung dung, nhaân vaät chính, yeáu nhaân.

centrality

Trung taâm tính, taäp trung tính, thaùi ñoä trung taâm [ñöôïc coi laøm taâm ñieåm, laøm trung taâm].

centrifugal

Thuoäc veà ly taâm, coù khuynh höôùng phaân taùn.

centripetal

Thuoäc veà höôùng taâm, coù khuynh höôùng qui taâm.

Cerinthians

Phaùi Cerinthians [laïc phaùi vaøo cuoái theá kyû thöù 1 ñeán theá kyû thöù 2 do Cerinthus, do moät moân ñeä Thaùnh Gioan, laõnh ñaïo. Phaùi naøy chuû tröông Thöôïng Ñeá chæ coù moät, nhaát vò nhaát theå. Chuùa Kitoâ khoâng coù Thieân tính, chæ coù nhaân tính. Khi nhaän pheùp röûa, quyeàn naêng Thöôïng Ñeá ban xuoáng treân Ngaøi; nhöng tröôùc khi chòu töû naïn laïi maát ñi söï ñoàng haøng ñoù].

certainty

Xaùc thaät tính, chính xaùc tính, xaùc thaät, khoâng nghi ngôø, xaùc tín.

certitude

Xaùc quyeát tính, xaùc ñònh tính, chính xaùc tính, xaùc thaät tính, xaùc thaät, xaùc tin.

Chalcedon, Council of

Ñaïi Coâng Ñoàng Chalcedon [Coâng Ñoàng ñöôïc toå chöùc ôû thaønh phoá Chalcedon, Tiberia (tieåu AÙ) naêm 451 A.D.]

chance

1. Cô hoäi, cô duyeân, dòp may 2. Baát ngôø, ngaãu nhieân, coù theå 3. Vaän meänh.

chaos

1. Hoãn ñoän [gæa thuyeát veà traïng thaùi khoâng gian baát ñònh, hình thaùi vaät chaát voâ ñònh tröôùc khi coù traät töï vuõ truï]. 2. Hoãn loaïn, phaân loaïn.

character

1. Tính chaát, ñaëc tính, ñaëc chaát, ñaëc tröng 2. AÁn tích, aán hieäu, tích soá 3. Phaåm caùch, tính caùch, phaåm tính.
indelible ~ AÁn tích khoâng theå xoùa môø, xoùa boû ñöôïc.

charism

Thaàn aân, kyø aân, ñaëc aân, bieät aân, aân töù, hoàng aân sieâu vieät.

charisma (Gr. L.)

Xem charism

charismata (Gr. L.)

Soá nhieàu cuûa charisma

charismatic

1. Ngöôøi coù thaàn aân, ngöôøi ñöôïc ñaëc aân, ngöôøi tín höõu ñöôïc ñaëc aân 2. Ngöôøi tham gia hoäi caàu nguyeän Thaùnh Linh, ngöôøi tham gia sinh hoaït canh taân thaàn aân (renewal).

charistmatic community

Ñoaøn theå coù tính caùch thaàn aân, ñoaøn suûng.

Charismatic Renewal

Phong traøo canh taân thaàn aân, hoäi caàu nguyeän Thaùnh Linh, phong traøo canh taân linh aân [phong traøo linh aân, moät loaïi cuøng nhau caàu nguyeän xuaát phaùt töø Myõ vaøo theá kyû thöù 20 xin ôn röûa toäi baèng Thaùnh Linh, hoaëc ngay caû vieäc noùi dò ngöõ, tieáng laï].

charity

1. Nhaân aùi, ñöùc aùi, töø thieän, töø bi, töø aùi, baùc aùi, phoå aùi, nhaân, aùi 2. Laøm phuùc, thi aân, boá thí, giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, laøm vieäc baùc aùi, laøm vieäc töø thieän.

chaste

Thuoäc veà trinh khieát, khieát tònh, tinh tuyeàn, thuoäc giöõ ñöùc khieát trinh, ñoàng trinh.

chastisement

Khuyeán caùo, tröøng phaït, nghieâm phaït, traùch phaït, cheá taøi, thaúng tay tröøng trò, ñaùnh ñoøn.

chastity

Ñöùc trinh khieát, trinh nguyeân, tinh tuyeàn, khieát tònh

cherub

Xem cherubim

cherubim

Theo kinh thaùnh ghi cheùp laø thieân söù thaùp tuøng Thieân Chuùa khi Ngaøi toû hieän hoaëc hoä veä chung quanh Thieân Chuùa. Thaàn lyù trí [nhö Seraphim: thaàn soát meán].

chiliadism, chiliarism

Xem chiliasm

chiliasm

Thuyeát ngaøn naêm, chuû thuyeát thöôïng ngaøn naêm, thuyeát ngaøn naêm vöông quoác [moät danh xöng khaùc cuûa (millenarianism). Caùc giaùo phuï thôøi xöa caên cöù vaøo Khaûi Huyeàn vaø Cöïu Öôùc ñoái vôùi lôøi tieân baùo vöông quoác cuûa Messiah seõ ñeán, ñeå suy dieãn: tröôùc khi Ñöùc Kitoâ ñeán laàn thöù hai, traàn gian naøy tröôùc tieân ñöôïc Ñöùc Kitoâ vaø nhöõng ngöôøi coâng chính thoáng trò moät ngaøn naêm].

chokma (H.)

Trí khoân ngoan, trí tueä.

Christ

Kitoâ, Ñaáng chòu xöùc daàu, Messiah [(Christ) do caên ngöõ Hy Laïp phieân aâm; (Messiah) do caên ngöõ Hy Baù phieân aâm].
Christ Jesus Gieâsu Kitoâ
Christ the King Kitoâ Vua
cosmic Christ Kitoâ coù vuõ truï tính, Kitoâ thuoäc veà vuõ truï.
hidden Christ Kitoâ mai aån, Kitoâ aån daät, Kitoâ aån taøng
historic Christ Kitoâ cuûa lòch söû tính, Kitoâ coù lòch söû tính [phuùc aâm ghi laïi Ñöùc Kitoâ trong lòch söû ñaõ traûi qua moïi söï kieän, ñaëc bieät laø chòu ñoùng ñinh cheát].
unknown Christ Ñöùc Kitoâ mai danh aån tích, Ñöùc Kitoâ khoâng ñöôïc bieát ñeán, Kitoâ khoâng muoán ñöôïc ngöôøi ta bieát ñeán.

Christendom

giôùi Kitoâ giaùo, theá giôùi Kitoâ giaùo, ñòa haït Kitoâ giaùo, xaõ hoäi Kitoâ giaùo [chæ moïi ngöôøi cuøng tin vaøo Ñöùc Kitoâ (Kitoâ giaùo) thöïc söï cuõng bao goàm caû Thieân Chuùa Giaùo nöõa].

Christ-figure

Hình aûnh Ñöùc Kitoâ.

Christian

1. Thuoäc veà Kitoâ, Kitoâ giaùo, tin Chuùa Kitoâ, thuoäc veà bieåu chöùng tinh thaàn Chuùa Kitoâ 2. Moân ñeä Ñöùc Kitoâ, tín ñoà Kitoâ giaùo, giaùo ñoà Kitoâ.
anonymous ~ Kitoâ höõu khuyeát danh [ngöôøi chöa gia nhaäp Giaùo hoäi, khoâng coù danh nghóa, tinh thaàn, haønh vi cuûa ngöôøi giaùo höõu, nhöng cuoäc soáng ñaïo ñöùc, nhaân baûn cuûa hoï thöïc söï khoâng khaùc bieät vôùi Kitoâ höõu laém].

Christian Science

Phaùi khoa hoïc Kitoâ giaùo, giaùo ñieàu cuûa phaùi khoa hoïc Kitoâ giaùo [theá kyû thöù 19 do baø Mary Maker (1821-1910) khôûi xöôùng, giaùo lyù cuûa giaùo phaùi naøy laáy vieäc tuyeân xöng ñöùc tin ñeå chöõa trò beänh taät].

Christianity

Kitoâ Giaùo, ñöùc tin Kitoâ giaùo, giaùo ñieàu Kitoâ, tinh thaàn Kitoâ, theá giôùi vaên hoùa Kitoâ [xem christendom].
anonymous ~ Kitoâ giaùo aån danh, ñöùc tin Kitoâ giaùo khuyeát danh, theá giôùi Kitoâ giaùo voâ danh, theá giôùi Kitoâ höõu aån danh [xem anonmous christian].
cultural ~ Vaên hoùa Kitoâ giaùo [Kitoâ giaùo giao tieáp hoaëc aûnh höôûng tôùi giôùi vaên hoùa].
religionless ~ Kitoâ giaùo voâ toân giaùo tính, nieàm tin Kitoâ khoâng coù saéc thaùi toân giaùo.
secularized ~ Kitoâ giaùo bò tuïc hoùa, ñöùc tin Kitoâ giaùo bò tuïc hoùa [xem secularization].

Christianization

Kitoâ hoùa, Kitoâ giaùo hoùa, gia nhaäp Kitoâ giaùo, toân giaùo toân thôø Ñöùc Kitoâ.

Christmas

Leã Giaùng Sinh.

Christocentric

Laáy Ñöùc Kitoâ laøm trung taâm.

Christocentrism

Toân giaùo laáy Ñöùc Kitoâ laøm trung taâm, thaàn hoïc laáy Ñöùc Kitoâ laøm trung taâm.

Christogenesis

Kitoâ dieãn hoùa luaän, thuyeát Ñöùc Kitoâ khôûi nguyeân [hoïc thuyeát quan nieäm Ñöùc Kitoâ laø Ñaáng daãn ñaïo vaø nguyeân ñoäng löïc duy nhaát cuûa vuõ truï dieãn hoùa].

Christological title

Danh hieäu Kitoâ, danh haøm Kitoâ, danh xöng Kitoâ, toân xöng Ñöùc Kitoâ.

Christology

Kitoâ luaän, Kitoâ hoïc.
analytical Christology Kitoâ luaän phaân tích, Kitoâ luaän giaûi thích [moân Kitoâ luaän ruùt töø ñôøi soáng taïi theá cuûa Ñöùc Kitoâ, qua phaân tích noäi dung tinh xaùc; nhö Ngaøi laø Chuùa thaät Ngöôøi thaät, laø söï keát hôïp hai baûn tính trong moät ngoâi vò; ñeå nhaän thöùc ngaøi trong traïng thaùi tónh].
Antiochian ~ Kitoâ luaän cuûa phaùi Antiokia [theá kyû thöù 5 Theodoret of Cyrrhus 393?- 458? ñeà xöôùng nhaân tính Ñöùc Kitoâ toàn taïi ñoäc laäp vôùi thaàn tính Ngaøi, song nhaân tính aáy cuõng phaân höôûng caùc ñaëc tính: danh hieäu, toân vinh vaø ñaùng toân thôø cuûa thaàn tính Ngaøi].
applied ~ Kitoâ luaän öùng duïng, Kitoâ luaän thöïc tieãn [moân Kitoâ luaän nhaän thöùc con ngöôøi nhôø tin vaøo Ñöùc Kitoâ maø ñöôïc cöùu roãi].
ascending ~ Kitoâ luaän höôùng thöôïng [moân Kitoâ luaän ñi töø nhaân tính Ñöùc Kitoâ ñeå giaûng thuaät veà maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ].
cosmic ~ Kitoâ vuõ truï luaän [moân Kitoâ luaän beânh vöïc luaän ñieåm söï sung maõn cuûa söù meänh Ñöùc Kitoâ khoâng chæ trong giaùo hoäi thoâi, maø caøng phoå bieán khaép hoaøn vuõ].
descending ~ Kitoâ luaän höôùng haï [moân Kitoâ luaän ñi töø thaàn tính Ñöùc Kitoâ ñeå giaûng thuaät veà maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ].
descent ~ Kitoâ luaän giaùng theá [moân Kitoâ luaän phaùt trieån raát sôùm trong Giaùo Hoäi nhaán maïnh Ñöùc Kitoâ, voán laø Thieân chuùa ñaõ maëc laáy nhaân tính ñeå nhaäp vaøo lòch söû, laø Ngoâi Lôøi hoùa thaønh nhuïc theå].
essential ~ Kitoâ luaän veà baûn chaát (yeáu tính). [Theá kyû thöù 3, 4 aûnh höôûng tö töôûng vaên hoùa ñöông thôøi, moân Kitoâ luaän sieâu hình coù nhöõng vaán ñeà: duøng khaùch theå tìm hieåu baûn chaát töï thaân cuûa Ñöùc Kitoâ, duøng lyù tính phaân tích tính theå, ngoâi caùch Ngaøi...]
existential ~ Kitoâ luaän hieän sinh [theá kyû thöù 20, aûnh höôûng chuû nghóa hieän sinh, moân Kitoâ luaän ñeå giaûi ñaùp nhöõng vaán ñeà caù nhaân hieän sinh (toàn taïi), ñaõ nghieân cöùu Ñöùc Kitoâ coù nhöõng ñau khoå, sôï haõi, nghòch ngoân trong con ngöôøi nhaân loaïi Ngaøi].
functional ~ Kitoâ luaän taùc duïng (taùc naêng, coâng duïng, coâng naêng) [moân Kitoâ luaän theo Taân öôùc nhaán maïnh Ñöùc Kitoâ ñem ñeán cho toaøn nhaân loaïi taùc duïng cöùu ñoä, töø ñoù thaûo luaän veà haønh ñoäng coù lòch söû tính vaø taùc naêng cöùu aân cuûa Ngaøi].
kenotic ~ Kitoâ luaän töï khoâng hoùa [moân Kitoâ luaän quan nieäm trong Ba Ngoâi Thieân Chuùa coù töï do töï khoâng hoùa vaø cho raèng Chuùa Gieâsu khi bò ñoùng ñinh treân thaäp gía ñaõ bieåu hieän tuyeät ñænh töï do aáy].
political ~ Kitoâ luaän coù tính caùch chính trò [moân Kitoâ luaän khi baøn veà lòch söû Ñöùc Gieâsu trong boái caûnh chính trò ñöông thôøi lieân ñôùi vôùi ngöôøi vaø söï vieäc, ñaõ nghieân cöùu caùch nhìn Ñöùc Kitoâ quan taâm veà moïi vaán ñeà cuûa quaàn chuùng].
process ~ Kitoâ luaän nhìn theo lòch trình [moân Kitoâ luaän trình baøy Ñöùc Gieâsu trong quùa trình sinh tröôûng daàn daàn nhaän thöùc, khaúng ñònh ñaëc tính vaø söù meänh Ngaøi, hôn nöõa luaän veà vuõ truï ñöôïc Kitoâ hoùa vaø ngaøy caùnh chung vieân maõn].
secularized ~ Kitoâ luaän nhìn theo nghóa tuïc hoùa [moân Kitoâ luaän loaïi boû moïi yeáu toá "thaàn hoùa" vaø khaúng ñònh theá giôùi töï noù laø thaùnh: taát caû ngöôøi, vaät, haønh ñoäng töï noù coù gía trò noäi taïi, hôn nöõa coøn caên cöù vaøo ñoù ñeå giaûi thích Kitoâ luaän].
transcendental ~ Kitoâ luaän tieân thieân, Kitoâ luaän sieâu nghieäm [moân Kitoâ luaän trình baøy Ñöùc Gieâsu Kitoâ nhö yeáu toá nguyeân nhaân ñaõ coù saün nôi con ngöôøi, chæ caàn con ngöôøi phaùt giaùc nhaän thöùc ra thoâi].

Christonomy

Luaät phaùp Ñöùc Kitoâ [nhaän qui öôùc (öôùc leä, öôùc thuùc) cuûa Ñöùc Kitoâ hay nhaän thaàn luaät do Ñöùc Kitoâ ñem laïi].

Christos (Gr.)

Xem Christ.

church

1. Giaùo hoäi, Hoäi Thaùnh, giaùo phaùi 2. Giaùo ñöôøng, leã ñöôøng, nhaø thôø.
~ authority Giaùo quyeàn, quyeàn uy Giaùo Hoäi [Giaùo Hoäi do Thieân Chuùa ban cho quyeàn phaåm chöùc vaø ñieàu haønh ñeå hoaøn thaønh söù meänh].
~ Father Xem Father of the church, giaùo phuï.
~ history Lòch söû giaùo hoäi, giaùo söû.
~ law Giaùo luaät, giaùo luaät hoïc.
~ militant Giaùo hoäi chieán ñaáu, Giaùo Hoäi taïi theá [ moïi tín höõu trong Giaùo Hoäi vaø ñoaøn theå tín höõu ñeå thaùnh hoùa baûn thaân vaø tieán xa hôn ñeå thaùnh hoùa theá giôùi, phaûi noã löïc khoâng ngöøng chieán thaéng nhöõng haønh vi, tö töôûng, taäp quaùn cuûa baûn thaân, tha nhaân, xaõ hoäi choáng Thöôïng Ñeá].
~ order 1. Cheá ñoä giaùo hoäi, theå cheá giaùo hoäi, qui trình giaùo hoäi 2. Traät töï giaùo hoäi, thaùnh traät, thaùnh chöùc..
~ state quoác gia Vatican [töø theá kyû thöù 16, quoác gia naøy thaønh nôi ñieàu haønh giaùo hoäi.]
~ structures Cô caáu giaùo hoäi, theå cheá giaùo hoäi.
~ suffering Giaùo hoäi ñau khoå [Giaùo hoäi khi töï thaùnh hoùa baûn thaân vaø tha nhaân thì khoâng ngöøng ñaûm nhaän vöôït qua, toäi aùc vaø gaùnh naëng cuûa keû khaùc].
~ triumphant Giaùo hoäi khaûi hoaøn, giaùo hoäi chieán thaéng [giaùo hoäi thaùnh hoùa baûn thaân vaø tha nhaân döïa vaøo söùc maïnh Thieân Chuùa; vì Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñaõ chieán thaéng theá gian neân giaùo hoäi cuõng khoâng ngöøng tieáp tuïc coâng nghieäp caûm hoùa voâ hình aáy].
~ treasury of atonement Kho taøng cöùu roãi cuûa giaùo hoäi [theo caùi nhìn tónh thaùi vaø vaät chaát hoùa cuûa truyeàn thoáng thaàn hoïc kinh vieän: Ñöùc Kitoâ cuøng caùc thaùnh thoâng truyeàn nhöõng coâng nghieäp cöùu chuoäc caùch doài daøo cho Giaùo hoäi taïi theá].
invisible ~ Giaùo hoäi voâ hình.
legal ~ Giaùo hoäi hôïp phaùp.
visible ~ Giaùo hoäi höõu hình.

Church of England

Giaùo hoäi Anh Giaùo, Anh Giaùo [laø giaùo hoäi caûi caùch vaøo theá kyû thöù 16 do luaät phaùp Anh Quoác thaønh laäp, phuû nhaän quyeàn toái töôïng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vöôït treân quyeàn caùc vua]. Xem Anglican Church.

Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints

Giaùo phaùi chuû tröông caùnh chung cuûa Thaùnh Ñoà Gieâsu Kitoâ [xem Mormonism].

Church of Brethren

Giaùo hoäi Anh em, hoäi tình baïn, hoäi aùi höõu [Dunkers duøng danh töø hoa myõ ñeå löôøng gaït].

circumincession

Khoâng ngöøng thoâng truyeàn, khoâng ngöøng lieân keát, hoã thoâng töông giao [chæ Thaùnh Phuï, Thaùnh Töû, Thaùnh Thaàn, Ba Ngoâi bình laäp bình toàn duøng phöông thöùc raát gioáng nhau trong noäi taïi töông lieân ñeå trôû neân moät Thieân chuùa].

circuminsession

Xem circumincession.

city of God

Thaønh cuûa Chuùa, Nöôùc Chuùa, Thaønh Thaùnh.

clarity

1. Thaàn dieäu, thaàn quang [moät ñaëc chaát sau phuïc sinh]. 2. Tinh roøng, thanh loïc, trong suoát, thaáu saùng, söï saùng toû, roõ raøng.

cleanse

Tinh hoùa, tinh luyeän, thanh khieát, thuaàn khieát.

clergy

1. Giaùo syõ, giôùi thaùnh chöùc 2. Thaùnh chöùc, thaàn chöùc.
regular ~ Giaùo syõ doøng [giaùo syõ thuoäc caùc hoäi doøng].
secular ~ Giaùo syõ trieàu [giaùo syõ thuoäc ñòa phaän].

clericalism

Chuû nghóa giaùo quyeàn, chuû nghóa thaàn quyeàn [thaùi ñoä pheâ bình giaùo syõ coù cöû chæ, lôøi noùi, haønh ñoäng quùa chöùc phaän mình hoaëc quùa chuù troïng quyeàn löïc giaùo hoäi: laáy quyeàn giaùo hoäi ñeå xöû lyù xaõ hoäi, ñeå can thieäp vaøo vieäc chính trò].

coadjutor-bishop

Giaùm Muïc phoù, Giaùm Muïc phuï taù [Giaùm Muïc ñöôïc giaùo trieàu ñaët giuùp Giaùm Muïc ñòa phaän vaø coù quyeàn thöøa keá Giaùm Muïc].

co-creator

Ngöôøi ñoàng saùng taïo, ñoàng saùng laäp.

code of canon law

Phaùp ñieån giaùo hoäi, phaùp ñieån giaùo qui, phaùp ñieån thaùnh giaùo.

codex iuris canonici (L.)

Phaùp ñieån giaùo hoäi, phaùp qui Thieân Chuùa Giaùo.

coenobites

Xem cenobites: Tu syõ ôû cuøng moät coäng ñoaøn.

coetus electorum (L.)

Taäp ñoaøn ñöôïc tuyeån [Calvin 1509-1564 quan nieäm raèng giaùo hoäi theo nghóa heïp laø nhöõng ngöôøi ñöôïc tieàn ñònh cöùu chuoäc].

coetus vocatorum (L.)

Taäp ñoaøn ñöôïc goïi [Giaùo Hoäi theo nghóa roäng chæ taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh pheùp röûa].

coexistence

Cuøng toàn taïi, bình toàn, ñoàng toàn, löôõng laäp.

cognition

Nhaän thöùc, nhaän bieát, löïc nhaän thöùc, tri thöùc.

coincidence

1. Töông hôïp, nhaát trí, phuø hôïp 2. Söï vaät ñoàng thôøi phaùt sinh, söï vaät ñoàng thôøi toàn taïi.
~ of opposite qualities Yeáu toá ñoái laäp hôïp toàn, ñoái laäp töông thaønh, chính phaûn ñeà hoøa hôïp.

coinherence

Hoã töông thaåm thaáu, hoã töông giao löu.
christological ~ Löôõng tiùnh hoã töông giao löu trong Ñöùc Kitoâ.
trinitarian ~ Thieân Chuùa Ba-Ngoâi-Vò giao löu.

collectivism

1. Chuû nghóa taäp theå [quan nieäm do nhaân só Giaùo Hoäi Thieân Chuùa Giaùo (thôøi Trung Coå) ñoái nghòch vôùi chuû nghóa caù nhaân cuûa Tin Laønh]. 2. Chuû nghóa taäp saûn [bieän phaùp ñem ñaát ñai, taøi saûn, sinh maïng qui thuoäc quoác gia quaûn lyù].

college of bishops

Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc theá giôùi.

college of cardinals

Hoàng Y Ñoaøn, Hoäi Ñoàng Hoàng Y theá giôùi [Hoàng Y ñoaøn coù quyeàn tuyeån cöû Giaùo Hoaøng].

collegiality

1. Taäp theå tính, cheá ñoä taäp theå 2. Ñoaøn theå, taäp theå, taäp ñoaøn.
~ of bishops Thuoäc hoäi ñoàng Giaùm Muïc theá giôùi, taäp theå Giaùm Muïc tính; [vì thi haønh chöùc vuï Giaùm Muïc maø baát cöù Giaùm Muïc naøo treân theá giôùi ñeàu coù taäp theå tính].

collegiate church

Hieäp ñoàng Giaùo Hoäi [Giaùo Hoäi do moät soá Muïc sö lieân hôïp quaûn lyù hoaëc giaùo hoäi goàm moät soá ngöôøi goùp taøi nguyeân].

Collyridians

Phaùi Collyridians [moät giaùo phaùi vaøo theá kyû thöù 4 muø quaùng suøng baùi daâng baùnh hieán Thaùnh Maãu Maria sau ñoù môùi höôûng duøng. Vì nguyeân ngöõ Hy Laïp collyridians coù nghóa laø baùnh neân duøng danh xöng ñoù ñeå goïi hoï].

comfort

1. An uûi, coå ñoäng, coå vuõ 2. An laïc, thö thaùi.

coming-again

Phuïc laâm, truøng laâm, taùi laâm, taùi lai, laïi ñeán, giaùng laâm laàn thöù hai.

commandment

Giôùi meänh, giôùi raên, giôùi luaät, meänh leänh, thaùnh giôùi, thaùnh huaán.
ten commandments, commandments of God Möôøi ñieàu raên,möôøi giôùi raên, thaäp giôùi, möôøi giôùi luaät cuûa Thieân Chuùa [Moâi sen ñöôïc Thieân chuùa maïc khaûi vaø ban boá cho daân chuùng möôøi giôùi ñieàu trong cuoäc soáng].

commemoration

1. Kyû nieäm, truy nieäm, khaùnh chuùc 2. Ngaøy kính, khaùnh nhaät, ngaøy kyû nieäm.

commensurability

Töông xöùng tính, thích öùng tính, töông xöùng, töông hôïp.

commitment

1. Hieán thaân, daán thaân, giao thaùc, höùa daâng 2. UÛy thaùc, phoù thaùc 3. Phaïm toäi.

communicatio in sacris (L.)

1. Hieäp thoâng maàu nhieäm 2. Töông thoâng giöõa caùc vaät thaùnh 3. Ñoàng suøng baùi.

communication

Thoâng truyeàn, töông thoâng, hoã thoâng, giao tieáp, giao löu, truyeàn ñaït, truyeàn baù, giao nghò, kheá hôïp, laõnh nhaän.

communio naturarum (L.)

Löôõng tính töông thoâng [ nôi Ñöùc Kitoâ thaàn - nhaân löôõng tính töông hôïp hoã thoâng].

communio praedestinatorum (L.)

Ñoaøn theå ñöôïc tieàn ñònh cöùu chuoäc [Calvin chæ giaùo hoäi]. Xem coetus electorum.

communion

1. Thaàn giao, linh giao, töông thoâng, coäng chung, giao thoâng, phaân höôûng, chia seû, tham gia 2. Röôùc thaùnh theå, röôùc leã 3. Giaùo phaùi, toâng phaùi, ñoaøn theå toân giaùo.
~ under both species Laõnh nhaän Thaùnh Theå döôùi hai hình, laõnh Mình vaø Maùu thaùnh moät löôït.
~ under one species Laõnh Thaùnh Theå döôùi moät hình, laõnh Mình hoaëc Maùu thaùnh.
~ of saints Caùc thaùnh cuøng thoâng coâng, caùc thaùnh töông thoâng, thaùnh ñoà töông thoâng [theá giôùi hieän taïi vaø theá giôùi ñôøi sau, nhôø ôn suûng Ñöùc Kitoâ cöùu chuoäc taát caû moïi daân maø ñoàng höôûng Thieân Quoác].
holy ~ Laõnh thaùnh theå, röôùc leã, chòu leã.
open ~ Tieäc thaùnh coâng khai [moãi Kitoâ höõu ñeàu coù theå tham gia tieäc thaùnh].

community

Ñoaøn theå, coäng ñoaøn.
~ of the faithful Ñoaøn theå tín ñoà, ñoaøn theå tín höõu, coäng ñoaøn giaùo höõu.

comparative religion

so saùnh toân giaùo hoïc, ñoái chieáu toân giaùo hoïc.

compensation

boài thöôøng, boài chuoäc, ñeàn buø, boå sung, baùo ñeàn, tieàn boài thöôøng.

complementary

Boå tuùc, boå khuyeát, boå sung, hoã töông, phuï giuùp.

completion

Söï hoaøn thaønh, söï troïn veïn, laøm ñaày ñuû, laøm vieân maõn, thaønh töïu, hoaøn chænh.

complex in peccato (L.)

Keû ñoàng phaïm, keû toøng phaïm.

complexification

Söï laøm phöùc taïp, quùa trình phöùc taïp hoùa.

complexity

Tính phöùc taïp, tính phaân hoùa, tính ña nguyeân, söï phieàn phöùc, söï loän xoän.

comprecation

Caùc thaùnh hieäp caàu cho giaùo hoäi, cuøng caàu nguyeän, hieäp lôøi caàu nguyeän, hieäp nguyeän, hieäp caàu.

concelebration

Ñoàng teá [hai hay nhieàu Linh muïc cuøng daâng thaùnh leã].

concept

Khaùi nieäm, quan nieäm.

conception

1. Söï thuï thai, söï cöu mang, söï hoaøi thai 2. Khaùi nieäm, nhaän thöùc.
active ~ Mang thai, cöu mang [moät maàm soáng môùi baét ñaàu trong thaân theå mình].
passive ~ Ñöôïc thuï thai trong loøng meï [baøo thai ñöôïc baét ñaàu trong loøng meï].
virginal ~ Thuï thai coøn ñoàng trinh.

conciliar

Thuoäc veà hoäi nghò toân giaùo, thuoâïc ñaïi hoäi coâng ñoàng.

conciliar theory

Thuyeát ñaïi hoäi coâng ñoàng. Xem conciliarism

conciliarism

Chuû nghóa thöôïng hoäi ñoàng, chuû nghóa caûi caùch hoäi nghò giaùo hoäi [thaùi ñoä, tö töôûng chuû tröông quyeàn löïc toái cao trong giaùo hoäi thuoäc ñaïi hoäi ñoàng]. 2. Cheá ñoä coâng ñoàng hoäi nghò.

conciliarist

Ngöôøi chuû tröông thuyeát ñaïi hoäi coâng ñoàng.

conciliarity

1. Hieäp ñoàng hôïp taùc 2. Tính chaát ñaïi hoäi coâng ñoàng [trong ñaïi hoäi coâng ñoàng chung, Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Giaùm Muïc ñoaøn ñònh ñoaït ñaëc tính veà tín lyù].

conciliation

1. Söï hoøa giaûi, söï ñieàu ñình, söï ñieàu hoøa 2. Söï an uûi, söï laøm thaùi bình.

conclave

1. Hoäi nghò ñoaøn tuyeån choïn Giaùo Hoaøng 2. Nôi hoäi nghò [cô maät vieän] tuyeån choïn Giaùo Hoaøng].

concomitance

Bình taïi, phuï taïi, bình toàn, phuï toàn, söï phaùt sinh ñoàng thôøi, söï töông hôïp ñoàng thôøi.
doctrine of concomitance Thuyeát ñoàng toàn, thuyeát ñoàng phaùt sinh [chuû tröông trong pheùp thaùnh theå baát luaän döôùi hình baùnh hoaëc hình röôïu ñeàu cuøng luùc coù Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ, neân chæ laõnh moät hình laø laõnh caû Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ].
natural ~ Bình toàn töï nhieân [trong pheùp thaùnh theå döôùi hình baùnh thì ñöông nhieân thaân theå, linh hoàn vaø maùu cuûa nhaân tính Ñöùc Kitoâ cuøng töông lieân toàn taïi].

Concord of Wittenberg

Xem Wittenberg Concord

concordance theories of creation

Thuyeát phuø hôïp veà saùng theá [thuyeát naøy nhìn nhaän saùch Saùng Theá kyù thuaät laïi lòch trình vieäc taïo döïng trong saùu ngaøy phuø hôïp vôùi saùu giai ñoaïn veà taïo döïng].

concourse

Tham döï, ñoàng haønh, söï tuï hoïp.
antecedent ~ Söï tham döï tieân thieân.
divine ~ Söï tham döï cuûa Thöôïng Ñeá, söï hieäp trôï cuûa Thöôïng Ñeá.
general ~ Söï tham döï caùch phoå thoâng [trong traät töï töï nhieân, Thöôïng Ñeá ban cho moïi taïo vaät söùc löïc noäi taïi].
immediate ~ söï tham döï tröïc tieáp.
natural ~ Söï tham döï caùch töï nhieân.
physical ~ Söï tham döï caùch thöïc teá, söï tham döï caùch theå lyù.
simultaneous ~ Söï tham döï ñoàng thôøi.
universal ~ Söï tham döï caùch phoå bieán [Thöôïng Ñeá tham döï nôi caùc taïo vaät caùch phoå caäp chöù khoâng hôn keùm].

concrete

Cuï theå, thöïc taïi, thöïc teá, thuoäc hình nhi haï.

concretissimum (L.)

Toät cuøng cuï theå, cuï theå nhaát.

concupiscence

Tham duïc, tình duïc, tö duïc, duïc tình, saéc duïc, nhuïc duïc.

concursus (L.)

Xem concourse

condemnation

Söï ñònh toäi, söï phaùn toäi, söï keát toäi, söï leân aùn.

condescension

Söï khieâm toán, söï khieâm nhöôïng.

conditio sine qua non (L.)

Ñieàu kieän baát khaû khieám (khuyeát), ñieàu kieän khoâng theå thieáu ñöôïc.

condition

1. Ñieàu kieän, yeáu kieän 2. traïng huoáng, traïng thaùi, tình traïng, tình hình 3. Thaân phaän, ñòa vò, caûnh ngoä.

confederation

Söï ñoàng minh, söï lieân hôïp, söï lieân minh.

confession

1. Söï caùo giaûi, söï thuù toäi, söï caùo toäi, söï nhaän toäi, söï hoái toäi, söï saùm hoái, 2. Söï thuù nhaän, söï töï nhaän, söï coâng nhaän, tuyeân xöng ñöùc tin, tin nhaän tín ñieàu.
auricular ~ Söï xöng toäi kín [caùch xöng toäi rieâng vôùi moät Linh muïc].
~ of faith 1. Tuyeân tín 2. Coâng nhaän tín ñieàu [thuoäc moãi ñoaøn theå rieâng bieät].
general ~ 1. Söï xöng toäi toång quaùt [tín ñoà Thieân Chuùa Giaùo trong tröôøng hôïp ñaëc bieät xöng toäi toång quaùt veà nhöõng ñieàu mình phaïm tröôùc]. 2. Söï nhaän toäi chung [moät soá Giaùo Hoäi Tin Laønh thoâng thöôøng thöïc thi vieäc nhaän toäi tröôùc hoäi nghò coâng chuùng].
private ~ Söï xöng toäi caùch rieâng . Xem auricular confession.
public ~ Söï xöng toäi caùch coâng khai.

confessional

Thuoäc veà söï xöng toäi.
~ faith Thaàn hoïc taâm tín, tín lyù taâm tín [caên cöù vaøo quyeàn uy Thieân Chuùa maëc khaûi maø xaùc tín chaân lyù maëc khaûi].
~ formula Moâ thöùc tuyeân xöng ñöùc tin.
~ state Quoác gia coù quoác giaùo.
~ statements Nhöõng lôøi tuyeân xöng ñöùc tin.

confessionalism

1. Tín ñieàu hôïp nhaát [treân bình dieän quoác gia hay quoác teá, noã löïc caên cöù vaøo nhöõng tín ñieàu gioáng nhau ñeå hôïp nhaát caùc giaùo hoäi]. 2. Chuû nghóa toâng phaùi [thaùi ñoä töï phong truyeàn thoáng giaùo hoäi mình quùa cao maø phaûn ñoái toaøn theå di saûn Ñöùc Kitoâ nôi caùc giaùo hoäi khaùc; cuõng theá vì töï maõn töï tuùc maø ly khai nhöõng giaùo hoäi khaùc]. 3. Toå chöùc toâng phaùi.

confessor

1. Thaùnh nhaân 2. Linh muïc giaûi toäi 3. Ngöôøi xöng toäi 4. Ngöôøi tuyeân xöng ñöùc tin.

confidence

Söï xaùc tín, loøng tin töôûng, söï tin caäy.

confirmation

1. Söï khaúng ñònh, söï kieân ñònh, söï xaùc ñònh, söï chöùng thöïc 2. Pheùp theâm söùc [xem sacrament of confirmation] 3. Nhaän thöïc, pheâ chuaån, xaùc nhaän.

confiteor

Kinh caùo mình, kinh thuù toäi, kinh thoáng hoái [ñoïc trong Thaùnh Leã].

conflict

1. Söï xung ñoät, maâu thuaãn 2. Baát nhaát trí, baát töông dung 3. Tranh chaáp, tranh ñaáu, ñoái laäp, choáng laïi.

conformity

1. Söï nhaát thoáng, phuø hôïp, thích hôïp, töông töï 2. Thuaän theo, thuaän öùng 3. Toân theo quoác giaùo.
~of grace Ôn suûng laøm gioáng hình aûnh Thieân Chuaù [hôïp nhaát vôùi Thieân Chuùa caùch khoâng myõ maõn; döôùi söï phuø trôï cuûa Thieân Chuùa maø nhaän bieát vaø kính sôï Ngaøi soáng nhö vò thaùnh giöõa ñôøi].
~with the will of God Hôïp vôùi thaùnh yù Chuùa.

confrontation

1. Söï ñöông ñaàu, ñoái maët, chaïm traùn 2. Ñoái khaùng, ñoái chaát 3. Ñoái chieáu.

Confucianism

Nho gia, Nho Giaùo, Khoång Giaùo.

congenital

tính (thuoäc) thieân phuù, thieân sinh, baåm sinh.

congregation

1. Tu hoäi [ñoaøn theå toân giaùo khoâng coù lôøi khaán troïng, chæ coù nhöõng qui luaät thoâng thöôøng raøng buoäc] 2. Thaùnh Boä [uûy hoäi do giaùo trieàu La Maõ ñaët ra ñeå quaûn lyù, phuïc vuï moät ngaønh naøo ñoù trong Giaùo Hoäi hoaøn vuõ] 3. Ñaïi hoäi ñoàng, taäp hoäi, taäp ñoaøn [ñoaøn daân Israel tuï taäp laïi ñeå cöû haønh nghi leã toân giaùo].

Congregation for the Doctrine of the Faith

Thaùnh Boä Tín lyù, Boä Giaùo lyù Ñöùc Tin [moät Boä ôû giaùo trieàu La Maõ].
~ for the Propagation of the Faith Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin, Thaùnh Boä Truyeàn Giaùo [moät Boä ôû giaùo trieàu La Maõ phuï traùch veà rao giaûng Tin Möøng].

congregation of the faithful

Ñoaøn theå tín höõu, hoäi ñoaøn giaùo daân.

Congregational Church

Giaùo phaùi Coâng Lyù, Giaùo hoäi Coâng lyù, Coâng lyù Giaùo [vaøo theá kyû thöù 17, moät soá caáp tieán phaùi Thanh giaùo Anh Quoác vì muoán thieát laäp moät Giaùo hoäi hôïp vôùi Chaân lyù Phuùc AÂm maø ñaõ dôøi qua Hoøa Lan, sau ñoù laïi di qua Myõ quoác].

Congregationalism

1. Chuû nghóa Coâng lyù Hoäi, cheá ñoä Coâng lyù Giaùo [tín ngöôõng vaø chính saùch Coâng lyù Hoäi laø: moãi ñoaøn theå ñòa phöông coù toaøn quyeàn töï laäp veà haønh chaùnh, song vaãn soáng tình töông lieân vaø haønh ñoäng nhaát trí] 2. congregationalism giaùo hoäi toå hôïp, chuû nghóa hoäi ñoaøn töï trò.

congruism

Thuyeát hôïp nghóa, chuû tröông töông hôïp [Gíao phaùi naøy do Claudius Aquaviva(1543-1615) thaønh laäp vaøo theá kyû thöù 17; chuû tröông coù söï caùch bieät giöõa ñaày ñuû ôn suûng vaø hieäu quaû thöïc thuï cuûa ôn suûng. Söï caùch bieät naøy khoâng do yù chí töï do chaáp nhaän cuûa ngöôøi laõnh nhaän, nhöng do söï baát töông hôïp giöõa noäi taâm cuûa ngöôøi thuï laõnh vaø ngoaïi caûnh].

connaturality

1. Söï coá höõu, tính tieân thieân, tính thieân phuù 2. Söï ñoàng baûn tính, ñoàng chaát tính, ñoàng chuûng.

connotation

Söï noäi haøm, haøm suùc.

connexion

Söï noái keát, lieân quan, lieân heä.

conscience

Löông taâm, löông tri, nhaân taâm.

conscientization

YÙ thöùc hoùa.

consciousness

YÙ thöùc, tri thöùc, tri giaùc.

consecration

1. Söï thaùnh hoùa, thaùnh hieán, phong chöùc, taán phong, taän hieán, hieán thaân [qua nghi leã toân giaùo, ngöôøi hay vaät naøo ñoù trôû thaønh tieâu bieåu, kyù hieäu cuûa Thieân Chuùa ngöï taïi, ñeå Ngaøi söû duïng; nhö vieäc taán phong Giaùm muïc] 2. Söï nhaän chöùc thaùnh, leã thaùnh hieán.
~ at Mass Thaùnh hoùa baùnh röôïu.
~ form Moâ thöùc truyeàn pheùp [trong Thaùnh Leã, Linh muïc ñoïc laïi lôøi Chuùa Gieâsu khi laäp pheùp Thaùnh Theå xöa laøm baùnh röôïu trôû neân Mình Maùu Chuùa Kitoâ].

consecratory

1. Baûn kinh thaùnh hoùa. 2. Thuoäc veà thaùnh hoùa, taän hieán.

consensus (L. E.)

1. Ñoàng yù, nhaát trí. 2. Tín ñieàu hôïp nhaát.
~ of the faithful Tín ñoà nhaát trí [giaùo höõu hôïp nhaát veà quan ñieåm ñöùc tin naøo ñoù].
~ Patrum (L.) YÙ kieán maø caùc Giaùo Phuï ñaõ nhaát trí.
~ quinque secularis (L.) Söï nhaát thoáng veà giaùo lyù trong 5 theá kyû ñaàu.
~ repetitus (L.) Söï nhaát thoáng taùi xaùc minh tín ngöôõng chaân thaät.

conservation

1. Söï baûo toàn, baûo thuû, duy trì, baûo toaøn. 2. Söï toàn tích, gìn giöõ.
divine ~ Thöôïng Ñeá baûo toàn vaïn vaät.
~ of the world Baûo toàn cuûa theá giôùi.

conservatism

Chuû nghóa baûo thuû, thuyeát thuû cöïu.

conservative

1. Thuoäc veà baûo thuû, tính thuû cöuï. 2. Ngöôøi chuû tröông baûo thuû, thuû cöïu.

consistory

1. Thöôïng hoäi nghò Toân giaùo [a. toaøn theå hoäi ñoàng Hoàng Y coù Ñöùc Thaùnh Cha chuû toïa; b. coá vaán ñoaøn cuûa Giaùo chuû Ñoâng phöông giaùo]. 2. Toøa aùn toân giaùo, phaùp ñình giaùo hoäi [a. cô quan tö phaùp giaùo phaän cuûa Anh giaùo; b. cô caáu quaûn lyù muïc sö vaø tröôûng laõo trong giaùo hoäi Tröôûng Laõo].

consolation

Thaàn uûi, söï an uûi thieâng lieâng.
~ with cause Thaàn uûi coù nguyeân nhaân tieàn ñònh [taâm tình, tö töôûng do thaàn uûi naøo ñoù thoâi thuùc; hoaëc thaàn uûi thoâi thuùc töôûng töôïng, lyù trí tö duy saün coù ñeå ñöa con ngöôøi höôùng veà Thieân Chuùa].
~ without cause Thaàn uûi phi nguyeân nhaân tieàn höõu [taâm tình, lyù trí, tö töôûng höôùng con ngöôøi veà vôùi Thöôïng Ñeá maø phaùt sinh ra thaàn uûi, maëc duø khoâng coù ñoäng löïc töông öùng naøo coù tröôùc thoâi thuùc].

consortium divinae naturae (L.)

Phaân höôûng thaàn tính, chia seû tính Thieân Chuùa.

Constance, Council of

Coâng ñoàng hoïp ôû thaønh Constance (Ñöùc) töø 1414- 1418.

Constantinople, Council of

Coâng ñoàng hoïp ôû thaønh Constantinople (Tieåu AÙ) kyø nhaát naêm 381, kyø hai naêm 553, kyø ba naêm 680.

constitution

1. Söï kieán laäp, thieát laäp, thieát ñònh. 2. Caáu thaønh, caáu taïo, caáu keát, toå chöùc. 3. Tính chaát, taøi chaát, tính tình. 4. Hieán phaùp, hoäi hieán, phaùp leänh, qui ñònh.
~ of man Thieân tính con ngöôøi, theå chaát con ngöôøi, taøi chaát con ngöôøi, keát caáu noäi taïi cuûa con ngöôøi.
~ of the Divine Tính chaát cuûa Thaàn Thaùnh, cô caáu noäi taïi cuûa Thaàn Linh.

constitutive

Thuoäc veà caáu truùc, hieán phaùp...

consubstantial

Ñoàng tính ñoàng theå, ñoàng theå, ñoàng chaát.

consubstantiality

Tính ñoàng theå ñoàng chaát [ñaëc bieät chæ Thieân Chuùa Ba Ngoâi coù cuøng moät baûn tính, cuøng moät theå töï laäïp].

consubstantiate

Laøm cho ñoàng tính ñoàng theå, cho laø ñoàng tính ñoàng theå.

consubstantiation

Thaùnh Theå hôïp chaát, Thaùnh Theå ñoàng taïi höõu, Thaùnh Theå ñoàng tính doàng theå. docttrine of ~ 1. Luaän thuyeát Thaùnh Theå hôïp chaát coäng tïaïi (Martin Luther (1483- 1546) cho raèng chæ trong khi cöû haønh tieäc Thaùnh Ñöùc Kitoâ môùi thöïc söï hieän höõu trong baùnh röôïu, hôn theá nöõa, Mình vaø Maùu thaùnh Ñöùc Kitoâ ñoàng thôøi taïi höõu vôùi theå chaát baùnh vaø röôïu, theå chaát baùnh vaø röôïu khoâng bieán hoaù]. 2. Thuyeát ñoàng tính ñoàng theå.

contemplation

Chieâm nieäm, maëc quan, say ngaém, chieâm ngaém, tònh quan, nguyeän gaãm, traàm tö, maëc töôûng, traàm töôûng [moät phöông thöùc caàu nguyeän duøng tröïc giaùc vaø tình caûm chieâm ngaém Thieân Chuùa vaø nhöõng maàu nhieäm cuûa Ngaøi.
acquired ~ chieâm ngaém ñaéc thuû [do taäp luyeän maø ñaït ñöôïc tình traïng chieâm ngaém].
infused ~ chieâm ngaém thoâng ban [do Thieân Chuùa tröïc tieáp ban maø coù moät khaû naêng nguyeän ngaém sieâu nhieân].

context

1. Maïch vaên. 2. Tröôøng hôïp, maïch laïc, caûnh ngoä, hoaøn caûnh, tình huoáng, thöïc huoáng, tình caûnh.

contextual theology

Thaàn hoïc hoaøn caûnh,thaàn hoïc boái caûnh, thaàn hoïc tình huoáng, thaàn hoïc thöïc huoáng hoùa [thaàn hoïc phaùt sinh do thích öùng vôùi moät hoaøn caûnh hay moät thöïc huoáng].

contextualization

Tröôøng hôïp hoùa, maïch vaên hoùa [phöông phaùp hay quaù trình laøm thaàn hoïc thích öùng vôùi moät hoaøn caûnh, moät traïng huoáng chính trò naøo ñoù].

contingence, -cy

Ngaãu nhieân tính, phi taát nhieân tính.

contraction

Hôïp ñoàng, kheá öôùc, giao keøo

contrition

Thoáng hoái, thaønh thaät saùm hoái, hoái ngoä, hoái haän, hoái toäi.
imperfect ~ xem: attrition
perfect ~ AÊn naên toäi caùch troïn,[hoái toäi vì yeâu meán Chuùa, nhö ñoäng cô hoaøn thieän].

contritionism

Phaùi thoáng hoái hoaøn thieän [chuû tröông trong bí tích hoøa giaûi muoán laõnh ôn thaùnh hoùa, caàn loøng yeâu meán Chuùa nhö ñoäng cô saùm hoái].

controversial theology

Thaàn hoïc bieän luaän [thaàn hoïc phaùt trieån ôû theá kyû thöù 16, sau thôøi caûi caùch toân giaùo, duøng heä thoáng lyù luaän ñoái ñaàu vôùi caùc loái dieãn ñaït tín ngöôõng baát nhaát gaây ra phe phaùi].

controversy

Bieän luaän, tranh luaän, tranh bieän, luaän chieán.

convergence, -cy

Thu thaäp, thu goùp, hoäi tuï, tuï hoïp, taäp trung, phoái hôïp.

conversion

Qui y, qui chính, trôû laïi, qui hoùa, hoaùn caûi, chuyeån bieán, chuyeån höôùng, caûi bieán.
accidental ~ phuï theå chuyeån bieán [chæ bieán ñoåi phuï theå, coøn baûn chaát vaãn khoâng ñoåi, nhö khoái ñaù taïc thaønh pho töôïng].
substantial ~ Baûn chaát chuyeån bieán, töï laäp theå chuyeån bieán [hình thöùc baûn chaát cuõ tieâu tan hoaøn toaøn bieán thaønh moät baûn chaát môùi, nhö cô theå haáp thuï thöïc phaåm].
theory of ~ Chuyeån hoùa luaän, chuyeån bieán luaän [trong bí tích Thaùnh Theå, röôïu vaø baùnh hoaøn toaøn bieán ñoåi, theo lyù giaûi, röôïu khoâng coøn laø röôïu nöõa, baùnh khoâng coøn laø baùnh nöõa; maø laø Maùu Thaùnh vaø Mình Thaùnh Chuùa Kitoâ].

convert

Ngöôøi qui y, trôû laïi.

conviction

1. Xaùc tín, kieân tín, tin phuïc, thuyeát phuïc. 2. Giaùc ngoä, hoái ngoä, nhaän toäi. 3. Ñònh toäi, phaùn toäi.

cooperation

Hieäp löïc, hôïp taùc, hieäp ñoàng, coäng taùc.

Copernican revolution

Caùch maïng Copernic [nhaø hieän ñaïi thieân vaên hoïc Copernic (1473-1543) ñaû phaù vuõ truï quan cuõ vaø ñeà xuaát caùch maïng cho raèng traùi ñaát töï xoay troøn haøng ngaøy, vaø caùc haønh tinh ñeàu quay quanh maët trôøi].

Coptic Church

Giaùo hoäi Coptic [laø Giaùo hoäi ôû Ai caäp, vaøo theá kyû thöù 5 bieán thaønh nhaát tính luaän,laáy teân do Copt ngöôøi ñòa phöông].

co-redemtion

Hieäp coâng cöùu theá, ñoàng coâng cöùu chuoäc.

coredemptrix (L.)

Ñaáng ñoàng coâng cöùu chuoäc [chæ Ñöùc Meï Maria. Theá kyû thöù 15, Giaùo hoäi baét ñaàu duøng loái toân xöng naøy ñeå dieãn taû coâng ñöùc cuûa Meï Maria trong vieäc trôï giuùp Chuùa Kitoâ cöùu theá].

coresponsibility

Ñoàng traùch nhieäm.

corpus doctrinae (L.) (the body of doctrine)

Giaùo lyù toaøn taäp, giaùo lyù ñaïi toaøn, toaøn boä giaùo lyù, giaùo lyù toång theå.

corpus juris canonici (L.) (corpus of canonical law)

Giaùo luaät toaøn taäp. toaøn boä giaùo luaät.

correlation

Töông quan, quan heä hoã töông, lieân quan hoã töông, coù taùc duïng hoã töông.

correspondence

Phuø hôïp, töông hôïp, nhaát trí, haøi hoùa, töông ñöông, töông xöùng, töông töï, ñieàu hoøa.

corruption

Baïi hoaïi, truïy laïc, huû baïi, teä hoùa.

cosmogenesis

1. Vuõ truï dieãn luaän, thuyeát vuõ truï saùng sinh [cho raèng vuõ truï laø moät toaøn theå ñoäng, tieàm taïi moät khaû naêng; laøm vaät chaát dieãn hoùa ra yù thöùc, vaø tieáp tuïc khoâng ngöøng tieán tôùi linh hoùa ñeå cuoái cuøng ñaït ñeán söï vieân maõn]. 2. Thuyeát vuõ truï tieán hoùa, ñòa caàu saùng sinh.

cosmogony

Saùng theá luaän, vuõ truï khai nguyeân, söï taïo thaønh vuõ truï.

cosmos

Vuõ truï.

cosmological argument

Lyù chöùng vuõ truï luaän [ moät trong nhöõng thuyeát chöùng minh Thieân Chuùa hieän höõu. Nhìn vuõ truï thaàn kyø nhö theá, thì phaûi coâng nhaän coù vò chuùa teå vó ñaïi taïo döïng neân vaïn vaät].

cosmology

Vuõ truï luaän, vuõ truï quan [loái nhìn veà söï khai nguyeân vaø moïi hieän töôïng cuûa vuõ truï].

council

Hoäi nghò, nghò hoäi, coâng ñoàng hoäi nghò toân giaùo.
general ~ Xem ecumenical council
local ~ Coâng ñoàng ñòa phöông.
particular ~ Coâng ñoàng ñaëc bieät, hoäi nghò ñaëc bieät.

Counter-Reformation

Phong traøo choáng toân giaùo caûi caùch, phong traøo phaûn Giaùo Hoäi Tin Laønh caûi caùch [sau khi Tin Laønh phaùi Luther (1483-1546) vaø caùch phaùi caûi caùch khaùc phaùt sinh, trong Giaùo Hoäi ñaõ phaùt sinh nhöõng phong traøo hoaït ñoäng phuïc höng. Nhöõng phong traøo phuïc höng naøy keùo daøi khoaûng 100 naêm].

covenant

1. Minh öôùc, thaùnh öôùc, kheá öôùc, theà öôùc, hôïp öôùc 2. Keát öôùc, laäp öôùc, giao öôùc.
~ theology Thaàn hoïc minh öôùc, giao öôùc luaän [theá kyû thöù 16 vaø 17 tín ñoà Thanh Giaùo cuûa Anh Quoâùc chuû xöôùng xaõ hoäi con ngöôøi ñöôïc thaønh laäp do hai loaïi giao öôùc hoã töông. Moät laø: Con ngöôøi vaø Thaàn Thaùnh hoã töông giao öôùc. Hai laø: Nhaân daân vaø Chính phuû hoã töông keát öôùc].

co-veneration

Song phöông phuïng baùi [tín ñoà phaùi Nestorians chuû tröông vöøa suøng baùi con ngöôøi Ñöùc Kitoâ vöøa kính thôø nhöõng hoaït ñoäng Thaùnh Ngoân Thieân Chuùa].

creatio ex nihilo (L.) (Creation out of nothing)

Bôûi khoâng maø taïo neân coù, saùng taïo töø hö voâ.
~ prima (L.) (primary creation) Khôûi söï saùng taïo, nguyeân thuûy saùng taïo, saùng taïo thuôû ban ñaàu.
~ secunda (secondary creation) Taùi taïo.

creation

1. Saùng taïo, saùng taùc, khai saùng, saùng laäp, taùc taïo, döïng neân 2. Saùng theá, khai thieân laäp ñòa 3. Taïo vaät, trôøi ñaát vaïn vaät.
continuous ~ Tieáp tuïc saùng taïo, lieân tuïc saùng taïo ñeán muoân ñôøi, khoâng ngöøng saùng taïo.
theory of ~ Lyù luaän saùng taïo, saùng theá luaän, hoïc thuyeát saùng theá.

creationism

1. Thuyeát saùng theá, thuyeát taïo hoùa [lyù luaän trieát hoïc: chuû tröông theá giôùi do ñaáng taïo hoùa sieâu vieät duøng 1 hoaëc 1 ñoäng taùc lieân haønh ñoäng, töø hö khoâng maø taïo thaønh 2. Thuyeát linh hoàn ñöôïc taïo thaønh [cho raèng linh hoàn cuûa con ngöôøi ñeàu do Thöôïng Ñeá vaøo luùc ngöôøi thuï thai, töø hö khoâng maø taïo neân].

creativity

Tính taïo döïng, löïc taïo döïng, taïo hoùa.

creator

Chuùa taïo vaät, Ñaáng taïo hoùa, Ñaáng saùng taïo.

creature

Thuï taïo vaät, vaät ñöôïc taïo döïng, taïo vaät, keû ñöôïc taïo döïng.

creatureliness

Tính thuï taïo, tính ñöôïc döïng neân.

credibility

Tính ñaùng tin, ñaùng caäy, xaùc thöïc tính.

credo quia absurdu (L.)

Toâi tin duø khoâng hôïp lyù [lôøi cuûa Tertullian (160?~220?)].

credo ut intelligam

(L.) Toâi tin haàu ñeå soi saùng tri thöùc [lôøi cuûa Thaùnh Ansemo (1033- 1109)].

credulity

Tính deã tin, nheï daïng.

creed

Kinh tin kính, tín ñieàu [vôùi tin laønh laø traàn thuaät giaùo lyù coù tính caùch ñôn giaûn, roõ raøng, moät caùch chính thöùc vaø coù uy tín].

crimen laesae religionis (L.)

Toäi maïo giaùo.

criterion

Chuaån taéc, qui taéc tieâu chuaån, qui phaïm, chuaån cöù, qui ñònh.

criticism

1. Pheâ phaùn, pheâ bình, bình luaän, giaùm ñònh 2. Pheâ phaùn luaän, pheâ phaùn hoïc, giaùm bieät phaùp.
form ~ Pheâ phaùn hình loaïi, pheâ phaùn hình loaïi hoïc, pheâ bình vaên theå söï hoïc hình, hình thöùc söû hoïc.
historical ~ Pheâ phaùn lòch söû, lòch söû pheâ phaùn hoïc, lòch söû giaùm bieät phaùp.
literary ~ Pheâ phaùn vaên hoïc, vaên hoïc pheâ phaùn hoïc.
redaction ~ Pheâ phaùn bieân taäp, bieân taäp pheâ phaùn hoïc.
source ~ Pheâ phaùn caên nguyeân hoïc, caên nguyeân pheâ phaùn hoïc.
textual ~ Pheâ phaùn vaên töï, vaên kieän pheâ phaùn hoïc, pheâ phaùn nguyeân vaên, kinh vaên giaùm bieät hoïc.
traditional ~ Pheâ phaùn truyeàn thoáng, truyeàn thoáng pheâ phaùn hoïc.

cross

1. Thaäp töï giùa, thaùnh giaù 2. Khoå naïn, hoaïn naïn, thöû luyeän, khaûo nghieäm, baát haïnh, khoán khoå.
~ of the cross Thaàn hoïc thaäp töï gía, thaàn hoïc thaäp gía.

crucific

Töôïng khoå naïn, töôïng thaùnh gía, töôïng chòu naïn, töôïng Gieâsu chòu naïn.

crucifixion

Vieäc ñoùng ñinh vaøo thaùnh gía, khoå hình thaäp gía.

crucify

Ñoùng ñinh vaøo thaäp giùa.

crypto-Calvinism

Chuû thuyeát bí aàn cuûa Calvine, phaùi aån kín Calvine [Philip Melanchthon (1497-1560) khoâng thöøa nhaän Ñöùc Kitoâ thaät söï ôû trong pheùp Thaùnh Theå, phaûn ñoái toân thôø Thaùnh Theå (gaàn gioáng chuû thuyeát Calvine) vì vaäy maø bò phaùi Luther choáng ñoái].

culpa (L.)

Nhaän toäi vaï, toäi loãi, sai loãi.

cult

1. Söï thôø laïy, kính laäy, söï toân kính, teá leã, nghi teá, söï suøng baùi, ca ngôïi 2. Giaùo phaùi, toân phaùi.

cultus duliae (L.)

Xem dulia
~ hyperduliae (L.) Xem hyperdulia
~ latriae (L.) Xem latria

cum tempore (L.)

Dieãn taû theo thôøi gian, cuøng thôøi gian, theo thôøi.

cumulus omnium perfectionum (L.) (fullness of all perfections)

Sung maõn cuûa vaïn haûo, toång hôïp moïi thieän myõ.

cur Deus homo (L.) (why did God become man)

Taïi sao Thieân Chuùa laøm ngöôøi.

curate

Cha phoù, phuï muïc sö, phuï taù muïc sö, ngöôøi phuïc taù Ñöùc Cha.

Curia

Gioáng chöõ taét cuûa Curia Romana.

Curia Romana (L.)

Giaùo trieàu Roma, Giaùo Hoaøng vaø nhaân vieân trôï lyù cao caáp.

Curialism

Nghóa trieàu chuû nghiõa [thaùi ñoä coi troïng quùa ñaùng giaùo trieàu, hoaëc taùc phong quan nieäm cuûa giaùo trieàu]. 2. Chuû nghóa Giaùo Hoaøng coù toaøn quyeàn, chuû nghóa Giaùo Hoaøng toái cao.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page