B

Baianism

Phaùi Baius, chuû nghóa Baius [hoïc phaùi do Michael Baius 1513- 1589 chuû tröông töï löïc, töï cöùu caùch thaùi quùa. Laø tieàn thaân cuûa phaùi Jansenism]. ban Leänh caám, leänh truïc xuaát khoûi giaùo hoäi.

Banezianism

Chuû nghóa Banez [hoïc thuyeát naøy do thaàn hoïc gia Taây Ban Nha doøng Ña Minh, Banez 1528-1604: trong cuoäc tranh luaän töông quan giöõa ôn thaùnh suûng cuûa Thieân Chuùa vaø yù chí töï do, oâng nhaán maïnh ôn thaùnh suûng cuûa Thieân Chuùa].

banns (pl.)

Lôøi rao hoân phoái theo nghi thöùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo [keát hoân taïi giaùo ñöôøng, tröôùc tieân phaûi rao ba laàn].

baptise

Xem baptize

baptism

Leã röûa toäi, leã taåm röûa, pheùp thaùnh taåy.
adult ~ Leã röûa toäi ngöôøi tröôûng thaønh, pheùp röûa toäi ngöôøi lôùn.
~ by blood Pheùp röûa toäi baèng maùu [daàu chöa laõnh pheùp röûa toäi (baèng nöôùc) nhöng vì kieân trì giöõ nieàm tin Kitoâ giaùo hoaëc vì muoán giöõ nhaân ñöùc maø thieät maïng, hoaëc nhaãn nhuïc chòu khoå hình maø cheát, thì coù theå thay theá nhö moät loaïi pheùp röûa].
~ by infusion Xem affusion. Leã röûa toäi baèng caùch ñoå nöôùc.
~ in the Holy Spirit Pheùp röûa trong Chuùa Thaùnh Thaàn [Hoäi hieäp nguyeän Chuùa Thaùnh Thaàn (Charismatic Renewal) cho raèng ñoù laø kinh nghieâïm thöïc söï caûm nghieäm hoùa coâng cuûa Thöôïng Ñeá].
~ of desire Röûa toäi nhôø loøng öôùc muoán [do loøng meán thoâi thuùc thoáng hoái, mong muoán laõnh nhaän pheùp röûa (ñöôïc toû loä hay aån kín) coù theå ñöôïc coi laø pheùp röûa voâ hình thay theá pheùp röûa baèng nöôùc.]
children's ~ , baptism of children Pheùp röûa treû em, pheùp röûa cho nhi ñoàng.
conditional ~ Pheùp röûa coù ñieàu kieän [ñoái vôùi ngöôøi saép cheát trong tình traïng hoân meâ khoâng bieát ñaõ röûa toäi hay chöa; giûa söû hoï chöa chòu pheùp röûa toäi duøng nghi thöùc ñôn giaûn röûa toäi cho hoï].
infant baptism Pheùp röûa toäi cho haøi nhi.
lay baptism Thöøa taùc vieân ngoaïi leä ban pheùp röûa toäi [baát cöù ai, khoâng coù chöùc thaùnh, luùc caàn thieát ñeàu coù theå ban pheùp röûa toäi nhöng phaûi theo yù vaø caùch thöùc cuûa Giaùo Hoäi].

Baptist

1. (the Baptist): Gioan Taåy Gæa, Gioan tieàn hoâ 2. Tín höõu phaùi röûa ngaâm mình [hoï chuû tröông laõnh hai laàn pheùp röûa (anabaptists) vì hoï phuû nhaän hieäu quûa pheùp röûa cho treû con vaø coi pheùp röûa taåm mình môùi laø pheùp röûa ñoäc nhaát coù hieäu quûa]. 3. baptist: Ngöôøi laøm pheùp röûa, keû ban haønh pheùp röûa.

Baptist Church

Phaùi tin laønh Baùp-tít [röûa toäi theo caùch röûa dìm trong nöôùc, ngaâm mình. [Naêm 1612, (Thomas Helwys 1550?-1616?) tieân laäp taïi Anh Quoác, naêm 1639 (Roger Williams 1604?1683?) truyeàn qua Myõ Quoác: phaân ra nhieàu nhaùnh, phaûn ñoái pheùp röûa haøi nhi, thi haønh pheùp röûa dìm trong nöôùc].

baptize

1. Ban pheùp röûa, laøm pheùp röûa, thi haønh pheùp röûa 2. Laõnh pheùp röûa, nhaän pheùp röûa.

basic community

Ñoaøn theå Kitoâ höõu cô baûn, ñoaøn theå noøng coát [muïc ñích laø chia seû cuoäc soáng ñoàng phaán ñaáu trong giaùo hoäi hay ngoaøi giaùo hoäi maø toå chöùc thaønh ñoaøn theå Kitoâ höõu noøng coát ñoàng cam coäng khoå].

basileia

Xem kingdom: Vöông quoác.

basilica

1. Hoäi ñöôøng, phaùp ñình [La Maõ xöa duøng laøm nôi phaùn aùn, nôi hoäi hoïp ñuôïc kieán truùc theo hình chöõ nhaät]. 2. Vöông cung thaùnh ñöôøng.

beatific

Coù phuùc, ban ôn phuùc, gia ôn phuùc, laøm haïnh phuùc.
~ vision Vinh phuùc tröïc quan, höôûng nhan Thieân Chuùa, tröïc dieän Thöôïng Ñeá.
~ union Vinh phuùc hôïp nhaát [caûnh giôùi haïnh phuùc thöïc söï trong Thieân Nhaân hôïp nhaát].

beatification

Ñöôïc lieät vaøo haøng chaân phuùc, lieät phuùc, phong laøm chaân phuùc, thuï phuùc, leã phong chaân phöôùc.

beatify

Lieät vaøo haøng chaân phöôùc, haønh leã phong chaân phuùc, chuùc phuùc.

beatitude

Chaân phuùc, toaøn phuùc, vinh phuùc tuyeät ñænh.
beatitude of heaven Vinh phuùc thieân ñöôøng.
eight beatitudes Taùm moái phuùc thaät, baùt phuùc [giaùo lyù döïa theo Baøi Giaûng treân nuùi cuûa Chuùa Gieâsu veà Taùm Moái Phuùc Thaät, laøm caên baûn cho Kitoâ Höõu moïi thôøi (Matt. 5, 3-12)].

beatus (L.)

Chaân phuùc, AÙ Thaùnh, coù phöôùc.

beauty

Myõ mieàu, myõ leä, myõ thuaät.

becoming

1. Trôû thaønh, sinh thaønh, bieán thaønh 2. thích hôïp, vöøa phaûi, xöùng hôïp.

beget

Sinh ra (con), laøm cha.

Beghards

Phaùi Beghard [phaùi naøy laø moät ñoaøn theå nam giôùi soáng chung raát nghieâm khaéc duø hoï khoâng coù lôøi höùa, do Lambert le Beøgue vaøo theá kyû thöù 12 ôû Hoøa Lan ñeà xöôùng, giaùo phaùi naøy chuû tröông linh hoàn khoâng caàn phaûi ñöôïc thaêng quang môùi coù theå höôûng vinh phuùc cuûa Thieân Chuùa, bôûi theá hoï bò giaùo hoäi caám ñoaùn].

Beguines

Phaùi nöõ Beghard [tieâu chuaån vaø loái soáng nhö phaùi Beghard nhöng daønh cho nöõ giôùi].

being

1. Toàn höõu, thöïc höõu, toàn taïi 2. Höõu theå, toàn höõu theå, thöïc höõu vaät.
absolute ~ Toàn höõu tuyeät ñoái, toàn taïi tuyeät ñoái [söï toàn taïi khoâng bò tha vaät chi phoái, tuyeät ñoái theå khoâng caàn tôùi vaät khaùc phuï giuùp, nhöng hoaøn toaøn töï thaân chaân thöïc toàn taïi].
~ itself Toàn taïi töï thaân , thöïc theå töï thaân.
divine ~ Toàn höõu sieâu nhieân, Thöôïng Ñeá töï höõu.
participated ~ Phaân höôûng toàn höõu, tham döï höõu theå [noùi chung veà caùc vaät ñöôïc döïng neân vì söï hieän höõu cuûa chuùng laø do söï phaân höôûng toàn höõu voâ bieân, neân töï noù khoâng phaûi laø toaøn myõ, voâ khuyeát ñieåm].
potential ~ Tieàm naêng toàn höõu, khaû naêng höõu theå, khaû vaät.
subsistent ~ Toàn höõu töï laäp, töï höõu toàn taïi [taïi höõu do chính baûn thaân maø coù, chöù khoâng bò baát cöù moät toàn höõu voâ haïn naøo ñònh cheá].
supreme ~ Toàn höõu toái cao.
transcendent ~ Toàn höõu sieâu vieät, thöïc theå sieâu vieät.

Belgic Confession

Tín ñieàu soaïn ôû nöôùc Bæ [vaøo theá kyû thöù 16 (Guido de Bres 1522-1567) vöøa tham khaûo tín ñieàu soaïn ôû Phaùp (Gallican Confession) vöøa ñöa vaøo tín ñieàu phuû nhaän vieäc taùi röûa toäi ôû Hoøa Lan, chuû tröông maø vieát thaønh tín ñieàu Bæ. Sau naøy tín ñieàu naøy ñöôïc giaùo phaùi Calvin ôû Hoøa Lan aùp duïng].

belief

Tín ngöôõng, nieàm tin, söï tin theo.

belonging

Thuoäc veà, qui veà, qui thuoäc, töông thuoäc.
sense of ~ Qui thuoäc caûm, töông thuoäc caûm.

benediction

1. Chuùc phuùc, chuùc laønh [kinh nguyeän xin Thieân Chuùa ban phuùc, nhaát laø trong nhaàn caùc nghi leã saép beá maïc]. 2. Chaàu mình thaùnh, Linh Muïc naâng haøo quang Thaùnh Theå leân theo hình thaùnh gía ñeå chuùc laønh cho caùc tín höõu]. 3. Kinh caûm taï [tröôùc vaø sau böõa aên].

benedictionale

Thuû baûn kinh chuùc phuùc, chuùc laønh.

benefice

1. Boång loäc cuûa caùc giaùo syõ, muïc sö, tieàn cuûa daâng cuùng 2. Giaùo syõ coù löông boång.

beneficence

Nhaân töø, töø thieän, aân hueä, thieän haønh.

benemortasia (L.)

Thieän chung, cheát laønh [duøng chöõ La Tinh "thieän" vaø "töû vong" maø gheùp thaønh ñeå chæ söï cheát khoâng ñau khoå, cuõng coù theå duøng chöõ khaùc laø euthanasia ñeå chæ cheát khoâng ñau dôùn].

benevolence

Thieän nguyeän, thieän yù, thieän tính, töø thieän, töø bi, thieän nghóa.

benificium sacramenti (L.)

Coâng hieäu cuûa bí tích, höõu hieäu cuûa Thaùnh theå.

benignity

Töø nhaân, khoan haäu.

bhakti (I.)

Heát loøng yeâu, chí tín chí aùi.

Bible

Thaùnh Kinh, Kinh Thaùnh, taân cöïu öôùc toaøn thö.

Biblical Commission

UÛy ban Kinh Thaùnh

Biblical criticism

Khoa hoïc pheâ bình caùc baûn vaên kinh thaùnh, giaùm ñònh thaùnh kinh hoïc

Biblical science

Kinh thaùnh hoïc, khoa hoïc giaûi thích kinh thaùnh.

Biblical spirituality

Thaùnh kinh tu ñöùc [khaùc vôùi truyeàn thoáng kinh vieän, hoï tìm veà caên nguyeân kinh hoïc, ñoù laø Thieân-Nhaân-Töông-Döõ cuõng nhö ñöôøng ñaït tôùi vieân maõn nhö thaùnh kinh vaø Ñöùc Kitoâ ñaõ maïc khaûi].

Biblical theology

Thaàn hoïc thaùnh kinh [phaân tích nhöõng ñeà taøi, tö töôûng quan nieäm trong thaùnh kinh, nhaát laø thu thaäp nhöõng ñieåm töông ñoàng cuûa caùc taùc gæa moãi boä saùch thaùnh ñeå kieán laäp moät heä thoáng thaàn hoïc toaøn dieän].

Biblicism

1. Chuû nghóa kinh thaùnh [chuû tröông laáy kinh thaùnh giaûi thích taát caû moïi vaán ñeà nhaân sinh]. 2. Chuû nghóa kinh hoïc, chuû nghóa caâu neä treân maët chöõ thaùnh kinh [hoï cho raèng thaùnh kinh moãi chöõ, moãi caâu ñeàu do Thöôïng Ñeá maïc khaûi, xaùc tín maët chöõ laø moät tín ñieàu khoâng theå hoaøi nghi ñöôïc, vì vaäy, nhaän ñònh minh baïch ngoân ngöõ kinh thaùnh laø ñuû, khoâng caàn phaûi giaûi thích gì theâm].

bibliolatry

Suøng baùi thaùnh kinh

bibliology

Thaùnh kinh hoïc .

bibliomancy

Boùi thaùnh kinh [môû kinh thaùnh laáy chöõ hay caâu naøo ñoù ñaäp vaøo maét ñaàu tieân ñeå laøm chaâm ngoân cho cuoäc soáng].

bigamic

Cöôùi hai vôï, laáy hai choàng, löôõng theâ, löôõng phu.

bigamist

Ngöôøi cöôùi hai vôï, laáy hai choàng, ngöôøi löôõng theâ, löôõng phu.

bigamy

Theå cheá, cheá ñoä löôõng theâ, löôõng phu.

bilocation

ÔÛ hai nôi cuøng moät luùc, phaân thaân ñoàng thôøi ôû hai nôi, thuaät phaân thaân.

binding and loosing

Troùi buoäc vaø thaùo giaûi [Ñöùc Kitoâ giao cho Pheâroâ vaø caùc ngöôøi keá vò quyeàn löïc naøy: trong laõnh vöïc quaûn lyù giaùo hoäi thì goïi laø quyeàn löïc "ngaên caám" vaø "cho pheùp"; trong laõnh vöïc bí tích hoøa giaûi thì goïi laø "quyeàn tha" vaø "khoâng tha toäi"].

biogenesis

Thuyeát sinh hoùa sinh meänh, thuyeát sinh vaät phaùt sinh [chuû tröông toaøn theå vuõ truï töï khôûi nguyeân khoâng ngöøng taùi taïo, dieãn hoùa; ngoaøi ra sinh meänh laïi töø trong vaät chaát maø sinh ra, moïi loaøi sinh vaät ñieàu do töø caáp thaáp dieãn tieán thaønh caáp cao hôn].

biosphere

Giôùi sinh vaät, taàng lôùp sinh meänh.

birth control

Söï haïn cheá sinh saûn, tieát duïc, ñieàu hoøa sinh saûn.

bishop

Giaùm Muïc, thöôïng tö teá, Ñöùc Cha, Vò Chuû Chaên

bishops' conference

Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc.

black theology

Thaàn hoïc ngöôøi da ñen.

blasphemy

Söï laêng maï, nhaïo baùng, baát kính, phaïm thöôïng.

bless

Giaùng phuùc, chuùc laønh, thi aân.

blessed

1. Chaân phuùc [ngöôøi Kitoâ höõu sau khi cheát ñöôïc höôûng vinh phuùc nôi Thieân Quoác vaø ñöôïc Giaùo Hoäi caát nhaéc leân haøng caùc viï tín ñoà moâ phaïm]. 2. Coù phuùc, haïnh phuùc.

Blessed Sacrament

Bí tích cöïc thaùnh, thaùnh theå chí thaùnh [aùm chæ bí tích Thaùnh Theå laø bí tích coù ñòa vò cöïc cao trong baûy bí tích.]

Blessed Virgin

Ñoàng Trinh Vinh phuùc, Trinh nöõ dieãm phuùc.

bliss

1. Vinh dieäu, quang dieäu, vinh quang 2. Cöïc laïc, haïnh phuùc tuyeät vôøi, vui möøng khoân saùnh.

blood of Christ

Baûo huyeát cuûa Chuùa Kitoâ, maùu thaùnh chaâu baùu cuûa Chuùa Kitoâ.

blood rites

Leã teá maùu [xem blood sacrifice].

blood sacrifice

1. Hy teá maùu, huyeát teá [aùm chæ thôøi Cöïc Öôùc, daân Do Thaùi baét thuù vaät laøm vaät hy sinh, gieát laáy maùu ñeå laøm cuûa leã hieán teá chuoäc toäi cho daân chuùng. Moät hình thöùc teá leã ñeå xin ôn tha thöù toäi loãi. Daân Do Thaùi quan nieäm maùu laø moät yeáu toá ñeå trong saïch hoùa con ngöôøi toäi loãi]. 2. Hieán teá ñoå maùu [aùm chæ Chuùa Kitoâ cheát treân thaäp gía ñeå cöùu chuoâïc con ngöôøi].

blood theology

Thaàn hoïc huyeát thuïc [thaàn hoïc nhaán maïnh ñeán vieäc ñoå maùu laøm giaù cöùu chuoäc].

body

Thaân theå, theå xaùc, thaân xaùc.

body of Christ

Thaân theå Chuùa Kitoâ, Nhieäm Theå Chuùa Kitoâ, Thaùnh Theå Chuùa Kitoâ, thöïc thaân Chuùa Kitoâ [luùc ñaàu aùm chæ ba yù nghóa (a) Thaân xaùc thöïc söï cuûa Chuùa Kitoâ khi sinh soáng trong lòch söû nhaân loaïi (b) Thaân theå cuûa Chuùa Kitoâ trong bí tích thaùnh theå (c) Chæ thaân xaùc maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ trong Giaùo Hoäi; sau coù theâm danh töø mystical body aùm chæ Giaùo Hoäi, Eucharist aùm chæ thaân theå cuûa Chuùa Kitoâ trong bí tích thaùnh theå; vì theá danh töø naøy ngaøy nay thöôøng duøng ñeå chæ thaân xaùc thaät söï cuûa Chuùa Kitoâ luùc sinh soáng trong lòch söû nhaân loaïi].

bona fide (L.)

YÙ ngay laønh, vôùi yù ngay laønh.

bonum est diffusivum sui (the good diffuses itself)

1. Höõu xaï töï nhieân höông 2. Thieän laø cho ñi [baûn chaát söï thieän laø laáy chính mình truyeàn cho keû khaùc].

Book of Concord

Hieäp ñoàng thö, töông hoøa tín thöùc, thö taäp hoøa hôïp ñöùc tin [theá kyû thöù 16 Tin Laønh caûi caùch (Luther) hoaøn thaønh vaø xuaát baûn boä giaùo lyù ñaïi toaøn cuûa Tin Laønh].

breaking of bread

Beû baùnh.

breakthrough

Ñoät phaù, xuyeân ngang.

breviary

Kinh nhaät tuïng, nghi thöùc phuïng vuï cuûa Chính Thoáng Giaùo Hy Laïp.

bridal mysticism

Maàu nhieäm hieàn theâ [trong phaïm vi sieâu nhieân cuûa tình yeâu, con ngöôøi nhaän thöùc chính mình ñöôïc Thieân Chuùa ñaëc bieät suûng aùi, vì theá doác quyeát toaøn taâm baùo ñaùp laïi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa: nhö taân nöông ñoái vôùi taân lang].

bridal symbolism

Bieåu tröng hieàn theâ, bieåu töôïng hieàn theâ [trong Cöïu Öôùc, daân Israel ñöôïc xem nhö hieàn theâ cuûa Thieân chuùa; trong Taân Öôùc, Giaùo Hoäi ñöôïc xem nhö hieàn theâ cuûa Chuùa Kitoâ. Thaàn hoïc raát thöôøng duøng maàu nhieäm kheá öôùc naøy]. [Xem Bridal mysticum].

Broad Church

Giaùo hoäi quaûng phaùi, quaûng giaùo phaùi [Anh Giaùo qua moät thôøi gian phaùt sinh xung ñoät giöõa thöôïng phaùi (high church) vaø phaùi thaáp (low church) ñeán haäu baùn theá kyû thöù 19 phaùt sinh moät giaùo phaùi khaùc chuù troïng ñeán khoan quaûng (khoan löôïng quaûng ñaïi) maø khoâng caâu neä vaøo yù nghóa maët chöõ ñeå giaûi thích tín ñieàu cuûa Giaùo Hoäi Anh Giaùo].

Buddhism

Phaät giaùo, Phaät hoïc, Phaät gia.

bull

Huaán duï, huaán leänh, giaùo duï, chæ duï cuûa Giaùo Hoaøng, saéc thö [moät loaïi vaên kieän nghieâm tuùc vaø troïng yeáu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng].

bullarium

Taäp huaán duï cuûa Giaùo Hoaøng.

B.V.M (Blessed Virgin Mary)

Vinh phuùc ñoàng trinh Maria, Trinh Nöõ Maria Vinh Phuùc.

Back to Vietnameses Missionaries in Taiwan Home Page