Khai taâm Vieät-ngöõ
Huyønh Vaên Coâng
Traàn Thò Vaân
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
I- YÙ nieäm toång quaùt
"Ña soá caùc baïn treû (trình ñoä tieáng Vieät thaáp) caàn chuùng ta moät chöông trình khai taâm veà caùch ñoïc vaø vieát tieáng Vieät. Neáu trong vaøi ngaøy maø chuùng ta giuùp ñöôïc chuùng qua ngöôõng cöûa naøy thì ñuùng laø kinh nghieäm quí giaù cho chuùng ta vaø cuõng laø ôn ích cuï theå cho caùc baïn treû". Trích thô cuûa giaùo sö Nguyeãn Ñaêng Truùc (Trung taâm vaên hoùa Nguyeãn Tröôøng Toä) gôûi muïc sö vaø baø Huyønh Vaên Coâng, giaùo sö oâng Ñoaøn Xuaân Kieân ngaøy 26-05-2003.
"Vieäc caùc treû coù nguoàn goác ngoaïi quoác ñöôïc hoïc ngoân ngöõ vaø vaên hoùa rieâng cuûa chuùng laø quan troïng. Do vieäc laøm chuùng tin töôûng vaøo ngoân ngöõ vaø vaên hoùa rieâng, chuùng seõ haønh xöû toát hôn ôû tröôøng. Chuùng phaûi coù theå tham gia xöùng ñaùng vaøo xaõ hoäi Hoøa Lan vôùi baûn laõnh rieâng, ngoaøi ra chuùng coøn hoïc ñöôïc nhöõng söï khaùc nhau veà vaên hoùa vaø baûn laõnh ñeå hieåu bieát hôn". Trích Ñi hoïc ôû Hoøa Lan (phaàn Vieät Ngöõ trang 12) do Boä giaùo duïc vaø Khoa hoïc Hoøa Lan xuaát baûn thaùng 12 naêm 1986.
Vì taàm quan troïng baûo löu ngoân ngöõ, vaên hoùa vaø ñeå caùc baïn treû ñoïc thoâng, vieát thaïo, nhôø ñoù qua caùc saùch baùo, hieåu ñöôïc tinh hoa vaø khí phaùch haøo huøng cuûa daân toäc duø phaûi taïm dung nôi xa laï, soáng caûnh ly höông. Chuùng toâi xin vui loøng ñaûm nhieäm vôõ loøng Vieät-ngöõ trong chöông trình Ñaïi hoïc heø 2003 nhö 15 naêm qua ñaõ theå hieän taïi vöông quoác Hoøa Lan. Thaân môøi caùc baïn treû höôûng öùng lôøi môøi goïi vaø cuõng xin quí vò phuï huynh tieáp söùc duy trì söï hoïc hoûi cuûa con em cho ñöôïc keát quaû mong muoán.
II- Chuaån bò:
21 - Laøm quen:
* giôùi thieäu giaùo chöùc ñaûm traùch vaø thaønh phaàn caùc baïn treû theo hoïc.
* tuoåi taùc vaø trình ñoä hoïc vaán.
* sinh ngöõ ñang theo hoïc.
22 - Traéc nghieäm:
* nhaän daïng maãu töï Vieät nam vaø maãu töï ngoân ngöõ ñang hoïc taïi nôi taïm dung (Anh-Phaùp-Ñöùc, Hoøa Lan v.v...).
* thaêm doø caùch phaùt aâm, ñaùnh vaàn, taäp ñoïc vaø vieát.
* Nhöõng dò ñoàng cuûa maãu töï Vieät ngöõ vaø ngoân ngöõ khaùc:
- Theâm maãu töï: eâ - aê - aâ - oâ - ô - ñ ...
- Bôùt maãu töï: f - j - z - w ...
- Caùch phaùt aâm chöa thoáng nhaát : d / gi - ch / tr ...
- Töø ngöõ ñòa phöông: hoa / boâng - quaû / traùi - thuyeàn/ ghe ...
23 - Taøi lieäu giaùo khoa:
* coù nhieàu saùch giaùo khoa laàn löôït xuaát baûn töø naêm 1935 ñeán nay; ta coù theå choïn moät, vaøi saùch ñeå aùp duïng:
- Quoác vaên giaùo khoa thö (Nha hoïc chính)
- Vaàn Vieät ngöõ (Moät nhoùm giaùo vieân)
- Vaàn quoác ngöõ giaùo khoa (Nguyeãn Vaên Hoà, Nguyeãn Thaønh Trung)
- Vaàn Xuaân Thu (Nhaø saùch Xuaân Thu)
- Vaàn Vieät ngöõ (Buøi Vaên Baûo)
- Em hoïc Vieät ngöõ (Nguyeãn Thò Hoaøng)
- Em hoïc Vieät ngöõ (Minh Vaên Xuaân Töôùc)
- Em hoïc Vieät ngöõ (Nguyeãn Thò Tuyeát Long)
- Ñaùnh vaàn mau (Khuyeát danh)
- Hoïc kyõ ñoïc ñuùng (Phaïm Thò Tuù Minh , Nguyeãn Vaên Theá, Ñoaøn Xuaân Kieân)
- Caùc trích daãn ñeå thöïc haønh.
III - Baøi hoïc Vieät ngöõ (ñôn giaûn): Vieät ngöõ coù 39 maãu töï, 5 daáu vaø 6 gioïng.
31 - Nguyeân aâm: coù 12 nguyeân aâm vaø goïi nhö vaäy vì töï noù coù aâm vaø thaønh tieáng (töø). Caên cöù theo vò trí cuûa löôõi khi phaùt aâm vaø töø deå ñeán khoù, ñöôïc chia thaønh nhoùm nhö sau:
- i - (y) - eâ - e : nguyeân aâm tröôùc
- u - ô - (aâ) - a - (aê): nguyeân aâm giöõa
- u - oâ - o : nguyeân aâm sau.
32 - Phuï aâm: coù 27 phuï aâm (16 phuï aâm ñôn vaø 11 phuï aâm keùp) vaø goïi nhö vaäy vì töï noù khoâng thaønh tieáng (töø) maø phaûi gheùp vôùi nguyeân aâm môùi thaønh. Cuõng caên cöù theo vò trí cuûa löôõi khi phaùt aâm vaø töø deå ñeán khoù ñöôïc chia thaønh nhoùm nhö sau:
- B (bôø) - P (pôø) - M (môø): aâm hai moâi.
* P khoâng bao giôø ñöùng tröôùc moät nguyeân aâm.
- V (vôø) - ph (phôø): aâm moâi raêng.
- Ch (chôø) - D (dôø) - Gi (zôø) - X (xôø): aâm hai raêng.
- Ñ (ñôø) - T (tôø) - Th (thôø): aâm raêng nöùu (nöùu laø phaàn lôïi u leân cuûa voøm mieäng).
- L (lôø) - N (nôø) - R (rôø) - Tr (trôø): aâm nöùu.
- C (côø) - K (côø) - G (gôø) - gh (gôø) - Kh (khôø) - Nh (nhôø): aâm cuùa
* C - G: chæ ñi tröôùc caùc nguyeân aâm a, u, ö, o, oâ, ô.
* K - Gh: chæ ñi tröôùc caùc nguyeân aâm i, e, eâ.
- Ng (ngôø) Ngh (ngôø): aâm cuùa meàm.
* Ng chæ ñi tröôùc caùc nguyeân aâm a, u, ö, o, oâ, ô.
* Ngh chæ ñi tröôùc caùc nguyeân aâm i, e, eâ.
- H (hôø): aâm tieåu thieät
- Qu (quôø): aâm hai moâi.
33 - Daáu: coù 5 daáu laø ' (saéc) ` (huyeàn) ? (hoûi) ~ (ngaõ) . (naëng)
34 - Gioïng: Moãi daáu treân ñöôïc theâm vaøo nguyeân aâm vaø hôïp vôùi moät nguyeân aâm khoâng daáu thaønh 6 gioïng; thí duï:
- a aù aø aû aõ aï
- u uù uø uû uõ uï
35 - Vaàn:
- Vaàn theo nguyeân aâm ñôn: a - e - i ...
- Vaàn theo nguyeân aâm keùp ñoâi: ai - ui - öu ...
- Vaàn theo nguyeân aâm keùp ba: oai - uyeâ - ieâu ...
36 - Gheùp vaàn (raùp vaàn, ñaùnh vaàn):
* nguyeân aâm (ñôn, keùp ñoâi, keùp ba) gheùp vôùi phuï aâm ñaàu vaø theâm daáu thaønh tieáng (töø); thí duï: maù - nuùi - xoaøi:
* a - m - ma - ' - maù.
* ui - n - nui - ' - nuùi.
* oai - x - xoai - ` - xoaøi.
b- vaàn theo nguyeân aâm vaø phuï aâm cuoái:
* nguyeân aâm (ñôn, keùp ñoâi, keùp ba) gheùp vôùi phuï aâm cuoái, roài gheùp vôùi phuï aâm ñaàu vaø theâm daáu thaønh tieáng (töø); thí duï: caùt - nöôùc - tuyeát:
* a - t- at - c - at - cat- ' - caùt.
* uô - c- öôc - n - öôc - nöôc - ' - nöôùc.
* uyeâ - t - uyeât - t- uyeât - tuyeât - ' - tuyeát.
c- Lieät keâ caùc vaàn:
* i = iu ia ieâu it ich in inh im ieâm ieâc ieât ip ieâp ieân ieâng
y = ya yeâu yeât yeâm yeân yeâng
eâ = eâu eâm eâp eât eâch eân eânh
e = eo ec et ep eng em
* ö = öi öôi öu öôu öa öc öt öôm öôc öôt ön öng öôp öôn öông
ô = ôi ôt ôn ôm ôp
aâ = aâu aây aâm aâp aâc aât aân aâng
a = ai ay ao au ac at an ang am ap ach anh
aê = aêc aêt aêp aên aêng aêm
* u = ui uoâi uô ua ut uy uaây uya uc ut um uoâm up uoâc uoât uoân uoâng
un ung uaât uyu uaân uaây ueânh ueâch uyeât uyeân uyn uynh uyt uych
o = oi oa oe oai oay oao oeo ot oc om on ong oac oat oaêc oaêt op
oap oet oen oan oang oaên oaêng oam oaêm oach oanh
oâ = oâi oât oâc oâp oân oâm oâng
37 - Kinh nghieäm rieâng: haàu heát treû em töø 6 tuoåi trôû leân vaø caùc baïn treû ñeàu ñaõ hoïc caùc maãu töï ngoân ngöõ ñang hoïc taïi quoác gia taïm dung (AÂu - Myõ) vì vaäy caùc em ñaõ bieát caùch phaùt aâm, bieát ñoïc.
Vì Vieät-ngöõ cuõng töø nguoàn goác La-tinh neân caùch phaùt aâm coù phaàn gioáng nhau; nhaân ñoù neân lôïi duïng söï hoïc hoûi cuûa treû ñeå daïy seõ deå daøng hôn vaø treû laûnh hoäi nhanh choùng hôn. Ngöôøi höôùng daãn seõ giuùp caùc treû ñieàu chuaån gioïng ñoïc cho thích hôïp vôùi Vieät ngöõ!
Taïm keát: Thôøi gian haïn heïp neân chuùng toâi theo phöông phaùp thöïc haønh ñôn giaûn nhaát ñeå caùc baïn treû deå hieåu ñieàu hoïc hoûi nhö phaàn khai taâm. Mong raèng caùc phuï huynh nhaéc nhôû, giuùp ñôû ñeå caùc em ñaït keát quaû toát hôn haàu duy trì nhöõng giaù trò cao caû cuûa daân toäc. Ñaây cuõng laø taâm nguyeän cuûa Trung taâm vaên hoùa Nguyeãn Tröôøng Toä vaø moãi chuùng ta trong baûo löu ngoân ngöõ vaø vaên hoùa vaäy.
Huyønh Vaên Coâng
Traàn Thò Vaân
Last updated July 7, 2003, by Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Truùc
Trung Taâm vaên hoùa Nguyeãn-Tröôøng-Toä
13 g rue de l'ILL F- 67116 Reichstett, France
Tel 00 33 3 88205822
Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page