Taïi sao caùc söû gia theá giôùi toân vinh
Höng Ñaïo Ñaïi Vöông Traàn Quoác Tuaán
laø ñeä nhaát danh töôùng thôøi Trung Coå
Traàn Vinh (Cincinnati, Hoa kyø)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Baøi soá 1
Söùc maïnh ñoaøn quaân Moâng Coå
vaø ba laàn Höng Ñaïo Vöông ñaïi phaù Nguyeân Moâng
Naêm tröôùc, treân Boùng Nöôùc Xuaân Nhaâm Ngoï, chuùng toâi ñaõ thöa vôùi caùc Cuï ñoàng höông raèng, thuôû xöa, bieân cöông cuûa Baùch Vieät roäng khaép vuøng Hoa Nam ngaøy nay, roài daàn daàn ñaõ bò boïn baù quyeàn Hoa Haùn xaâm laán vaø ñoàng hoaù maø trôû thaønh nöôùc Taàu, ngöôøi Taàu heát caû. May sao con chaùu Roàng Tieân coøn gìn giöõ ñöôïc moät giaûi ñaát hình chöõ S töïa löng vaøo Bieån Ñoâng laøm "Nöôùc Nhaø". Coi nhö chuùng ta maát quaù nhieàu, chæ "coøn moät chuùt naøy", theá maø cuõng khoâng ñöôïc yeân vui, vì lòch söû nöôùc nhaø trong 20 theá kæ qua, ñaõ luoân luoân ñöôïc vieát baèng maùu vaø nöôùc maét. Tieàn nhaân cuûa chuùng ta ñaõ phaûi lieân tuïc anh duõng choáng traû nhieàu cuoäc xaâm laêng töø phöông Baéc ñeå baûo veä bôø coõi giang sôn. Lòch söû minh chöùng anh huøng haøo kieät thôøi naøo cuõng coù. Trong "moät ngaøn naêm ñoâ hoä giaëc Taàu", ñaõ noå ra caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa hai baø Tröng, baø Trieäu, Lí Boân, Trieäu Quang Phuïc, Mai Haéc Ñeá, Phuøng Höng, Khuùc Thöøa Duï, Khuùc Haïo, Döông Ñình Ngheä vaø cuoái cuøng, naêm 939 Ngoâ Quyeàn ñaõ oanh lieät chieán thaéng quaân Nam Haùn treân soâng Baïch Ñaèng, chaám döùt giai ñoaïn leä thuoäc phöông Baéc daøi moät ngaøn naêm, ñöa nöôùc nhaø sang thôøi töï chuû ngaøn naêm thöù hai. Töø ñoù, nöôùc ta trôû thaønh moät quoác gia ñoäc laäp, trung öông taäp quyeàn, theo quan nieäm ngaøy nay. Theá nhöng neàn ñoäc laäp quyù baùu cuûa daân Vieät coù bao giôø ñöôïc boïn baù quyeàn phöông baéc toân troïng. Treân thöïc teá, baát cöù khi naøo moät trieàu ñaïi môùi leân ôû beân Taøu, khi vöøa cuûng coá xong quyeàn haønh, chuùng lieàn nghó ngay tôùi vieäc xaâm laêng nöôùc ta. Theá cho neân lòch söû nöôùc nhaø môùi coøn ghi ñaäm neùt nhöõng chieán coâng veä quoác hieån haùch cuûa caùc anh huøng daân toäc, nhö vua Leâ Ñaïi Haønh chieán thaéng quaân nhaø Toáng, Lí Thöôøng Kieät coøn ñaùnh caû sang ñaát nhaø Toáng, 10 naêm tröôøng kì khaùng chieán giaëc Minh cuûa vua Leâ Lôïi vaø anh huøng Nguyeãn Traõi, chieán dòch haønh quaân toác chieán toác thaéng thaàn saàu quyû khoác cuûa vua Quang Trung Nguyeãn Hueä naêm 1789 ñaõ ñaùnh baät 20 vaïn quaân nhaø Thanh ra khoûi bôø coõi.
Nhaèm neâu baät tính anh huøng cuûa Höng ñaïo ñaïi vöông, chuùng toâi seõ trình baøy sô löôïc veà keû thuø maø Ngaøi ñaùnh thaéng, töùc laø ñoaøn quaân Moâng Coå; sau ñoù xin töôøng thuaät ba laàn Ngaøi chieán thaéng quaân xaâm löôïc; tieáp theo laø boái caûnh xuaát thaân vaø nhöõng ñieåm heát söùc ñaëc bieät trong cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi vaø baøi hoïc quyù giaù Ngaøi ñeå laïi: ñaët nôï nöôùc leân treân thuø nhaø; cuoái cuøng laø söï kieän ngaøy nay theá giôùi ñaõ bieát tôùi Ngaøi vaø vinh danh Ngaøi.
I. Ñoaøn Quaân Moâng Coå
Thôøi Trung coå, nöôùc Moâng Coå, xeùt veà daân soá, chæ laø moät nöôùc nhoû, nhöng hoï ñaõ laøm rung chuyeån theá giôùi thôøi ñoù vì hoï coù nhöõng thuû laõnh xuaát chuùng vôùi moät ñaïo kò binh thieän chieán gioûi côõi ngöïa, gioûi cung teân vaø voâ cuøng taøn aùc, "nôi naøo ngöïa Moâng Coå ñi qua, caây coû cuõng heát soáng".
Thaønh Caùt Tö haõn
Baõo taùp baét ñaàu noåi leân cuøng vôùi söï xuaát hieän cuûa Thieát Moäc Chaân (Temujin 1162-1227), sau naøy laáy danh hieäu laø Thaønh Caùt Tö Haõn, töùc Genghis Khan. Vöøa naém ñöôïc quyeàn haønh, Thaønh Caùt Tö Haõn ñaõ khôûi söï chieán tranh, theo ñuoåi moäng baù chuû.
* 1205-1209: chinh phuïc nöôùc Taây Haï (Hsi-Hsia), töùc vuøng ñaát Taây Thuïc sau naøy.
* 1211-1215: chinh phuïc nöôùc Kim (Chin), vöôït Vaïn Lí Tröôøng Thaønh, chieám thuû ñoâ Baéc Kinh cuûa ngöôøi Kim. Sau naøy, nöôùc Kim saùt nhaäp vaøo nöôùc Taàu.
* 1218-1219: chinh phuïc ñeá quoác Ba Tö (thôøi ñoù laø Khwarezmian empire cuûa Mohammed Shah), goàm ñaát Ba Tö, Khorassan, Transoxonia, Samarkand vaø Afghanistan.
* 1222: Tuaân leänh cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn quaân Moâng tieán sang AÂu chaâu, chieám toaøn vuøng Caucasus, vöôït soâng Don, traøn vaøo Crimea roài Ukraine, haï traïi beân bôø soâng Dnieper. OÂng hoaøng thaønh Kiev ñöa 80 ngaøn quaân ñaùnh quaân Moâng, nhöng ñaõ bò Subotai vaø danh töôùng Chepe nghieàn naùt. Naêm 1224 danh töôùng Chepe bò beänh cheát, Subotai trieät thoaùi treân con ñöôøng daøi 4,000 daëm ñeå baét tay vôùi ñoaøn quaân trung öông.
* 1226: Thaønh Caùt Tö Haõn choïn con trai laø Ogatai laøm ngöôøi noái nghieäp, roài chuaån bò ñöa 180 ngaøn quaân ñi tröøng phaït quaân Haï vaø Kim laø hai nöôùc ñaõ bò quaân Moâng Coå ñaùnh baïi, nay lieân keát vôùi nhau choáng laïi quaân Moâng Coå.
* 1227: Thaønh Caùt Tö Haõn cheát.
Ogatai ñaïi haõn vaø Kuyuk ñaïi haõn
Ogatai vaø con laø Kuyuk tieáp tuïc moäng baù chuû cuûa cha.
* 1231: Xaâm laêng Cao li (Korea).
* 1235-1239: Con Ogatai laø Godan ñaùnh chieám Taây Taïng.
* 1237-1238: Subotai xua 150 ngaøn quaân trôû laïi AÂu chaâu, gieo taøn phaù, cheát choùc khaép vuøng phía Baéc nöôùc Nga.
* 1240: Chieám Kiev, roài Lithuania vaø Ba lan.
* Thaùng 4, 1240: Subotai haï thaønh Pest, tieâu dieät ñaïo quaân cuûa vua Bela IV nöôùc Hung.
* Thaùng 9, 1240 ; Ñaùnh tan lieân minh quaân Ñöùc, Ba lan, vaø doøng tu Hieäp só Ñöùc (Teutonic Knights). Thuû laõnh cuûa lieân minh laø hoaøng töû xöù Silesia bò gieát cuøng vôùi haàu heát hieäp só cuûa oâng.
* Cuoái naêm 1241, quaân Moâng tieán vaøo nöôùc YÙ, vöôït qua thaønh Venice vaø Treviso, ñoàng thôøi ngöôïc leân soâng Danube, aùp saùt thaønh Vienna. Giöõa luùc aáy, Ogatai cheát. Theo luaät, caùc anh em cuûa vò ñaïi haõn quaù coá phaûi trôû veà Moâng Coå ñeå baàu choïn vò ñaïi haõn môùi. Nhôø theá maø AÂu chaâu thoaùt ñöôïc hoïa dieät vong. Vaäy maø treân ñöôøng trieät thoaùi, quaân Moâng Coå coøn ñuû thì giôø ñeå laøm coû hai nöôùc Bulgaria vaø Serbia.
* Naêm 1246, con cuûa Ogatai laø Kuyuk ñöôïc choïn laøm ñaïi haõn. Döôùi thôøi oâng, Ñöùc giaùo chuû Innocent IV göûi ñaëc phaùi vieân laø thaày John di Piano Carpini, doøng Phanxicoâ, tôùi caùc thuû laõnh Moâng Coå ñeå tìm hieåu yù ñoà cuûa hoï ôû AÂu chaâu. Môùi naém quyeàn ñöôïc ít laâu, coøn ñang löôõng löï neân trôû laïi chinh phuïc AÂu chaâu tröôùc hay tieán xuoáng phía Nam ñeå chieám troïn nöôùc Trung hoa tröôùc, thì Kuyuk cheát vaøo naêm 1248.
Mangu, töùc Moâng Kha ñaïi haõn vaø em laø Kublai, töùc Hoát Taát Lieät ñaïi haõn
* 1251: Moät ngöôøi chaùu noäi khaùc cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn laø Mangu (coøn vieát laø Mengke, ta goïi laø Moâng Kha) leân ngoâi ñaïi haõn. Moâng Kha quyeát ñònh thoân tính AÙ chaâu, ñaëc bieät laø nöôùc Trung Hoa tröôùc. Nöôùc Trung Hoa thôøi ñoù chia laøm Baéc Toáng vaø Nam Toáng. Moâng Kha naém quyeàn thoáng soaùi nhöng laïi giao troïng traùch cho nguôøi em kieät xuaát, ñoù laø Hoát Taát Lieät (Kublai).
* Moâng Kha sai moät ngöôøi em khaùc laø Hulagu trôû laïi thoân tính Ba Tö bao truøm khaép mieàn Ñoâng Nam AÙ chaâu. Ñoàng thôøi khuyeán khích ngöôøi em hoï laø Batu khoáng cheá khaép vuøng Ñoâng AÂu, toaû leân Ba lan, Lithuania vaø Esthonia, roài xuoáng Serbia vaø Bulgaria moät laàn nöõa.
* 1252-1253: Hoát Taát Lieät chinh phuïc Vaân Nam, töø ñoù phaùi moät ñaïo quaân môû cuoäc xaâm laêng bôø coõi nöôùc ta laàn thöù nhaát vaøo naêm 1257.
* 1259: Moâng Kha cheát, Hoát Taát Lieät (Kublai) leân ngoâi ñaïi haõn vaøo naêm 1260. Luùc aáy ñeá quoác Moâng Coå traûi roäng töø toaøn vuøng Hoa Baéc sang vuøng Tieåu AÙ, töø vuøng thuû ñoâ Moscow cuûa nöôùc Nga xuoáng bieån Ñen, xuoáng Baghdad (Iraq) vaø Iran ngaøy nay.
* Nhaän ñöôïc tin Moâng Kha cheát, ngöôøi em laø Mangu ñang chieám ñoùng vuøng Mesopotamia vaø Syria phaûi veà Moâng Coå ñeå baàu ñaïi haõn môùi. Trong khi oâng vaéng maët thì, naêm 1260, ñaïo quaân cuûa oâng ñaõ bò töôùng Baibars (thuoäc trieàu ñaïi Mameluk cai trò Ai Caäp vaø Syria) ñaùnh baïi trong traän Aint Jalut, gaàn thaønh Nazareth. Chieán coâng cuûa Baibars coù yù nghóa heát söùc quan troïng. Chöùng minh ñoaøn quaân baùch chieán baùch thaéng Moâng coå suoát 70 naêm khoâng phaûi laø khoâng theå ñaùnh baïi, daáu hieäu suy thoaùi ñaõ bieåu hieän vaø toaøn AÂu chaâu seõ thoaùt naïn Moâng Coå.
* 1268-1279: Hoát Taát Lieät khoâng nuoâi yù chí chinh phuïc theá giôùi nhö caùc ñaïi haõn tieàn nhieäm, oâng doác heát khaû naêng ñeå chinh phuïc toaøn coõi Trung Hoa trong moät chieán dòch daøi ngoùt möôøi naêm. Naêm 1263, oâng rôøi kinh ñoâ töø Karakorum veà Baéc Kinh. Trong traän haûi chieán cuoái cuøng vaøo naêm 1279 taïi vònh Quaûng Ñoâng, Hoát Taát Lieät ñaõ ñaùnh baïi nhaø Nam Toáng. Thöøa töôùng nhaø Toáng laø Luïc Tuù Phu phaûi coõng vua nhaûy xuoáng bieån ñeå cuøng töû tieát, töø ñoù Hoát Taát Lieät cai trò toaøn coõi Trung Hoa, xöng laø hoaøng ñeá, laäp ra nhaø Nguyeân (Yuan Dynasty). Töø ñaây ta goïi hoï laø quaân Nguyeân Moâng.
* Doøm ngoù Nhaät Baûn: Hai laàn vaøo caùc naêm 1274 vaø 1281 quaân Nguyeân Moâng sang ñaùnh nöôùc Nhaät. Nhöng "nhôø Trôøi", caû hai laàn chieán thuyeàn cuûa quaân Nguyeân Moâng ñeàu bò baõo taùp ñaùnh chìm voâ soá, phaûi quay veà.
* 1292-1293: Vôùi tay xuoáng maõi ñaûo Java (Nam Döông), nhöng khoâng ôû laïi ñöôïc.
* Ñaëc bieät nhaát laø ba laàn quaân Nguyeân Moâng xaâm phaïm bôø coõi nöôùc ta vaøo caùc naêm 1257,1284 vaø 1287. Caû ba laàn xaâm laêng ñeàu chuoác laáy thaûm baïi.
II. Ba Laàn Ñaïi Phaù Quaân Nguyeân Moâng
Quaân Nguyeân Moâng hai laàn ñaùnh sang Nhaät, caû hai laàn ñeàu bò baõo taùp caûn trôû. Trôøi ñaõ cöùu nöôùc Nhaät thoaùt naïn Nguyeân Moâng. Tröôøng hôïp nöôùc ta khoâng ñöôïc may maén nhö theá, bôûi ta lieàn soâng lieàn nuùi vôùi Baéc phöông, thuaän lôïi boäi phaàn cho keû xaâm löôïc.
A. Chieán thaéng laàn thöù nhaát
Naêm 1257, Hoát Taát Lieät chinh phuïc xong vuøng Vaân Nam, ñaõ sai söù giaû sang ra leänh cho vua nöôùc ta phaûi thaàn phuïc. Vua Traàn Thaùi Toâng chaúng nhöõng ñaõ khoâng thaàn phuïc laïi coøn baét giam söù giaû, roài leänh cho töôùng treû Traàn Quoác Tuaán ñöa quaân leân traán thuû phía Baéc.
Hoát Taát Lieät lieàn sai töôùng Ngoät Löông Hôïp Thai (Wouleangotai), töø Vaân Nam, ñem quaân ñaùnh xuoáng nöôùc ta. Khí theá cuûa giaëc quaù maïnh, Traàn Quoác Tuaán lui veà Sôn Taây. Vua Thaùi Toâng thaân chinh, cuõng ñòch khoâng noåi, phaûi di taûn chieán thuaät ñeå baûo toaøn löïc löôïng. Quaân Moâng Coå thöøa thaéng tieán thaúng xuoáng tôùi Ñoâng Boä Ñaàu (huyeän Thöôïng Phuùc, phía Ñoâng soâng Nhò). Baø Linh Töø quoác maãu, phu nhaân cuûa Thaùi sö Traàn Thuû Ñoä ñaõ chæ huy toaøn theå trieàu ñình ruùt lui thaøng coâng veà vuøng Thieân Maïc (huyeän Ñoâng An, Höng Yeân).
Ñòch vaøo thaønh Thaêng Long, thaáy ba söù giaû cuûa hoï coøn bò giam, maø moät ngöôøi ñaõ cheát, Ngoät Löông Hôïp Thai noåi giaän, cho quaân Moâng Coå maëc söùc cöôùp phaù, gieát ngöôøi, baát keå giaø treû lôùn beù.
Trong tình theá ñen toái aáy, vua doø yù quan Thaùi Uyù Traàn Nhaät Hieäu, oâng naøy muoán ñaàu haøng. Nhöng khi hoûi quan Thaùi sö Traàn Thuû Ñoä thì oâng khaûng khaùi thöa: "Ñaàu toâi chöa rôi xuoáng ñaát xin beä haï ñöøng lo". Thaùi ñoä cöông quyeát cuûa quan Thaùi sö ñaõ laøm cho vua an taâm.
Thôøi gian laø ñoàng minh toát cuûa quaân ta. Quaân Moâng Coå chieám ñoùng caøng laâu caøng gaëp nhieàu khoù khaên vaø ñeå loä nhieàu sô hôû. Cho tôùi khi thôøi cô chín muøi, vua Thaùi Toâng ra leänh toång phaûn coâng quaân ñòch ôû Ñoâng Boä Ñaàu. Ñòch thua daàn, cuoái cuøng phaûi ruùt veà Vaân Nam.
Trong chieán thaéng quaân Moâng Coå laàn thöù nhaát, töôùng Traàn Quoâc Tuaán, luùc aáy môùi 29 tuoåi, ñaõ goùp coâng lôùn trong nhieäm vuï laø töôùng cuûa ñoäi quaân tieân phong.
B. Chieán thaéng laàn thöù hai
Traän thaéng laàn ñaàu naêm 1257 laø ta thaéng quaân Moâng Coå, vì luùc aáy Hoát Taát Lieät tuy ñaõ chieám ñöôïc Vaân Nam, nhöng maõi tôùi naêm 1279 môùi döùt ñieåm ñöôïc nhaø Nam Toáng laäp ra nhaø Nguyeân, cho neân laàn thöù hai vaø thöù ba laø ta thaéng quaân Nguyeân Moâng.
Sau khi ñaõ an vò, Nguyeân Theá Toå, töùc Hoát Taát Lieät, lieàn sai Leã boä thöôïng thö Saøi Thung sang nöôùc ta, baét vua ta sang chaàu vaø noäp coáng phaåm. Vua Traàn Nhaân Toâng khoâng chòu, cho chuù hoï laø Traàn Di AÙi ñi thay mình. Nguyeân Theá Toå phaät yù, phong cho Traàn Di AÙi laøm An Nam quoác vöông, vaø sai Saøi Thung ñöa Di AÙi veà nöôùc. Hay tin, vua Traàn Nhaân Toâng sai töôùng leân chaën ñaùnh, baén muø maét Saøi Thung vaø baét soáng luõ phaûn boäi Traàn Di AÙi. Thaáy söù giaû bò baén muø maét chaïy veà, Nguyeân Theá Toå noåi giaän, lieàn phong cho con laø Thoaùt Hoan laøm Traán Nam vöông, cuøng boïn Toa Ñoâ, OÂ Maõ Nhi, A Baùt Xích v.v..., ñem 50 vaïn quaân tieán vaøo nöôùc ta, laáy côù möôïn ñöôøng sang ñaùnh Chieâm Thaønh! Ñaïo quaân Thoaùt Hoan tieán vaøo qua ngaû Laïng Sôn, coøn ñaïo quaân Toa Ñoâ ñi ñöôøng bieån ñaùnh voøng xuoáng Chieâm Thaønh.
Ñöôïc caáp baùo quaân Nguyeân Moâng ñoäng binh, vua Traàn Nhaân toâng phong cho Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán laøm Tieát cheá thoáng laõnh toaøn theå löïc löôïng quaân ta ñeå choáng giaëc (1283), vaø trieäu taäp caùc boâ laõo khaép nôi veà ñieän Dieân Hoàng ñeå hoûi yù kieán neân hoaø hay neân chieán. Taát caû caùc boâ laõo ñoàng thanh xin quyeát chieán!
Ban ñaàu theá ñòch quaù maïnh (1284). Caùnh quaân Thoaùt Hoan thaéng traän AÛi Chi Laêng (Laïng Sôn), traän Vaïn Kieáp, roài ñoaït thaønh Thaêng Long. Thaáy theá, nhaø vua lo aâu cho sinh maïng cuûa daân neân toû yù muoán haøng, nhöng Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán taâu: "Neáu Beä haï muoán haøng, xin haõy cheùm ñaàu toâi tröôùc ñaõ". Vöông soaïn ra quyeån Binh Thö Yeáu Löôïc, roài truyeàn Hòch ñeå khuyeân raên caùc töôùng laõnh. Caùc töôùng só nöùc loøng, quyeát chí ñaùnh giaëc, ai cuõng xaâm vaøo tay hai chöõ "Saùt Ñaùt" (gieát quaân Moâng Coå).
Ñang khi ñoù, caùnh quaân do Toa Ñoâ chæ huy, vôùi söï trôï giuùp cuûa ñaïo quaân OÂ Maõ Nhi, laïi ñaùnh töø phía Nam, Thöôïng töôùng Traàn Quang Khaûi khoâng chaën noåi söùc tieán cuûa ñòch, phaûi ruùt luøi ra phía ngoaøi. Traán thuû Ngheä An laø Traàn Kieän ra haøng giaëc. Taïi maët traän Thieân tröôøng (khuùc soâng Thieân Maïc, huyeän Ñoâng An, Höng Yeân), töôùng Traàn Bình Troïng cuûa ta cuõng thua, bò giaëc baét. Chính Thoaùt Hoan chieâu duï oâng: "Coù muoán laøm vöông ñaát Baéc khoâng?". OÂng quaùt leân: "Ta thaø laøm quyû nöôùc Nam, chöù khoâng theøm laøm vöông ñaát Baéc". Khoâng chieâu haøng noåi moät vò töôùng can tröôøng nhö theá, Thoaùt Hoan ra leänh cheùm ñaàu oâng.
Tình theá heát söùc nguy caáp, quaân ñòch thaéng khaép caùc maët traän. Boïn hoaøng toäc nhö Traàn Ích Taéc, Traàn Tuù Vieân ra haøng Thoaùt Hoan. Giöõa côn soùng gioù töù beà, noåi baät leân daùng ñöùng anh huøng cuûa Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán, vò Tieát cheá thoáng laõnh. Ngaøi vaãn beàn loøng chæ huy cuoäc khaùng chieán. Moät maët Ngaøi phuïng giaù ñöa vua vaøo Thanh Hoùa, maët khaùc Ngaøi bình tónh ñieàu binh khieån töôùng quyeát chieán thaéng quaân thuø.
Chieán thaéng ñaàu tieân: taïi Haøm Töû Quan, töôùng Traàn Nhaät Duaät ñaùnh tan quaân Toa Ñoâ: Toa Ñoâ chæ laáy ñöôïc Ngheä An maø khoâng tieán ra phía ngoaøi theâm ñöôïc vì bò Thöôïng töôùng Traàn Quang Khaûi aùn ngöõ vöõng chaéc, neân môùi cuøng OÂ Maõ Nhi keùo quaân theo ñöôøng bieån ra Baéc mong baét tay vôùi Thoaùt Hoan. Ñöôïc tin, Höng ñaïo vöông taâu vua cöû Chieâu vaên vöông Traàn Nhaät Duaät vaø caùc töôùng Traàn Quoác Toaûn, Nguyeãn Khoaùi ñem quaân ra ñoùn ñaùnh quaân Toa Ñoâ taïi beán Haøm Töû (huyeän Ñoâng An, Höng Yeân). Toa Ñoâ thua to, phaûi luøi ra cöûa Thieân Tröôøng. Chieâu vaên vöông Traàn Nhaät Duaät laø chuù cuûa vua Nhaân toâng, coù bieät taøi ngoaïi giao vaø noùi ñöôïc nhieàu thöù tieáng.
Chieán thaéng Chöông Döông Ñoä (giöõa naêm 1285): Vöøa ñöôïc tin töôùng Traàn Nhaät Duaät Thaéng traän ñaàu, Höng ñaïo vöông taâu vua xin lôïi duïng khí theá, môû maët traän taùi chieám kinh thaønh Thaêng Long. Thöôïng töôùng Thaùi sö Traàn Quang Khaûi xin ñaùnh traän naøy. Thöôïng töôùng Traàn Quang Khaûi cuøng caùc töôùng Traàn Quoác Toaûn, Phaïm Nguõ Laõo ñöa quaân ñi ñöôøng bieån vaøo tôùi beán Chöông Döông thì ra leänh taán coâng chieán thuyeàn ñòch. Quaân ta duõng maõnh, ñòch bò ñaùnh tan. Thöøa thaéng, quaân ta truy kích ñòch tôùi chaân thaønh Thaêng Long thì ñuïng ñaïi binh cuûa Thoaùt Hoan. Bò Thöôïng töôùng Traàn Quang Khaûi duøng phuïc binh ñaùnh uùp, Thoaùt Hoan boû kinh thaønh chaïy qua soâng Hoàng, chieám giöõ Kinh Baéc (Baéc Ninh). Traàn Quang Khaûi daâng bieåu baùo tin chieán thaéng vaø vaøo thaønh Thaêng Long môû tieäc khao quaân. Thöôïng töôùng Thaùi sö Chieâu minh vöông Traàn Quang Khaûi cuõng laø chuù cuûa vua Nhaân toâng.
Chieán thaéng Taây Keát, töôùng giaëc Toa Ñoâ töû traän: Toa Ñoâ ñoùng quaân ôû Thieân Tröôøng, caùch xa Thoaùt Hoan caû 200 caây soá chöa baét tay ñuôïc vôùi chuû töôùng Thoaùt Hoan, neân veà ñoùng taïi Taây Keát (Khoaùi Chaâu, Höng Yeân). Höng ñaïo vöông taâu vôùi vua sai Thöôïng töôùng Traàn Quang Khaûi vaø Chieâu vaên vöông Traàn Nhaät Duaät ngaên caûn, khoâng cho hai ñaïo quaân Nguyeân Moâng lieân laïc ñöôïc vôùi nhau, roài ñích thaân Ngaøi ñem quaân ra ñaùnh Toa Ñoâ tröôùc, ñaùnh Thoaùt Hoan sau. Tôùi nôi, quaân cuûa Ngaøi tieán coâng maïnh meõ, quaân ñòch thua. Toa Ñoâ vaø OÂ Maõ Nhi leân boä chaïy ra beå, nhöng Toa Ñoâ bò truùng teân baén cheát, coøn OÂ Maõ Nhi leûn xuoáng thuyeàn chaïy thoaùt veà Taàu.
Chieán thaéng Vaïn Kieáp (thaùng saùu naêm AÁt daäu, 1285): Thôøi cô ñaõ tôùi giai ñoaïn quyeát ñònh. Höng ñaïo vöông sai caùc töôùng Nguyeãn Khoaùi, Phaïm Nguõ Laõo ñöa quaân mai phuïc ôû röøng saäy beân bôø soâng Vaïn Kieáp, roài sai hai con cuûa Ñaïi vöông laø Höng voõ vöông Nghieãn vaø Höng hieáu vöông Uyù chaën ñöôøng ñòch seõ ruùt veà chaâu Tö Minh. Ñích thaân vöông chæ huy taán coâng baûn doanh Thoaùt Hoan ôû Baéc Giang. Bò quaân ta giaùng cho nhöõng ñoøn saám seùt, quaân ñòch nao nuùng, Thoaùt Hoan daãn ñaïi binh ruùt chaïy, tôùi beán Vaïn Kieáp, quaân mai phuïc cuûa Nguyeãn Khoaùi vaø Phaïm Nguõ Laõo ñoå ra ñaùnh, tieâu dieät phaân nöûa soá quaân ñòch, töôùng ñòch laø Lí Haèng töû traän. Thoaùt Hoan phaûi chui vaøo oáng ñoàng ñeå traùnh teân baén vaø ñöôïc caùc boä töôùng Phaøn Tieáp, A Baùt Xích, Lí Quaùn coá söùc ñaùnh môû ñöôøng thoaùt thaân. Taøn quaân cuûa ñòch chaïy veà gaàn chaâu Tö Minh, baát thaàn bò phuïc binh cuûa Höng voõ vöông Nghieãn vaø Höng hieáu vöông UÙy ñoå ra ñaùnh. Töôùng giaëc Lí Quaùn töû traän, Thoaùt Hoan vaø boïn Phaøn Tieáp, A Baùt Xích thoaùt veà Taàu ñöôïc.
Theá laø sau nöûa naêm xaâm löôïc nöôùc ta, 50 vaïn quaân Nguyeân Moâng ñaõ bò quaân ta queùt saïch khoûi bôø coõi. Chieán thaéng veä quoác laãy löøng aáy laø nhôø ta coù tình ñoaøn keát vua toâi moät loøng quyeát chieán quyeát thaéng, nhôø vaøo taøi ñieàu binh khieån töôùng vaø loøng trung quaân aùi quoác cao caû cuûa Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán.
B. Chieán thaéng laàn thöù ba
Boïn Thoaùt Hoan chieán baïi trôû veà, khieán Nguyeân Theá toå Hoát Taát Lieät noåi giaän, ra leänh cheùm ñaàu, nhôø quaàn thaàn xin cho môùi ñöôïc tha.
Luùc aáy nhaø Nguyeân ñang chuaån bò xaâm laêng nöôùc Nhaät, nhöng vì muoán phuïc haän, neân ñaõ ñình chæ vieäc ñaùnh Nhaät ñeå doác toaøn löïc vaøo vieäc chuaån bò traû thuø.
Laàn xaâm laêng naøy, Thoaùt Hoan laïi ñöôïc cöû laøm ñaïi nguyeân soaùi, coù boïn A Baùt Xích, AÙo Loã Xích, OÂ Maõ Nhi, Phaøn Tieáp, v. v..., laøm phuï taù. Muøa Xuaân naêm 1287, Thoaùt Hoan keùo 30 vaïn quaân taùi xaâm laêng nöôùc ta, vieän côù ñöa teân phaûn boäi Traàn Ích Taéc veà laøm An Nam quoác vöông.
Beân ta, nhaø vua laïi cöû Höng ñaïo vöông thoáng laõnh toaøn quaân choáng giaëc. Vöông boá trí caùc töôùng traán ñoùng caùc yeáu ñieåm vaø chæ thò caùc töôùng aùp duïng chieán thuaät: khi ñòch maïnh thì taïm lui ñeå baûo toàn löïc löôïng, ñôïi khi thôøi cô tôùi thì xua quaân toác chieán toác thaéng.
Quaân Nguyeân Moâng tieán vaøo nöôùc ta theo hai ngaû: Thoaùt Hoan theo ñöôøng boä, OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp theo ñöôøng thuûy. Ban ñaàu theá giaëc quaù maïnh, quaân ta chaáp haønh leänh taïm lui. Vua Nhaân toâng vaø thöôïng hoaøng Thaùnh toâng rôøi veà Thanh Hoaù, tuy nhieân laàn naøy ñòch chæ tieán ñöôïc tôùi Vaïn Kieáp, Chí Linh vaø Phaû Laïi chöù chöa ñaët ñöôïc chaân vaøo kinh thaønh Thaêng Long.
Chieán thaéng Vaân Ñoàn: Thoaùt Hoan ñoùng ôû Vaïn Kieáp saép caïn löông, sai OÂ Maõ Nhi ñem quaân ra cöûa Ñaïi Baøng (Haûi Döông) ñeå aùp taûi ñoaøn thuyeàn chôû löông do töôùng giaëc Tröông Vaên Hoå chæ huy. Treân ñöôøng ra cöûa beå, OÂ Maõ Nhi ñaõ ñaùnh thaéng quaân chaën ñöôøng cuûa ta do Nhaân hueä vöông Traàn Khaùnh Dö chæ huy taïi aûi Vaân Ñoàn (Quaûng Yeân). Nghó raèng ñöôøng vaän löông ñaõ ñöôïc khai thoâng, neân OÂ Maõ Nhi trôû veà tröôùc. Khoâng ngôø Traàn Khaùnh Dö, vì quyeát chí phuïc haän, neân ñaõ nhanh choùng boå sung löïc löôïng vaø phuïc binh chôø ñoaøn thuyeàn cuûa Tröông Vaên Hoå. Quaû nhieân, ñoaøn thuyeàn löông cuûa Tröông Vaên Hoå ñaõ truùng phuïc binh cuûa Traàn Khaùnh Dö vaø bò ñaùnh cöôùp heát caû. Tröông Vaên Hoå chaïy thoaùt veà Quyønh Chaâu.
Chieán thaénh Baïch Ñaèng Giang: Thaùng 3, 1288, vì maát heát löông thöïc trong traän Vaân Ñoàn, ñòch caïn löông, laïi theâm khí haäu khaéc nghieät, nhaát laø vì thaáy theá cuûa quaân ta ñaõ vöõng vaøng khoù phaù noåi, neân Thoaùt Hoan quyeát ñònh lui binh. Thoaùt Hoan leänh cho OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp ruùt veà theo ñöôøng bieån, Thoaùt Hoan seõ ruùt theo ñöôøng boä.
Höng ñaïo vöông bieát ñöôïc keá hoaïch lui binh cuûa ñòch, neân ñaõ sai töôùng Phaïm Nguõ Laõo daãn quaân leân Laïng Sôn mai phuïc saün, roài sai töôùng Nguyeãn Khoaùi bí maät cho quaân ñoùng coïc nhoïn bòt saét khaép loøng soâng Baïch Ñaèng. Khi nöôùc thuyû trieàu leân, giaû ñoø ra khieâu chieán vaø thua chaïy, duï cho ñòch vöôït qua khaù xa vuøng ñoùng coïc. Khi nöôùc ruùt thì laäp töùc ñoác quaân phaûn coâng ñaåy chieán thuyeàn ñòch lui vaøo vuøng coïc nhoïn. Moïi dieãn tieán ñaõ xaåy ra ñuùng keá hoaïch cuûa Ñaïi vöông. Ñuùng vaøo luùc Nguyeãn Khoaùi doàn ñöôïc chieán thuyeàn ñòch vaøo vuøng töû ñòa thì ñaïi quaân cuûa Höng ñaïo ñaïi vöông cuõng kòp thôøi keùo tôùi tieán coâng nhö vuõ baõo. Nhieàu chieán thuyeàn ñòch vöôùng coïc nhoïn bò chìm. Quaân Nam lôïi duïng thôøi cô, ñaõ tieâu dieät goïn ñòch quaân. Caùc töôùng ñòch OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp bò baét. Höng ñaïo vöông toaøn thaéng.
Thoaùt Hoan ñöôïc tin thaát traän Baïch Ñaèng, lieàn keùo quaân ruùt chaïy. Veà tôùi aûi Noäi Baøng bò phuïc binh cuûa Phaïm Nguõ Laõo ñoå ra ñaùnh, töôùng giaëc Tröông Quaân bò Phaïm Nguõ Laõo cheùm cheát. Quaân Nam tieáp tuïc truy kích, theâm hai töôùng giaëc laø A Baùt Xích vaø Tröông Ngoïc bò töû traän. Rieâng Thoaùt Hoan ñöôïc tuøy töôùng Trình Baèng Phi heát loøng phoø nguy, môùi chaïy thoaùt ñöôïc veà Taàu.
Theá laø sau ba laàn xaâm laêng nöôùc ta, ñaïo quaân Nguyeân Moâng huøng maïnh nhaát theá kæ 13 ñaõ chuoác laáy thaûm baïi vaø chòu töø boû haún moäng xaâm laêng nöôùc ta. Nhöõng chieán coâng hieån haùch aáy laø thuoäc veà caùc vua, quan vaø daân nöôùc ta ñôøi nhaø Traàn, song saùng choùi nhaát laø vò thoáng soaùi Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán. Chieán thaéng cuûa nöôùc ta chaúng nhöõng ñaõ baûo veä ñöôïc bôø coõi giang sôn nöôùc nhaø maø coøn giuùp laøm tieâu tan tham voïng cuûa Hoát Taát Lieät muoán xaâm laêng nöôùc Nhaät cho baèng ñöôïc. Nhìn roäng hôn, chieán thaéng cuûa nöôùc ta, cuûa Höng ñaïo ñaïi vöông, cuõng laøm suy yeáu daàn daàn theá löïc cuûa Nguyeân Moâng treân phaïm vi toaøn theá giôùi vaø ngay taïi Trung Hoa ñang bò ngöôøi Moâng Coå cai trò.
* * *
Baøi 2
Ñaët nôï nöôùc treân thuø nhaø.
Theá giôùi toân vinh ñeä nhaát danh töôùng thôøi Trung coå
III. Höng Ñaïo Vöông Ñaët Nôï Nöôùc Leân Treân Thuø Nhaø
Trong baøi tröôùc, chuùng ta ñaõ thaáy Höng ñaïo vöông noåi baät vôùi taøi ba cuûa moät vò töôùng kieät xuaát. Nhöng khoâng phaûi chæ coù theá. Ngaøi coøn löu tieáng thôm muoân ñôøi sau vì ñaõ neâu göông trung trinh aùi quoác, bieát ñaët nôï nöôùc leân treân thuø nhaø.
Thôøi nhaø Lí suy vi, vua Lí Hueä toâng (1211-1225) öôn heøn, voâ traùch nhieäm. Vua sinh hai coâng chuùa: Thuaän Thieân vaø Chieâu Thaùnh. Naêm 1224, Hueä toâng truyeàn ngoâi cho Chieâu Thaùnh coâng chuùa, töùc Lí Chieâu hoaøng môùi leân 8 tuoåi, roài vua cha leân tu ôû chuøa Chaân Giaùo. Chieâu hoaøng laø vua nöõ duy nhaát trong lòch söû nöôùc ta.
Trong tình hình aáy, quan Thaùi sö Traàn Thuû Ñoä nhaän ñònh vaän nöôùc nguy nan, chæ coù nhaø Traàn ra tay môùi cöùu ñöôïc. Cho neân Traàn Thuû Ñoä ñaõ daøn döïng cuoäc hoân nhaân vöông giaû Lí Chieâu hoaøng laáy chaùu cuûa oâng laø Traàn Caûnh, roài laïi thu xeáp Lí Chieâu hoaøng truyeàn ngoâi cho choàng, töùc laø vua Traàn Thaùi toâng.
Laáy nhau laâu, hoaøng haäu Chieâu Thaùnh ñaõ 19 tuoåi vaãn chöa sinh con noái doõi. Ñoù laø moät moái nguy cho trieàu ñaïi môùi. Traàn Thuû Ñoä lieàn ra tay moät laàn nöõa, baét Thuaän Thieân (chò ruoät cuûa Chieâu Thaùnh) laø vôï cuûa Traàn Lieãu (anh ruoät cuûa Traàn Caûnh, töùc vua Thaùi toâng) ñang coù baàu gaû cho Traàn Caûnh; baét vua pheá Chieâu Thaùnh hoaøng haäu xuoáng laøm coâng chuùa, naâng Thuaän Thieân leân chöùc hoaøng haäu.
Bò maát vôï, Traàn Lieãu töùc giaän, laøm loaïn. Vua Thaùi toâng cuõng buoàn loøng, boû leân chuøa Phuø Vaân treân nuùi Yeân Töû (Quaûng Ninh). Traàn Thuû Ñoä daãn quaàn thaàn leân chuøa ñoùn vua. Vua noùi doãi: Traãm coøn nhoû daïi, khoâng kham noåi vieäc to lôùn, caùc quan neân choïn ngöôøi khaùc ñeå cho khoûi nhuïc xaõ taéc. Naøi maõi khoâng ñöôïc, Traàn Thuû Ñoä baûo caùc quan: Hoaøng thöôïng ôû ñaâu, töùc trieàu ñình ôû ñaáy. Noùi xong, Thuû Ñoä truyeàn xaây cung ñieän taïi chuøa Phuø Vaân. Nhaø sö truï trì voäi van laäy vua hoài trieàu. Vua Thaùi toâng baát ñaéc dó phaûi nghe theo.
Ñöôïc ít laâu, Traàn Lieãu nhaém khoâng thaønh coâng, ñang ñeâm caûi trang, leûn leân thuyeàn vua, xin haøng. Hai anh em oâm nhau khoùc. Traàn Thuû Ñoä bieát chuyeän, tuoát göôm toan cheùm Traàn Lieãu. Vua Thaùi toâng laáy thaân mình che cho anh vaø xin chuù tha cho Traàn Lieãu. Vua coøn caét ñaát An Sinh caáp cho anh vaø phong cho oâng laø An Sinh vöông.
An Sinh vöông Traàn Lieãu chính laø cha cuûa Höng ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán. Coøn vua Thaùi toâng (töùc Traàn Caûnh) laïi laø cha cuûa vua Thaùnh toâng vaø caùc oâng Chieâu minh vöông Traàn Quang Khaûi, Chieâu quoác vöông Traàn Ích Taéc (töùc keû phaûn boäi, ñaàu haøng quaân Moâng Coå), vaø Chieâu vaên vöông Traàn Nhaät Duaät.
Traàn Lieãu ñöôïc tha toäi laøm loaïn, ñöôïc caáp ñaát vaø phong vöông, nhöng khoâng theå queân ñöôïc moái thuø haän maát vôï, cho neân ñaõ raên daäy Traàn Quoác Tuaán phaûi chaêm chæ hoïc taäp, vaên oân voõ luyeän kieâm toaøn, ñeå sau naøy coù dòp röûa moái nhuïc cho oâng. Traàn Lieãu traên troái: "Sau naøy, neáu con khoâng vì ta maø ñoaït thieân haï thì ta naèm döôùi loøng ñaát seõ khoâng nhaém maét ñöôïc".
Höng ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán nhôù lôøi cha traên troái, nhöng Ngaøi khoâng bao giôø thöïc hieän, bôûi vì Ngaøi bieát ñaët nôï nöôùc leân treân thuø nhaø. Tröôùc cöôøng ñòch, Ngaøi bieát chuû ñoäng giaûi moái thuø haän giöõa hai gia ñình ñeå cuøng nhau chung söùc cöùu nguy ñaát nöôùc.
Chuyeän keå moät laàn Quoác Tuaán môøi Thaùi sö Traàn Quang Khaûi leân thuyeàn mình troø truyeän, ñaùnh côø vaø sai naáu nöôùc thôm ñeå ñích tay lau röûa cho Traàn Quang Khaûi. Laøm theá ñeå muoán vónh vieãn xoaù boû haän thuø giöõa hai gia ñình Traàn Lieãu vaø Traàn Caûnh.
Chuyeän khaùc keå, coù laàn Ngaøi ñem chuyeän thuø oaùn giöõa hai gia ñình ra hoûi doø caùc con. Moät ngöôøi con teân Traàn Quoác Taûng khích Ngaøi neân cöôùp ngoâi, vöông noåi giaän, toan cheùm. Caùc con vaø boïn taâm phuùc van xin vöông môùi tha cho Taûng, nhöng nghieâm khaéc maéng: "Töø nay cho tôùi khi nhaém maét, ta seõ khoâng nhìn maët thaèng nghòch töû, phaûn thaàn naøy nöõa".
Ñoái vôùi vua, vôùi nöôùc thì nhö theá, coøn vôùi nhöõng keû laàm ñöôøng laïc loái thì sao? Sau chieán tranh veä quoác toaøn thaéng, trieàu ñình daâng sôù taâu vua veà nhöõng keû phaûn nghòch, ñaàu haøng giaëc. Vua hoûi yù Ngaøi veà caùch xöû trí. Vöông ñaõ xin ñoát boû hoà sô ñeå xoaù heát haän thuø, traùnh cho keû laàm ñöôøng phaûi mang maëc caûm toäi loãi, hoaëc laø vì bò cuøng ñöôøng seõ sinh loaïn. Ñoù laø taám loøng khoan dung, ñaïi löôïng cuûa baäc anh huøng.
Toùm laïi, Höng ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán laø vò anh huøng daân toäc kieät xuaát vaên voõ song toaøn, taøi ñöùc sieâu quaàn baït chuùng. Toaøn daân Vieät Nam muoân ñôøi nhôù ôn Ngaøi, noi göông Ngaøi. Chaúng nhöõng theá, daân coøn toân Ngaøi leân baäc hieån thaùnh vaø thôø phuïng Ngaøi taïi Ñeàn Ñöùc Thaùnh Traàn ôû Kieáp Baïc (Baéc Vieät), taïi Ñeàn Ñöùc Thaùnh Traàn ñöôøng Hieàn Vöông, Saøi Goøn, v.v...
Hai thaùng tröôùc khi Ngaøi qua ñôøi, vua Traàn Anh toâng ñeán thaêm vaø hoûi Ngaøi: "Thöôïng phuï moät mai khuaát nuùi, neáu giaëc phöông Baéc laïi sang xaâm laán thì keá saùch laøm sao?" Ñaïi vöông taâu vua nhieàu ñieàu taâm huyeát, xin trích moät yù: "... Thôøi bình phaûi khoan thö söùc daân ñeå laøm keá saâu goác, beàn reã. Ñoù laø thöôïng saùch giöõ nöôùc". Vua Thaùnh toâng ñaõ töôûng thöôûng söï nghieäp vó ñaïi cuûa Ngaøi baèng caùch vua ñích thaân laøm baøi vaên keå heát coâng lao cuûa Ngaøi, cho khaéc vaøo bia ñaët vaøo ñeàn sinh töø ñeå thôø soáng Ngaøi.
Ngaøy 20 thaùng 8 naêm Canh Tí (1300), vöøa nghe tin Ngaøi qua ñôøi, vua Traàn Anh toâng khoùc to leân: "Thöôïng phuï laø truï thaïch cuûa nöôùc nhaø, maëc aùo giaùp, caàm muõi nhoïn, queùt saïch buïi Hoà, laáy laïi thaàn kinh, voã yeân muoân hoï, nay boû traãm maø ñi, tìm ñaâu ñöôïc ngöôøi lo cho daân, yeâu nöôùc nhö Thöôïng phuï".
Sau ñoù thöôïng hoaøng Traàn Nhaân toâng vaø vua Anh toâng truyeàn chæ caùc quan maëc aùo ñaïi tang, vua ñi xe moäc, ngöïa traéng, thaân haønh tôùi taän nôi chuû trì tang leã.
Theo lôøi di chuùc, thi haøi Ngaøi ñöôïc hoûa taùng, choân trong vöôøn, ñaát san baèng vaø troàng caây leân nhö cuõ, khoâng xaây laêng moä. Vua phong cho Ngaøi laø Thöôïng Quoác Coâng Bình Baéc Ñaïi Nguyeân Suùy Long Coâng Thònh Ñöùc Vó Lieät Hoàng Huaân Nhaân Vuõ Höng Ñaïo Ñaïi Vöông, cho laäp ñeàn thôø ôû Thieân Tröôøng vaø Vaïn Kieáp.
Maëc duø coøn haän chieán baïi, nhöng söû saùch nhaø Nguyeân vaãn toû ra kính troïng Ngaøi baèng caùch khoâng duøng teân huùy cuûa Ngaøi maø goïi laø Höng ñaïo vöông. Trong giôùi daân giaû ngöôøi Trung Hoa vaãn thöôøng doaï con nít: "Hình taàu taøi vooøng" (Höng ñaïo ñaïi vöông). Coù nôi coøn vieát 4 chöõ ñaïi töï naøy daùn leân ñaàu giöôøng ñeå traán aùp ma quyû!
IV. Ñeä Nhaát Danh Töôùng Thôøi Trung Coå
Noùi chung, tröôùc ñaây theá giôùi coi nöôùc ta chæ laø moät nöôùc "nhöôïc tieåu" so vôùi nhöõng nöôùc vuøng Ñoâng AÙ nhö Nhaät vaø Trung Hoa. Nhieàu "söû gia" AÂu Mó thöôøng vieát raát thieân leäch vaø thieáu soùt veà Vieät Nam. Xin laáy ngay moät thí duï trong cuoán Viet Nam cuûa taùc giaû David K. Wright, xuaát baûn ôû Chicago, naêm 1989. Khi vieát cuoán naøy, taùc giaû ñeà ôû trang ñaàu laø ñaõ tham vaán vôùi hai giaùo sö tieán só Clark D. Neher, Ph.D. vaø Robert L. Hillerich, Ph.D.. Vaäy maø ôû Chöông noùi veà caùc danh nhaân cuûa nöôùc ta xöa nay, taùc giaû ñaõ laàn löôït neâu teân: Hoà Chí Minh, Leâ Lôïi, Hai Baø Tröng, Nguyeãn Cao Kyø, Voõ Nguyeân Giaùp! Nhö theá ñoù vaø chæ coù baáy nhieâu thoâi! Thaät ñaùng maéc côû cho moät ngöôøi ñaõ maát coâng vieát caû moät cuoán saùch!
Rieâng veà nhöõng cuoäc xaâm laêng nöôùc ta cuûa quaân Moâng Coå do chính Hoát Taát Lieät (Kublai) ra leänh thì caùc saùch AÂu Mó khoâng noùi tôùi, neáu coù noùi cuõng chæ noùi sô saøi vaø bao giôø cuõng ngöng laïi ôû choã quaân Moâng Coå tieán vaøo nöôùc ta caùch deã daøng, khoâng thaáy töôøng thuaät laø hoï ôû laïi ñöôïc bao laâu vaø taïi sao hoï laïi ruùt veà, ruùt veà coù "oâm ñaàu maùu" khoâng, hay laø ra veà ñöôïc bình an thô thôùi?! Laáy thí duï trong cuoán Area Handbook For Mongolia cuûa 13 ñoàng taùc giaû vieát laøm taøi lieäu cho caùc Ñaïi hoïc Mó, do Hoäi Ñaùnh Giaù vaø Nghieân Cöùu Söû thöïc hieän (Historical Evaluation and Research Organization), aán baûn ñaàu ra naêm 1970. Saùch naøy vieát: "In 1252 and 1253 Kublai conquered Yunnan... Tonking was then invaded and pacified, the conquest ending with the fall of Hanoi in 1257". Söï thaät thì khi chinh phuïc xong Vaân Nam, ñuùng laø Hoát Taát Lieät ñaõ sai töôùng Ngoät Löông Hôïp Thai (Wouleangotai) sang ñaùnh nöôùc ta vaø coù haï ñöôïc thaønh Thaêng Long vaøo naêm 1257. Nhöng cuoäc chinh phuïc khoâng chaám döùt ôû vieäc "oån ñònh" (pacified) gì caû, traùi laïi, chæ sau moät thôøi gian ngaén, ñoaøn quaân xaâm laêng cuûa Ngoät Löông Hôïp Thai ñaõ bò quaân ta ñaùnh baïi taïi Ñoâng Boä Ñaàu vaø phaûi ruùt chaïy veà Vaân Nam. Caùc "söû gia" ngöôøi Mó khoâng bieát gì veà cuoäc thaùo chaïy "teù khoùi" aáy vaø ñoïc tieáp cuõng khoâng thaáy noùi chi ñeán hai cuoäc xaâm laêng nöôùc ta tieáp theo vaøo caùc naêm 1284 vaø 1287. Trong hai laàn xaâm löôïc sau, khi thaùo chaïy veà Taàu, nhieàu danh töôùng cuûa ñoaøn quaân Nguyeân Moâng ñaõ phaûi boû xaùc taïi traän nhö ñaõ töôøng thuaät treân ñaây.
Thaân phaän "nhöôïc tieåu" thöôøng chòu nhieàu thieät thoøi. Chuyeän taàm voùc quoác gia maø coøn nhö theá, huoáng chi laø chuyeän cuûa nhöõng caù nhaân, duø caù nhaân coù laø baäc anh huøng haøo kieät nhö Höng ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán. Theá nhöng môùi ñaây, may maén sao, beân Anh Quoác, laàn ñaàu tieân, nhöõng cuoäc chieán thaéng quaân xaâm löôïc Moâng Coå cuûa daân nöôùc ta ñaõ ñöôïc bieát ñeán vaø danh tieáng laãy löøng cuûa vò chæ huy thoáng soaùi Höng ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán ñaõ ñöôïc coâng nhaän.
Theo taùc giaû Troïng Minh trong cuoán Veû Vang Daân Vieät, tuyeån taäp 3, thì OÂng ñaõ caên cöù vaøo taøi lieäu cuûa Vieän Khoa Hoïc Hoaøng Gia Anh ñeå töôøng thuaät veà söï vieäc naøy nhö sau: "Thaùng 2 naêm 1984, Hoäi Hoaøng Gia Anh, töùc vieän Khoa Hoïc Hoaøng Gia (Royal Society) ñaõ trieäu taäp moät phieân hoïp, goàm 478 nhaø khoa hoïc veà lòch söû quaân söï cuûa caùc nöôùc, phaàn ñoâng cuõng laø caùc nhaø quaân söï coù vai veá cuûa theá kæ, ñeå baàu ra 10 vò töôùng soaùi kieät xuaát nhaát trong lòch söû nhaân loaïi, qua caùc thôøi ñaïi: thöôïng coå, trung coå, caän vaø hieän ñaïi. Muïc ñích laø ñeå chuaån bò cho vieäc xuaát baûn cuoán Baùch Khoa Toaøn Thö nöôùc Anh.
Sau khi lieät keâ 98 thoáng soaùi taøi ba nhaát cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, phieân hoïp ñaõ baàu ra 10 töôùng soaùi cho caû 4 thôøi ñaïi. Thôøi thöôïng coå 3 vò; caän ñaïi 4 vò; vaø hieän ñaïi 2 vò, trong soá naøy coù nhieàu vò chæ ñöôïc 70% soá phieáu. Rieâng thôøi trung coå, Höng Ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán laø vò töôùng soaùi duy nhaát ñöôïc choïn vôùi tuyeät ñaïi ña soá phieáu 100%. Ñieåm ñaùng chuù yù laø trong soá phieáu coøn ghi roõ Höng Ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán laø ngöôøi ñaõ ñaùnh thaéng keû thuø maïnh nhaát theá giôùi laø quaân Nguyeân Moâng". (Sñd. Trang 26)
Maëc duø chuùng toâi chöa coù trong tay taøi lieäu maø taùc giaû Troïng Minh ñaõ thuû ñaéc, song chuùng toâi cho söï vieäc naøy laø ñaùng tin. Bôûi vì neáu môû boä Baùch Khoa Toaøn Thö nöôùc Anh naêm 1991 (The New Encyclopaedia Britannica, volume 11, 15th edition, trang 892 vaø 893), ta thaáy ñaõ noùi tôùi 35 doøng veà Nhaø Traàn ôû nöôùc ta, trong ñoù coâng nhaän 3 laàn Nhaø Traàn ñaùnh ñuoåi quaân xaâm löôïc Moâng Coå, vaø daønh rieâng 31 haøng ñeå noùi veà Traàn Höng Ñaïo, ñaõ moâ taû Ngaøi laø moät chieán löôïc gia saùng choùi, ba laàn ñaùnh baïi nhöõng ñoaøn quaân cuûa Hoát Taát Lieät (a brilliant military strategist who defeated Kublai Khan's Mongol hordes).
Chuùng toâi coøn tin laø töø vieäc laøm toát ñeïp cuûa Vieän Khoa Hoïc Hoaøng Gia Anh neâu treân, ñaõ gaây aûnh höôûng trong moät soá cuoán saùch xuaát baûn nhöõng naêm gaàn ñaây ôû Hoa Kì. Chaúng haïn nhö trong cuoán Viet Nam Rebuilding A Nation cuûa Sherry Garland, Dillon Press, Inc. xuaát baûn taïi Chicago naêm 1990, ñaõ vieát nhö sau: "The Mongol emperor Kublai Khan attacked Dai Viet. Khan's great army outnumbered the Vietnamese more than two to one, but the VN general was a master of guerrilla warfare. VN became one of the few countries in the world to drive off the famous Mongol invaders." Sñd. Trang 37. (Hoaøng ñeá Moâng Coå Hoát Taát Lieät Ñaïi haõn ñaõ taán coâng Ñaïi Vieät. Ñaïi binh cuûa Ñaïi haõn ñoâng gaáp ñoâi quaân nöôùc Vieät, nhöng vò thoáng soaùi VN laø baäc thaày veà chieán tranh du kích. Vì theá, VN trôû thaønh moät trong ít nöôùc treân theá giôùi ñaõ ñaùnh ñuoåi ñöôïc quaân xaâm löôïc Moâng Coå).
Vaø trong cuoán Vietnam cuûa Karen Wills, do Lucent Books xuaát baûn taïi San Diego naêm 2000, ñaõ vieát: "Three hundred thousand Mongols proved no match for the guerrilla battle tactics of the Vietnamese" . Sñd. Trang 30. (Ba traêm ngaøn quaân Moâng Coå ñaõ khoâng thaéng noåi thuaät du kích chieán cuûa ngöôøi Vieät".
Nhö theá, ngaøy nay, moät soá taùc giaû AÂu Mó ñaõ baét ñaàu noùi ñuùng, maëc duø vaãn chöa noùi ñuû, chöa noùi heát söï thaät nhö tính khaùch quan cuûa moân söû ñoøi hoûi. Nhöng ít ra coù vaãn hôn khoâng. Chuùng ta hoaøn toaøn coù hi voïng, moät mai khi ñaát nöôùc thoaùt khoûi ñaïi hoïa mafia Coäng Saûn, vaø tieán leân thaønh moät ñaát nöôùc huøng cöôøng thònh vöôïng thì theá giôùi seõ phaûi noùi veà lòch söû nöôùc ta moät caùch coâng baèng nhö ñang noùi veà nöôùc Nhaät, nöôùc Taàu, vaø chaéc chaén lòch söû seõ ghi nhaän Vieät Nam nöôùc ta ñôøi nhaø Traàn, theá kæ thöù 13, ñaõ 3 laàn ñaùnh thaéng ñaïo quaân Moâng Coå hung haõn nhaát thôøi Trung coå. Ñoù laø moät nhaân toá heát söùc quan troïng laøm cho huøng khí ngaát trôøi cuûa ñaïo quaân Moâng Coå baét ñaàu suy taøn daàn. Coù theå noùi Vieät Nam ta thôøi ñoù ñaõ ñoùng goùp ñaùng keå vaøo neàn hoaø bình cuûa theá giôùi, maø vò thoáng soaùi kieät xuaát cuûa ñaïo quaân veä quoác anh huøng aáy chính laø Höng ñaïo ñaïi vöông Traàn Quoác Tuaán vaäy.
Traàn Vinh (Cincinnati, Hoa kyø)
Taøi Lieäu Tham khaûo:
- Will Durand, Nguyeãn Hieán Leâ dòch: Vaên Minh AÛ Raäp. Xuaân Thu xuaát baûn.
- Traàn Troïng Kim: Vieät Nam Söû Löôïc. Vaên Hoùa Thoâng Tin xuaát baûn,1999.
- Ñaøo Duy Anh: Trung Hoa Söû Cöông. Xuaân Thu xuaát baûn.
- Nguyeãn Ñaêng Thuïc: Quoác Hoïc Vieät Nam.Kinh Thi xuaát baûn.
- Troïng Minh: Veû Vang Daân Vieät, tuyeån taäp 3.
- Trevor N. Dupuy, Wendell Blanchard vaø 11 ñoàng taùc giaû: Area Handbook for Mongolia. 1970.
- Hungary. Nelles. Second Revised Edition, 1995.
- R. Worden and Andrea Savada: Mongolia, A Country Study. 1989.
- Ronald Dolan and Robert Worden: Japan, A Country Study. 1990.
- Anne Commire and Deborah Klermer: Historic World Leaders,I. Gale Research, Inc., 1994.
- John Larner: Marco Polo and Discovery Of The World. Yale Univ. Press. New Haven and London, 1999.
Last updated July 7, 2003, by Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Truùc
Trung Taâm vaên hoùa Nguyeãn-Tröôøng-Toä
13 g rue de l'ILL F- 67116 Reichstett, France
Tel 00 33 3 88205822