Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageXaõ hoäi loaøi ngöôøi thôøi naøo cuõng cho ta thaáy vaán ñeà xung ñoät giöõa "cuõ vaø môùi". Giöõa hai thaùi ñoä cöïc ñoan cuûa con ngöôøi thuû cöïu vaø keû chaïy theo caùi môùi laø moät chuoãi nhöõng thaùi ñoä thieân veà thuû cöïu hoaëc nghinh taân khaùc naøo giaûi maàu saéc caàu voàng. Coù nhöõng ngöôøi ñaõ thaáy caùi ñaõ coù saün töø tröôùc laø quí, chæ thaáy an toaøn trong nhöõng gì mình thöøa höôûng cuûa ñôøi tröôùc gioáng nhö ñöùa treû chæ thaáy an toaøn trong voøng tay cuûa meï hieàn. Hoï khoâng muoán thaáy thay ñoåi hoaëc sôï thay ñoåi trong caùch soáng, caùch laøm, caùch nghó; thaäm chí caû nhöõng ñoà duøng ñaõ cuõ hoï cuõng khoâng muoán thay chæ vì "ñaõ quen vôùi hoï roài". Thaùi ñoä thuû cöïu naøy coù khi laø hieän thaân cuûa moät caùi nhìn bi quan veà cuoäc soáng nhö ta gaëp thaáy trong caâu chaâm ngoân Latinh: "Khoâng coù gì môùi döôùi aùnh maët trôøi", hoaëc trong caâu chöõ Haùn: "Ngaõ kim nhaät taïi toïa chi ñòa, coå chi nhaân taèng tieân ngaõ toïa chi" (maûnh ñaát toâi ñang ngoài hoâm nay, ngöôøi xöa ñaõ ngoài ñoù tröôùc toâi roài). Nhöng ngay trong neàn tö töôûng ñöôïc truyeàn ñaït baèng chöõ Haùn cuõng ñaõ coù boäc loä moät thaùi ñoä dung hoøa: "OÂn coá nhi tri taân" (oân chuyeän xöa ñeå hieåu chuyeän nay), (tuy nghe vaãn coù veû ñeà cao caùi cuõ hôn!), coi caùi cuõ nhö moät kinh nghieäm veà cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, phaûn aûnh nhöõng neùt chung cuûa con ngöôøi, cuûa cuoäc soáng qua moïi thôøi ñaïi; tuy hình thöùc coù ñoåi thay nhöng nhöõng naêng löïc vaø ñoäng löïc vaãn gioáng nhau. Chính nhöõng caùi gioáng nhau ñoù laøm cho ngöôøi ta coù theå oân chuyeän xöa ñeå hieåu chuyeän nay. Chuùa Gieâsu cuõng daïy phaûi bieát laáy "caû caùi môùi vaø caùi cuõ" môùi laø ngöôøi khoân ngoan. Nhöng ñaâu laø nguyeân lyù, laø tieâu chuaån cuoái cuøng ñeå con ngöôøi choïn löïa caùi môùi vaø caùi cuõ trong cuoäc soáng laøm ngöôøi?
ÔÛ ñaây chæ neâu vaán ñeà veà cuoäc soáng laøm ngöôøi, vì noù laø nhu caàu böùc thieát nhaát vaø cao caû nhaát cuûa con ngöôøi. Do ñoù noù cuõng laø ñoäng löïc vaø tieâu chuaån cuoái cuøng cho moïi choïn löïa cuõ môùi khaùc lieân heä tôùi töøng maët cuûa cuoäc soáng con ngöôøi.
Söï soáng, duø ôû caáp sô ñaúng nhaát, cuõng luoân luoân laø moät tieán trình ñoåi môùi. Moät cô theå soáng bao giôø cuõng phaûi tieáp nhaän dinh döôõng ñeå duy trì vaø phaùt trieån söï soáng cuûa noù. Vaø moãi sinh vaät thöïc hieän tieán trình ñoåi môùi theo nhöõng quy luaät rieâng cuûa chuûng loaïi mình: chuûng loaïi sinh vaät caøng cao thì tieán trình ñoåi môùi caøng phöùc taïp. Trong baäc thang sinh vaät treân maët haønh tinh chuùng ta thì con ngöôøi ôû möùc ñoä cao nhaát vaø do ñoù cuõng coù moät tieán trình ñoåi môùi cöïc kyø phöùc taïp veà theå chaát, tinh thaàn, xaõ hoäi...
a) Ta haõy nhìn vaøo quaù trình ñoåi môùi lieân quan tôùi söï soáng theå chaát. Con ngöôøi caàn thöùc aên, nöôùc, vaø khoâng khí ñeå nuoâi cô theå. Thieáu moät trong ba thöù naøy laø söï soáng khoâng theå tieáp tuïc trong cô theå con ngöôøi. Ba chöùc naêng tieâu hoùa, hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn laøm cho cô theå luoân tieáp thu ñöôïc nhöõng chaát lieäu môùi ñeå thay theá, ñoåi môùi, nuoâi döôõng söï soáng.
Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu vaät chaát naøy, con ngöôøi phaûi kieám thöùc aên, töùc laø phaûi lao ñoäng. Con vaät cuõng phaûi kieám aên, nhöng noù chæ haønh ñoäng theo baûn naêng. Moãi loaøi vaät coù moät caùch kieám aên rieâng nhieàu khi raát tinh vi, kyø dieäu, laøm ta phaûi thaùn phuïc, nhöng noù khoâng caûi tieán ñöôïc caùch kieám aên baåm sinh. Con ngöôøi thì khaùc, nhôø coù khaû naêng vaên hoùa töùc laø khaû naêng töï caûi tieán, laøm cho cuoäc soáng cuûa mình toát ñeïp hôn, neân con ngöôøi coù saùng taïo trong lao ñoäng: caûi tieán, ñoåi môùi coâng cuï vaø phöông phaùp lao ñoäng ñeå kieám aên, tìm vaø cheá bieán nhöõng nguoàn thöùc aên môùi. Con ngöôøi caøng tieán boä thì nhu caàu ñoåi môùi trong lao ñoäng caøng taêng. Töø choã aên traùi caây vaø thòt soáng, con ngöôøi hoâm nay ñaõ cheá ra bao nhieâu moùn aên vaø ñang tieán raát nhanh trong laõnh vöïc naøy. Töø choã laáy laù caây, da thuù che thaân ñeå choáng laïnh, con ngöôøi ñaõ cheá ra bieát bao thöù vaûi vaø bao nhieâu kieåu quaàn aùo. Khaû naêng vaên hoùa laøm cho con ngöôøi ñöa nhu caàu aên vaø maëc leân moät caáp nöõa laø aên NGON vaø maëc ÑEÏP. Con vaät toû ra cuõng thích caùi NGON, caùi ÑEÏP, nhöng khoâng coù khaû naêng laøm ra caùi NGON vaø caùi ÑEÏP. Chæ coù con ngöôøi vôùi khaû naêng vaên hoùa môùi bieát laøm ra caùi NGON vaø caùi ÑEÏP, vaø luoân ñoåi môùi caû caùi NGON vaø caùi ÑEÏP. Con chim bieát laøm toå, con vaät bieát laøm oå, nhöng loaøi naøo cuõng coù moät kieåu rieâng vaø cöù theá maø laøm töø ñôøi naøy qua ñôøi khaùc. Chæ coù con ngöôøi ñaõ tieán töø choã ôû trong hang ñoäng ñeán choã bieát laøm nhaø. Coù nhöõng loaøi vaät bieát trang ñieåm choå ôû, nhöng cuõng theo moät maãu nhaát ñònh, chæ coù con ngöôøi bieát laøm ñeïp choã ôû cuûa mình baèng nhieàu caùch, tuøy thôøi kyø vaø vò trí ñòa dö, bieát tìm ra nhöõng vaät lieäu môùi kieåu caùch môùi.
Trong caùc laõnh vöïc AÊN, MAËC vaø ÔÛ naøy, ta thaáy con ngöôøi coù moät nhu caàu ñoåi môùi khoâng ngöøng, khoâng nhöõng chæ ñeå ñaùp öùng yeâu caàu NO, AÁM vaø CHAÉC maø coøn nhaèm ñaùp öùng caû yeâu caàu NGON vaø ÑEÏP nöõa. NGON vaø ÑEÏP ôû ñaây vöøa bieåu loä khaû naêng vaên hoùa cuûa con ngöôøi, vöøa laøm cho caùi AÊN, caùi MAËC vaø choã ÔÛ xöùng ñaùng hôn vôùi phaåm giaù CON NGÖÔØI. Vaäy thì tieâu chuaån cuoái cuøng cho NGON vaø ÑEÏP ôû ñaây laø CON NGÖÔØI. NGON vaø ÑEÏP laø saûn phaåm cuûa con ngöôøi ñeå phuïc vuï con ngöôøi, neân thöôùc ño cuûa noù cuõng chính laø con ngöôøi. Caû phöông tieän vaø caùch thöùc laøm ra caùi ngon caùi ñeïp cuõng phaûi ño baèng CON NGÖÔØI.
b) Noùi ñeán NGON vaø ÑEÏP vôùi KHAÛ NAÊNG VAÊN HOÙA laø ta ñaõ chaïm tôùi ñôøi soáng tinh thaàn cuûa con ngöôøi roài. Ñôøi soáng tinh thaàn laø khaû naêng cuûa con ngöôøi ñeå thöôûng thöùc, caûm nhaän vaø boäc loä tình caûm, ñem trí tueä vaø khaû naêng lao ñoäng chinh phuïc theá giôùi vaät chaát ñeå baét noù phuïc vuï con ngöôøi.
Tình caûm con ngöôøi xung quanh hai ñoái cöïc YEÂU vaø GHEÙT. Taán kòch cuûa cuoäc ñôøi moãi con ngöôøi cuõng nhö lòch söû loaøi ngöôøi töø ñaàu ñeán cuoái ñeàu do YEÂU vaø GHEÙT laøm ñoäng löïc vaø ñaàu moái trieån khai. Hoaëc con ngöôøi laøm chuû ñöôïc YEÂU vaø GHEÙT hoaëc bò xoay tít bôûi löïc YEÂU-GHEÙT maø vaïch neân cuoäc ñôøi lòch söû. Cuõng nhö vuõ truï quay maõi theo söùc chuyeån ñoäng cuûa tinh vaân nguyeân thuûy thì con ngöôøi cuõng chuyeån maõi theo söùc ñaåy cuûa YEÂU-GHEÙT vaø luoân ñi tôùi nhöõng khoaûng khoâng môùi, boäc loä döôùi nhöõng hình thöùc môùi qua nhöõng ñoái töôïng môùi. Moãi con ngöôøi, moãi theá heä soáng caùi YEÂU vaø GHEÙT theo caùch cuûa mình vaø nhieàu khi gaàn nhö aûo töôûng raèng chæ coù mình quay cuoàng trong caùi voøng YEÂU-GHEÙT ñoù. Vaø töø khi coù con ngöôøi ñeå bieát yeâu vaø gheùt thì con ngöôøi aáy ñaõ baét ñaàu tìm nhöõng caùch thöùc bieåu loä YEÂU-GHEÙT: lôøi noùi, cöû chæ, quaø taëng. Phöông theá bieåu loä thì vaãn coù baáy nhieâu; nhöng hình thöùc thì laïi phaûi luoân luoân ñoåi môùi. Ai cuõng muoán ngöôøi yeâu cuûa mình boäc loä baèng nhöõng hình thöùc ñoäc ñaùo, caøng ñoäc ñaùo thì laïi caøng deã cho laø chaân thaønh (maëc duø Ñoâng Gioaêng hay Sôû Khanh nhieàu khi coøn ñoäc ñaùo hôn!). Coù nhöõng chuyeän YEÂU-GHEÙT vaø nhöõng caùch bieåu loä ñaõ trôû thaønh maãu möïc. Töø nhöõng chuyeän thaàn thoaïi trong caùc neàn vaên hoùa coå xöa ñeán Romeùo Julietts, Lan vaø Ñieäp... moãi thôøi ñaïi, moãi daân toäc ñaõ tìm nhöõng hình thöùc ngheä thuaät ñeå dieãn taû, coâ ñoïng kinh nghieäm, quan nieäm YEÂU-GHEÙT cuûa mình. Moãi con ngöôøi trong cuoäc soáng cuûa mình, moãi theá heä trong thôøi ñaïi cuûa mình, ñeàu caûm thaáy phaûi luoân ñoåi môùi tình caûm vaø caùch bieåu loä tình caûm cuûa mình, vöøa khaùm phaù söùc maïnh cuûa YEÂU vaø GHEÙT, vöøa tìm xem YEÂU vaø GHEÙT nhö theá naøo cho ñuùng laø con ngöôøi.
Ñi vaøo laõnh vöïc cuûa trí tueä, ta laïi caøng thaáy choùng ngôïp tröôùc nhu caàu vaø khaû naêng ñoåi môùi. Söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi veà mình, veà vuõ truï, veà cuoäc soáng phaûi ñoåi môùi khoâng ngöøng, khi söï hieåu bieát cuûa moät ngöôøi, moät xaõ hoäi ngöøng laïi thì chính laø con ngöôøi aáy, xaõ hoäi aáy ñaõ baét ñaàu suy vong. Lòch söû cho chuùng ta thaáy quaù roõ ñieàu aáy. Caùc cheá ñoä thöïc daân, phong kieán, ñoäc taøi ñeàu laáy ngu daân laøm saùch löôïc cai trò. Ngöôïc laïi söï môû mang trí tueä bao giôø cuõng ñöa tôùi söï tieán boä cuûa xaõ hoäi. Ngöôøi chæ coù chuùt ít hieåu bieát vaø töï thoûa maõn vôùi söï hieåu bieát coûn con aáy bao giôø cuõng trôû thaønh gaøn dôû, laøm trì treä cuoäc soáng baûn thaân vaø xaõ hoäi, bôûi vì hoï ñaõ boùp cheát khaû naêng hieåu bieát cuûa ngöôøi khaùc. Thaûm hoïa maát nöôùc cuûa chuùng ta ôû theá kyû tröôùc cuõng bôûi thoùi gaøn dôû vaø chính saùch ngu daân cuûa boïn vua quan nhaø Nguyeãn gaây neân ñoù. Hoï khoâng tin raèng ngoaøi Trung Quoác ra coøn coù caùi gì khaùc ñaùng hoïc hoûi treân maët ñaát naøy, vaø cuõng khoâng tin raèng ngoaøi hoï ra coøn coù ngöôøi Vieät Nam naøo khaùc ñuû söùc hieåu bieát ñeå ñem laïi haïnh phuùc cho Daân Toäc naøy. Chính vì khuyeân ta: "Ñi ngaøy ñaøng hoïc moät saøng khoân"; "Ñi cho bieát ñoù bieát ñaây, ôû nhaø vôùi meï bieát ngaøy naøo khoân" vaø khuyeân ta ñöøng theïn hoûi ngöôøi döôùi (baát sæ haï vaán). Coøn keû töï maõn vôùi caùi hieåu bieát coûn con cuûa mình thì cha oâng ñaõ ví nhö "eách ngoài ñaùy gieáng coi trôøi baèng vung".
c) Ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi khoâng theå taùch rôøi khoûi ñôøi soáng xaõ hoäi, vì baûn chaát con ngöôøi laø sinh vaät xaõ hoäi. Tính xaõ hoäi vöøa laø heä quaû vöøa laø yeâu caàu sinh toàn cuûa ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi sinh ra vaø lôùn leân, con ngöôøi lao ñoäng kieám soáng, con ngöôøi yeâu gheùt, con ngöôøi hieåu bieát... ñeàu do ñoù laøm naåy sinh quan heä xaõ hoäi, ñoàng thôøi nhôø quan heä xaõ hoäi maø phaùt trieån lao ñoäng, tình caûm, hieåu bieát. Chính do quan heä hai chieàu naøy maø ñôøi soáng xaõ hoäi cuõng phaûi luoân ñoåi môùi theo söï ñoåi môùi vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi vaø ñeå phuïc vuï cho söï ñoåi môùi aáy, phuïc vuï con ngöôøi. Con ngöôøi vöøa laøm neân thôøi ñaïi cuûa mình vöøa do thôøi ñaïi cuûa mình taïo neân.
Ñeán ñaây ta coù theå noùi raèng moïi söï ñoåi môùi cuoái cuøng ñeàu höôùng veà söï ñoåi môùi con ngöôøi nhö moät cuøng ñích vaø xuaát phaùt töø söï ñoåi môùi con ngöôøi nhö nguoàn maïch. Taát caû moïi thöïc taïi traàn gian naøy ñeàu ñeå phuïc vuï con ngöôøi: "Chuùa ñaõ ñaët moïi söï döôùi chaân con ngöôøi" (TV 8) vaø truyeàn cho con ngöôøi phaûi "laøm chuû maët ñaát". "Moïi söï thuoäc veà anh em, nhöng anh em thuoäc veà Ñöùc Kitoâ vaø Ñöùc Kitoâ thuoäc veà Thieân Chuùa" (1 Cor 3,22-23). Caû ñeán vieäc Con Thieân Chuùa sinh xuoáng laøm ngöôøi cuõng laø "vì loaøi ngöôøi chuùng toâi".
Nhöng taïi sao laïi phaûi ñoåi môùi con ngöôøi? Ñaâu laø maãu möïc, laø tieâu chuaån cuoái cuøng ñeå ñoåi môùi con ngöôøi? Ñoåi môùi nhö theá naøo? Nhôø ñaâu?
Ñaõ noùi tôùi môùi töùc laø phaûi coù caùi gì laø cuõ maø ta caàn phaûi boû ñi, thay theá. Noùi ñoåi môùi con ngöôøi töùc laø coù con ngöôøi cuõ phaûi boû ñi. Thaùnh Phaoloâ ñaõ giaûi thích roäng raõi cho chuùng ta veà con ngöôøi cuõ vaø con ngöôøi môùi trong caùc thö cuûa ngaøi. Con ngöôøi cuõ laø con ngöôøi soáng, yeâu gheùt, suy nghó vaø haønh ñoäng theo söï thuùc ñaåy cuûa toäi loãi, con ngöôøi bò toäi loãi thoáng trò. Coù con ngöôøi cuõ chính laø vì toäi loãi ñaõ xaâm nhaäp vaø thoáng trò trong con ngöôøi, khieán con ngöôøi khoâng cöôõng noåi quyeàn löïc cuûa noù. Chính toäi loãi laøm cho con ngöôøi khoâng coøn laø con ngöôøi nöõa, noù laøm cho con ngöôøi trôû thaønh con thuù ñaùng sôï hôn moïi con thuù, vì noù laøm cho con ngöôøi vaän duïng moïi khaû naêng theå xaùc, tình caûm, trí tueä vaø caû tính xaõ hoäi ñeå phuïc vuï cho thuù tính. Con ngöôøi ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân Chuùa khoâng phaûi vì Thieân Chuùa coù khuoân maët naøo ñeå con ngöôøi toâ veõ laøm maãu, nhöng vì Thieân Chuùa laø Chaân Thieän Myõ, con ngöôøi ñöôïc thoâng döï vaøo Chaân Thieän Myõ, vaø ñöôïc môøi goïi vöôn tôùi khoâng ngöøng ñeå ngaøy caøng theå hieän Chaân Thieän Myõ. Con ngöôøi coù khaû naêng yeâu thöông vaø hieåu bieát ñeå caûm nhaän vaø vöôn tôùi Chaân Thieän Myõ. Thieân Chuùa laø Tình yeâu ñaõ döïng neân con ngöôøi bieát yeâu. Thieân Chuùa laø trí tueä tuyeät ñoái ñaõ döïng neân con ngöôøi coù trí tueä ñeå hieåu bieát theá giôùi thoï taïo vaø hieåu bieát Thieân Chuùa. Con ngöôøi gioáng hình aûnh Thieân Chuùa laø ôû ñoù. Toäi loãi ñaûo loän taát caû. Noù laøm cho con ngöôøi laáy caùi xaáu xa, giaû doái thay Chaân Thieän Myõ, gheùt caùi ñaùng yeâu vaø yeâu caùi ñaùng gheùt: thay vì hieåu bieát ñeå vöôn leân thì laïi duøng trí tueä ñeå thi thoá nhöõng gì laøm cho con mình gaàn con vaät hôn. Thaûm kòch cuûa con ngöôøi bò toäi loãi thoáng trò ñaõ ñöôïc thaùnh Phaoloâ moâ taû sinh ñoäng trong Roma 7 vaø keát thuùc baèng moät caâu hoûi bi ñaùt: "Ai seõ cöùu toâi...", ñeå traû lôøi haân hoan: "Taï ôn Thieân Chuùa vì coù Ñöùc Gieâsu Kitoâ Chuùa chuùng ta".
Quaû vaäy, ñaõ noâ leä thì caàn ñöôïc giaûi phoùng maø töï mình khoâng giaûi phoùng ñöôïc thì caàn coù ngöôøi giaûi phoùng cho: Con ngöôøi chæ coù theå thoaùt khoûi aùch thoáng trò cuûa toäi loãi trong baûn thaân mình nhôø ôn cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa ñaõ ban trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Theá laø toäi loãi ñaõ laøm cho con ngöôøi thaønh con ngöôøi cuõ vaø Ñöùc Gieâsu Kitoâ giuùp con ngöôøi coù khaû naêng trôû thaønh con ngöôøi môùi. Nhöng cuõng caàn noùi theâm raèng con ngöôøi môùi laø con ngöôøi "ñöôïc taùi taïo theo hình aûnh Thieân Chuùa trong söï coâng chính vaø thaùnh thieän ñích thöïc" (Ep 4,24), töùc laø con ngöôøi theo ñuùng yù ñònh cuûa Thieân Chuùa khi cho con ngöôøi xuaát hieän, con ngöôøi gioáng hình aûnh Thieân Chuùa Chaân Thieän Myõ vaø coù khaû naêng nhaän bieát vaø höôùng veà Chaân Thieän Myõ. Vaäy thì chæ coù moät con ngöôøi phaûi vöôït töø tình traïng bò toäi loãi thoáng trò sang tình traïng ñöôïc Thaùnh Thaàn daãn daét. Chính böôùc vöôït aáy laø ôn cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ, vì nhôø Ñöùc Kitoâ ta nhaän ñöôïc Thaùnh Thaàn nhö moät nguyeân lyù soáng môùi. Nhöng ta phaûi ñoùn nhaän vaø ñeå cho Thaùnh Thaàn daãn daét, phaûi chieán ñaáu vôùi nhöõng loâi keùo cuûa toäi loãi ñeå soáng theo Thaùnh Thaàn. Ôn cöùu ñoä Thieân Chuùa ban cho ta nhôø Böûu Huyeát Ñöùc Kitoâ phaûi thaønh töïu baèng maùu cuûa ta trong cuoäc ñaáu tranh vôùi baûn thaân vaø vôùi taát caû nhöõng söùc loâi keùo cuûa toäi loãi trong ta vaø quanh ta (x Gal 5; Ep 4; Col 3).
Treân ñaây, chuùng ta ñaõ noùi con ngöôøi ñaõ ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân Chuùa vaø phaûi trôû neân gioáng hình aûnh Thieân Chuùa. Caàn löu yù tôùi kieåu noùi "gioáng hình aûnh Thieân Chuùa". Taïi sao khoâng noùi gioáng Thieân Chuùa maø noùi gioáng hình aûnh Thieân Chuùa? Chæ coù Ñöùc Kitoâ môùi laø "hình aûnh cuûa Thieân Chuùa voâ hình" (Col 1,15), vì Ngaøi laø Con Moät cuûa Thieân Chuùa, laø Lôøi Thieân Chuùa töï phaùt bieåu chính mình vaø nhôø Lôøi aáy vaïn vaät ñöôïc taùc thaønh, Ngaøi ñoàng baûn tính vôùi Ñöùc Chuùa Cha. Con vaïn vaät nhôø Ngaøi maø ñöôïc taùc thaønh chæ laø phaûn aûnh vinh quang cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi ñöùng ñaàu caùc taïo vaät, ñöôïc tham döï vaøo quyeàn naêng saùng taïo cuûa Thieân Chuùa vôùi söù maïng tieáp tuïc coâng trình taïo döïng, chinh phuïc maët ñaát vaø laøm cho noù trôû neân xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi, neân con ngöôøi ñöôïc goïi laø gioáng hình aûnh Thieân Chuùa nhôø ñöôïc keát hôïp vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con moät cuûa Thieân Chuùa. Bôûi vaäy maø trong thö caùc Toâng Ñoà ta thaáy coù hai kieåu noùi: "Haõy noi göông baét chöôùc Thieân Chuùa nhö nhöõng con caùi yeâu daáu cuûa Ngöôøi" (Ep 5,1) vaø: "Haõy soáng nhö Ngaøi (Ñöùc Kitoâ) ñaõ soáng" (1 Ga 2,6).
Trong Cöïu Öôùc, Thieân Chuùa cuõng daïy Daân Chuùa phaûi baét chöôùc Ngaøi maø yeâu thöông anh em, beânh vöïc keû moà coâi, goùa buïa cö nguï, ngheøo heøn, bò aùp böùc, vì xöa ngöôøi nguï cö beân Ai Caäp vaø Ta ñaõ beânh vöïc ngöôi. Chuùa Gieâsu cuõng daïy: "Haõy thöông xoùt nhö Cha caùc con treân trôøi laø Ñaáng hay thöông xoùt". Nhöng roõ raøng laø trong Taân Öôùc, Chuùa Gieâsu thöôøng ñöôïc ñaët laøm kieåu maãu cho chuùng ta hôn. Taïi sao?
Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng con ngöôøi gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, nhöng ñaõ cöùu chuoäc con ngöôøi baèng caùch sai Con Moät cuûa Ngaøi, hình aûnh toaøn haûo cuûa Ngaøi sinh xuoáng laøm ngöôøi "gioáng nhö chuùng ta moïi ñaøng". Laø hình aûnh toaøn haûo cuûa Thieân Chuùa neân Chuùa Gieâsu môùi coù theå noùi: "Ai thaáy Ta laø ñaõ thaáy Chuùa Cha roài". Laø ngöôøi gioáng nhö chuùng ta, "daõi daàu thöû thaùch moïi beà gioáng nhö chuùng ta nhöng khoâng phaïm toäi". Ngaøi môùi coù theå keâu goïi chuùng ta ñi theo Ngaøi, hoïc vôùi Ngaøi: "Haõy hoïc cuøng Ta vì Ta hieàn laønh vaø khieâm nhöôøng trong loøng"; "haõy yeâu thöông nhau nhö Ta ñaõ yeâu thöông caùc con". Thieân Chuùa thì chöa ai thaáy, nhöng Con Moät töø trong loøng Cha maø ñeán ñaõ keå ra cho nhöõng ngöôøi chöùng ñöôïc thaáy vinh quang cuûa Ngaøi laø vinh quang cuûa Con Moät do Cha ban cho... Con Moät cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñeán laøm ngöôøi ñeå soáng laøm con Thieân Chuùa trong thaân phaän con ngöôøi, taát nhieân laø kieåu maãu cho nhöõng con ngöôøi ñöôïc môøi goïi laøm con Thieân Chuùa bieát soáng laøm con Thieân Chuùa. Do ñoù maø Chuùa Gieâsu keâu goïi moân ñeä phaûi laøm theo lôøi Ngaøi, phaûi baét chöôùc Ngaøi, coøn caùc thaùnh Toâng Ñoà thì luoân giaûng daïy cho moïi ngöôøi noi göông baét chöôùc Chuùa Gieâsu. Thaùnh Phaoloâ coù nhöõng kieåu noùi quyeát lieät hôn: "Haõy khuoân theo Ñöùc Kitoâ", "haõy maëc laáy Ñöùc Kitoâ", vaø coi söù maïng Toâng Ñoà cuûa Ngaøi laø "chòu ñau ñôùn ñeå sinh anh em laïi cho tôùi khi Ñöùc Kitoâ ñöôïc thaønh hình trong anh em". Cuõng chính vì theá maø caùc tín höõu ngay theá heä ñaàu ñaõ ñöôïc goïi laø "nhöõng ngöôøi theo Ñöùc Kitoâ" (Kitoâ höõu).
Nhö vaäy ta coù theå noùi kieåu maãu cuoái cuøng ñeå ñoåi môùi con ngöôøi laø chính Thieân Chuùa, nhöng Thieân Chuùa voâ hình ñaõ boäc loä hoaøn toaøn chính mình trong Con Moät cuûa Ngaøi maø Ngaøi ñaõ sai ñeán theá gian laøm ngöôøi gioáng nhö chuùng ta, neân kieåu maãu gaàn ta nhaát laø Chuùa Gieâsu Con Thieân Chuùa, nhö caùc Toâng Ñoà ñaõ thaáy vaø nghe vaø ñaõ sôø ñöôïc Ngöôøi vaø ñaõ laøm chöùng ñeå chuùng ta cuõng ñöôïc döï phaàn vôùi caùc ngaøi (1 Ga 1,1-4; Hr 1,1-4).
Ñoåi môùi con ngöôøi khoâng phaûi laø vieäc laøm moät laàn laø xong, nhöng laø caû moät tieán trình keùo daøi suoát cuoäc ñôøi: "nhaát nhaät taân, höu nhaät taân" (moãi ngaøy moãi môùi, caøng ngaøy caøng môùi). Lyù do laø con ngöôøi khoâng bao giôø laø moät thöïc theå ñaõ hoaøn thaønh, maø luoân luoân treân ñöôøng phaùt trieån, tieán tôùi thaønh toaøn, theå hieän Chaân Thieän Myõ theo gioøng thôøi gian. Ñoù laø qui luaät phaùt trieån cuûa söï soáng thoï taïo.
Khi chuùng ta tieáp nhaän söï soáng môùi maø Thieân Chuùa ban cho qua ñöùc tin vaø pheùp Röûa, thì ñoù môùi chæ laø caùi maàm, caùi nguyeân lyù môùi, khaùc naøo moät haït môùi naûy maàm (x Rm 6). Caùi maàm aáy phaûi lôùn leân maõi vaø sinh hoa keát traùi töùc laø toaøn boä nhöõng bieåu hieäu cuûa söï soáng: lôøi aên tieáng noùi, caùch cö xöû, suy nghó, haønh ñoäng. Quaù trình phaùt trieån cuûa söï soáng naøy laø moät cuoäc chieán ñaáu khoâng ngöøng, bôûi vì con ngöôøi cuõ trong ta khoâng bò truïc xuaát moät laàn cho xong, maø dai daúng ñeo theo maõi, giaønh ñaát vôùi maàm soáng môùi khieán ta phaûi luoân vaät loän vôùi noù nhö ta nhoå coû, baét saâu ñeå caây ta troàng lôùn leân ñöôïc maø sinh hoa traùi. Chính vì theá maø thaùnh Phaoloâ noùi raèng ta phaûi "loät boû con ngöôøi cuõ". Trong caùc thö cuûa Toâng Ñoà, nhaát laø cuûa thaùnh Phaoloâ, ta thaáy nhöõng lôøi giaûi thích tæ mæ veà ñieàu naøy ôû phaàn huaán duï (nhaát laø 1 Cr; Ep; Pl; Cl). "Loät boû con ngöôøi cuõ, maëc laáy con ngöôøi môùi" cuï theå nghóa laø ta töø boû caùch noùi naêng, haønh ñoäng, suy nghó theo "theá gian, xaùc thòt" ñeå taäp laáy caùch noùi naêng, haønh ñoäng, suy nghó theo nhö Ñöùc Gieâsu Kitoâ.
Söï soáng laø aân hueä cuûa Thieân Chuùa, söï soáng môùi laïi caøng laø moät aân hueä to lôùn hôn. Nhöng söï soáng laïi phaûi do ta laøm cho naûy nôû. Vaäy thì "coù trôøi maø cuõng coù ta!" "Con ngöôøi môùi" vöøa laø aân hueä Thieân Chuùa ban vöøa laø coâng trình cuûa ta.
1. AÂn hueä cuûa Thieân Chuùa laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa taát caû vaø cuõng laø caû quaù trình phaùt trieån nöõa. Ñieåm khôûi ñaàu laø chính söï soáng môùi vaø kieåu maãu con ngöôøi môùi Ngaøi ban cho ta trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Nhôø ñöôïc keát hieäp vôùi Ñöùc Kitoâ (qua loøng tin vaø pheùp Röûa) maø ta ñöôïc quyeàn trôû neân con Thieân Chuùa (Ga 1,12). Söï soáng aáy ñöôïc taùc thaønh trong ta do chính Thaùnh Thaàn maø ta nhaän ñöôïc: "Thieân Chuùa ñaõ gôûi Thaùnh Thaàn cuûa Con Ngaøi vaøo loøng chuùng ta ñeå keâu leân: "Cha ôi" (Gl 4,6). Vaø chính Thaùnh Thaàn laø Ñaáng daãn daét chuùng ta soáng laøm con Thieân Chuùa, laøm cho maàm soáng Thieân Chuùa trong ta lôùn leân vaø sinh hoa keát traùi. Thaùnh Phaoloâ ñaõ keå ra nhöõng hoa traùi cuûa xaùc thòt (con ngöôøi cuõ) ñoái choïi vôùi nhöõng hoa traùi cuûa Thaùnh Thaàn (Gl 5,16-24) vaø caên daën chuùng ta: "Neáu anh em soáng nhôø Thaùnh Thaàn thì haõy ñeå cho Thaùnh Thaàn daãn daét" (Gl 5,25).
2. Cuoäc chieán ñaáu toát ñeïp ñoøi ta phaûi daán thaân nhö moät vaän ñoäng vieân chaïy ñua trong thao tröôøng. Ñoù laø hình aûnh maø chính thaùnh Phaoloâ ñaõ duøng ñeå noùi veà noå löïc baûn thaân cuûa ngöôøi Kitoâ höõu trong vieäc trôû neân con Thieân Chuùa, trôû neân con ngöôøi môùi (1 Cr 9,24-27).
Vaäy ta phaûi laøm gì ñeå ñöôïc ôn cuûa Chuùa vaø ñeå theå hieän noã löïc baûn thaân, hôïp taùc vôùi ôn Chuùa, vì "Chuùa döïng neân baïn khoâng caàn coù baïn, nhöng Chuùa khoâng theå cöùu chuoäc baïn neáu khoâng coù baïn" (thaùnh Augustinoâ).
1) Ñeå ñöôïc ôn Chuùa, ta phaûi caûm taï vì ôn ñaõ ñöôïc laøm con Thieân Chuùa vaø caàu xin ôn Chuùa ñeå ta lôùn leân treân ñöôøng laøm con Chuùa, ñoù laø ñieàu cô baûn maø thaùnh Phaoloâ daïy ta baèng chính haønh ñoäng cuûa ngaøi laø taï ôn vaø caàu xin cho caùc tín höõu (x Ep; Cl).
2) Chieâm ngaém khuoân maãu Thieân Chuùa ban laø Chuùa Gieâsu: ñoïc vaø suy nieäm Saùch Thaùnh ñeå bieát phaûi soáng theá naøo.
3) Kieåm ñieåm haønh ñoäng, tình caûm, suy nghó, ngoân töø döôùi aùnh saùng Saùch Thaùnh.
4) Reøn luyeän, taäp töï chuû baèng nhöõng hình thöùc khoå haïnh gioáng nhö caùc vaän ñoäng vieân. taäp cho mình bieát laøm chuû ñöôïc baûn naêng trong sinh hoaït. AÊn chay, haõm mình laø nhöõng phöông theá quen thuoäc cuûa baát cöù ai muoán töï reøn luyeän taùnh tình, tu döôõng baûn thaân. Ai quen buoâng thaû theo baûn naêng vaø tình caûm töï nhieân thì seõ luoân laø noâ leä cuûa nhöõng thoâi thuùc, xung ñoäng töï nhieân thuoäc thuù tính.
Caàn noùi theâm raèng trong cuoäc soáng con ngöôøi, quan heä giöõa tö töôûng vaø haønh ñoäng coù tính hai chieàu: haønh ñoäng laøm naûy sinh tình caûm vaø tö töôûng vaø ngöôïc laïi, tình caûm, tö töôûng ñieàu khieån haønh ñoäng. Ta coøn nhoû, cha meï daïy ta bieát thöa, daï, khoanh tay, cuùi ñaàu chaøo, giöõ veä sinh, laøm vieäc toát... daàn daàn lôùn leân, ta bieát theá naøo laø ñeïp, laø toát, laø quí, laø trong vaø ta gaéng laøm cho toát, cho ñeïp, roài chính trong khi gaéng theå hieän caùi toát caùi ñeïp ta laïi caøng hieåu roõ hôn vaø do ñoù caøng coá gaéng hôn. Ñöùa treû laàn ñaàu bieát laøm moät ñieàu cho cha meï, ngöôøi khaùc vui vaø nhaän thaáy nieàm vui ñoù seõ coá gaéng laøm theâm laàn nöõa... vaø cöù theá suoát cuoäc ñôøi chuùng ta lôùn leân treân ñöôøng Chaân Thieän Myõ. Tính hoã töông giöõa tình caûm vaø tö töôûng vôùi haønh ñoäng laø qui luaät caàn vaän duïng trong cuoäc noã löïc trôû thaønh con ngöôøi môùi.
Ñieåm cuoái cuøng coù tính "kyõ thuaät" laø phaûi coù troïng ñieåm. Muoán taäp luyeän moân theå duïc theå thao naøo cuõng phaûi bieát troïng ñieåm cuûa noù vaø toå chöùc caùc baøi taäp ñeå ñaït tôùi ñoù. trong moãi con ngöôøi ñeàu coù nhöõng öu vaø khuyeát ñieåm mang tính "chuû choát", chi phoái toaøn boä caùch soáng cuûa ngöôøi ñoù. Coù ngöôøi thì nhuùt nhaùt, ngöôøi thì töï kieâu, ngöôøi thì löôøi bieáng... ñeán möùc luùc naøo ta cuõng thaáy nhöõng tính xaáu aáy bieåu loä ra, hay noùi caùch khaùc luùc naøo ta cuõng coù theå noùi: "noù laøm theá vì nhuùt nhaùt..., vì töï kieâu..., vì löôøi...". Nhö theá thì neáu ngöôøi aáy thaéng ñöôïc tính nhuùt nhaùt laø ñaõ thaéng ñöôïc tính xaáu chuû choát cuûa mình vaø thay ñoåi ñöôïc raát nhieàu. Bôûi vaäy thaùnh I-nhaõ khuyeân neân töï kieåm xem mình coù tính xaáu naøo laø troïng ñieåm phaûi dieät vaø tính toát naøo laø troïng ñieåm caàn phaùt huy, vaø ñaët moät keá hoaïch töï kieåm haèng ngaøy rieâng veà ñieåm ñoù.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page