Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 89 -
Lòch söû Muøa Chay Thaùnh
Lòch söû Muøa Chay Thaùnh.
Lm. Antoân Nguyeãn Vaên Ñoä
(WHÑ 27-02-2020)
Töù thôøi baùt tieát Xuaân, Haï, Thu, Ñoâng, thay ñoåi tuaàn hoaøn luaân voøng chuyeån ñoåi. Nieân lòch phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi Coâng giaùo cuõng naèm trong chu kyø aáy. Phuïng vuï Giaùo Hoäi cuõng coù caùc Muøa nhö: Muøa Voïng, Muøa Giaùng Sinh, Muøa Thöôøng Nieân, Muøa Chay vaø Muøa Phuïc Sinh. Chuùng ta ñang chuaån bò böôùc vaøo Muøa Chay Thaùnh. Vaäy Muøa Chay coù töø bao giôø, keùo daøi bao laâu? Nhöõng vieäc chuùng ta laøm trong Muøa Chay coù yù nghóa theá naøo? Muøa Chay ñeán roài laïi ñi, chuùng ta laøm gì ñeå Muøa Chay coù yù nghóa vaø khoâng trôû neân nhaøm chaùn?
Muøa Chay coù töø bao giôø, keùo daøi bao laâu?
Vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Kitoâ giaùo, ñeå soáng ñaïo vaø thöïc haønh ñaïo, caùc Kitoâ höõu tieân khôûi ñaõ quan saùt nhöõng ngöôøi chung quanh xem hoï soáng ñaïo vaø thöïc haønh ñaïo theá naøo, cuï theå nhö vieäc ngöôøi Do thaùi giöõ ngaøy Sabaùt, hay leân Ñeàn thôø caàu nguyeän. Tuy caùc Kitoâ höõu tieân khôûi hoïp nhau thaønh moät coäng ñoaøn teá töï, cöû haønh pheùp Röûa nhaân danh Cha vaø Con vaø Thaùnh Thaàn theo moät coâng thöùc tuyeân xöng ñöùc tin; nhöng khi cöû haønh caùc ngaøy ñaïi leã nhö leã Vöôït Qua, leã Nguõ Tuaàn, duø vaãn giöõ nguyeân nhöõng ngaøy leã cuûa ngöôøi Do thaùi nhöng laïi maëc cho caùc ngaøy leã aáy moät yù nghóa môùi, chaúng haïn: khi cöû haønh, hoï khoâng chæ nhaéc laïi caùc bieán coá Xuaát Haønh Cöïu Öôùc, maø coøn töôûng nhôù Cuoäc Khoå Naïn vaø Phuïc Sinh cuûa Chuùa Kitoâ, cuõng nhö vieäc Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng treân caùc Toâng ñoà.
Maõi ñeán theá kyû IV, trong Giaùo Hoäi môùi naûy sinh nhöõng yù kieán khaùc nhau nhö: Lieäu coù cöû haønh leã Phuïc Sinh vaøo ngaøy leã Vöôït Qua cuûa ngöôøi Do thaùi khoâng? Taïi caùc giaùo ñoaøn thuoäc Tieåu AÙ, hoï vaãn giöõ nghi leã chieân vöôït qua. Rieâng giaùo ñoaøn Antiokia laïi aán ñònh Leã Phuïc Sinh vaøo ngaøy Chuùa nhaät sau Leã Vöôït Qua cuûa ngöôøi Do thaùi, trong khi ñoù, caùc Kitoâ höõu taïi Alexandria do caùc nhaø chieâm tinh tính toaùn neân ñaõ chuyeån dôøi Leã Phuïc Sinh vaøo dòp xuaân phaân.
Cho duø coù söï khaùc nhau veà ngaøy cöû haønh caùc ngaøy leã, nhöng Leã Phuïc Sinh vaãn laø leã chung cuûa toaøn theå coäng ñoaøn Kitoâ giaùo, vì Leã Phuïc Sinh döïa treân neàn taûng ñöùc tin, tröôùc Leã Phuïc Sinh, coù moät thôøi gian chuaån bò töông ñoái daøi goïi laø Muøa Chay hay "40 ngaøy", töôûng nhôù Chuùa Gieâsu ôû trong hoang ñòa 40 ñeâm ngaøy.
Vieäc thöïc haønh Muøa Chay ñaõ coù töø thôøi kyø ñaàu Kitoâ giaùo, nhöng traûi qua nhöõng böôùc thaêng traàm, maõi tôùi theá kyû II, thôøi thaùnh Ireâneâ, Giaùm muïc thaønh Lyon, vieäc giöõ chay ngaén haïn töø 2 ñeán 3 ngaøy, khoâng aên baát kyø thöùc aên naøo môùi ñöôïc phoå bieán. Sang kyû III, taïi Alexandria, ngöôøi ta keùo daøi vieäc aên chay ra heát 1 tuaàn. Nhöõng daáu tích cuûa Muøa Chay hay "40 ngaøy" ñöôïc tìm thaáy ôû theá kyû IV, trong leã quy cuûa Coâng ñoàng Niceâa. Ñaây laø thôøi gian chuaån bò möøng leã, nhöng öu tieân vaãn laø vieäc giuùp nhöõng ngöôøi döï toøng chuaån bò laõnh Pheùp Röûa toäi vaø Ñeâm Voïng Phuïc Sinh.
Cuoái theá kyû IV, giaùo ñoaøn taïi Gieârusalem baét ñaàu giöõ chay 40 ngaøy hay coøn goïi laø Muøa Chay 8 tuaàn, ngöôøi ta aên chay suoát thôøi gian naøy, tröø thöù Baûy vaø Chuùa nhaät. Sang theá kyû V, taïi Ai caäp, ngöôøi ta cuõng giöõ chay, tieáp ñeán laø xöù Goâlô, ngöôøi ta aên chay ngaøy thöù Baûy vaø thöù Saùu trong Muøa Chay. Trong khi giöõ chay, caùc Kitoâ höõu chæ aên moät böõa moãi ngaøy, thöùc aên goàm coù baùnh, rau vaø nöôùc. Giöõ nghieâm ngaët nhaát laø ngaøy Thöù Saùu vaø Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh, ngöôøi ta khoâng aên moät chuùt thöùc aên naøo. Giôø aên chay ñöôïc quy ñònh tuyø theo söï khaùc nhau cuûa moãi giaùo ñoaøn. Vì Muøa Chay goàm 6 tuaàn khoâng theå töông öùng vôùi 40 ngaøy ñöôïc. Neân sang theá kyû VII, ngöôøi ta ñaõ luøi veà tröôùc Muøa Chay maáy ngaøy, cuï theå nhö baét ñaàu töø ngaøy thöù Tö cho ñeán ngaøy thöù Baûy cuûa tuaàn tröôùc khi böôùc vaøo Muøa Chay, ngaøy maø hoâm nay chuùng ta goïi laø Thöù Tö Leã Tro, ngaøy aên chay. Ñoàng thôøi, ba Chuùa nhaät tröôùc Muøa Chay, goàm toùm thôøi gian chuaån bò möøng Leã Phuïc Sinh, caùch Leã Phuïc Sinh 9 tuaàn. Vieäc giöõ chay ngaøy caøng ñoøi hoûi nghieâm ngaët hôn, chaúng haïn nhö buoäc chæ aên böõa toái. Nhöng ñeán theá kyû VIII, vieäc giöõ chay ñöôïc nôùi roäng ra, nghóa laø cho pheùp nhöõng ngöôøi oám ñau beänh taät ñöôïc aên tröùng, bô, söõa, caù vaø caû röôïu nöõa. Sang theá kyû XII vaø XIII, böõa aên ngaøy chay ñöôïc aán ñònh laø tröôùc giôø tröa 3 giôø, töùc 9 giôø saùng, tieáp theo ñöôïc aên "böõa aên nheï" vaøo buoåi toái. Sang theá kyû XVII, vieäc aên chay giaûm daàn vaø Giaùo Hoäi cho pheùp ñöôïc aên chaùo, söõa vaø caù nhoû. Trong ngaøy chay, taïi caùc hoaøng gia, nhaø beáp thi nhau troå taøi vôùi nhöõng thöïc ñôn sao cho doài daøo phong phuù hôn ngaøy thöôøng.
Töø naêm 1949, Giaùo Hoäi Coâng giaùo quy ñònh vieäc giöõ chay vaø kieâng thòt laø ngaøy Thöù Tö Leã Tro vaø Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh maø thoâi. Lyù do vì hai ngaøy ñoù laø ngaøy töôûng nhôù söï cheát: Ngaøy Thöù Tö leã Tro, linh muïc chính thöùc laøm pheùp tro ñöôïc ñoát töø nhöõng caønh laù ñaõ laøm pheùp vaøo ngaøy Leã Laù naêm tröôùc roài veõ hình thaùnh giaù treân traùn ngöôøi nhaän tro vaø nhaéc laïi raèng "ngöôi laø tro buïi, vaø ngöôøi seõ trôû veà tro buïi", nhaéc laïi caùi cheát cuûa moãi ngöôøi chuùng ta, tieáp ñeán, ngaøy Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, ngaøy töôûng nieäm caùi cheát cuûa Chuùa Gieâsu treân Thaäp giaù.
Trong phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi Chính thoáng, thôøi gian chuaån bò böôùc vaøo Muøa Chay keùo daøi 5 tuaàn lieàn, moãi tuaàn ñoïc moät ñoaïn Tin Möøng rieâng, vôùi caùch thöùc saùm hoái saâu xa. Tuaàn thöù tö, ñöôïc aán ñònh laø ngaøy kieâng thòt vaø aên chay trong toaøn Giaùo Hoäi. Chuùa nhaät thöù naêm ñöôïc goïi laø Chuùa nhaät Hoaø giaûi, moãi ngöôøi hoaø giaûi vôùi ngöôøi beân caïnh tröôùc khi toaøn theå coäng ñoaøn xin loãi Chuùa.
Caûm töôûng chung laø moät baàu khoâng khí "vui vaø buoàn". Moãi tín höõu, vôùi söï hieåu bieát coù giôùi haïn vaø khaùc nhau veà phuïng vuï, neân khi böôùc vaøo nhaø thôø vôùi caùc kinh nguyeän cuûa Muøa Chay, moãi ngöôøi moãi caûm töôûng khaùc nhau. Moät phaàn vì nhöõng lôøi kinh tieáng haùt mang ñaäm neùt buoàn, maøu aùo tím, nhöõng baøi ñoïc daøi hôn, ñôn ñieäu hôn ngaøy thöôøng, vaø haàu nhö khoâng coù neùt vui töôi. Moät neùt ñeïp noäi taâm röïc saùng, töïa nhö aùnh saùng ban mai chieáu roïi töø thung luõng toái taêm leân taän ñænh cao cuûa nuùi ñoài.
Nieàm vui aâm thaàm, eâm dòu vaø toaøn boä caùc baøi Saùch Thaùnh trong Muøa Chay nghe thaät ñôn ñieäu cho thaáy söï bình an ñaõ daãn ñöa ngöôøi ta tôùi nhöõng ñieäp ca hoaø taáu Alleâluia trong Ñeâm Voïng Phuïc Sinh.
Chuùa nhaät Leã Laù laø thôøi gian khoâng coøn daønh rieâng cho vieäc töôûng nieäm Cuoäc Khoå naïn nöõa, böôùc vaøo moät Tuaàn Thaùnh, vôùi nhöõng baøi ñoïc nhaéc laïi nhöõng ngaøy sau heát cuûa Chuùa Kitoâ treân traàn gian vaø söï Phuïc sinh cuûa Ngaøi.
Taïi sao laïi goïi laø 40 ngaøy chay thaùnh?
Töø "Muøa Chay" laø moät töø töông phaûn vôùi töø goác La-tinh laø "quadragesima", coù nghóa laø 40. Trong Kinh Thaùnh, con soá 40 coù yù dieãn taû moät khoaûng thôøi gian chôø ñôïi, moät quaù trình, töôïng tröng cho vieäc chuaån bò gaëp gôõ Thieân Chuùa. Soá 40 coøn dieãn taû haønh trình trong sa maïc treân ñöôøng veà Ñaát Höùa cuûa Daân Do thaùi keùo daøi 40 naêm. OÂng Moâseâ ñaõ ôû treân nuùi Chuùa 40 ngaøy (x. Xh 24,18; 34,28). Nhöõng ngöôøi trinh saùt ñaõ ôû trong vuøng ñaát 40 ngaøy (x. Ds 13,25). EÂlia ñaõ ñi 40 ngaøy tröôùc khi tôùi ñöôïc hang ôû ñoù ngaøi ñöôïc thò kieán (x. 1 V 19,8). Niniveâ ñaõ ñöôïc cho 40 ngaøy ñeå saùm hoái (x. Gn 3,4). Vaø quan troïng nhaát laø Chuùa Gieâsu ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn thuùc ñaåy vaøo trong hoang ñòa 40 ñeâm ngaøy ñeå aên chay caàu nguyeän tröôùc khi thi haønh söù vuï coâng khai (x. Mt 4,2).
Nhö vaäy, Muøa Chay laø muøa nhaéc nhôù 40 naêm haønh trình trong sa maïc cuûa daân Do thaùi, 40 ngaøy trong hoang ñòa cuûa Chuùa Gieâsu. Con soá 40 ngaøy, laø thôøi gian ñi vaøo hoang ñòa cuûa coõi loøng, thinh laëng ñeå chuaån bò gaëp gôõ Chuùa. Ñaây laø thôøi gian phuïng vuï cao ñieåm thuaän tieän thích hôïp cho caùc Kitoâ höõu noi göông Ñöùc Kitoâ duøng 40 ngaøy ñeå aên naên ñeàn toäi vaø daán thaân phuïc vuï anh chò em. Vaø baèng 40 ngaøy long troïng cuûa Muøa Chay, moãi ngöôøi ñöôïc lieân keát maät thieát hôn vôùi caùc Maàu nhieäm cuûa Chuùa Gieâsu, Ñaáng ñang tieán ñeán caùi cheát vaø söï soáng laïi.
Muøa Chay mang laïi cho chuùng ta ñieàu gì?
Khi noùi veà Muøa Chay, ngöôøi ta thöôøng hieåu moät caùch khoâng tích cöïc laém. Ñaïi ña soá daân chuùng cho raèng trong Muøa Chay vieäc kieâng aên, kieâng uoáng, giöõ chay chieám vò trí haøng ñaàu.
Tuy nhieân, ñieàu ñaùng löu yù laø ñaïi ña soá ngöôøi Kitoâ höõu khoâng thöïc haønh ñaïo trong ñôøi soáng vaãn ñeán nhaän tro vaøo Thöù Tö Leã Tro. Ñaây laø moät nghi thöùc giaøu tính bieåu töôïng, noù taùc ñoäng ñeán taän ñaùy loøng con ngöôøi, nhaéc nhôù ngöôøi ta suy nghó veà thaân phaän cuûa mình khi nhaän tro vaø môøi goïi con ngöôøi trôû veà vôùi Chuùa. Vì nhieàu khi con ngöôøi queân ñi thaân phaän yeáu heøn, moûng doøn cuûa mình, daãn ñeán ñau thöông vaø ñoå vôõ. Bi kòch cuoäc ñôøi con ngöôøi ñeàu töø ñoù maø ra. Con ngöôøi phaïm toäi, toäi caét ñöùt söï hieäp thoâng giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, laøm cho con ngöôøi maát ñi haïnh phuùc, phaûi ñau khoå vaø phaûi cheát. Chuyeän sa ngaõ cuûa Nguyeân toå ñaõ chöùng minh ñieàu ñoù. Lòch söû cöùu ñoä cuûa Daân Chuùa, toäi thì Chuùa phaït, hoái caûi thì Chuùa tha vaø cöùu. Neân moãi khi laâm vaøo hoaøn caûnh bi ñaùt ñau thöông hay thaát voïng, Daân Chuùa ñeàu nhaän ra raèng caàn phaûi saùm hoái trôû veà giao hoaø vôùi Thieân Chuùa ñeå ñöôïc chöõa laønh. Muøa Chay laø muøa saùm hoái, chuùng ta haõy ra söùc laøm nhöõng vieäc caàn thieát ñeå ñöôïc giao hoaø vaø hieäp thoâng vôùi Chuùa, haàu ñöôïc Chuùa ban ôn.
Trong ñôøi soáng ngöôøi Kitoâ höõu, nhieàu khi laéng nghe Lôøi Chuùa xong, chuùng ta ñaõ coù quyeát taâm ñi xöng toäi, laøm vieäc ñeàn toäi, nhöng roài keát quaû khoâng maáy khaû quan, thì Muøa Chay laø cô hoäi raát thuaän lôïi. Thö Thaùnh Phaoloâ noùi vôùi chuùng ta: "Ñaây laø luùc thuaän tieän, ñaây laø ngaøy cöùu ñoä." (2Cr 6,2). Ñaây laø thôøi gian khaån tröông trong Naêm Phuïng vuï, thôøi gian thuaän tieän ñöôïc ban cho chuùng ta ñeå ñaåy maïnh quyeát taâm hoaùn caûi, taêng cöôøng vieäc laéng nghe Lôøi Chuùa, caàu nguyeän, thoáng hoái, môû roäng taâm hoàn ñoùn nhaän thaùnh yù Chuùa, thöïc haønh khoå cheá moät caùch quaûng ñaïi hôn, ñeå ñi tôùi vaø giuùp ñôõ tha nhaân ñang tuùng thieáu: ñoù laø moät haønh trình tinh thaàn giuùp chuùng ta chuaån bò soáng Maàu nhieäm Phuïc Sinh. Vaäy chuùng ta haõy tin töôûng ñieàu ñoù vaø böôùc vaøo Muøa Chay Thaùnh.
Lm. Antoân Nguyeãn Vaên Ñoä
(Nguoàn: gpvinh.com)