Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 68 -
Buoân chuyeän vôùi baïn ñôøi cuûa mình
Buoân chuyeän vôùi baïn ñôøi cuûa mình coù toäi khoâng?
Thaûo Uyeân
Coù phaûi laø buoân chuyeän khoâng, khi baïn noùi veà ai ñoù vôùi ngöôøi baïn ñôøi cuûa mình? 'Tieán só thieân thaàn' coù lôøi khuyeân höõu ích ñeå noùi veà ngöôøi khaùc maø khoâng rôi vaøo toäi noùi xaáu...
Eleanor Roosevelt, cöïu ñeä nhaát phu nhaân cuûa Hoa Kyø, noùi: "Nhöõng boä oùc vó ñaïi seõ thaûo luaän veà caùc tö töôûng; nhöõng boä oùc bình thöôøng thì thaûo luaän veà caùc söï kieän; coøn nhöõng boä oùc nhoû heïp thì thaûo luaän veà ngöôøi khaùc."
Caâu naøy coù veû khoù nghe ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thích buoân chuyeän, nhöng noù laø moät söï ñaùnh giaù coâng baèng; vieäc buoân chuyeän seõ nhanh choùng daãn ñeán nhöõng cheâ bai hoaëc chæ trích ngöôøi khaùc.
Nhöng neáu chæ laø noùi chuyeän rieâng tö giöõa vôï choàng thì sao? Thaûo luaän giöõa hai vôï choàng veà ngöôøi khaùc laø buoân chuyeän hay chæ laø söï chia seû? Ñaàu tieân baïn coù theå nghó raèng moät cuoäc troø chuyeän rieâng tö giöõa hai vôï choàng veà ngöôøi khaùc vôùi nieàm thöông xoùt vaø khoâng xeùt ñoaùn chaéc chaén laø toát. Nhöng hoùa ra caâu traû lôøi laïi khoâng ñôn giaûn nhö vaäy. Thaùnh Toâma Aquinoâ, trong taùc phaåm Toång luaän Thaàn hoïc cuûa mình, ñaõ ñöa ra moät soá tieâu chí nhaèm phaân ñònh lieäu coù chính ñaùng khoâng khi noùi veà ngöôøi khaùc.
Vôùi löông taâm ngay laønh, ñoâi khi chuùng ta noùi veà ngöôøi khaùc, veà nhöõng khoù khaên hoaëc khieám khuyeát cuûa hoï, bôûi vì hoï ñaõ laøm toån thöông chuùng ta hoaëc coù taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán chuùng ta. Chuùng ta tìm thaáy ôû nôi ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình moät ñoâi tai bieát laéng nghe nhöõng caûm xuùc ñang daâng traøo naøy. Ñoù coù phaûi laø buoân chuyeän khoâng?
Töông töï nhö vaäy, coù phaûi laø phaûn boäi moät ngöôøi baïn khoâng khi chuùng ta ñöa nhöõng bí maät cuûa hoï ra ñeå taâm söï vôùi ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình? Laøm theá naøo chuùng ta coù theå phaân bieät giöõa thoâng tin vaø chuyeän phieám coù haïi?
Buoân chuyeän, hay toäi gieøm pha, theo lôøi cuûa Thaùnh Toâma Aquinoâ, bao goàm vieäc laøm suy giaûm danh thôm tieáng toát cuûa ai ñoù: "Gieøm pha laø boâi nhoï danh tieáng cuûa ngöôøi khaùc baèng lôøi noùi." Vieäc naøy coù theå xaûy ra baèng boán caùch: "Tröôùc tieân, khi baïn ñaët ñieàu noùi xaáu veà ai ñoù; thöù hai, khi baïn gia taêng möùc ñoä toäi loãi cuûa ai ñoù khi keå veà noù; thöù ba, khi baïn tieát loä moät bí maät; vaø thöù tö, khi baïn noùi raèng moät haønh ñoäng toát ñaõ ñöôïc thöïc hieän vôùi moät yù höôùng xaáu." Trong nhöõng tröôøng hôïp aáy, baïn chaéc chaén ñang vöôùng vaøo toäi ngoài leâ ñoâi maùch, ngay caû khi baïn ñang noùi chuyeän vôùi ngöôøi baïn ñôøi roäng löôïng vaø aân caàn.
Vaán ñeà yù höôùng
Theo Thaùnh Toâma, toäi veà lôøi noùi ñöôïc ñaùnh giaù chuû yeáu theo yù höôùng cuûa ngöôøi noùi. Ñaây laø ñieàu chuùng ta phaûi caân nhaéc tröôùc khi noùi. YÙ höôùng thöïc söï khi chuùng ta noùi veà ai ñoù laø gì? Coù theå coù moät ñoäng cô khaùc ngoaøi vieäc laøm giaûm danh thôm tieáng toát cuûa ai ñoù: "Tuy nhieân, ñoâi khi coù nhöõng lôøi ñöôïc noùi ra laøm giaûm danh tieáng cuûa moät ngöôøi maëc duø ngöôøi noùi khoâng coá tình nhö vaäy." Trong tröôøng hôïp naøy, thaùnh Toâma nhaän ñònh, "ñoù khoâng phaûi laø söï gieøm pha coù chuû ñích maø chæ laø do voâ yù".
Thaùnh Toâma noùi theâm: "Neáu nhöõng lôøi noùi ra laøm giaûm danh tieáng cuûa ngöôøi khaùc vì muïc ñích toát hay vì lyù do caàn thieát, xem xeùt taát caû caùc tình huoáng, thaáy laø khoâng coù toäi vaø khoâng theå noùi raèng ñoù laø moät söï gieøm pha." Vaäy ñaâu laø nhöõng tình huoáng giaûm nheï nhö theá - cho pheùp ngöôøi ta noùi ra nhö theá maø khoâng phaïm toäi? Ñaàu tieân, ñoù laø tieát loä bí maät cho khoâng nhieàu ngöôøi hôn möùc caàn thieát; thöù hai laø vieäc tieát loä phaûi taïo ra moät hieäu quaû toát; thöù ba laø noù ñöôïc thöïc hieän vôùi moät yù höôùng ngay laønh; thöù tö laø tieát loä ñeå taïo ra moät ñieàu toát hoaëc ñeå traùnh moät ñieàu xaáu ñaùng keå.
Traùch nhieäm cuûa ngöôøi nghe
Thaùnh Gieâroânimoâ noùi: "Caån thaän ñöøng laøm oâ ueá löôõi hoaëc tai cuûa baïn; ñieàu ñoù coù nghóa laø, ñöøng noùi xaáu ngöôøi khaùc hay nghe nhöõng lôøi noùi xaáu". Thaùnh Toâma noùi theâm: "Baát cöù ai nghe lôøi moät keû deøm pha maø ñaùng leõ ra coù theå ngaên laïi, vaø baát cöù ai vui thích khi nghe nhöõng lôøi ñoù thì ñeàu phaïm toäi gioáng nhö keû ñoù." Do ñoù, vieäc ngaên chaën buoân chuyeän trôû thaønh söù meänh cuûa hai vôï choàng, moät con ñöôøng daãn ñeán söï neân thaùnh: Caû hai vôï choàng ñeàu coù vai troø trong vieäc bieát caùch phaân bieät ñieàu gì ñoù toát hay khoâng, höõu ích hay khoâng ñeå coù neân noùi veà noù hay khoâng.
Seõ giuùp ích cho baïn khi laéng nghe lôøi khuyeân raát cuï theå naøy cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ - laø ngöôøi cöïc löïc phaûn ñoái vieäc buoân chuyeän: "Moät ngöôøi Kitoâ höõu, thay vì buoân chuyeän thì neân im laëng."
Mathilde De Robien (Aleteia) / Thaûo Uyeân chuyeån ngöõ /
(Nguoàn: WGPSG)
(18/02/2020)