Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 200 -
Söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ theo Thaùnh Phaoloâ
Söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ theo Thaùnh Phaoloâ.
Gerald O'Collins SJ
Lm. Phaoloâ Nguyeãn Minh Chính dòch töø thinkingfaith.org
(WHÑ 27-04-2020) - Laø vaên só Kitoâ giaùo sôùm nhaát hay ít ra cuõng laø moät vaên só Kitoâ giaùo ñaàu tieân maø vaên baûn coøn löu laïi cho ñeán thôøi chuùng ta, Thaùnh Phaoloâ môû toang caùnh cöûa ñeå nhôø ñoù ta coù theå thaáy ñöôïc nhöõng Kitoâ höõu ñaàu tieân ñaõ tin vaø thöïc haønh nhöõng gì. Qua caùc thö cuûa ngaøi, chuùng ta coù theå thoaùng thaáy hoï rao giaûng vaø tuyeân xöng nhöõng gì cuõng nhö thôø phöôïng nhö theá naøo.
Ñaëc bieät Thaùnh Phaoloâ ñaõ heù caùnh cöûa soå veà ñöùc tin cuûa hoï vaøo söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Gieâsu chòu ñoùng ñinh. Ñoàng thôøi vò ñaïi toâng ñoà cuõng ñaõ tham gia ñoùng goùp theâm chöùng töø veà Ñöùc Gieâsu phuïc sinh vaø giaûi thích chaân lyù phuïc sinh. Ñeå hình dung nhieäm vuï keùp naøy cuûa Thaùnh Phaoloâ, xin ñöôïc ñöa ra boán chuû ñeà rieâng bieät veà söï phuïc sinh: (1) nhöõng cuoäc hieän ra thôøi haäu-phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ soáng laïi; (2) Caên tính cuûa Thieân Chuùa nhö laø Chuùa cuûa söï phuïc sinh; (3) Moái lieân keát giöõa Thaùnh Theå vaø söï phuïc sinh; vaø (4) trieån voïng cuûa vuõ truï nôi söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ.
Nhöõng cuoäc hieän ra thôøi haäu phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ soáng laïi
Trong moät böùc thö vieát naêm 54 AD, Thaùnh Phaoloâ trích daãn moät coâng thöùc ngaén goïn veà söï phuïc sinh maø ngaøi ñaõ laõnh nhaän khi gia nhaäp coäng ñoaøn Kitoâ giaùo vaøo khoaûng naêm 35 AD. Ngaøi nhaéc laïi cho caùc tín höõu Coârintoâ veà chöùng töø chung naøy ñaõ coù töø thôøi nguyeân thuyû cuûa phong traøo Kitoâ giaùo: "Tröôùc heát, toâi ñaõ truyeàn laïi cho anh em ñieàu maø chính toâi ñaõ laõnh nhaän, ñoù laø: Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vì toäi loãi chuùng ta, ñuùng nhö lôøi Kinh Thaùnh, roài Ngöôøi ñaõ ñöôïc mai taùng, vaø ngaøy thöù ba ñaõ troãi daäy, ñuùng nhö lôøi Kinh Thaùnh. Ngöôøi ñaõ hieän ra vôùi oâng Keâpha, roài vôùi Nhoùm Möôøi Hai" (1Cr 15,3-5). Hai ñoäng töø taïo neân taâm ñieåm cuûa coâng thöùc coå xöa naøy: "ñaõ cheát" vaø "ñaõ troãi daäy". Coâng thöùc taäp trung vaøo caùi cheát vaø phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ vaø trình baøy nhöõng bieán coá naøy nhö nhöõng bieán coá ñaõ ñöôïc xaùc nhaän vôùi nhöõng baèng chöùng trong lòch söû vaø Kinh Thaùnh. Xeùt theo lòch söû, cuoäc taùng xaùc Ñöùc Kitoâ laø moät thöïc taïi minh chöùng cho caùi cheát cuûa ngaøi: Ngaøi thöïc söï "ñaõ cheát vaø chòu taùng xaùc". Nhöõng cuoäc hieän ra vôùi Pheâroâ vaø roài vôùi nhoùm haït nhaân goàm caùc moân ñeä nguyeân thuyû cuûa Ñöùc Gieâsu (nhoùm möôøi hai) ñaõ taïo neân chaân lyù veà söï phuïc sinh. Hôn nöõa, caùi cheát vaø söï phuïc sinh xaûy ra "theo nhö lôøi Kinh Thaùnh". Nhöõng ai nghieàn ngaãm kyõ löôõng Kinh Thaùnh ñöôïc linh höùng maø hoï thöøa höôûng töø Do Thaùi giaùo (Cöïu Öôùc cuûa chuùng ta) seõ daãn ñöa ñeán vieäc chaáp nhaän söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Gieâsu chòu ñoùng ñinh. Coâng thöùc khoâng trích daãn baát kyø baûn vaên Kinh Thaùnh ñaëc bieät naøo, nhöng chuùng ta neân nghó veà nhöõng ñoaïn maø ta bieát raèng nhöõng Kitoâ höõu ñaàu tieân raát coi troïng, chaúng haïn nhö ñoaïn veà caùi cheát cuûa ngöôøi toâi tôù Chuùa (Is 52,13 - 53,12) vaø ñoaïn veà "Chuùa toâi" ñöôïc hieån döông beân höõu Thieân Chuùa (Tv 110,1).
Sau khi nhaéc laïi coâng thöùc chuû yeáu naøy veà söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ töø coõi cheát maø ngaøi ñaõ nhaän laõnh, Thaùnh Phaoloâ voäi vaõ ñi ñeán nhöõng caâu tieáp theo (1 Cr 15,6-7) ñeå lieät keâ nhöõng cuoäc hieän ra khaùc cuûa Ñöùc Kitoâ soáng laïi maø ngaøi ñaõ bieát ñeán. Cuoái cuøng, ngaøi theâm nhöõng chöùng töø cuûa rieâng mình: "Sau cuøng, Ngaøi ñaõ hieän ra vôùi chính toâi" (1 Cr 15,8). Cuoäc gaëp gôõ vôùi Ñöùc Gieâsu soáng laïi ñoù ñaõ bieán ñoåi caùch maø Thaùnh Phaoloâ suy nghó veà Thieân Chuùa vaø veà chính mình. Ñoù chính laø giaây phuùt aân suûng maø vò toâng ñoà ñaõ traân troïng trong suoát caû cuoäc ñôøi mình. Theá nhöng cuoäc gaëp gôõ naøy gioáng nhö theá naøo?
Trong Toâng Ñoà Coâng Vuï, Thaùnh Luca ñaõ ba laàn noùi ñeán cuoäc gaëp gôõ cuûa Thaùnh Phaoloâ vôùi Ñöùc Gieâsu treân ñöôøng Ñamaùt. Theá nhöng chính Thaùnh Phaoloâ vaãn kín ñaùo vaø kieäm lôøi. Ngaøi noùi raát ít khi phaûi ñeà caäp ñeán kinh nghieäm veà Ñöùc Gieâsu soáng laïi ñaõ thay ñoåi cuoäc ñôøi mình.
Chuùng toâi chæ trích moät caâu ngaén, "Ngaøi (Ñöùc Gieâsu) cuõng ñaõ hieän ra vôùi toâi". ÔÛ phaàn ñaàu cuûa chính böùc thö naøy, thay vì dieãn ñaït vaán ñeà baèng nhöõng töø ngöõ nhö Ñöùc Kitoâ soáng laïi "toû mình ra" hoaëc "ñeå cho mình ñöôïc nhìn thaáy", Thaùnh Phaoloâ nhaéc laïi cuoäc gaëp gôõ ñaõ bieán ngaøi thaønh toâng ñoà raèng: "Toâi ñaõ nhìn thaáy Thieân Chuùa" (1 Cr 9,1). Theá nhöng "thaáy" Chuùa soáng laïi thì thaáy nhö theá naøo? Trong moät böùc thö khaùc, vò toâng ñoà cuõng raát kieäm lôøi khi quaû quyeát raèng Thieân Chuùa ñaõ "maïc khaûi" Ngöôøi Con cuûa Ngaøi "cho toâi" (Gl 1,16). Moät laàn nöõa, caâu chuyeän maø Thaùnh Phaoloâ keå veà kinh nghieäm treân ñöôøng Ñamaùt cuûa mình khoâng ñi xa hôn loái dieãn taû chung chung veà Ngöôøi Con ñaõ ñöôïc "toû baøy" cho ngaøi. Chuùng ta vaãn coøn moät vaán vöông moät caâu hoûi: söï maïc khaûi cuûa Con Thieân Chuùa gioáng nhö theá naøo?
Theá nhöng trong moät böùc thö khaùc, Thaùnh Phaoloâ ñaõ ñeå chuùng ta ñi vaøo beân trong kinh nghieäm cuûa mình veà Ñöùc Gieâsu soáng laïi khi ngaøi vieát: "Quaû thaät, xöa Thieân Chuùa ñaõ phaùn: 'AÙnh saùng haõy böøng leân töø nôi toái taêm!' Ngöôøi cuõng laøm cho aùnh saùng chieáu soi loøng trí chuùng toâi, ñeå toû baøy cho thieân haï ñöôïc bieát vinh quang cuûa Thieân Chuùa raïng ngôøi treân göông maët Ñöùc Kitoâ" (2 Cr 4,6). Haõy nhôù laïi raèng, trong Kinh Thaùnh, "vinh quang" thöôøng laãn vôùi "caùi ñeïp", neân chuùng ta coù theå noùi raèng trong moät haønh ñoäng saùng taïo môùi, gôïi leân vieäc saùng taïo neân aùnh saùng cuûa thôøi saùng theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå cho Thaùnh Phaoloâ thaáy ñöôïc veû ñeïp cuûa Thieân Chuùa treân khuoân maët cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñöùc Kitoâ tuyeät myõ ñaõ chieám lónh söï hieän höõu cuûa Thaùnh Phaoloâ, ñaõ trôû thaønh tình yeâu vó ñaïi cuûa ngaøi, vaø maõi maõi bieán ñoåi söï hieän höõu cuûa ngaøi. Sau cuoäc dieän kieán vôùi vò Thieân Chuùa soáng laïi vaø ñeïp ngôøi aáy, Thaùnh Phaoloâ ñaõ bò thuùc ñaåy bôûi moät öôùc muoán duy nhaát: loan truyeàn khaép nôi tin möøng veà Ñöùc Gieâsu chòu ñoùng ñinh vaø ñaõ soáng laïi.
Caên tính cuûa Thieân Chuùa nhö laø Chuùa cuûa söï phuïc sinh
Qua caùc thö cuûa Thaùnh Phaoloâ, chuùng ta thaáy ñöôïc raèng coäng ñoaøn Kitoâ giaùo ñaõ dieãn taû Thieân Chuùa theo moät loái môùi: nhö laø Thieân Chuùa Cha ñaáng ñaõ laøm cho Ñöùc Gieâsu troãi daäy töø coõi cheát (Gl 1,1; Th 1,10). Laø ngöôøi Do Thaùi, nhöõng Kitoâ höõu ñaàu tieân ñaõ thöøa höôûng nhieàu caùch noùi veà Thieân Chuùa: chaúng haïn, nhö Thieân Chuùa cuûa "Abraham, Isaac vaø Giacoùp", nhö Thieân Chuùa ñaáng ñaõ mang daân mình ra khoûi ñaát Ai Caäp. Sau khi Ñöùc Gieâsu phuïc sinh töø coõi cheát, hoï nhìn Thieân Chuùa qua laêng kính cuûa Ngaøy Phuïc Sinh ñaàu tieân vaø theâm vaøo ñoù moät "thuoäc tính" nöõa cuûa Thieân Chuùa. Baây giôø hoï noùi veà Thieân Chuùa nhö laø Ñaáng ñaõ cho soáng laïi vaø laøm vinh quang Ñöùc Gieâsu chòu ñoùng ñinh.
Thaùnh Phaoloâ cuõng ñaõ goùp phaàn cho loái noùi naøy baèng caùch maïnh meõ xaùc quyeát raèng nieàm tin vaøo Thieân Chuùa ñöùng vöõng hay suïp ñoå laø tuøy vaøo söï phuïc sinh. Khi vaøi Kitoâ höõu ôû Coârintoâ baét ñaàu nghi ngôø veà söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Gieâsu thì Thaùnh Phaoloâ nhaán maïnh: "Neáu Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng soáng laïi thì lôøi rao giaûng cuûa chuùng toâi troáng roãng, vaø caû ñöùc tin cuûa anh em cuõng troáng roãng. Theá ra chuùng toâi laø nhöõng chöùng nhaân giaû cuûa Thieân Chuùa" (1 Cr 15, 14-15). Hieån nhieân, thaät thaûm thöông cho nhöõng ngöôøi rao giaûng, vaø caû nhöõng thính giaû cuûa hoï nöõa, khi hoï phaûi rao giaûng moät ñieàu gì ñoù khoâng thaät. Nghi ngôø hoaëc töø choái söï phuïc sinh coù nghóa laø nghi ngôø hoaëc töø choái Thieân Chuùa. Noùi caùch khaùc, tin vaøo Thieân Chuùa laø Ñaáng laøm troãi daäy Ñöùc Gieâsu ñaõ cheát vaø seõ laøm cho chuùng ta cuøng troãi daäy vôùi Ngöôøi, ñoù khoâng phaûi laø khoaûng theâm thaét tuyø yù cuûa Thaùnh Phaoloâ. Chính Ngaøy Phuïc Sinh ñaõ ñònh hình vaø toâ veõ neân caên tính cuûa Thieân Chuùa.
Vaøi nhoùm Kitoâ höõu ôû Anh Quoác ñaõ phaûn öùng laïi moät quaûng caùo môùi ñaây veà chuû nghóa voâ thaàn baèng caùch traû tieàn ñeå tröng bieån mang haøng chöõ: "Chaéc chaén coù Thieân Chuùa. Vì theá haõy baét ñaàu tìm kieám vaø vui höôûng ñôøi soáng vónh cöûu". Thaùnh Phaoloâ coøn muoán noùi roõ raøng hôn nöõa: "Chaéc chaén coù Thieân Chuùa cuûa söï phuïc sinh. Vì theá haõy baét ñaàu tìm kieám vaø vui höôûng ñôøi soáng vónh cöûu".
Moái lieân keát giöõa Thaùnh Theå vaø söï phuïc sinh
Sau khi ñöôïc röûa toäi vaø gia nhaäp coäng ñoaøn Kitoâ giaùo, Thaùnh Phaoloâ thaáy caùc tín höõu ñaõ cöû haønh Thaùnh Theå vaøo ngaøy cuûa Chuùa (Chuùa Nhaät) nhö moät hoaït ñoäng phuïng töï chính yeáu cuûa hoï. Ñeán löôït mình, ngaøi ñaõ ñöa thöïc haønh Thaùnh Theå naøy vaøo caùc coäng ñoaøn maø ngaøi thaønh laäp ôû Coârintoâ vaø caùc nôi khaùc. Döôùi caùi nhìn cuûa Thaùnh Theå, ngaøi khoâng chòu ñöïng ñöôïc oùc beø phaùi ñaõ laøm phaân reõ coäng ñoaøn Coârintoâ. Khi tìm caùch cöùu chöõa nhöõng söï chia reõ naøy, ngaøi nhaéc nhôû tín höõu veà nhöõng gì maø Chuùa Gieâsu ñaõ laøm vaøo böõa Tieäc Ly.
Trong ñeâm bò noäp, Chuùa Gieâsu caàm laáy baùnh, daâng lôøi chuùc tuïng taï ôn, roài beû ra vaø noùi: "Anh em caàm laáy maø aên, ñaây laø Mình Thaày, hieán teá vì anh em; anh em haõy laøm nhö Thaày vöøa laøm ñeå töôûng nhôù ñeán Thaày." Cuõng theá, cuoái böõa aên, Ngöôøi naâng cheùn vaø noùi: "Ñaây laø cheùn Maùu Thaày, Maùu ñoå ra ñeå laäp Giao Öôùc Môùi; moãi khi uoáng, anh em haõy laøm nhö Thaày vöøa laøm ñeå töôûng nhôù ñeán Thaày." (1 Cr 11,23-25).
Sau khi nhaéc laïi lôøi vaø cöû chæ cuûa Ñöùc Gieâsu trong böõa Tieäc Ly, Thaùnh Phaoloâ ruùt ra yù nghóa cuûa Thaùnh Theå ñoái vôùi caùc tín höõu ôû Coârintoâ: "Thaät vaäy, cho tôùi ngaøy Chuùa ñeán, moãi laàn aên Baùnh vaø uoáng Cheùn naøy, laø anh em loan truyeàn caùi cheát cuûa Chuùa (ñaõ phuïc sinh) cho ñeán khi Ngaøi ñeán." (1 Cr 11,26).
Baèng caùch naøy, Thaùnh Phaoloâ ñaõ toùm taét toaøn boä yù nghóa vaø söù ñieäp cuûa Thaùnh Theå khi rao giaûng caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ - baây giôø laø voâ hình nhöng thaät söï höõu hình trong vinh quang soáng laïi cuûa Ngaøi - trong nieàm hy voïng Ngaøi seõ trôû laïi trong vinh quang khi lòch söû nhaân loaïi keát thuùc. Coù moät con ñöôøng thaúng ñi töø nhöõng gì Thaùnh Phaoloâ ñaõ vieát cho ñeán lôøi tung hoâ Thaùnh Theå: "Khi aên baùnh vaø uoáng cheùn naøy, chuùng con tuyeân xöng Chuùa chòu cheát cho ñeán khi Ngaøi ñeán trong vinh quang".
Chuùa Gieâsu thieát laäp Thaùnh Theå ñeå dieãn taû baèng bí tích nhöõng gì maø caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngaøi seõ mang laïi: coù moät moái daây huynh ñeä thaâm saâu giöõa nhöõng ngöôøi theo Ngaøi, nhôø moái quan heä cuûa giao öôùc môùi vôùi Thieân Chuùa, vaø tình huynh ñeä naøy seõ keùo daøi maõi cho ñeán khi Nöôùc Trôøi ñeán. Khi giaûi quyeát nhöõng söï chia reõ ñaõ huyû hoaïi coäng ñoaøn Kitoâ höõu ôû Coârintoâ, Thaùnh Phaoloâ ñi ñeán taän taâm ñieåm cuûa vaán ñeà. Baèng vieäc cöû haønh Thaùnh Theå, hoï ñang tuyeân xöng vôùi nhau vaø vôùi theá giôùi veà caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Gieâsu laø Chuùa cuûa mình cuõng nhö hoï mong chôø Ngaøi seõ ñeán trong vinh quang. Vaäy thì laøm sao coù theå dung döôõng ñöôïc söï chia reõ ñang laøm toån thöông söï hieäp thoâng cuûa hoï trong thaân theå cuûa Ñöùc Kitoâ?
Trieån voïng vuõ truï cuûa söï phuïc sinh nôi Ñöùc Kitoâ
Khi ñoïc caùc thö cuûa Thaùnh Phaoloâ, chuùng ta coù theå thaáy moät vaøi khai trieån trong tö töôûng cuûa ngaøi veà söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ vaø taùc ñoäng cuûa noù. Ngay trong thö ñaàu tieân cuûa mình, Thaùnh Phaoloâ suy nghó veà söï phuïc sinh trong khuoân khoå maø nhöõng kitoâ höõu ñoàng baïn chia seû vôùi ngaøi. Khi laøm chöùng cho nieàm hy voïng cuûa hoï veà vieäc Ñöùc Kitoâ ñeán trong vinh quang, hoï vaø Thaùnh Phaoloâ chæ nghó veà nhöõng thieän nam tín nöõ trong caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu, nhöõng ngöôøi ñaõ cheát vaø nhöõng ngöôøi vaãn coøn ñang soáng vaøo luùc Chuùa ñeán (1 Tx 4,13-18). Taát caû moïi tín höõu seõ cuøng ñöôïc chuùc phuùc vaøo luùc cuoái cuøng vaø seõ soáng maõi vôùi Chuùa phuïc sinh.
Möôøi naêm hoaëc ñaïi loaïi nhieàu naêm sau ñoù, phaïm vi tö töôûng cuûa Thaùnh Phaoloâ veà söï phuïc sinh ñaõ ñoät nhieân môû roäng ra. Baây giôø ngaøi hieåu raèng söï phuïc sinh ñang hoaït ñoäng ñeå cho caû theá giôùi ñaõ ñöôïc saùng taïo naøy trôû neân toát ñeïp hôn, nhôø quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Moät thôøi ñaïi môùi thoaùt khoûi caûnh suy taøn vaø söï cheát ñaõ baét ñaàu roài, vaø laø söï neám höôûng tröôùc moät vuõ truï töông lai ñaõ ñöôïc bieán ñoåi. Daàu coù yù thöùc veà ñieàu naøy hay khoâng, taát caû nhaân loaïi vaø toaøn theå vuõ truï thaät söï ñang soáng trong nieàm hy voïng veà moät söï bieán ñoåi vinh quang vaø chaéc chaén seõ ñeán (Rm 8,18-25).
Ñoù laø boán laõnh vöïc maø Thaùnh Phaoloâ ñaõ khai saùng cho chuùng ta veà ñöùc tin Phuïc Sinh cuûa nhöõng tín höõu ñaàu tieân vaø nhöõng gì maø ñöùc tin aáy mang ñeán cho caù nhaân ngaøi. Coøn nhieàu ñieàu nöõa veà ñöùc tin cuûa Ngaøy Phuïc Sinh vaø suy tö cuûa Thaùnh Phaoloâ veà noù, nhöng ít nhaát ñaây laø boán laõnh vöïc ñaùng ñeå khaùm phaù. Noù cho chuùng ta thaáy Thaùnh Phaoloâ ñaõ ñoùng goùp nhöõng chi tieát quyù giaù gì vaøo cuoäc hoäi ngoä cuûa ngaøi vôùi Chuùa soáng laïi vaø caùi nhìn rieâng cuûa ngaøi veà söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ mang laïi yù nghóa gì cho caên tính cuûa Thieân Chuùa, cho vieäc cöû haønh Thaùnh Theå vaø nieàm hy voïng Kitoâ giaùo veà toaøn theå nhaân loaïi vaø vuõ truï ñaõ ñöôïc saùng taïo.
(Nguoàn: gpquinhon.org)