Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 20 -
Ñaïi dòch Corona vaø thoâng ñieäp 'laèn ranh ñoû'
töø Meï Thieân Nhieân
Ñaïi dòch Corona vaø thoâng ñieäp 'laèn ranh ñoû' töø Meï Thieân Nhieân.
Khaéc Baù, SJ - CTV
(Vatican News 29-03-2020)
Chuùng ta neân chaân thaønh vôùi tröïc giaùc cuûa mình vaø caûm quan chung cuûa nhaân loaïi ñeå nhìn nhaän raèng: Meï Thieân Nhieân ñang cho thaáy söï quaù taûi. Chuùng ta neân nhìn noù nhö moät thoâng ñieäp maø Meï Thieân Nhieân ñang ñöa ra cho con caùi mình, raèng chuùng ta ñaõ tieäm caän ñeán 'laèn ranh ñoû' roài!
Con ngöôøi ñang soáng trong moät theá giôùi thaät toát ñeïp nhöng cuõng ñaày giôùi haïn. Moïi söï trong theá giôùi naøy ñeàu coù ranh giôùi nhaát ñònh. Chuùng ta coù theå duøng ví duï veà chieác xe ñeå hình dung ñieàu naøy: muoán chieác xe chaïy thaät nhanh, moät trong nhöõng ñieàu kieän thieát yeáu laø noù phaûi goïn nheï ôû möùc toái giaûn. Sôû dó nhö vaäy laø vì coù hai nguyeân do. Thöù nhaát, nhö nhaø baùc hoïc Einstein chæ ra, giöõa khoái löôïng vaø naêng löôïng coù söï raøng buoäc laãn nhau, tæ leä thuaän vôùi nhau; nghóa laø, xe caøng naëng thì caøng caàn nhieàu naêng löôïng ñeå di chuyeån. Thöù hai, do löïc caûn ma-saùt, theå tích tæ leä nghòch vôùi vaän toác. Neáu ngöôøi ta ñi ngöôïc laïi quy luaät ñoù, ví duï, tìm moïi caùch taêng toác baát chaáp ñieåm giôùi haïn veà vaän toác do thieát keá coàng keành cuûa moät chieác xe, noù seõ laäp töùc bò hö hoûng, vôõ vuïn. Moïi thöù trong phaïm vi thuï taïo ñeàu coù nhöõng quy luaät chöùa caùc ñieåm döøng nhö theá; vaø chuùng ta taïm goïi ñoù laø 'laèn ranh ñoù'.
Caû theá giôùi hieän nay ñang ñöông ñaàu vôùi ñaïi dòch Corona. Cuoäc khuûng hoaûng naøy coù theå ñöôïc dieãn giaûi theo caùc höôùng khaùc nhau, töø goùc ñoä xaõ hoäi cho tôùi goùc ñoä taâm linh; vaø taát caû ñeàu coù theå taïo neân nhöõng baøi hoïc coù yù nghóa. ÔÛ ñaây, chuùng ta thöû tìm kieám moät thoâng ñieäp chung cho moïi ngöôøi töø dòch beänh naøy, baát keå thuoäc vaên hoaù hay toân giaùo naøo, baèng caùch ñaët côn ñaïi dòch trong boái caûnh cuûa cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh trong thôøi gian gaàn ñaây.
Khoâng caàn phaûi luïc laïi trí nhôù, chaéc haún nhöõng hình aûnh kinh hoaøng cuûa caùc thaûm hoaï thieân nhieân gaàn ñaây vaãn chöa phai nhoaø trong yù thöùc chuùng ta: chaùy röøng lôùn ôû Hy Laïp naêm 2018, soùng nhieät ôû nhieàu nôi naêm 2018, luõ luït ôû Nigeria vaø AÁn Ñoä naêm 2018, vaø ñaëc bieät laø hai traän chaùy röøng kinh hoaøng naêm 2019 taïi Amazon vaø UÙc Chaâu. Ñoù laø chöa keå ñeán vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí traàm troïng ñang dieãn ra taïi nhieàu nöôùc, cuõng nhö nhöõng hieän töôïng ñang ngaøy caøng roõ cuûa vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu, nhö nhieät ñoä taêng, nöôùc bieån daâng.
Xeùt theo logic, ñaïi dòch Corona khoâng nhaát thieát ñöôïc gaén vôùi caùc vaán ñeà treân, vì ngöôøi ta vaãn coù quyeàn xem ñaïi dòch naøy nhö moät trong voâ soá caùc ñaïi dòch khaùc dieãn ra trong lòch söû con ngöôøi maø thoâi. Töông töï, ngöôøi ta cuõng coù theå noùi raèng vieäc caùc thaûm hoaï dieãn ra gaàn nhau nhö theá chæ laø do ngaãu nhieân maø thoâi. Tuy nhieân, coù leõ chuùng ta neân chaân thaønh vôùi tröïc giaùc cuûa mình vaø caûm quan chung cuûa nhaân loaïi ñeå nhìn nhaän raèng: Meï Thieân Nhieân ñang cho thaáy söï quaù taûi. Khi ñaët trong toång theå chung vôùi nhau, nhöõng thaûm hoaï noùi treân ñang laø moät daáu hieäu chung cuûa ñieàu ñoù. Chuùng ta neân nhìn noù nhö moät thoâng ñieäp maø Meï Thieân Nhieân ñang ñöa ra cho con caùi mình, raèng chuùng ta ñaõ tieäm caän ñeán 'laèn ranh ñoû' roài!
Nguyeân nhaân chính cuûa hieän traïng naøy khoâng gì khaùc hôn laø chính loái soáng ích kyû vaø tieâu thuï baáy laâu nay cuûa chuùng ta. Loái soáng naøy ñang khai thaùc taän cuøng nguoàn löïc cuûa thieân nhieân, ñoàng thôøi bieán ñoåi caáu truùc haøi hoaø cuûa noù vôùi nhöõng thöù phaù huyû vaø ñoäc haïi do con ngöôøi taïo ra. Chuùng ta vöøa ruùt caïn sinh löïc vaø vöøa chaát leân vai Meï Thieân Nhieân cuûa mình moät gaùnh naëng saép vöôït söùc chòu ñöïng. Neáu tình traïng naøy coøn tieáp dieãn, seõ ñeán luùc Meï Thieân Nhieân khoâng coøn ñuû khaû naêng duy trì söùc soáng vaø söï haøi hoaø toát laønh ñeå baûo veä con caùi mình nöõa, vaø ñoù laø ñieåm keát thuùc cho taát caû chuùng ta.
Vì vaäy, neáu theo goùc nhìn ñoù, ñaïi dòch Corona thöïc söï laø cô hoäi cho nhaân loaïi cöùu laáy vaän meänh chung cuûa theá giôùi neáu chuùng ta bieát ruùt tæa vaø thöïc haønh nhöõng baøi hoïc quyù giaù töø noù.
Baøi hoïc ñaàu tieân laø chuùng ta phaûi 'nghe' vaø 'nhìn' ñeå thaáy nhöõng gì laø phi lyù, thöøa thaõi vaø nguy haïi maø loái soáng hieän haønh ñang coù. Côn dòch naøy ñang noùi cho chuùng ta nhieàu ñieàu. Noùi nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Phan-xi-coâ, noù "vaïch traàn söï deã thöông toån cuûa chuùng ta; cho ta thaáy nhöõng an ninh giaû taïo vaø thöøa thaõi maø chuùng ta ñaõ daøy coâng xaây döïng töø caùc hoaït ñoäng, caùc döï aùn, caùc taäp quaùn vaø caùc öu tieân."[1] Coù leõ hôn bao giôø heát, ñaây laø cô hoäi ñeå chuùng ta nhaän ra ñaâu laø nhöõng ñieàu thöïc söï höõu ích vaø caàn thieát cho cuoäc soáng con ngöôøi, vaø ñaâu laø nhöõng ñieàu phuø phieám maø ta vaãn thöôøng theo ñuoåi. Ñieån hình nhö, trong ñaïi dòch, ngöôøi ta thaáy giaáy veä sinh coøn giaù trò hôn caû caùi tuùi haøng hieäu; hay chuùt thöïc phaåm ñeå aên vaø chuùt khoâng khí trong laønh ñeå thôû quan troïng hôn moïi thöù quyeàn löïc vaø tieàn baïc.
Baøi hoïc thöù hai maø chuùng ta coù theå nghieäm ra töø côn dòch naøy laø soá phaän moïi con ngöôøi gaén chaët vôùi nhau. Trong baøi giaûng noùi treân, Ñöùc Thaùnh Cha Phan-xi-coâ chia seû raèng, "trong ñaïi dòch, chuùng ta thaáy mình ñang ôû treân cuøng moät con thuyeàn." Chuùng ta vaãn thöôøng ñinh ninh moät caùch sai laàm raèng mình coù theå tao ra moät ñôøi soáng rieâng cho caù nhaân hay cho daân toäc; ñôøi soáng ñoù bieät laäp vaø khoâng leä thuoäc vaøo nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc; hay raèng coù theå taïo laäp ra nhöõng coäng ñoàng an toaøn vaø thònh vöôïng cho rieâng mình, baát chaáp nhöõng ñau khoå cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Nhöõng con virut nhoû beù kia ñang cheá nhaïo thöù suy nghó sai laàm ñoù. Noù ñang thaùch ñoá moïi thöù ranh giôùi quoác gia cuûa con ngöôøi. Chaúng nôi ñaâu coù theå ñaûm baûo ñöôïc an toaøn tröôùc noù. Taát caû chuùng ta ñeàu thöïc söï lieân ñôùi vôùi nhau, ít nhaát theo nghóa laø moïi ngöôøi ñang soáng chung trong moät moâi tröôøng töï nhieân, ñang hít thôû cuøng moät baàu khoâng khí. Vì theá, baát cöù moät haønh vi caû nhaân naøo cuõng seõ aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi khaùc, vaø ngöôïc laïi. Ví duï, nhö moät nhaø baùo ñaõ phaân tích, vieäc aên moät mieáng thòt bit-teát ôû Vieät Nam cuõng coù theå lieân quan ñeán naïn chaùy röøng ôû UÙc.[2] Do ñoù, chuùng ta khoâng chæ gaàn nhau, maø coøn gaén chaët soá phaän vôùi nhau. Ñaây cuõng laø lôøi nhaéc nhôû caùch ñaëc bieät tôùi nhöõng ngöôøi coù naõo traïng tính toaùn tham lam vaø ích kyû; ñôn cöû nhö nhieàu ngöôøi ôû Vieät Nam, nhaát laø giôùi quan chöùc, thöôøng coù suy nghó kieåu 'baát chaáp moïi thöù mieãn laø coù theå ñaûm baûo cho mình moät töông lai an toaøn ôû Trôøi Taây'.
Baøi hoïc thöù ba laø chuùng ta ñang coù cô hoäi truy vaán laïi heä thoáng vaän haønh cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi ôû moïi khía caïnh, töø chính trò cho tôùi kinh teá, vaên hoaù. Trong côn ñaïi dòch naøy, haàu nhö caû theá giôùi ñang phaûi soáng chaäm laïi, ñoàng thôøi noù khieán ta lieân tuïc ñaët ra caùc caâu hoûi nghi ngôø. Chuùng ta thaáy moïi thöù ñeàu mòt muø: khi naøo thì dòch beänh coù theå keát thuùc? Lieäu heä thoáng chính phuû naøy coù ñuû söùc kieåm soaùt? Lieäu coù nhöõng che daáu gian traù veà maët thoâng tin? Theá giôùi seõ theá naøo sau dòch beänh? Lieäu neàn kinh teá coù bò suïp ñoå? vv. Taát caû caùc heä thoáng vaø leà loái quen thuoäc maø ta töøng maëc ñònh chaáp nhaän thì nay ñeàu bò ñaët vaøo daáu hoûi.
Nhöng vieäc truy vaán ñoù laø ñieàu raát quyù giaù. Chuùng ta caàn cuøng nhau xeùt laïi xem nhöõng heä thoáng naøo coøn thaät söï caàn thieát; vaø trong moãi heä thoáng, nhöõng yeáu toá naøo coøn mang laïi ích lôïi thieát thöïc cho con ngöôøi. Ví duï, xeùt veà maët kinh teá, heä thoáng hieän ñaïi döôøng nhö ñaõ vaø ñang mang laïi quaù nhieàu thöù baát caäp. Cuoäc caùch maïng coâng nghieäp ñaõ daàn daø taïo neân moät loái soáng tieâu thuï, hoang phí, ñi keøm vôùi moät naõo traïng keäch côõm, phuø vaân; cuøng vôùi ñoù, heä thoáng phaân phoái kieåu thöông maïi dòch vuï khoâng chæ tha hoaù baûn chaát cuûa lao ñoäng, maø coøn gaây neân söï baát coâng vaø khoaûng caùch ñoùi ngheøo ngaøy caøng taêng. Vì vaäy, duø ñieàu naøy khoù xaûy ra, nhöng neáu toaøn nhaân loaïi cuøng ñaët vaán ñeà veà heä thoáng hieän taïi, chuùng ta coù cô may tìm caùch xaây döïng moät heä thoáng kinh teá môùi toát laønh hôn, trong ñoù taøi nguyeân thieân nhieân ñöôïc traân troïng vaø gìn giöõ hôn, söùc lao ñoäng ñöôïc traû laïi giaù trò ñuùng möùc hôn, vaø caùc hình thöùc lao ñoäng thuû coâng coù cô hoäi ñöôïc thuùc ñaåy nhieàu hôn.
ÔÛ khía caïnh töông quan xaõ hoäi, nhòp soáng chaäm trong thôøi gian caùch ly coù theå laø cô hoäi tuyeät vôøi ñeå ta tìm laïi nhöõng giaù trò ñích thöïc cuûa con ngöôøi, trong tö caùch laø nhöõng höõu theå mang baûn chaát xaõ hoäi. Noùi nhö Ñöùc Thaùnh Cha Phan-xi-coâ trong baøi giaûng ñaõ ñeà caäp, "côn ñaïi dòch toû cho con ngöôøi thaáy caùch chuùng ta ñaõ lô laø vaø boû qua ñieàu nuoâi döôõng, naâng ñôõ vaø ban söùc maïnh cho cuoäc soáng vaø cho coäng ñoaøn. Noù vaïch traàn nhöõng tö töôûng kheùp kín cuõng nhö söï queân laõng ñoái vôùi nhöõng gì nuoâi döôõng hoàn coát cuûa daân toäc chuùng ta." Vaâng, khi chuùng ta soáng chaäm laïi, chuùng ta coù ñuû thôøi gian ñeå quan saùt, ñeå laéng nghe, ñeå höôùng ñeán nhöõng moãi baän taâm vaø töông quan caàn thieát. Ñoù coù theå lôøi hoûi thaêm daønh cho boá meï, lôøi ñoäng vieân ñoái vôùi baïn beø, hay phuùt suy nghó ñeán nhöõng naïn nhaân ñang ñau khoå. Ñoù laø moät chuùt chaêm soùc caây coái vaø caùc con vaät, hay nieàm vui thöôûng laõm veû ñeïp töï nhieân cuûa taïo hoaù. Vaø ñaëc bieät, ñoù coù theå laø nhöõng giôø phuùt noái laïi moái thaân tình vôùi Thieân Chuùa, Ñaáng luoân hieän dieän vaø chôø ñôïi con ngöôøi. Nhòp soáng hoái haû thôøi hieän ñaïi, vôùi löôïng thoâng tin khoång loà vaø nhöõng thöù baän taâm hoaøn toaøn voâ nghóa, ñaõ töøng khieán chuùng ta ñaùnh maát taát caû nhöõng ñieàu ñoù. Noù ñaõ laøm teâ lieät neàn vaên hoaù soáng ñoäng, vaø bieán ta thaønh nhöõng 'sinh theå robot'. Vì vaäy, moät cô hoäi ñang môû ra cho chuùng ta trôû veà vôùi loái soáng khieán chuùng ta thaät söï laø ngöôøi hôn.
Noùi toùm laïi, neáu ñaët côn ñaïi dòch Corona trong boái caûnh chung cuûa cuoäc khuûng hoaûng sinh thaùi, chuùng ta nhö coù theå nghe thaáy tieáng keâu than cuûa Meï Thieân Nhieân khi con caùi mình ñang tieäm caàn ñeán 'laèn ranh ñoû' cuûa söï huyû dieät. Meï chung cuûa chuùng ta ñang nhö moät coã maùy bò quaù taûi bôûi bao gaùnh naëng voâ ích vaø phi lyù do loái soáng con ngöôøi choàng chaát leân. Giöõa thoâng ñieäp ñoù, chuùng ta ñang coù raát nhieàu baøi hoïc thöùc tænh ñöôïc môû ra; taát caû ñeàu töïu trung ôû lôøi môøi goïi thay ñoåi loái soáng. Ñieàu quan troïng laø chuùng ta coù thaät söï chòu laéng nghe, yù thöùc vaø can ñaûm thöïc hieän hay khoâng.
Caû theá giôùi ñang noùi nhieàu ñeán tinh thaàn lieân ñôùi vôùi caùc naïn nhaân cuûa ñaïi dòch Corona. Nhöng thieát töôûng, moät trong nhöõng caùch thieát thöïc vaø yù nghóa nhaát ñeå theå hieän tinh thaàn naøy chính laø thöïc hieän lôøi môøi goïi noùi treân. Chuùng ta coù theå chöùng toû raèng caùi cheát cuûa caùc naïn nhaân khoâng trôû neân voâ nghóa khi noù ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc theå hieän thoâng ñieäp chung cuûa Meï Thieân Nhieân ñeå thöùc tænh löông taâm con ngöôøi! Thaäm chí coù theå noùi, neáu chuùng ta thay ñoåi loái soáng, hoï seõ ñoùng vai ngöôøi huøng, vì caùi cheát cuûa hoï ñaõ goùp phaàn vaøo tieán trình phuïc hoài löông tri vaø söï toàn vong cuûa nhaân loaïi. Öôùc gì moät vieãn töôïng môùi veà moät theá giôùi toát laønh vaø nhaân baûn ñang daàn ñöôïc hình thaønh ngay trong loøng hoaøn caûnh ñau thöông cuûa côn dòch beänh naøy!
- - - - - - -
[1] Baøi Giaûng trong buoåi ban pheùp laønh Urbi et Orbi, ngaøy 27/03/2020.
[2] https://vnexpress.net/goc-nhin/chay-rung-va-mon-beefsteak-4040720.html.