Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 181 -
Chaân lyù vaø loøng thöông xoùt
Chaân lyù vaø loøng thöông xoùt.
TGM Charles J. Chaput, O.F.M. Cap.
Cecile Lieãu - Joseph Tuaán dòch töø firstthings.com
(WHÑ 20-04-2020)
1. Coâng Lyù, Söï Môû Roäng Voâ Bieân Cuûa Loøng Thöông Xoùt
Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ môû Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt, baét ñaàu vaøo ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2015. Ngaøi laø vò giaùo hoaøng ñaàu tieân nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa loøng thöông xoùt. Ñöùc thaùnh giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II thöôøng xuyeân nhaéc ñeán ñieàu naøy moät caùch huøng hoàn. Nhöng Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ coù moät nieàm say meâ ñaëc bieät ñoái vôùi nhaân ñöùc naøy, nhö theå noù ñaõ ñöôïc baùm reã saâu trong kinh nghieäm cuûa ngaøi veà ngöôøi ngheøo vaø nieàm caûm meán ñaëc bieät ñoái vôùi tö töôûng cuûa Romano Guardini.
Trong taùc phaåm tröù danh cuûa mình Ñöùc Chuùa (The Lord), Guardini ñaõ daønh moät chöông ñeå khai trieån veà "Coâng lyù vaø ñieàu vöôït treân noù" (Justice and That Which Surpasses It). Nhöõng tö töôûng ñoäc ñaùo trong ñoù coù theå ñöôïc xem nhö laø chaát keát dính vôùi tö töôûng cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ. Ngaøi ñaõ trích daãn moät ñoaïn daøi cuûa Guardini nhö sau:
Coâng lyù laø ñieàu toát. Noù laø neàn taûng cuûa cuoäc soáng. Nhöng coøn coù moät ñieàu gì ñoù cao vöôït hôn coâng lyù, ñoù chính laø söï môû roäng voâ bieân cuûa taám loøng thöông xoùt. Coâng lyù thì minh baïch, nhöng moät böôùc xa hôn noù seõ trôû thaønh laïnh luøng. Loøng thöông xoùt thì chaân thaønh, thaúng thaén; vôùi nhöõng tính chaát naøy, loøng thöông xoùt söôûi aám vaø cöùu thoaùt. Coâng lyù kieåm soaùt, saép ñaët cuoäc soáng; coøn loøng thöông xoùt taïo ra cuoäc soáng. Coâng lyù laøm thoûa maõn taâm trí raèng moïi thöù ñeàu ñaâu vaøo ñoù, nhöng loøng thöông xoùt ñöa ñeán nieàm vui cuûa moät ñôøi soáng ñaày saùng taïo.
Guardini ñaõ tinh teá löu yù raèng "coâng lyù thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng nhö laø chieác maët naï ñeå che giaáu nhöõng ñieàu khaùc," coù theå ñoù laø söï ñoá kò nhöõng ngöôøi theå hieän loøng thöông xoùt moät caùch quaûng ñaïi, hoaëc söï töùc giaän tröôùc nhöõng hoái nhaân thoaùt ra khoûi söï tröøng phaït nghieâm khaéc cuûa hoï.
Haàu heát moïi ngöôøi trong chuùng ta ñeàu bieát caâu chuyeän trong Tin möøng Gioan, keå laïi vieäc Chuùa Gieâsu ñoái dieän vôùi ngöôøi phuï nöõ bò baét quaû tang phaïm toäi ngoaïi tình. Theo thaùnh Augustinoâ ngöôøi phuï nöõ aáy laø hieän thaân cuûa toaøn theå nhaân loaïi. Coâ aáy ñaõ phaïm moät toäi nghieâm troïng. Coâ aáy ñaõ phaûn boäi Thieân Chuùa, gia ñình vaø coäng ñoàng maø coâ aáy thuoäc veà. Bò ñöa ra tröôùc caùc nhaø chöùc traùch toân giaùo, coâ aáy phaûi ñoái dieän vôùi söï nghieâm khaéc cuûa leà luaät Moâseâ, luaät aáy cho pheùp ngöôøi ta neùm ñaù coâ. Nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñöùng ra xeùt xöû coâ ta, taát caû ñeàu trung thaønh tuaân giöõ leà luaät, tìm caùch loaïi tröø toäi loãi ra khoûi coäng ñoaøn baèng caùch loaïi tröø nhöõng keû phaïm toäi. Ñieàu hoï quan taâm laø söï tröøng phaït chöù khoâng phaûi loøng aên naên.
Chuùa Gieâsu söû duïng khoaûnh khaéc naøy ñeå cho thaáy söùc maïnh cuûa loøng thöông xoùt vaø söï hoaùn caûi maø loøng thöông xoùt coù theå ñem laïi. Nhö thaùnh Augustinoâ löu yù, Ñöùc Kitoâ khoâng xem toäi loãi cuõng gioáng nhö coâng lyù - chuùng ñoái nghòch nhau hoaøn toaøn. Khi Ñöùc Gieâsu hoûi caùc nhaø chöùc traùch toân giaùo: "Ai trong caùc oâng khoâng phaïm toäi?", Ngaøi noùi baèng tieáng noùi coâng lyù cuûa Chuùa Cha. Khi leà luaät ñeå maét ñeán nhaân loaïi, taát caû moïi ngöôøi, bao goàm nhöõng keû töï coi mình laø coâng chính, ñeàu phaûi caàn ñeán loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Khi tha thöù cho ngöôøi phuï nöõ, Ñöùc Gieâsu ñaõ laøm ñieàu maø luaät luaân lyù khoâng theå laøm ñöôïc. Ngaøi ñaõ ñem laïi cho coâ aáy moät ñôøi soáng môùi trong tình baïn vôùi Thieân Chuùa.
Chuùng ta khoâng neân xem loøng thöông xoùt cuûa Ñöùc Kitoâ nhö laø moät söï phaùn xeùt taát caû caùc phaùn xeùt khaùc. Söï döõ laø ñieàu coù thaät. Toäi loãi laø moät vaán naïn. Söï phaù hoaïi cuûa noù thì raát cay ñaéng vaø khoâng deã phuïc hoài - ngoaïi tình laø moät ví duï raát ñuùng veà ñieàu naøy. Nhöng caâu chuyeän khoâng queân nhaéc nhôû chuùng ta raèng, ngoaøi aân suûng Thieân Chuùa, taát caû chuùng ta chaúng laø gì caû, do nhöõng öôùc muoán meùo moù cuûa taâm hoàn chuùng ta.
Nhö Guardini ñaõ vieát, "tröôùc khi coù theå xeùt ñoaùn, ngöôøi ta phaûi hoïc yeâu thöông." Chuùng ta soáng trong moät môù boøng bong cuûa nghi ngaïi raèng chuùng ta maéc nôï ngöôøi khaùc vaø ngöôøi khaùc maéc nôï chuùng ta, trong moät maïng löôùi cuûa nhöõng noãi ñau ñôùn chung maø coâng lyù thuaàn tuùy khoâng theå naøo thaùo gôõ ñöôïc. Khi chuùng ta tìm kieám coâng lyù maø khoâng quan taâm ñeán loøng thöông xoùt, duø cho chuùng ta coù yù höôùng toát laønh nhö theá naøo ñi nöõa, chuùng ta ñeàu coù nguy cô daøy voø ngöôøi khaùc hoaëc töï daøy voø chính mình baèng nhöõng hình phaït maø chuùng ta cho laø xöùng ñaùng. Vôùi baûn tính nhaân loaïi, trong thöïc teá, nhaân loaïi khoâng theå naøo ñaït tôùi coâng lyù thöïc söï hoaëc baøy toû loøng thöông xoùt thöïc söï. Nhö thaùnh Phaoloâ noùi, chuùng ta bò troùi buoäc trong toäi loãi vaø söï cheát.
Nhöõng ai bò troùi buoäc vaøo caùc ñam meâ cuûa mình, vôùi caùc taø thaàn do baøn tay hoï cheá taïo ra, thì khoâng theå böôùc vaøo nhaø Chuùa. Chuùng ta caàn phaûi thoaùt ra khoûi hoá buøn laày cuûa nhöõng sai laàm, oaùn giaän vaø nhöõng öôùc muoán noåi loaïn. Chæ coù Ñöùc Gieâsu môùi coù theå giaûi thoaùt chuùng ta. Chæ coù Ngaøi môùi hoaøn toaøn coù theå neùm vieân ñaù ñaàu tieân. Nhöng Ngaøi khoâng laøm nhö vaäy, thay vaøo ñoù Ngaøi noùi: "Toâi cuõng vaäy, toâi khoâng leân aùn chò ñaâu! Thoâi chò cöù veà, vaø töø nay ñöøng phaïm toäi nöõa" (Ga 8, 11).
2. Loøng Thöông Xoùt Phaûi Ñöôïc Theå Hieän Baèng Haønh Ñoäng
Chöõ mercy (thöông xoùt) coù töø goác Latin laø merces, coù nghóa laø "aân thöôûng" hay "ñeàn ôn". Chuùng ta cuõng thaáy yù nghóa naøy trong tieáng Phaùp khi noùi merci. Thaät laø moät ñieàu tuyeät vôøi khi ñieàu naøy laøm ñeïp nhöõng töông quan xaõ hoäi cuûa chuùng ta baèng moät phong thaùi töû teá. Tuy nhieân, trong tieáng Anh, mercy coøn mang moät yù nghóa thaàn hoïc, duø noù ñöôïc söû duïng trong boái caûnh theá tuïc. AÂn suûng cuûa Thieân Chuùa tuoân ñoå treân chuùng ta nhö moät quaø taëng maø chuùng ta khoâng xöùng ñaùng. Nhö vaäy, thöông xoùt coøn coù nghóa laø theå hieän söï khoan dung nhaân töø cho moät keû ñaùng bò phaït, hoaëc tha boång cho ngöôøi khaùc veà nhöõng moùn nôï cuûa hoï.
Thöông xoùt (mercy) coøn coù moät yù nghóa bao goàm moät caùi gì ñoù coøn hôn caû quaø taëng, xöùng ñaùng, aân ban, tha nôï. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta söû duïng töø naøy ñeå dòch chöõ misericordia, töø Latin coù nghóa laø traéc aån, hay nghóa ñen coù nghóa laø loøng thöông caûm. ÔÛ ñaây, chuùng ta noùi veà moät tình traïng caûm xuùc ñi vaøo trong hoaøn caûnh khoán khoå cuûa moät ai ñoù, hoaëc chia seû gaùnh naëng cuûa ngöôøi khaùc. Nhö Chaucer quan nieäm, thöông xoùt laø moät "nhaân ñöùc maø nhôø ñoù taám loøng ngöôøi ta bò daøy voø bôûi söï khoán khoå cuûa ngöôøi khaùc." Trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Thieân Chuùa khoâng ban aân suûng cho chuùng ta töø ñaèng xa. Ngaøi ñoàng haønh vôùi chuùng ta trong nhöõng ñau khoå haèng ngaøy cuûa chuùng ta.
Saùch Xuaát haønh trình baøy cho chuùng ta moâ hình ñaàu tieân veà Thieân Chuùa thöông xoùt. Saùch gôïi hình aûnh tieân baùo veà ñôøi soáng cuûa Giaùo Hoäi. Daân Israel traûi qua nhöõng ñau khoå trong caûnh noâ leä ôû Ai caäp, vaø Thieân Chuùa ñaõ nghe tieáng keâu khoùc cuûa daân mình. Ngaøi ñaõ nhôù laïi giao öôùc ñaõ kí keát vôùi caùc toå phuï. Ngaøi ñaõ gheù maét nhìn ñeán hoï, vaø nhö Kinh Thaùnh noùi baèng moät trong nhöõng kieåu dieãn ñaït veà söï nghóa thieát, Chuùa bieát noãi ñau ñôùn cuûa hoï. Ngaøi ñaõ hieän ra vôùi Moâseâ trong buïi gai boác chaùy. Ngaøi ñaõ noùi roõ muïc ñích cuûa mình, ñoù laø ñem daân cuûa Ngaøi ra khoûi caûnh noâ leä ñeå ñi ñeán vuøng ñaát ñaõ ñöôïc höùa vôùi Abraham. Ngaøi ñaõ toû loä Danh cuûa Ngaøi vôùi Moâseâ nhö moät baèng chöùng, moät söï chia seû thaàn tính vôùi con ngöôøi baùo hieäu maàu nhieäm Nhaäp theå sau naøy.
Töø khôûi ñieåm naøy trong saùch Xuaát haønh, Thieân Chuùa gaén keát chính mình vôùi daân cuûa Ngaøi. Ngaøi tìm caùch giaûi thoaùt hoï, khoâng phaûi vì hoï xöùng ñaùng ñöôïc töï do, nhöng vì hoï laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Ngaøi yeâu thöông. Chuùa ñaõ phaù tan möu ñoà cuûa Pharaon ñeå aùp ñaët yù ñònh cuûa Ngaøi ñoái vôùi daân Israel. Nhöng voán laø con caùi Añam, chính daân Israel laïi laøm noâ leä cho toäi loãi. Do ñoù, hoï tieáp tuïc caàn ñeán söùc maïnh giaûi thoaùt cuûa Thieân Chuùa, söùc maïnh giaûi thoaùt aáy ñeán vôùi hoï trong leà luaät do Moâseâ coâng boá treân nuùi Sinai. Ñöôïc töï do khoûi caûnh noâ leä khoâng phaûi laø moät loaïi giaáy pheùp cho söï böôùng bænh. Söï töï do phaûi höôùng tôùi söï vaâng phuïc Leà Luaät vaø ñi ñeán tình thaân höõu vôùi Thieân Chuùa.
Tính chaát thöïc söï cuûa loøng thöông xoùt thì khaùc vôùi thöông haïi. Moät thoáng ñoác tieåu bang coù theå thöông haïi caùc tuø nhaân saép tôùi ngaøy töû hình, vaø oâng ta thöïc söï coù theå caûm nhaän ñöôïc söï ñau khoå cuûa hoï. Nhöng khi khoâng laøm gì ñeå tha cheát cho hoï, oâng ñaõ quay löng laïi vôùi loøng thöông xoùt. Loøng thöông xoùt daãn chuùng ta ñi tôùi baét chöôùc Thieân Chuùa cuûa Israel, ñeán möùc chuùng ta coù ñöôïc khaû naêng xoùt thöông. Chæ khi vò thoáng ñoác aáy huûy boû baûn aùn töû hình kia thì chuùng ta môùi coù theå noùi oâng ta coù loøng thöông xoùt. Loøng thöông xoùt phaûi laø söï keát hôïp cuûa loøng thöông caûm vaø haønh ñoäng.
Loái noùi naøy coù theå gaây hoang mang cho nhieàu ngöôøi toát. Chuùng ta thöôøng nghó veà loøng thöông xoùt theo moät caùch naøo ñoù nhö laø söï traùi ngöôïc vôùi vieäc phaùn xeùt coâng minh. Nhöng nghó nhö vaäy laø khoâng ñuùng. Ví duï giaùo vieân thaáy moät em hoïc sinh cuûa mình raát buoàn baõ, treân ngöôøi em coù nhöõng veát baàm tím vaø nhöõng veát thöông do bò ñaùnh ñaäp. Chæ caûm thaáy buoàn cho ñöùa treû thì cuõng chaúng laøm ñöôïc gì. Coù loøng thöông xoùt ñích thöïc thì phaûi theo ñuoåi nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Coù phaûi ñöùa treû naøy bò baïo haønh ôû gia ñình? Hay em bò baïn khaùc trong lôùp ñaùnh? Caàn phaûi ñöa ra nhöõng phaùn ñoaùn, caàn phaûi baùo caùo nhöõng haønh vi xaáu. Keû laøm ñieàu sai traùi phaûi chòu traùch nhieäm. Moät loøng thöông xoùt leäch laïc laø chæ bieát thöông haïi em bò ñaùnh ñaäp maø khoâng bieát caùch laøm sao ñöa em thoaùt khoûi nhöõng keû laøm haïi. Coù theå bieåu loä quyeát lieät loøng thöông xoùt ñích thöïc moät caùch ñuùng ñaén. Moät ngöôøi coù loøng thöông xoùt bieát nhanh choùng söû duïng söùc maïnh mình coù ñeå tieâu dieät söï döõ. Ñaây môùi ñích xaùc laø caùch haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa ñöôïc trình baøy trong Thaùnh Kinh.
3. Moät Soá Hieåu Laàm Veà Loøng Thöông Xoùt
Coù hai yeáu toá khieán chuùng ta coù caùi nhìn sai laàm veà loøng thöông xoùt. Yeáu toá thöù nhaát laø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho daân Israel. Gioáng nhö bao con ngöôøi khaùc, Daân Rieâng cuõng laø nhöõng toäi nhaân. Keát quaû laø, haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa, vì lôïi ích cuûa daân Israel, toû loä loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi daønh cho hoï, heát laàn naøy ñeán laàn khaùc, hoï ñöôïc öu ñaõi raát nhieàu. Noùi theo ngoân ngöõ con ngöôøi, Thieân Chuùa ñoái xöû khoâng coâng baèng. Vì nhöõng lyù do raát rieâng cuûa mình, Thieân Chuùa ñaõ can thieäp ñeå ñöa moät trong soá caùc daân toäc yeáu ôùt vaø sô khai nhaát cuûa vuøng Ñòa Trung Haûi ra khoûi vuõng laày cuûa baïo taøn, vaø ñöa hoï vaøo con ñöôøng ñi tôùi söï coâng chính. Nhö vaäy, loøng thöông xoùt khoâng ñi ñoâi vôùi söï coâng baèng, vì noùi cho ñuùng, trong theá giôùi sa ngaõ, leõ coâng baèng seõ ñoøi Thieân Chuùa ra tay tröøng phaït heát thaûy moïi ngöôøi.
Yeáu toá thöù hai laø söï hoaøn taát trong Taân öôùc nhöõng lôøi Chuùa höùa trong Cöïu öôùc veà loøng thöông xoùt. Ôn cöùu ñoä nôi Ñöùc Gieâsu ñi ñeán vôùi moïi daân toäc. Noùi caùch khaùc, tình yeâu cuûa Thieân Chuùa trôû thaønh quaø ñöôïc ban phaùt khoâng ñaén ño, thaäm chí hoang phí. Moät laàn nöõa phaûn öùng töï nhieân cuûa con ngöôøi chuùng ta veà leõ coâng baèng - coâng baèng laø traû laïi cho moãi ngöôøi nhöõng gì thuoäc veà hoï - döôøng nhö ñi ngöôïc laïi loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa.
Coøn loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa thì luoân hoaït ñoäng. Ñeå cöùu chuùng ta, Thieân Chuùa ñaõ nhaän laáy thaân phaän con ngöôøi moät caùch "trieät ñeå", vaø trôû neân raát con ngöôøi so vôùi taát caû chuùng ta. Khi chòu ñoùng ñinh treân thaäp giaù, Ñöùc Gieâsu ñaõ daâng söï soáng cuûa Ngaøi cho Chuùa Cha vì heát loøng yeâu thöông chuùng ta, trong söï coâng baèng vaø voâ toäi hoaøn toaøn. Khi laøm nhö theá, Ngaøi phuïc hoài "coâng baèng" cho chuùng ta, söûa laïi moái töông quan ñích thöïc giöõa nhaân loaïi vôùi Thieân Chuùa. Chính vì lyù do naøy, Thaäp giaù laø daáu chæ vó ñaïi nhaát veà loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Bò ñoùng ñinh vaøo Thaäp giaù, Chuùa ñi vaøo söï baát hoøa cuûa chuùng ta töø chính Ngaøi - vaø ñoù laø chieác caàu noái laáp ñaày khoaûng troáng baèng haønh ñoäng yeâu thöông giaûi thoaùt chuùng ta. Vì Ñöùc Gieâsu ñaõ cheát vì chuùng ta, neân khi Ngaøi noùi: "Haõy ñeán ñaây, ñi vaøo vöông quoác cuûa Ta" chuùng ta coù theå ngaång ñaàu leân vaø böôùc vaøo.
Khi noùi nhö theá, chuùng ta hieåu roõ raèng Thieân Chuùa khoâng maéc nôï chuùng ta söï tha thöù hay ôn cöùu ñoä - hay baát cöù ñieàu gì khaùc. Loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa cuõng khoâng caáp phaùt cho chuùng ta giaáy chöùng nhaän ñeå chuùng ta tieáp tuïc soáng trong toäi loãi. Loøng thöông xoùt ñoù ñoøi chuùng ta ñaùp laïi: "haõy ñi vaø ñöøng phaïm toäi nöõa." Coù theå möôïn lôøi cuûa thaùnh Augustinoâ ñeå noùi raèng: "Chuùng ta khoâng ñöôïc tuyeät voïng, vì moät trong hai keû troäm ñaõ ñöôïc cöùu ñoä, chuùng ta khoâng ñöôïc lieàu lónh, vì moät trong hai keû troäm ñaõ bò keát aùn."
Loøng thöông xoùt, cuõng coù nguoàn goác nhö ñöùc aùi (hoaëc tình yeâu), laø moät nhaân ñöùc raát deã bò laïm duïng vaø hieåu sai. Khoâng phaûi laø söï thöông xoùt trong vieäc laøm cheát vì xoùt thöông (mercy killing), töôùc ñoaït maïng soáng ngöôøi khaùc döïa treân phaùn xeùt sai laàm raèng moät soá keû khoâng ñaùng soáng. Nhöng thaäm chí trong nhöõng thoùi quen haèng ngaøy, chuùng ta thöôøng bò caùm doã söû duïng ngoân ngöõ xoùt thöông ñeå troán traùnh traùch nhieäm tìm kieám coâng lyù. Chuùng ta noùi doái hoaëc che giaáu hôn laø tìm hieåu caån thaän caûm xuùc cuûa ngöôøi khaùc khi maø nhöõng haønh vi cuûa hoï roõ raøng laø sai traùi. Ñaây laø moät hình thöùc lòch söï cuûa keû nhuùt nhaùt, chöù khoâng phaûi loøng thöông xoùt. Luaät luaân lyù höôùng daãn chuùng ta ñi ñeán nhöõng choïn löïa hieán maïng soáng, vaø loøng thöông xoùt thöïc söï luoân luoân ñöôïc noái keát maät thieát vôùi chaân lyù. Nuoâng chieàu theo löïa choïn sai laàm cuûa chính mình hoaëc cuûa ngöôøi khaùc vieän côù cuûa loøng thöông xoùt thì cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc laøm caûn trôû muïc tieâu thöïc söï cuûa loøng thöông xoùt.
4. Loøng Thöông Xoùt Ñaët Treân Neàn Taûng Chaân Lyù
Thaät laø höõu ích khi nhaéc laïi nhöõng tö töôûng cuûa Guardini noùi veà coâng lyù vaø loøng thöông xoùt, trong ñoù chaân lyù ñöôïc ñeà caäp ñeán khaù nhieàu. Ñoaïn vaên naøy ñöôïc trích trong taùc phaåm Ñöùc Tin vaø Con Ngöôøi Hieän Ñaïi (The Faith and Modern Man):
Taâm trí con ngöôøi rôi vaøo sai laàm khi noù töø boû chaân lyù - khoâng phaûi baèng vieäc noùi doái, bôûi vì khi noùi doái thöôøng xuyeân, thöông tích gaây ra cho tinh thaàn coù theå ñöôïc chöõa laønh baèng aên naên vaø doác loøng chöøa - nhöng baèng moät cuoäc noåi loaïn noäi taâm lìa boû chaân lyù. Söï beänh hoaïn thöïc söï cuûa taâm trí vaø tinh thaàn laø khi moät ngöôøi khoâng coøn yeâu chuoäng chaân lyù nöõa, maø khinh thöôøng chaân lyù, khi ñoù anh ta söû duïng noù nhö laø nhöõng phöông tieän cho muïc ñích rieâng cuûa mình, khi ñoù trong saâu thaúm linh hoàn anh ta, chaân lyù ñaõ khoâng coøn chieám vò trí öu tieân, khoâng coøn laø moái baän taâm haøng ñaàu nöõa.
Chaân lyù laø ñieàu coát yeáu cuûa bí tích hoøa giaûi. Laø nhöõng toäi nhaân, chuùng ta ñeán vôùi Thieân Chuùa ñeå tìm loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi. Trong haønh vi thöïc söï xöng thuù toäi loãi, moät söï thuù nhaän chaân thaønh, chuùng ta tìm thaáy söï an uûi vaø bình an. Nhöng bí tích naøy khoâng nhaèm muïc ñích chaáp nhaän chuùng ta ôû trong toäi loãi chuùng ta, nhö theå lieät keâ caùch maùy moùc danh saùch caùc loãi laàm vaø caùc haønh vi xaáu cuûa chuùng ta, ngaên caûn chuùng ta leân aùn chuùng, vaø cuoái cuøng vaãn giöõ nguyeân loái soáng cuõ cuûa chuùng ta. Ôn goïi Kitoâ höõu ñöa ra ñoøi hoûi cao hôn vaø ñeïp hôn theá nöõa. Bí tích hoøa giaûi, ñöôïc laõnh nhaän vaø thöïc hieän moät caùch chaân thaønh, laø moät con ñöôøng chaéc chaén daãn tôùi söï bieán ñoåi vaø thaùnh thieän. Nhôø ñoù, chuùng ta ñöôïc laõnh nhaän aân suûng ñeå laøm moät cuoäc xuaát haønh, vöôït ra khoûi hoaøn caûnh soáng vaø loái soáng tieâu cöïc cuûa chuùng ta, vaø gaén keát chuùng ta vôùi Thieân Chuùa moät caùch maät thieát hôn. Loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa giuùp chuùng ta ngaøy caøng trung thöïc hôn, coâng bình hôn, cuõng nhö yeâu thöông vaø an bình hôn.
Vì lyù do naøy, Giaùo Hoäi luoân luoân nhaán maïnh ñeán söï caàn thieát cuûa vieäc xöng thuù caùc toäi naëng nhö laø ñieàu kieän ñeå laõnh nhaän Thaùnh Theå. Xöng toäi vaø thöïc söï thoáng hoái - bao goàm vieäc döùt khoaùt töø boû toäi loãi - phaûi ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi röôùc leã. Vieäc thöïc söï höôùng loøng leân Thieân Chuùa luoân bao goàm vieäc töø boû toäi loãi vaø laàm laïc.
Vaø ñieàu naøy daãn chuùng ta ñeán vôùi nhöõng ñeà xuaát hieän nay trong vieäc ñeå cho nhöõng ngöôøi ñaõ li dò vaø taùi hoân veà maët daân söï ñöôïc röôùc leã maø khoâng caàn thay ñoåi ñôøi soáng aáy. Nhöõng ñeà xuaát naøy - ñöôïc ñöa ra nhö laø caùch baøy toû loøng thöông xoùt - ñöôïc nhaém tôùi caùc caëp vôï choàng tröôùc ñaây ñaõ keát hoân, maø khoâng theå tuyeân boá laø hoân nhaân voâ hieäu. Theo nhöõng ñeà nghò naøy, nhöõng caëp vôï choàng ñaõ coù haønh vi tính duïc vôùi nhöõng ngöôøi maø ñoái vôùi Giaùo Hoäi laø chöa keát hoân thöïc söï vaãn coù theå ñöôïc Röôùc leã, thaäm chí khoâng caàn xöng toäi, vaø khoâng caàn tìm kieám söï khieát tònh trong khi soáng vôùi nhau nhö "anh em" .
Nhöõng ñeà nghò naøy ñöôïc tieáp theâm söùc maïnh töø thöïc teá laø coù nhieàu ngöôøi trong soá nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy ñaõ xin ñöôïc giuùp ñôõ ngaøy caøng gia taêng, nhöõng ngöôøi coù yù ngay laønh nhöng bò raøng buoäc trong nhöõng moái töông quan môùi, thöôøng phöùc taïp hôn vôùi chuyeän con caùi. Taïi sao Giaùo Hoäi vaãn muoán tröøng phaït vaø loaïi tröø hoï, ñaâu laø lyù do cho chuyeän naøy?
Caâu traû lôøi cho vaán ñeà naøy ñoù laø Giaùo Hoäi khoâng muoán tröøng phaït hoï, vaø thöïc teá laø khoâng loaïi tröø hoï. Nhöõng ngöôøi ly dò vaø taùi hoân veà maët daân söï vaãn ñöôïc chaøo ñoùn nhö laø nhöõng thaønh vieân cuûa coäng ñoaøn tín höõu. Nhöng Giaùo Hoäi khoâng theå laøm ngô tröôùc Lôøi Thieân Chuùa veà tính chaát beàn vöõng cuûa hoân nhaän, cuõng nhö khoâng laøm giaûm bôùt nhöõng haäu quaû cuûa nhöõng löïa choïn maø nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh ñöa ra moät caùch töï do. Giaùo Hoäi khoâng theå xaùc nhaän con ngöôøi theo khuoân maãu cuûa haønh vi ñeå taùch bieät hoï ra khoûi Thieân Chuùa, trong khi ñoù vaãn luoân trung thaønh vôùi söù maïng cuûa mình. Loøng thöông xoùt thöïc söï chính laø vieäc loan baùo Tin Möøng. Noù phaùt xuaát töø nieàm tin raèng aân suûng Thieân Chuùa coù söùc maïnh bieán ñoåi chuùng ta. Thaät trôù treâu, chieán löôïc muïc vuï nhaèm giaûm bôùt phaïm toäi nhaân danh loøng thöông xoùt khoâng theå laø söï thöông xoùt ñích thöïc, bôûi vì noù khoâng chaân thöïc.
Giaùo Hoäi coù theå trung thaønh maø khoâng thöông xoùt, gioáng nhö caùc kinh sö muoán neùm ñaù ngöôøi phaïm toäi ngoaïi tình vi phaïm luaät Moâseâ. Nhöng Giaùo Hoäi khoâng theå toû loøng thöông xoùt maø khoâng trung thaønh. Vaø söï thöïc laø, chuùng ta ñöôïc keâu goïi hoaùn caûi. Moät phöông phaùp muïc vuï laøm ngô söï thöïc naøy baèng moät böùc maøn moûng che ñaäy söï thaát voïng veà maët muïc vuï vaø chuû nghóa thoûa hieäp seõ daãn tôùi keát quaû laø giaûm suùt, chöù khoâng phaûi laøm taêng theâm loøng trung thaønh. Henri de Lubac ñaõ caûnh baùo baèng moät caâu noùi noåi tieáng raèng: "Ai caøng muoán thích nghi, thì caøng deã ñaùnh maát chính mình." Thaät vaäy, ñaây laø nhöõng gì chuùng ta nhaän thaáy ñang dieãn ra ôû AÂu chaâu, trong caùc Giaùo Hoäi maø vieäc chaêm soùc muïc vuï lieân quan ñeán ly dò, taùi hoân vaø laõnh nhaän caùc bí tích ñaõ taùch rôøi ra khoûi giaùo huaán ñích thöïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng giaùo. Lôøi daïy vaø cöû haønh bí tích khoâng trung thaønh vôùi giaùo huaán seõ khoâng sinh ra moät ñôøi soáng Tin Möøng nhieät thaønh hôn, traùi laïi chæ khieán noù suïp ñoå.
5. Loøng Thöông Xoùt Giuùp Thaêng Tieán Ñôøi Soáng
Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ noùi moät caùch huøng hoàn veà "söï ñoàng haønh", nhieäm vuï kieân nhaãn böôùc ñi cuøng vôùi ngöôøi khaùc trong nhöõng thöïc taïi phöùc taïp cuûa ñôøi soáng cuûa hoï, vaø cuõng laø cuûa chuùng ta. Ñaây laø khía caïnh quan troïng cuûa loøng thöông xoùt vaø laø moät caùch dieãn taû soáng ñoäng tình baùc aùi Kitoâ giaùo. Söï raøng buoäc cuûa toäi loãi raát maïnh meõ, vaø aân suûng cuûa Thieân Chuùa thöôøng thaùo côûi moät caùch chaäm chaïp. Ñoâi khi, ñieàu quan troïng nhaát maø ngöôøi khaùc caàn nghe ñoù laø lôøi thì thaàm nheï nhaøng vaø kieân nhaãn. Chuùng ta phaûi gaàn guõi vôùi nhöõng ngöôøi chuùng ta yeâu thöông, ñeå roài chuùng ta coá gaéng naâng hoï ñaït ñeán vôùi söï toaøn veïn cuûa Phuùc aâm.
Nhöng thôøi ñaïi thieân veà trò lieäu naøy coù khuynh höôùng dieãn dòch "söï ñoàng haønh" (accompaniment) thaønh "khoâng xeùt ñoaùn" (thou shalt not judge), xaùc nhaän tình traïng cuûa ngöôøi ta moät caùch böøa baõi. Ñaây khoâng phaûi laø loøng thöông xoùt. Loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa luoân luoân ñöa chuùng ta tieán veà phía tröôùc vaø giuùp chuùng ta thaêng tieán. Khoâng coù toäi loãi naøo ñaåy con ngöôøi ra ngoaøi söï tha thöù cuûa Thieân Chuùa.
Loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi beàn vöõng muoân ñôøi. Ñieàu ñoù coù nghóa laø moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc môøi goïi khi caùc nhaø thôø lôùn ôû Roâma môû cöûa ñeå khai maïc naêm thaùnh ngoaïi thöôøng, Naêm cuûa Loøng Thöông Xoùt. Nhöng moät laàn nöõa, seõ laø moät söï traùi ngöôïc vôùi loøng thöông xoùt ñöôïc cho laø seõ "ñeán vôùi" (come) vaø nhö vaäy haøm yù raèng chuùng ta khoâng caàn di chuyeån, khoâng caàn böôùc ra khoûi tình traïng toäi loãi cuûa chuùng ta vaø tieán ñeán vaâng phuïc söï coâng chính cuûa Ñaáng Thieân Chuùa hieán maïng soáng mình, vaâng phuïc leà luaät cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ.
Cuoái cuøng, thöøa taùc vuï thöông xoùt trong Giaùo Hoäi caàn phaûi mang tính chaát nhö Ñöùc Maria. Tin Möøng Gioan thuaät laïi Maria laø chöùng nhaân cuoäc khoå hình thaäp giaù cuûa Con mình. Meï nhìn thaáy tröôùc heát söï tha thöù cuûa Thieân Chuùa ñöôïc toû loä treân khuoân maët Ñöùc Gieâsu bò ñoùng ñinh treân thaùnh giaù. Ñoâi tay Ngaøi dang roäng ra vôùi theá giôùi, Ñöùc Kitoâ ñaõ trao ban, vaø vaãn coøn trao ban loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa cho toaøn theå nhaân loaïi. Lieân keát lôøi caàu nguyeän cuûa Meï vôùi lôøi caàu nguyeän cuûa Chuùa Gieâsu, chính Meï Maria ñaõ trôû neân taám göông phaûn chieáu loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Nôi taám göông naøy, Meï Maria laø moät nguyeân maãu cuûa Giaùo Hoäi. Ngöôøi Kitoâ höõu chuùng ta ñöôïc sai vaøo theá giôùi ñeå laøm chöùng cho loøng thöông xoùt cuûa Thaäp giaù ñöôïc khaéc ghi trong chính ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Nhö vaäy, Giaùo Hoäi tìm caùch noi theo taám göông hieàn maãu cuûa Ñöùc Maria trong vieäc trôû neân ngöôøi toâi tôù hoaøn haûo cuûa loøng Chuùa thöông xoùt.
Loøng thöông xoùt naøy ñoøi buoäc chuùng ta rao giaûng söï thaät, ñoàng thôøi cuõng soáng theo söï thaät ñoù. Loøng thöông xoùt ñoøi buoäc chuùng ta khoâng rao giaûng veà chính mình, nhöng laø rao giaûng Tin Möøng cöùu ñoä ñöôïc thöïc hieän trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Ñaây laø Tin khoâng nhaèm "khaúng ñònh" nhöng mang laïi ñieàu maïnh meõ hôn, ñaùng ñeå chuùng ta öôùc ao hôn - ñoù laø ôn cöùu ñoä. Giaùo Hoäi môû caùnh cöûa ra vôùi theá giôùi, vaø môøi goïi taát caû moïi ngöôøi ñi vaøo tieäc cöôùi cuûa Con Chieân.
(Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN soá 92, Thaùng 1 & 2 naêm 2016)