Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 176 -
Böõa aên gia ñình truyeàn thoáng Vieät Nam
vaø Baøn Tieäc Thaùnh
Böõa aên gia ñình truyeàn thoáng Vieät Nam vaø Baøn Tieäc Thaùnh.
Lm. Giuse Ñoã Vaên Thuïy, MSV
(WHÑ 19-04-2020) -- Chuùa Gieâsu ñaõ laäp bí tích Thaùnh Theå trong böõa Tieäc Ly. Thaät laø yù nghóa khi Chuùa Gieâsu laäp bí tích Thaùnh Theå trong moät böõa aên, bôûi vì trong böõa aên ngöôøi ta khoâng chæ aên côm, aên baùnh, aên rau aên thòt, nhöng ngöôøi ta coøn chia seû taâm tình vôùi nhau. Trong böõa aên chuùng ta coù moät thôøi gian chung, moät thôøi gian ñeå gaëp gôõ nhau. Ñaây laø moät thôøi khaéc thieâng lieâng ngöôøi ta daønh cho nhau, ôû beân nhau, soáng vôùi nhau, gaït boû moïi lo toan, gaït boû moïi tính toaùn. Töø xa xöa trong böõa aên gia ñình Vieät Nam, chuùng ta thaáy caû oâng baø, cha meï, con chaùu ñeàu quaây quaàn beân moät caùi maâm troøn, ñaët giöõa moät chieác chieáu vuoâng hay treân moät chieác phaûn vuoâng, khoâng phaân bieät giaø treû lôùn beù, caùc con caùc chaùu ñeàu ngoài quaây quaàn beân cha meï, oâng baø. Caû nhaø ñeàu coù chung moät noài côm, moät cheùn nöôùc maém, moät toâ canh, moät dóa xaøo. Moïi ngöôøi nhöôøng nhòn nhau, coù nhieàu aên nhieàu, coù ít aên ít. AÊn chung moät noài côm, chaám chung moät cheùn nöôùc maém, muùc chung moät toâ canh, gaép chung moät dóa xaøo. AÊn chung vôùi nhau, cuøng nhau chia seû ñaéng cay ngoït buøi, cuøng nhau ñeå thöông yeâu nhau, gaït boû moïi ích kyû, xa caùch, töï cao töï ñaïi. Moät hình aûnh thaät tuyeät vôøi cuûa hai böõa aên: böõa aên truyeàn thoáng gia ñình Vieät Nam vaø Baøn Tieäc Thaùnh.
1. AÛnh höôûng cuûa böõa aên gia ñình treân ñôøi soáng con ngöôøi
Ñaây laø moät chuû ñeà ñöôïc ñeà caäp raát nhieàu treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng ngaøy nay. Cô theå cuûa chuùng ta thuoäc veà sinh lyù hoïc, noù chæ hoaït ñoäng bình thöôøng neáu ñöôïc cung caáp "nhieân lieäu" ñaày ñuû. Vieäc aên uoáng hay boài döôõng caûm xuùc thay vì caûm nhaän chuùng coù theå khieán cho quaù trình aên uoáng cuûa chuùng ta bò aûnh höôûng. Ñaây laø moät lyù do ñeå giaûi thích cho vieäc söû duïng thöùc aên theo kieåu töï haïi mình moãi khi ñoái maët vôùi caùc caûm xuùc ñau buoàn. AÊn uoáng coù theå mang laïi nhöõng caûm xuùc thoaûi maùi. Tuy nhieân, moät phaàn cuûa söï thoaûi maùi aáy caàn phaûi xuaát phaùt töø suy nghó ban ñaàu veà loaïi thöùc aên, veà vieäc chuaån bò vaø naáu nöôùng, roài sau ñoù laø thö giaõn vaø höôûng thuï.
Thöùc aên nhanh vaø quaø vaët laø nhöõng yeáu toá phaù hoaïi thoùi quen aên uoáng cuûa chuùng ta. Chuùng coøn gaây aûnh höôûng xaáu ñeán chuyeän aên uoáng, taùc haïi ñeán moät trong nhöõng nghi thöùc toát ñeïp nhaát maø chuùng ta ñang coù: duøng böõa cuøng nhau. Moãi ngöôøi ñeàu coù moät hình thöùc phuø hôïp nhaát cho mình, moät coâng thöùc rieâng ñeå thaønh coâng trong vieäc aên uoáng. Ñieàu quan troïng nhaát laø phaûi tìm ra coâng thöùc hôïp lyù nhaát ñeå baûo ñaûm söùc khoeû vaø nhu caàu dinh döôõng. Söï tieát cheá laø yeáu toá traùi ngöôïc vôùi haønh vi aên uoáng voâ ñoä vaø caû hai maët naøy ñeàu cho thaáy moái aùm aûnh lieân quan ñeán thöùc aên.
Tuy nhieân, vaãn coøn coù moät yeáu toá khaùc raát quan troïng. Khoâng chæ nhöõng gì chuùng ta aên môùi quan troïng maø ngay caû caùch thöùc chuùng ta aên cuõng quan troïng. Chuùng aûnh höôûng ñeán khaû naêng tieâu hoaù vaø thöôûng thöùc moùn aên cuûa chuùng ta. AÊn uoáng cuøng vôùi gia ñình laø moät nghi thöùc quan troïng ñoái vôùi moái quan heä gaén boù. Ñöùng ôû döôùi beáp ñeå chuaån bò thöùc aên, ta seõ ngöûi ñöôïc muøi thôm quyeán ruõ quen thuoäc. Giuùp ñôõ boá meï doïn thöùc aên leân baøn seõ giuùp cho khoâng khí gia ñình ñaàm aám hôn, con caùi caûm thaáy mình coù ích vaø laø moät thaønh vieân thöïc thuï cuûa gia ñình. Ngoaøi ra, ñieàu ñoù coøn giuùp giaùo duïc con treû bieát caùch töï chaêm soùc cho mình vaø tham gia thöïc hieän caùc coâng vieäc nhaø.
Toâi nghó raèng nhieàu vaán ñeà trong xaõ hoäi seõ ñöôïc giaûi quyeát neáu gia ñình hay baïn beø bieát daønh thôøi gian ñeå chuaån bò moùn aên roài sau ñoù cuøng nhau thöôûng thöùc. Neáu baïn khoâng theå laøm ñieàu ñoù moãi ngaøy thì ít nhaát moät hai laàn trong tuaàn. Haõy baét tay vaøo vieäc neáu baïn coù theå. Neáu bieát daønh ñuû thôøi gian cuøng nhau ñeå thieát laäp thoùi quen naøy baïn seõ thaáy lôïi ích cuûa noù. Böõa aên gia ñình chính laø nôi ñeå chuùng ta hoïc caùch xöû söï, caùc kyõ naêng xaõ hoäi vaø tình baïn beø.
Rose Kennedy ñaõ taän duïng böõa aên cuøng nhau ñeå huaán luyeän caùc thaønh vieân trong gia ñình trôû thaønh nhöõng chính trò gia coù taàm côõ trong thôøi ñaïi chuùng ta, baèng caùch vieát moät maåu tin nhoû veà nhöõng ñieàu ñang ñöôïc quan taâm leân baûng, yeâu caàu caùc con trai lieác sô qua vaø thaûo luaän moät caùch thaân maät ngay trong böõa aên.
Moät trong nhöõng lyù do maø chuùng ta hoïc ñöôïc caùc kyõ naêng xaõ hoäi ngay treân baøn aên laø vì khi ñang aên hay tieâu hoaù thì chuùng ta coù theå taïm thôøi queân ñi caùc caûm xuùc ñang ñeø naëng. Keát quaû laø chuùng ta hoïc ñöôïc pheùp lòch söï vaø caùch thaûo luaän sinh ñoäng quanh nhöõng chuû ñeà trong ngaøy.
AÊn toái cuøng gia ñình cuõng laø luùc maø chuùng ta coù theå hoïc hoûi ñöôïc caùch hoaø nhaäp xaõ hoäi, phaùt trieån kyõ naêng vaø caùch soáng toát moät caùch töï nhieân vaø treân heát laø söï gaén keát giöõa caùc thaønh vieân vôùi nhau. Ñaây cuõng laø khoaûnh khaéc duy nhaát trong ngaøy maø cha meï coù theå giöõ ñöôïc moái lieân laïc vôùi cuoäc soáng cuûa con caùi vaø tìm hieåu xem chuùng ñang soáng nhö theá naøo. Ngoaøi ra, ñaây coøn laø thôøi ñieåm ñeå hai vôï choàng gaàn guõi vôùi nhau sau moät ngaøy daøi xa caùch. Baøn aên chính laø nôi chuùng ta hoïc ñöôïc ngheä thuaät soáng. Ñoù chính laø ñònh höôùng cuûa gia ñình, laø cô hoäi ñeå coù theå tieáp caän vôùi Chuùa moät caùch coù yù thöùc thoâng qua vieäc caàu nguyeän tröôùc moãi böõa aên.
2. Böõa aên gia ñình truyeàn thoáng Vieät Nam
2.1 YÙ nieäm "vuoâng troøn" theo truyeàn thoáng vaên hoùa Vieät Nam
Trieát lyù chöõ Hoaø ñöôïc theå hieän trong söï saép xeáp moät maâm côm cuûa ngöôøi Vieät Nam. Caû gia ñình (oâng baø, cha meï, con chaùu) ñeàu quaây quaàn beân moät caùi maâm (hình troøn), ñaët giöõa chieác chieáu (hình vuoâng) hay treân moät chieác phaûn (hình vuoâng).
Hình vuoâng vaø hình troøn ñöôïc coi laø hai hình hoaøn haûo nhaát trong caùc hình. Thôøi xöa, nhöõng ñoàng tieàn keõm löu haønh trong trieàu Nguyeãn coù hình daùng mang yù nghóa cuûa Caøn Khoân. Ñoàng tieàn keõm hình troøn, chính giöõa coù caùi loã hình vuoâng, boán goùc coù boán chöõ nho naèm beân moãi caïnh hình vuoâng, coøn tieän ñeå xoû daây xaâu vaøo cho tieän.
Ñoàng tieàn xöa coù hình troøn, beân trong coù loã hình vuoâng, coù veû khoâng "khôùp" nhau nhöng vaãn loâ-gích. Neáu ñem caùch noùi "vuoâng, troøn" cuûa ngöôøi Vieät maø dòch nguyeân vaên ra ngoaïi ngöõ, nhaát laø caùc ngoân ngöõ Taây Phöông, haún laø raát khoù truyeàn ñaït ñaày ñuû yù nghóa "saâu saéc" cuûa noù ñeán ngöôøi nghe. Ñôn giaûn laø ngöôøi Taây Phöông khoâng coù chung khaùi nieäm veà vaên hoùa vaø trieát lyù vôùi Vieät Nam. Ñoái vôùi hoï, khaùi nieäm "vuoâng troøn" khoâng mang moät yù nghóa hoøa hôïp, thaäm chí coøn khoâng theå dung naïp nhau. Veà phöông dieän kyû haø hoïc, ñoù laø nhöõng hình theå khaùc haún nhau. Neáu ñaët caïnh nhau chæ gôïi ra yù töông phaûn, khoâng "khôùp" vôùi nhau. Nhöng trong vaên hoùa Vieät Nam, hình vuoâng vaø troøn ñi ñoâi trong nhieàu tröôøng hôïp, chuùng gaén lieàn vôùi nhau ñeå bieåu thò cho söï keát hôïp thuaän leõ trôøi, vaø taïo keát quaû toát laønh. Khaùi nieäm vuoâng troøn döïa treân chöùng cöù ñaàu tieân töø söï tích baùnh chöng vaø baùnh giaày.
2.1.1 YÙ nieäm 'vuoâng troøn" theo truyeàn thoáng vaên hoùa Vieät Nam qua söï tích Baùnh Giaày Baùnh Chöng
Chuyeän xöa keå raèng...
Ngaøy xöa, ñôøi Vua Huøng Vöông thöù 6, sau khi ñaùnh deïp xong giaëc AÂn, vua coù yù ñònh truyeàn ngoâi cho con. Nhaân dòp ñaàu Xuaân, vua hoïp caùc hoaøng töû laïi vaø baûo: "Con naøo tìm ñöôïc thöùc aên ngon vaø coù yù nghóa nhaát, ta seõ truyeàn ngoâi cho". Caùc hoaøng töû ñua nhau tìm kieám cuûa ngon vaät laï daâng leân cho vua cha, vôùi hy voïng ñöôïc ngöï treân ngai vaøng.
Khi ñoù, ngöôøi con trai thöù 18 cuûa Huøng Vöông laø Tieát Lieâu (coøn goïi laø Lang Lieâu) baûn tính hieàn haäu, ñaïo ñöùc, hieáu thaûo vôùi cha meï. Hoaøng töû nghó raèng chaúng thaø khoâng ñöôïc laøm thaùi töû, chöù khoâng ñaønh rôøi boû cha meï.
Khoâng muoán rôøi boû cha meï, nhöng hoaøng töû cuõng khoâng daùm traùi lôøi vua cha, vaãn nghó tìm cuûa ngon vaät laï ñeå daâng tieán vua cha vaø hoaøng haäu khi kyø haïn tôùi. Vaø loøng hieáu cuûa hoaøng töû ñaõ ñoäng tôùi thaàn linh.
Moät hoâm, Tieát Lieâu naèm moäng thaáy coù vò thaàn ñeán baûo: "Naøy con, vaät trong Trôøi Ñaát khoâng coù gì quyù baèng gaïo, vì gaïo laø thöùc aên nuoâi soáng con ngöôøi. Con neân laáy gaïo neáp laøm baùnh hình troøn vaø hình vuoâng, töôïng tröng Trôøi vaø Ñaát. Haõy laáy laù boïc ngoaøi, ñaët nhaân trong ruoät baùnh, ñeå töôïng tröng Cha Meï sinh thaønh".
Tieát Lieâu tænh daäy vaø voâ cuøng möøng rôõ. OÂng laøm theo lôøi thaàn daën, choïn gaïo neáp thaät toát laøm baùnh vuoâng ñeå töôïng tröng Ñaát, boû vaøo choõ chöng chín, goïi laø Baùnh Chöng. Vaø oâng giaõ xoâi laøm baùnh troøn, töôïng tröng Trôøi, goïi laø Baùnh Giaày. Coøn laù xanh boïc ôû ngoaøi vaø nhaân ôû trong ruoät baùnh laø töôïng tröng cha meï luoân yeâu thöông vaø ñuøm boïc con caùi.
Ñeán ngaøy heïn, caùc hoaøng töû ñeàu ñem thöùc aên ñeán baøy treân maâm. Coù ñuû sôn haøo haûi vò, nhieàu moùn ngon. Hoaøng töû Tieát Lieâu chæ coù Baùnh Giaày vaø Baùnh Chöng. Vua Huøng laáy laøm laï neân hoûi, Tieát Lieâu thuaät laïi chuyeän thaàn linh baùo moäng, ñoàng thôøi giaûi thích cho vua cha veà yù nghóa cuûa Baùnh Giaày vaø Baùnh Chöng. Vua cha neám thöû, thaáy baùnh ngon vaø khen ngôïi veà yù nghóa.
Vua cha raát haøi loøng baûo hoaøng haäu: "Caùc sôn haøo haûi vò cuûa caùc hoaøng töû khaùc, tuy ngon nhöng duy chæ moät mình ta ñöôïc höôûng, coøn hai thöù Baùnh Chöng vaø Baùnh Giaày, laøm baèng gaïo cuûa Trôøi Ñaát sinh ra, ta chæ vieäc phoå bieán caùch laøm laø toaøn daân ñeàu ñöôïc thöôûng thöùc caùi ngon coù yù nghóa cuûa baùnh". Theá laø vua cha beøn truyeàn ngoâi cho Tieát Lieâu.
Teát naêm ñoù, nhaø vua duøng ngay Baùnh Chöng Baùnh Giaày laøm ñoà leã cuùng Trôøi Ñaát, vaø cuõng truyeàn daïy cho nhaân daân caùch laøm baùnh ñeå duøng trong vieäc cuùng teá. Töø ñoù, moãi khi ñeán Teát Nguyeân Ñaùn, daân chuùng ñeàu laøm Baùnh Chöng vaø Baùnh Giaày ñeå teá Trôøi Ñaát vaø cuùng Toå Tieân.
2.1.2 YÙ nieäm "vuoâng troøn" coøn noùi leân nguoàn goác cuûa söï soáng
Theo quan nieäm coå, töø Ñoâng sang Taây, ngöôøi ta vaãn tin raèng traùi ñaát laø moät phieán phaúng hình vuoâng. Coøn trôøi laø moät caùi quaû troøn roãng nhö caùi chuoâng chuïp leân caùi phieán ñaát hình vuoâng, trong ñoù vaïn vaät goàm caû con ngöôøi sinh soáng. Theo quan nieäm ñoù, khi ta ñi boä hay ñi thuyeàn, neáu cöù ñi maõi, coù luùc ngöôøi ta seõ tôùi cuøng trôøi cuoái ñaát vaø rôi vaøo khoaûng khoâng voâ taän. Trôøi ñaát laø hai khaùi nieäm ñaàu tieân veà theá giôùi quan. Chaúng nhöõng theá, trôøi ñaát coøn mang yù nghóa cuûa nguoàn goác söï soáng, sinh vaät. Nhöõng caâu noùi nhö "Trôøi Ñaát sinh ra ta", "OÂng Trôøi" vöøa nhaân caùch hoùa hai thöïc theå töï nhieân vöøa haøm yù giaûi thích nguoàn coäi con ngöôøi. Trôøi laø cha, Ñaát laø meï. Gaëp nguy bieán, luùc ñau khoå ngöôøi ta nghó ñeán hai ñaáng sinh thaønh. Hoï keâu leân "Trôøi Ñaát ôi!", hoaëc ñoâi khi caû Trôøi Ñaát laãn cha meï "Trôøi Ñaát cha meï ôi!" Trong vuõ truï quan cuûa ngöôøi AÙ Ñoâng, khaùi nieäm vuoâng troøn chính laø khaùi nieäm veà Trôøi Ñaát, veà Caøn Khoân, veà AÂm Döông. Trong kieán truùc Ñoâng Phöông, bao giôø cuõng laø nhöõng ñöôøng neùt pha troän giöõa AÂm vaø Döông. Ngoaøi nhöõng ñöôøng thaúng caàn thieát phaûi coù, bao giôø ngöôøi ta cuõng ñöa nhöõng ñöôøng cong, nhöõng voøng troøn vaøo, ñeå taïo neân moät toång theå haøi hoøa giöõa AÂm vaø Döông. Caùi maùi ngoùi cong cong, caùi cöûa soå troøn. Trong kieán truùc Taây Phöông ít khi ta gaëp nhöõng ñöôøng neùt troøn nhö theá. Nhaø cöûa theo kieán truùc Taây Phöông phaàn lôùn coù daïng hình hoäp laø vaäy. Döôùi thôøi phong kieán, nhöõng ñoàng tieàn keõm löu haønh trong trieàu Nguyeãn chaúng haïn coù hình daùng mang yù nghóa cuûa caøn khoân nhö ñaõ noùi ôû treân. Caùi loã vuoâng laø ñeå ngöôøi ta xoû daây xaâu thaønh töøng xaâu khi caát giöõ hoaëc mang trong ngöôøi cho tieän. Mua baùn gì thì côûi ñaàu daây, laáy ra töøng ñoàng maø chi traû. Khi thieát keá maãu tieàn coù theå ngöôøi ta ñaõ göûi gaém vaøo hình theå ñoàng tieàn caùi nguï yù coâng ôn cuûa trieàu ñình, töùc nhö cha meï, ñoái vôùi thaàn daân. Quan ñaõ laø cha meï daân roài, noùi chi vua. Hoaøng haäu ñöôïc coi laø baäc maãu nghi thieân haï, vaø hai tieáng "con daân" chaúng phaûi haøm caùi yù ñoù sao? Ngoaøi ra, caùi hình theå vuoâng troøn coøn chöùa ñöïng söï mong muoán chuùc tuïng vöông trieàu seõ tröôøng cöûu nhö trôøi ñaát.[2]
2.2 Böõa aên gia ñình truyeàn thoáng Vieät Nam
Trong böõa aên caû nhaø ñeàu coù chung moät noài côm, moät cheùn nöôùc naém, moät toâ canh lôùn, moät vaøi ñóa xaøo. Moïi ngöôøi nhöôøng nhòn nhau maø aên: "aên troâng noài, ngoài troâng höôùng", coù nhieàu thì aên nhieàu, coù ít thì aên ít, aên chung moät noài côm, chaám chung moät cheùn nöôùc naém, muùc chung moät toâ canh, gaép chung moät ñóa xaøo.
Moãi khi baát ngôø coù moät hai ngöôøi khaùch tôùi, cuõng ñöôïc môøi ngoài vaøo; roài theâm ñuõa, theâm baùt, moãi ngöôøi aên bôùt ñi moät chuùt laø ñaâu vaøo ñaáy caû. Khoâng coù kieåu chia khaåu phaàn rieâng reõ (ration) nhö ngöôøi Taây Phöông. Duïng cuï ñeå vaø côm, gaép rau laø ñoâi ñuõa cuõng raát coù yù nghóa trieát lyù. Treû con phaûi hoïc taäp ñeå "ñieàu hoaø" hai chieác ñuõa môùi tröôûng thaønh ñöôïc, caùch thöùc aên chung nhö theá môùi noùi leân ñöôïc chöõ Hoaø trong vieäc aên uoáng. AÊn uoáng hoaø vôùi nhau, chia seû ngoït buøi, cay ñaéng cuøng nhau ñeå maø thöông yeâu nhau, gaït boû ñöôïc thoùi ích kyû, xa caùch, töï cao, töï ñaïi.
Ngöôøi Vieät Nam aên côm laø chuû yeáu: Khaùt voïng voán coù töï ngaøn xöa vaãn laø no côm aám aùo. Bôûi giaù trò ñaëc bieät cuûa noù neân haït gaïo ñöôïc ví laø haït ngoïc Trôøi ban cho: nhôø Trôøi môùi coù côm aên aùo maëc. Vì theá khi aên côm maø ñeå haït côm vaêng vaõi xuoáng ñaát thì "toäi cheát" nhaát laø khoâng ñöôïc giaãm leân haït côm maø ñi.
Côm laø phuùc loäc Trôøi ban: "Trôøi ñaùnh coøn traùnh böõa aên". Vì theá trong böõa aên, duø coù böïc mình, cha meï vaãn nhòn nhuïc khoâng ñaùnh maéng con caùi. Caû nhaø aên uoáng sum hoïp vui veû xong ñaõ, sau ñoù muoán maéng theá naøo thì maéng.
Cuûa aên trôøi ban laø ban chung cho moïi ngöôøi neân khoâng daønh rieâng cho ai, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc höôûng loäc Trôøi ban. Vì theá maø coù tuïc leä môøi aên côm: tröôùc khi aên con chaùu phaûi môøi cha meï, gaëp ngöôøi khaùch ñi qua cuõng phaûi môøi: "tieáng chaøo cao hôn maâm coã". Khaùch coù theå khoâng baùo tröôùc, gia chuû coù theå khoâng chuaån bò; nhöng vaãn coù theå vaøo ngoài aên uoáng vui veû. Giöõa haøng xoùm laùng gieàng, thieáu chuùt maém muoái, chuùt gia vò, ngöôøi ta sang xin beân haøng xoùm. Coù baùt canh ngon, coù hoa quaû ñaàu muøa, coù côm gaïo môùi lieàn ñem bieáu oâng baø cha meï ñeå toû loøng thaûo hieáu:
Coù con maø gaû choàng gaàn
Coù baùt canh caàn noù cuõng ñem cho.[4]
3. Baøn Tieäc Thaùnh: bí tích Thaùnh Theå, maàu nhieäm hieäp thoâng
Thaùnh Theå laø baøn tieäc cuûa Chuùa, böõa toái cuûa Chuùa, taám baùnh beû ra, leã beû baùnh. Thaùnh Theå ñöôïc cöû haønh döôùi hình thöùc moät böõa aên (Mt 26,26). Thaùnh Theå laø bí tích leã Vöôït Qua cuûa Ñöùc Gieâsu, laø moät maàu nhieäm hieäp thoâng.
Theo naõo traïng thôøi ñoù, moïi böõa aên chung laø moät cöû chæ xaây döïng tình huynh ñeä, taïo söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi nhau. Thaùnh Phaoloâ laáy caûm höùng töø bieåu töôïng ñoù (1Cr 10,16-17) khi baøn veà vieäc döï tieäc cuùng. Nöôùc Thieân Chuùa laø moät böõa tieäc taäp hoïp chung quanh Ñöùc Gieâsu. Trieàu ñaïi ngöï ñeán nôi baûn thaân Ñöùc Gieâsu khi Thieân Chuùa toân vinh Ngöôøi trong caùi cheát. Khi duøng hình aûnh böõa tieäc ñeå noùi veà Nöôùc Thieân Chuùa, coù theá noùi con ngöôøi ngoài vaøo baøn tieäc khi hoï hieäp thoâng vôùi leã Vöôït Qua cuûa Ñöùc Gieâsu. Söï hieän dieän cuûa Ñöùc Gieâsu taïo söï hieäp thoâng, laø böõa tieäc cuûa Giaùo Hoäi, trong ñoù Ñöùc Gieâsu vöøa laø phoøng tieäc vöøa laø löông thöïc.
Thaùnh Theå laø bieåu töôïng hieän thöïc cuûa Ñöùc Kitoâ vöôït qua, laø nôi taäp hoïp vaø laø böõa tieäc cuûa cuoäc leã. Vì theá, Thaùnh Theå laø söï hieäp thoâng.[5]
Caùc hy teá xöa kia thöôøng keát thuùc baèng moät böõa aên. Nhôø hy teá, Trôøi vaø Ñaát noái keát vôùi nhau. Nhôø böõa aên hieäp thoâng, phaïm vi linh thaùnh ñöôïc nôùi roäng ñeán nhöõng ngöôøi thoâng hieäp trong cuøng moät söï thaùnh hieán.
Nôi Ñöùc Kitoâ, söï hieäp thoâng giöõa Thieân Chuùa vaø theá giôùi trôû thaønh hieän thöïc. Ngöôøi laø Chieân Thieân Chuùa, ñöôïc thaùnh hieán töø ñôøi ñôøi (Ga 10,36) vaø thaùnh hieán caùch vieân maõn trong caùi cheát vaø vinh quang (17,19) vaø trong Thaàn Khí cuûa söï phuïc sinh. Khi aên chieân Vöôït Qua, con ngöôøi ñi vaøo giao öôùc Vöôït Qua, cuøng vôùi Ngöôøi trôû neân cuøng moät cuûa leã ñöôïc Thaùnh Thaàn thaùnh hoùa (Rm 15,16), gaëp gôõ Ñöùc Kitoâ trong caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi.
Trong Ñöùc Kitoâ, hy teá vaø böõa aên laøm thaønh moät phuïng vuï baát khaû phaân. Ngöôøi vöøa chòu hieán teá vöøa laø löông thöïc, laø Chieân Vöôït Qua cuûa chuùng ta (l Cr 5,7), laø hy teá vaø böõa aên cuûa chuùng ta. Thaùnh Theå laø bí tích cuûa cuoäc Vöôït Qua cuûa Ñöùc Kitoâ vaø cuûa söï hieäp thoâng cuûa chuùng ta vaøo cuoäc Vöôït qua naøy. Giaùo Hoäi hieäp thoâng vôùi hy teá khi cuøng cöû haønh hy teá vôùi Ñöùc Kitoâ vì Thaùnh Theå laø söï hieän dieän cuûa hy teá Vöôït Qua trong tính hieän thôøi cuûa hy teá naøy. Ngöôøi Kitoâ höõu cöû haønh hy teá baèng vieäc hieäp thoâng vôùi hy teá vaø chæ coù theå höôûng nhôø ôn ích cuûa hy teá baèng caùch thoâng döï vaøo.[6]
4. Baùnh vaø röôïu trong Baøn Tieäc Thaùnh ñi vaøo cuoäc soáng ñôøi thöôøng
Baùnh vaø röôïu mang nhieàu yù nghóa hoãn hôïp, caû trong cuoäc soáng laãn trong bí tích Thaùnh Theå.
Moät maët, baùnh coù leõ laø bieåu töôïng ñaàu tieân cuûa chuùng ta veà löông thöïc, söùc khoeû, dinh döôõng vaø ñôøi soáng coäng ñoaøn. Xin cho chuùng con löông thöïc haèng ngaøy! Chuùng ta haõy cuøng nhau beû baùnh! Baùnh laø hình töôïng cho cuoäc soáng vaø soáng chung vôùi nhau.
Ít coù caùi gì coù theå noùi veà cuoäc soáng moät caùch tuyeät vôøi cho baèng höông vò chieác baùnh môùi. Muøi thôm töø chieác baùnh môùi chính laø höông vò cuoäc soáng. Tuy nhieân, chuùng ta cuõng coù moät caâu chuyeän khaùc veà chieác baùnh. Baùnh ñöôïc laøm töø ñaâu? Töø luùa mì, töø nhöõng haït rieâng leû, phaûi bò nghieàn naùt ñeå trôû neân boät mì, moät thöù mang ñaëc tính chung, sau ñoù phaûi chòu ñöïng söùc noùng cuûa löûa ñeå nöôùng thaønh thöù cho chuùng ta höông vò cuoäc soáng. Gioáng nhö thaùnh Augustinoâ ñaõ ñeà caäp ñeán trong moät baøi giaûng:
"Ñuùng laø chieác baùnh naøy khoâng phaûi laøm töø chæ moät haït luùa mì, coù phaûi khoâng caùc baïn? Tröôùc khi hôïp laïi ñeå laøm chieác baùnh, caùc haït luùa mì ñöùng rieâng leû. Tröôùc khi hoaø troän vaøo nhau baèng nöôùc, chuùng ñöôïc nghieàn naùt. Bôûi vì neáu tröôùc ñoù, chuùng khoâng ñöôïc nghieàn naùt, sau ñoù chuùng khoâng ñöôïc laøm aåm thì chuùng khoâng hình thaønh caùi maø chuùng ta goïi laø baùnh... Vaø sau ñoù, neáu khoâng coù löûa thì chuùng cuõng khoâng thaønh baùnh ñöôïc". Baùnh phaûi ñöôïc nöôùng trong loø vôùi moät söùc noùng döõ doäi. Luùc ñoù baùnh noùi leân ñöôïc caû nieàm vui vaø caû ñau ñôùn.
Röôïu cuõng mang trong mình hai yù nghóa nhö vaäy: moät maët, noù laø thöùc uoáng daønh cho caùc böõa tieäc, coù leõ noù laø bieåu töôïng ñaëc tröng nhaát cho nhöõng gì lieân quan ñeán leã tieäc. Röôïu khoâng theå ñoùng vai troø nhö moät thöùc uoáng thieát yeáu, moät thöïc phaåm caên baûn. Noù khoâng phaûi laø chaát ñaïm caàn thieát cho söùc khoeû, nhöng laø moùn aên phuï, noùi leân nhöõng gì ôû beân ngoaøi caùc coâng vieäc vaát vaû kieám soáng vaø duy trì cuoäc soáng. Röôïu noùi leân tình baèng höõu, coäng ñoaøn, leã tieäc, nieàm vui, tieâu khieån, chieán thaéng. Chuùng ta toå chöùc moïi leã tieäc khoâng chæ vôùi troïn tình yeâu maø coøn vôùi röôïu.
Tuy nhieân, töông töï nhö baùnh, röôïu cuõng coù nghóa khaùc: röôïu ñöôïc laøm töø ñaâu? Töø nhöõng quaû nho rieâng leû bò vaét eùp vaø nöôùc eùp ñoû nhö maùu seõ leân men ñeå trôû neân thöùc uoáng noàng aám vaø coù tính leã tieäc. Khoâng ngaïc nhieân khi Ñöùc Gieâsu ñaõ choïn röôïu ñeå ñaïi dieän cho maùu cuûa Ngöôøi.
Thaät laø höõu ích khi chuùng ta soáng trong taâm traïng coù nhieàu yù nghóa naøy khi tham döï baøn tieäc Thaùnh Theå. Baùnh vaø röôïu ñöôïc daâng leân ñeå caàu xin Thieân Chuùa thaùnh hoaù trôû neân maùu vaø thòt cuûa Ngoâi Hai Thieân Chuùa, vaø moät caùch chính xaùc baùnh vaø röôïu ñöôïc daâng leân trong nhieàu yù nghóa cuûa noù.
Moät maët, baùnh vaø röôïu ñaïi dieän cho moïi thöù trong ñôøi soáng vaø theá gian, ñoù laø: khoeû maïnh, treû trung, xinh ñeïp, ñaày söùc soáng, ñaày maøu saéc. Chuùng ñaïi dieän cho söï toát ñeïp cuûa theá gian naøy; nieàm vui cuûa thaønh coâng, leã tieäc, hoäi heø, vaø taát caû nhöõng gì mang trong noù nguoàn ôn cuûa Thieân Chuùa khi Ngöôøi taïo döïng neân ñòa caàu vaø tuyeân boá moïi söï toát ñeïp. Thaùnh Theå coøn cho ta muøi vò cuûa chieác baùnh môùi.
Tuy nhieân ñoù chæ môùi moät nöûa yù nghóa. Thaùnh Theå cuõng ñöôïc daâng leân trong söï hieán daâng taát caû nhöõng gì bò nghieàn eùp, tan vôõ, ñoát chaùy vì baïo löïc. Röôïu, moät caùch thích ñaùng, cuõng chính laø maùu. Taïi baøn tieäc Thaùnh Theå chuùng ta daâng leân caû söùc khoeû, thaønh coâng, thaát baïi vaø loãi laàm cuûa theá gian vaø caàu xin Thieân Chuùa hieän dieän vôùi chuùng ta trong hieäp nhaát ñoù. Cha Pierre Teilhard de Chardin cuõng nhaéc ñeán ñieàu naøy moät laàn: Trong moät caùch coù yù nghóa, vaät chaát ñöôïc thaùnh hoaù moãi ngaøy noùi leân söï phaùt trieån cuûa theá gian trong ngaøy ñoù - baùnh moät caùch thích hôïp töôïng tröng cho nhöõng gì ñöôïc taïo neân bôûi thaønh töïu trong saûn xuaát, maùu röôïu laø nhöõng gì ñöôïc taïo neân bôûi maát maùt trong moät quaù trình ñaày noã löïc, vaét kieät söùc löïc.
Nhöõng gì chuùng ta thaáy nôi baøn tieäc Thaùnh Theå: toát ñeïp, nieàm vui cuoäc soáng cuõng nhö thaát baïi trong cuoäc soáng, nhöõng noãi ñau laø cuøng ôû trong moät tình traïng caêng thaúng nhö nhau, caùi maø chuùng ta caàn thieát phaûi daâng leân haèng ngaøy trong cuoäc soáng thöôøng nhaät cuûa chuùng ta. Chuùng ta laøm ñieàu ñoù caùch naøo ñaây?
Baèng caùch thöôûng thöùc cuoäc soáng vaø taát caû nhöõng thuù vui chính ñaùng, khoâng toäi loãi, khoâng cheâ bai chuùng nhaân danh Thieân Chuùa, chaân lyù vaø ngöôøi ngheøo, ngay caû khi chuùng ta ñeán ñöùng beân Thaäp Giaù muoân ñôøi cuûa Ñöùc Kitoâ, laø nôi nhöõng ngöôøi bò gaït ra ngoaøi, ngöôøi ngheøo, ngöôøi oám ñau, ngöôøi khoù öa, ngöôøi coâ ñôn, ngöôøi ñoùi, ngöôøi bò cheøn eùp, ngöôøi muø tìm thaáy nôùi choán cuûa hoï.
Baùnh vaø röôïu coù theå mang ñeán cho chuùng ta raát nhieàu yù nghóa. Ñieàu ñoù coù nghóa chuùng ta phaûi toân kính tröôùc veû ñeïp thieân nhieân, neùt duyeân daùng cuûa moät vaän ñoäng vieân, naêng löôïng huyeàn bí trong aâm nhaïc, söùc maïnh trong baûn naêng tính duïc, haøi höôùc trong vôû haøi kòch hay, caûm giaùc soâi noåi cuûa khoeû maïnh, höông saéc vaø ñieàu thuù vò khaép nôi trong cuoäc soáng, ngay caû khi chuùng ta nhaän bieát vaø töông trôï vôùi taát caû nhöõng caùi bò loaïi ra, bò gaït boû bôûi caùc naêng löôïng kì dieäu naøy, nhöõng caùi maø cuoái cuøng roài cuõng quay veà vôùi khôûi nguoàn trong Thieân Chuùa.
Trong tin möøng Thaùnh Gioan, nöôùc bieán thaønh röôïu, röôïu trôû thaønh maùu, maùu vaø nöôùc ñeàu chaûy ra töø caïnh söôøn Chuùa Gieâsu. Ñoù cuõng laø ñieàu ñaõ dieãn ra nôi baøn tieäc Thaùnh Theå vaø trong cuoäc soáng chuùng ta. Nhieäm vuï chuùng ta laø giöõ baùnh vaø röôïu trong tay, nôi baøn tieäc Thaùnh Theå ñeå chuùng ta cuøng daâng leân Thieân Chuùa.
5. Keát luaän:
Nhöõng neùt vaên hoùa cuûa böõa aên gia ñình truyeàn thoáng Vieät Nam, neáu bieát traân troïng, seõ chuaån bò chuùng ta tham döï Baøn Tieäc Thaùnh moät caùch raát coù yù nghóa
Muoán soáng, muoán khoûe maïnh thì phaûi aên uoáng cho ñaày ñuû, thieáu aên laø suy dinh döôõng. Maø ñaëc tính cuûa aên laø phaûi thöôøng xuyeân, ñeàu ñaën. Vì theá cuûa aên Thaùnh Theå laø cuûa aên nuoâi döôõng ngöôøi Kitoâ höõu, laø cuûa aên ñi ñöôøng treân con ñöôøng döông theá. Böõa aên naøo cuõng coù neùt vaên hoùa cuûa noù - vaên hoùa aåm thöïc Vieät Nam coi haït côm laø phuùc loäc trôøi ban, aên côm laø sum hoïp gia ñình, laø kính treân nhöôøng döôùi, laø bieåu loä taám loøng thaønh daâng kính cuûa leã tinh hoa. Ñoù laø nhöõng neùt ñeïp ñeõ cuûa vaên hoùa trong böõa aên seõ giuùp chung ta chuaån bò böõa tieäc Thaùnh Theå moät caùch yù thöùc, traân troïng vaø ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc .
Trích Taäp san Hieäp Thoâng / HÑGMVN soá 102 (Thaùng 9 & 10 naêm 2017)
Tian Dayton, Pheùp Maøu cuûa loøng khoan dung, trang 212-215
Khaùi nieäm "Vuoâng Troøn" trong vaên hoùa Vieät cuûa Thaønh Vaên. Nguoàn HTTP:// Phahe.Vn
Lyù minh Tuaán, Trieát Lyù Chöõ Hoøa trg. 58-59.
Lm. Luy Phaïm Vaên Nhöôïng, Böõa Tieäc Thaùnh Theå trg. 395 trong saùch Thaàn hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc.
F.x. Durwell, Thaùnh Theå, Bí Tích Vöôït Qua trg 1151 trong saùch Thaàn hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc
F.x. Durwell, Thaùnh Theå, Bí Tích Vöôït Qua trg. 152 trong saùch Thaàn hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc,
Ronald Rolheiser, OMI, Coâ ñôn khi dôøi nhaø trg. 13-16
Lm. Luy Phaïm Vaên Nhöôïng, Böõa Tieäc Thaùnh Theå trg. 404 trong saùch Thaàn hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc.
- - - - - - - - - -
Taøi Lieäu Tham Khaûo
1. F.x. Durwell, Thaùnh Theå, Bí Tích Vöôït Qua trong saùch Thaàn Hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi Vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc
2. Lm. Luy Phaïm Vaên Nhöôïng, Böõa Tieäc Thaùnh Theå trong saùch Thaàn Hoïc veà Bí Tích Thaùnh Theå cuûa ÑGM Phaoloâ Buøi Vaên Ñoïc vaø caùc linh muïc khaùc
3. Ronald Rolheiser, OMI, Coâ Ñôn Khi Dôøi Nhaø, Antoân & Ñuoác Saùng 2009
4. Tian Dayton, Pheùp Maøu cuûa Loøng Khoan Dung - Bieân dòch: Theá Anh, Nhaø xuaát baûn Thanh Hoùa 2009
5. Lyù minh Tuaán, Trieát Lyù Chöõ Hoøa, Nhaø xuaát baûn Phöôgn Ñoâng 2011
6. Thaønh Vaên, Khaùi nieäm "Vuoâng Troøn" trong vaên hoùa Vieät. Nguoàn HTTP://Phale.Vn