Coû vaø Hoa
(Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 130 -
Cho toâi xin chuùt nöôùc (Ga 4:7)
töø thao thöùc veà Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long
Cho toâi xin chuùt nöôùc (Ga 4:7) - töø thao thöùc veà Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long.
Gia An, SJ - CTV
(Vatican News 16-03-2020)
Ai ngôø raèng coù moät ngaøy vuøng ñaát ñöôïc chuùc phuùc cuûa Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long laïi leân tieáng keâu khaùt. Ñaát meï thieáu nöôùc, trôû neân khoâ caèn nöùt neû. Nhöõng ñoàng luùa uùa maøu heùo khoâ vì khoâng ñuû nöôùc. Nhöõng vöôøn caây traùi coøi coïc uû ruõ vì ngaäp maën. Nhöõng con ngöôøi sinh ra, lôùn leân, vuøng vaãy treân soâng nöôùc, giôø phaûi ñi boøn nhaët töøng thuøng töøng xoâ nöôùc ngoït. Nguyeân nhaân vì ñaâu?
Chuyeän keå raèng, giöõa moät tröa ñaày naéng, coù moät ngöôøi löõ khaùch ñöôøng xa moûi meät döøng chaân beân bôø gieáng. AÁy laø gieáng nöôùc ñaõ coù töø laâu ñôøi, do chính tay toå phuï Gia-coùp ñeå laïi cho con chaùu mình. Gieáng nöôùc maùt laønh, naèm giöõa vuøng Samari caèn khoâ soûi ñaù, vöøa laø daáu chæ cuûa moät nguoàn soáng daït daøo tuoân traøo töø meï ñaát, v öøa laø bieåu töôïng cuûa moät aân hueä truyeàn ñôøi töø theá heä naøy sang theá heä khaùc. Coù moät ngöôøi thieáu phuï ñeán laáy nöôùc giöõa tröa ñaày naéng. Ngöôøi löõ khaùch leân tieáng tröôùc: "Chò ôi, cho toâi xin chuùt nöôùc" (Ga 4:7). Lôøi ngoû cuûa ngöôøi löõ khaùch ñöôïc ñoùn nhaän. Hoï böôùc vaøo moät cuoäc noùi chuyeän kyø laï. Cuoäc noùi chuyeän aáy khieán ngöôøi nghe ngaïc nhieân khi phaùt hieän ra raèng: thaät ra, chính ngöôøi thieáu phuï môùi laø keû ñang khaùt chaùy loøng. Chò khaùt moät thöù nöôùc khaùc. Ñöùc Gieâ-su, trong daùng veû cuûa moät ngöôøi löõ khaùch ñöôøng xa, boãng döng chaïm ñeán côn khaùt saâu thaúm cuûa ngöôøi thieáu phuï Samari. Theá laø vaän meänh cuûa cuoäc ñôøi chò ñöôïc hoaøn toaøn thay ñoåi. Chò trôû thaønh ngöôøi ngoû lôøi xin ñeå ñöôïc thoaû côn khaùt cuûa ñôøi mình: "Thöa oâng, xin cho toâi thöù nöôùc aáy ñeå toâi heát khaùt..." (Ga 4:15).
Baøi Tin Möøng cuûa Chuùa nhaät thöù III Muøa Chay ñuïng chaïm tröïc tieáp ñeán nhöõng côn khaùt cuûa con ngöôøi, caû theo nghóa ñen laãn nghóa boùng. Trong hoaøn caûnh cuûa Vieät Nam nhöõng ngaøy naøy, lôøi cuûa Baøi Tin Möøng vang leân ñoàng ñieäu vôùi lôøi keâu cöùu cuûa baø con daân ngheøo ôû khaép vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long. Hoï khaùt nguoàn nöôùc saïch. Hoï khaùt moät thöù nöôùc khaùc, thöù nöôùc coù theå laøm cho cuoäc ñôøi cuûa hoï trôû neân yù nghóa vaø haïnh phuùc hôn.
Khi ñaát meï chaùy khaùt
Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long laø queâ höông cuûa nhöõng con ngöôøi mieàn Taây hoàn haäu chaân chaát. Cöù veà ñaây maø nghe noãi loøng cuûa hoï trang traûi qua nhöõng baøi daân ca moäc maïc, nhöõng caâu voïng coå ngoït nhö mía luøi, nhöõng vôû caûi löông da dieát vaø thaám ñeán taän taâm can. Voán nhaän ñöôïc nhieàu phoùng khoaùng öu ñaõi töø meï thieân nhieân, ngöôøi daân Mieàn Taây cöù töï nhieân maø thaønh nhöõng con ngöôøi giaøu tình caûm vaø phoùng khoaùng baït ngaøn nhö ñoàng ruoäng, khoâng caàn phaûi phaân chia ngaên caùch, khoâng caàn phaûi caâu neä raøo tröôùc ñoùn sau. Con ngöôøi vaø thieân nhieân cöù hieàn hoaø maø soáng quyeän vaøo nhau. Coù caây rau treân caïn, coù con caù döôùi ñìa, cöù vaäy an nhieân maø soáng.
Theá neân khoâng laï khi ñaõ moät thôøi, nôi ñaây töøng ñöôïc xem nhö mieàn ñaát höùa thu huùt voâ vaøn nhöõng böôùc chaân khai hoang laäp nghieäp. Vuøng ñoàng baèng nôi ñaây ñöôïc nuoâi döôõng baèng heä thoáng soâng ngoøi chaèng chòt. Nhôø vaäy, nöôùc soâng ñöôïc daãn veà ñeán ruoäng ñoàng vaø laøng xoùm. Chín nhaùnh soâng daøo daït nguoàn nöôùc laø söùc soáng cuûa toaøn boä vuøng ñaát meânh moâng vaø phì nhieâu naøy. Soâng mang veà no aám theo caùch cuûa soâng. Moãi muøa möa ñeán mang luõ veà, ngöôøi daân cöïc khoå traêm beà khi con nöôùc daâng cao. Nhöng buø laïi, con nöôùc mang theo nguoàn phuø sa töôi toát. Phuø sa boài ñaép cho ruoäng nöông. Phuø sa mang laïi aám no vaø sung tuùc cho xoùm laøng. Ñöôïc phuø sa nuoâi döôõng, caû vuøng ñoàng baèng meânh moâng ngôïp xanh saéc luùa. Toaøn boä saûn löôïng luùa gaïo laøm ra töø caû nöôùc gom laïi cuõng chöa baèng nôi naøy...
Vaäy maø ai ngôø, coù moät ngaøy vuøng ñaát ñöôïc chuùc phuùc naøy leân tieáng keâu khaùt. Ñaát meï thieáu nöôùc, trôû neân khoâ caèn nöùt neû. Nhöõng ñoàng luùa uùa maøu heùo khoâ vì khoâng ñuû nöôùc. Nhöõng vöôøn caây traùi coøi coïc uû ruõ vì ngaäp maën. Nhöõng con ngöôøi sinh ra, lôùn leân, vuøng vaãy treân soâng nöôùc, giôø phaûi ñi boøn nhaët töøng thuøng töøng xoâ nöôùc ngoït.
Nguyeân nhaân vì ñaâu?
Nhieàu laém. Ngöôøi ta coù theå ñoå thöøa vì OÂng Trôøi khoâng thöông, cho möa ít quaù neân ñaát ñai phaûi oaèn mình chaùy khaùt. Vì baàu khoâng khí cöù noùng leân moãi ngaøy laøm baêng chaûy tuyeát tan khieán möïc nöôùc bieån cöù daâng cao, xaâm laêng vaøo nhöõng nhaùnh soâng vaø laøm cho ruoäng ñoàng bò ngaäp maën. Vì nguoàn nöôùc thaät ra ñaõ bò xem nhö moät thöù haøng hoaù, phaûi chòu phaân phoái theo quy luaät thò tröôøng vaø naèm trong taàm ñieåu khieån cuûa nhöõng keû coù quyeàn (Cf. Laudato Sì, 27).
Nhöng coù nguyeân nhaân naøo ñeán töø con ngöôøi khoâng? Con ngöôøi coù traùch nhieäm gì trong côn khaùt cuûa Meï ñaát vaø cuûa nhöõng ngöôøi daân ngheøo treân vuøng ñaát naøy khoâng?
Con ngöôøi hieän ñaïi mang naõo traïng "baøn tay ta laøm neân taát caû, coù söùc ngöôøi soûi ñaù cuõng thaønh côm". Naõo traïng aáy ñaåy ngöôøi ta laäp ra nhöõng keá hoaïch vó moâ ñeå khai thaùc toái ña nguoàn lôïi kinh teá cuûa vuøng ñaát ñai phì nhieâu naøy, baát chaáp nhöõng haäu quaû laâu daøi. Heä thoáng ñeâ bao kheùp kín ñöôïc döïng leân. Nguoàn nöôùc töø thöôïng nguoàn soâng Meâ-koâng ñoå veà ñöôïc höôùng thaúng ra bieån. Vaäy laø ngöôøi ta vöøa töï haøo trong vieäc ngaên luõ, vöøa taïo ñieàu kieän ñeå coù theå laøm theâm moät vuï luùa nöõa ngay giöõa muøa nöôùc noåi. Ba muøa luùa moät naêm thay vì chæ laøm hai muøa luùa nhö tröôùc ñaây. Hieäu quaû tröôùc maét laø naêng suaát luùa taêng cao. Toaøn vuøng ñoàng baèng ñöôïc hieån haùch mang danh laø "vöïa luùa cuûa caû nöôùc". Hieån haùch ñeán ñoä saûn löôïng luùa gaïo ñöôïc saûn xuaát ôû ñaây coù naêm eâ heà ñeán ñoä phaûi caàn ñeán nhöõng keá hoaïch vó moâ khaùc nhaèm "giaûi cöùu luùa gaïo mieàn Taây". Nhöng haäu quaû laâu daøi laø voâ cuøng tai haïi. Raát nhieàu chuyeân gia ñaõ leân tieáng chæ ra raèng: ñaåy nguoàn nöôùc luõ ñoå thaúng ra bieån ñoàng nghóa vôùi vieäc töø choái löôïng toâm caù vaø phuø sa maø doøng nöôùc luõ mang veà. Nhöõng caùnh ñoàng khoâng ñöôïc nuoâi baèng phuø sa ngaøy trôû neân baïc maøu vaø kieät queä. Vaäy laø canh taùc noâng nghieäp phaûi döïa vaøo phaân boùn vaø hoaù chaát. Doøng nöôùc bò chaën bôûi heä thoáng ñeâ bao kheùp kín trôû thaønh con nöôùc tuø ñoïng moãi ngaøy moät oâ nhieãm. Khoâng ñöôïc ngaâm trong muøa nöôùc luõ, maët ñaát caèn khoâ vaø nöùt toaùt chæ sau moät vaøi con naéng# Tai haïi hôn, khi khoâng coøn ñöôïc baûo veä bôûi doøng nöôùc ngoït, caû ñoàng baèng phaûi goàng mình leân gaùnh chòu kieáp naïn nöôùc maën xaâm thöïc noäi ñoàng. Caû moät vuøng ñoàng baèng meânh moâng coù nguy cô bò böùc töû. Tieáng keâu cöùu vang leân, caû töø phía thieân nhieân ñang bò khai thaùc caùch sai laàm laãn töø phía nhöõng con ngöôøi daân queâ aùo vaûi bò ñaåy vaøo moät cuoäc soáng baáp beânh kyø laï.
...vaø nhöõng chaùy khaùt cuûa con ngöôøi
Vieäc thieáu nöôùc treân Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, nghe ra cuõng voâ lyù nhö chuyeän thieáu caùt treân sa maïc. Nhö chuyeän voâ lyù aáy ñaõ xaûy ra.
Kinh Thaùnh keå raèng chính Thieân Chuùa ñaõ ban cho con ngöôøi moät mieàn ñaát höùa xanh töôi, ñaët baøo tay con ngöôøi ñeå moïi hoa traùi ñeå hoï ñöôïc höôûng duøng. Theá nhöng chính con ngöôøi laïi laøm cho ñaát aáy ra oâ ueá vaø laøm cho quaø taëng ñaët vaøo ñôøi mình bò bieán chaát (cf. Gr 2:7). Theá giôùi thuï taïo xinh ñeïp ñöôïc ban cho con ngöôøi, nhöng con ngöôøi laïi bieán theá giôùi aáy thaønh vuøng ñaát cheát. Theá neân thöïc traïng bieán chaát vaø hö hoaïi cuûa ñaát ñai laø lôøi chaát vaán khoân nguoâi daønh cho con ngöôøi, nhaát laø nhöõng ñaàu oùc luoân voã ngöïc töï haøo mình laø ñænh cao cuûa trí tueä nhaân loaïi. Thöïc traïng ñau buoàn veà söï xuoáng caáp cuûa thieân nhieân vaïch traàn naõo traïng thoáng trò vaø laïm duïng khoa hoïc kyõ thuaät chæ vì nhöõng muïc tieâu kinh teá ngaén haïn (LS 104.116). Thieân nhieân khoâng phaûi laø ñieàu gì ñoù taùch bieät khoûi con ngöôøi, cho neân khi nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân bò laïm duïng quaù möùc, tröôùc sau gì con ngöôøi cuõng phaûi traû giaù (LS 139).
Nhö vaäy, caên coäi cuûa cuoäc khuûng hoaûng thieân nhieân thaät ra baét nguoàn töø nhöõng khuûng hoaûng veà giaù trò luaân lyù trong con ngöôøi (LS 123). Côn chaùy khaùt cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo phaûi ñi tìm nöôùc uoáng treân chính loøng soâng queâ mình laø moät baûn caùo traïng daønh cho nhöõng ngöôøi ñaõ ra tay khai thaùc kieät queä vuøng ñaát naøy chæ vì nhöõng lôïi ích caù nhaân vaø phe nhoùm. Ñaây cuõng laø moät lôøi môøi goïi daønh cho taát caû moïi ngöôøi, trong vieäc xeùt laïi thaùi ñoä soáng vaø traùch nhieäm cuûa mình tröôùc moâi tröôøng vaø thieân nhieân.
"Chuùng ta muoán chuyeån giao cho nhöõng theá heä ñeán sau chuùng ta loaïi theá giôùi naøo?" AÁy laø lôøi chaát vaán xuyeân suoát thoâng ñieäp Laudato Sì cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khi baøn veà vieäc baûo veä ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta. Thaät baát coâng khi theá heä tieàn nhaân ñöôïc soáng treân vuøng soâng nöôùc ngaäp traøn vaø ñaát ñai truø phuù, nhöng di saûn ñeå laïi cho con caùi chæ coøn laø nhöõng tieáng keâu chaùy khaùt.
Khaùt moät thöù nöôùc khaùc
Baøi Tin Möøng khôûi ñaàu baèng côn khaùt nöôùc cuûa Ñöùc Gieâ-su, hieåu theo nghóa ñen, ñeå sau ñoù höôùng ñeán côn khaùt cuûa ngöôøi phuï nöõ, hieåu theo nghóa boùng. Ngöôøi thieáu phuï Samaria khaùt moät thöù nöôùc khaùc, thöù nöôùc coù theå laøm cho cuoäc ñôøi cuûa chò trôû neân yù nghóa hôn, coù theå laáp ñaày nhöõng khaùt khao saâu thaúm ñeå chò ñöôïc soáng troïn veïn vaø haïnh phuùc kieáp ngöôøi.
Trong côn khaùt cuûa ngöôøi thieáu phuï Samaria, coù boùng daùng raát nhieàu côn khaùt cuûa con ngöôøi ngaøy nay. Nhöõng con ngöôøi daân queâ chaân chaát cuûa Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long ñang khaùt nöôùc theo nghóa ñen. Nhöng saâu xa hôn, hoï ñang khaùt moät thöù nöôùc khaùc, thöù nöôùc coù theå laøm cho cuoäc möu sinh cuûa hoï bôùt baáp beânh, cuoäc soáng cuûa hoï ñöôïc bình an vaø aám no, cuoäc ñôøi cuûa hoï mang ñaày yù nghóa vaø haïnh phuùc. Thöù nöôùc aáy chæ coù theå ñeán töø söï lieân ñôùi cuûa tình ngöôøi, vöôït leân treân moïi raøo caûn vaø kyø thò.
Ñeå gaëp gôõ ñöôïc ngöôøi thieáu phuï Samaria, Ñöùc Gieâ-su ñaõ laø ngöôøi ñi böôùc tröôùc vaø vöôït qua raát nhieàu raøo caûn. Lôùn nhaát laø raøo caûn veà söï kyø thò vaø phaân bieät vuøng mieàn, ngöôøi Baéc vôùi ngöôøi Nam. "OÂng laø ngöôøi Giu-ña (phöông Nam) maø laïi xin toâi, moät phuï nöõ Samaria (Phöông Baéc) cho oâng nöôùc uoáng sao?" Moái kyø thò Baéc - Nam ñaõ töø laâu tieàm höõu trong taâm thöùc cuûa ngöôøi daân Ít-ra-en. Söï kyø thò vaø chia reõ aáy laø moät trong nhöõng nguyeân do laøm cho caû daân toäc aáy suy yeáu vaø suïp ñoå. Ñöùc Gieâ-su ñi böôùc tröôùc, vöôït qua chöôùng ngaïi aáy ñeå noái laïi söï lieân ñôùi vaø tình ngöôøi. Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa moïi ngöôøi. Nhöõng ngöôøi thôø phöôïng Thieân Chuùa laø nhöõng ngöôøi khoâng coøn vò chia reõ bôûi phaân bieät Gieârusalem phöông Nam hay Samari Phöông Baéc.
Ñöùc Gieâ-su ngaøy nay vaãn tieáp tuïc laøm moät ngöôøi löõ khaùch. Ngöôøi vaãn mang thaân phaän cuûa nhöõng con daân ngheøo khoå. Treân moâi mieäng hoï, Ngöôøi vaãn tieáp tuïc laëp laïi lôøi ñeà nghò: "cho toâi xin chuùt nöôùc". Öôùc gì con ngöôøi ngaøy nay, nhaát laø giôùi höõu traùch vaø nhöõng ngöôøi coù chuyeân moân, coøn coù ñoâi tai bieát nghe vaø con tim bieát rung ñoäng. Khi lôøi keâu cöùu cuûa baàn daân cô khoå ñöôïc laéng nghe, khi giaù trò cuûa söï lieân ñôùi vaø tình ngöôøi ñöôïc ñaët leân treân taát caû moïi quyeàn lôïi khaùc, bieát ñaâu con ngöôøi coù theå khôi daäy nhöõng maïch nöôùc khoâng bao giôø vôi caïn. Maïch nöôùc daãn ñöa con ngöôøi ñeán söï soáng ñôøi ñôøi (cf. Ga 4:14).