Tieáng Chuoâng Thaùnh Ñöôøng
(Nhöõng Chia Seû Muïc Vuï vaø Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ
Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän haèng ngaøy)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 103 -
Con ngöôøi: Coù hoïc
coù giaùo duïc döôùi nhaõn quan Kitoâ giaùo
Con ngöôøi: Coù hoïc - coù giaùo duïc döôùi nhaõn quan Kitoâ giaùo.
Lm. Ñaminh Höông Quaát
(WHÑ 27-05-2020) - Con Ngöôøi moät höõu theå maàu nhieäm coù tieàm naêng tö duy vöôït troäi, coù theå vöôn tôùi thöïc taïi Sieâu hình vaø treân haønh trình tieán trieån, lyù trí haàu nhö khoâng coù ñieåm döøng; song ñoàng thôøi Con Ngöôøi cuõng nhaän ra chaân tính cuûa moät thaân phaän yeáu ñuoái, deã nghieâng chieàu theo söï xaáu, noåi baät xu theá kieâu caêng - chuyeân cheá ñoäc quyeàn, bôûi ñoù luoân caàn ñöôïc giaùo duïc hoaøn thieän, giuùp trí löïc phaùt trieån thuaän vôùi nhaân phaåm thaêng tieán. Song thöïc teá, 'caùi ñaàu' (lyù trí) khoâng phaûi luùc naøo cuõng phuïc vuï toát cho ñôøi soáng Con Ngöôøi, neáu khoâng muoán noùi, nhieàu luùc caøng laøm ñôøi soáng nguy hieåm hôn.
Lyù giaûi cho Con Ngöôøi vöøa nhaân linh vöøa phaøm tuïc aáy, Maïc khaûi Kinh Thaùnh cho bieát: Con Ngöôøi ñöôïc döïng neân töø buïi ñaát gioáng Hình aûnh Thieân Chuùa, nhöng ñaõ bò Nguyeân toäi laøm toån thöông, maø heä quaû laø laøm toån haïi naëng neà caùc töông quan vôùi Thieân Chuùa, tha nhaân, vuõ truï vaø maâu thuaãn ngay trong chính höõu theå mình (St 1-3). Con Ngöôøi ñaõ ñöôïc ôn Cöùu chuoäc trong Ñöùc Kitoâ, song vaãn coù theå laïm duïng töï do laøm ñieàu sai traùi, trí naêng vaãn coù theå quay laïi huûy dieät Con Ngöôøi. Kitoâ giaùo nhìn Con Ngöôøi trong nhaát theå, do ñoù khoâng ngöøng giaùo duïc vaø keâu goïi giaùo duïc con ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän. Giaùo duïc toaøn dieän khoâng chæ nhaém töông quan nhaân vò vaø treân heát höôùng ñeán töông quan Thieân Vò, nghóa laø töông quan Cöùu caùnh cuûa ñôøi ngöôøi.
Ñeå laøm noåi baät nhaõn quan thaàn hoïc treân, tröôùc heát baøi vieát khôûi ñi töø caùi nhìn nhaân baûn - xaõ hoäi.
I. Treân bình dieän Nhaân baûn - xaõ hoäi:
1. Theá naøo laø con ngöôøi coù Hoïc vaø con ngöôøi coù Giaùo duïc?
Ngöôøi coù hoïc laø ngöôøi qua hoïc taäp thuû ñaéc moät soá kieán thöùc naøo ñoù, caên baûn hoaëc chuyeân saâu, thöôøng trôû thaønh moät nhaø khoa hoïc, hoïc giaû hay chuyeân gia. Hieän coù caùc ngaønh khoa hoïc cô baûn: kieán thöùc veà khoa hoïc töï nhieân vaø khoa hoïc nhaân vaên xaõ hoäi. Hieåu theo nghóa treân thì 'ngöôøi coù hoïc' ñaõ thuû ñaéc moät trình ñoä kieán thöùc baäc cao; thoâng thöôøng hieåu laø ngöôøi coù hoïc thöùc, coù kieán thöùc, coù hoïc vò. Ngöôøi coù hoïc thieân veà caùi ñaàu, naëng veà trí thöùc. Theo leõ töï nhieân, ai cuõng coù theå trôû thaønh ngöôøi coù hoïc vì ai cuõng coù trí naêng.
Giaùo duïc cuõng nhaèm ñeán vieäc cung caáp kieán thöùc duø khoâng chuyeân saâu nhöng giuùp cuoäc soáng coù töông quan toát hôn, 'neân ngöôøi' hôn. Giaùo duïc nhaém ñeán ñaøo taïo nhaân baûn, con ngöôøi toaøn dieän. Ngöôøi coù giaùo duïc laø ngöôøi 'bieát soáng', bieát öùng nhaân xöû theá. Nhaø nho goïi ngöôøi coù Giaùo duïc laø quaân töû hay thaønh nhaân, bình daân goïi laø ngöôøi coù Ñöùc. Nhö vaäy, ngöôøi coù giaùo duïc laø coù 'caùi taâm'. Moïi ngöôøi phaûi coù boån phaän neân ngöôøi coù giaùo duïc.
2. So saùnh giaù trò: Tri thöùc vaø Ñöùc haïnh ñeàu quan troïng, ñeàu caàn cho söï phaùt trieån xaõ hoäi con ngöôøi. Tuy nhieân, neáu phaûi caân ño, thì ngöôøi coù giaùo duïc caàn thieát hôn ngöôøi coù hoïc. Ñöùc caàn hôn taøi. Nguyeãn Du ñaõ töøng khaúng ñònh: "chöõ Taâm kia môùi baèng ba chöõ Taøi". Ñoái vôùi Gandhi, ñieàu ñaùng sôï nhaát laø ngöôøi trí thöùc ñoäc aùc. Thöïc teá cho thaáy, ngöôøi coù Taøi maø thieáu Ñöùc nguy hieåm hôn ngöôøi coù Ñöùc maø thieáu taøi. Lyù töôûng laø bieát haøi hoøa giöõa Ñöùc - Taøi, trong ñoù Ñöùc laøm neàn taûng, Taøi laø ñoäng löïc phaùt trieån cho xaõ hoäi thaêng tieán. Vieäc haøi hoøa Ñöùc - Taøi laø coù theå, bôûi töï chuùng coù töông quan bieän chöùng, hoã trôï nhau chaët cheõ.
3. Töông quan bieän chöùng giöõa 'coù hoïc' vaø 'coù giaùo duïc':
Con Ngöôøi, moät nhaát theå neân töï chaát 'caùi ñaàu' vaø 'caùi taâm' coù töông quan bieän chöùng, boå trôï nhau. Trí thöùc khai môû, phaùt trieån giuùp ta suy tö veà hieän höõu, khaùm phaù vuõ truï nhôø ñoù bieát 'caên tính' mình hôn. Caøng bieát mình thì ñoàng thôøi caøng bieát soáng töông quan. Trong ñôøi soáng xaõ hoäi, töông quan quan troïng vaø thieát thöïc laø töông quan tha nhaân; Traùi laïi, ngöôøi coù giaùo duïc thöïc söï khoâng theå khoâng quan taâm ñeán vieäc trau doài kieán thöùc. Kieán thöùc giuùp 'ngöôøi coù giaùo duïc' phong phuù hôn. Löông taâm - traùch nhieäm cuûa moät thaønh nhaân khoâng theå chaáp nhaän cho söï öôn löôøi, thieáu coá gaéng trong hoïc taäp khi maø coù theå. Nhö vaäy, töông quan bieän chöùng töï chaát giöõa 'coù hoïc' - 'coù giaùo duïc' khoâng chaáp nhaän laäp tröôøng duy taâm hay duy lyù, hoaëc phieán dieän.
Ñoái vôùi hieàn trieát Socrate (khoaûn 470-399 tr.cn), khoâng coù söï phaân bieät, Tri thöùc vaø Ñöùc haïnh laø moät. Theo oâng, bieát thieän töùc laøm thieän, tri thöùc laø ñöùc haïnh. Khi ñoàng hoùa tri thöùc- ñöùc haïnh, nhaø hieàn trieát cuûa chuùng ta muoán noùi, sôû dó coù caùi aùc, laøm ñieàu xaáu laø do thieáu vaéng tri thöùc, khoâng ai laøm ñieàu xaáu moät caùch coù yù thöùc[1].
Quan nieäm 'ñoàng nhaát' treân coù tính lyù töôûng, thöïc teá thì khoâng haún vaäy. Ngöôøi coù hoïc nhöng khoâng ñoàng thôøi laø ngöôøi coù ñöùc. Hitler, Stalin... laø nhöõng ngöôøi coù taøi nhöng ñoàng thôøi laïi laø nhöõng ñieån hình nhaát cho toäi aùc daõ man ôû theá kyû XX, töøng bò caû Nghò vieän Chaâu AÂu ra nghò quyeát lieät vaøo toäi aùc choáng nhaân loaïi[2]. Thôøi coå ñaïi, thuû ñoâ Athene ñöôïc coi laø thuû ñoâ trieát hoïc, vaên minh, trí thöùc nhaát theá giôùi, theá maø trieát gia Diogenes (soáng theá kyû IV tr.cn) laïi thaép ñuoác giöõa ban ngaøy ñeå ñi tìm ngöôøi, bôûi trong thaønh phoá phoàn vinh naøy oâng chæ toaøn thaáy ngôïm... Noùi ñaâu xa, hieän nay nhaân loaïi ñang soáng trong 'neàn vaên minh söï cheát' (Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II), ñaày thaáp thoûm lo sôï: chieán tranh, khuûng boá.
Taïi sao tri thöùc - ñöùc haïnh trong nhaát theå voán coù töông quan bieän chöùng maät thieát laïi coù söï maâu thuaãn? Ñeå traû lôøi cho caâu hoûi naøy ta caàn phaûi bieát Con Ngöôøi laø gì?
Ñaõ coù nhieàu quan nieäm veà Con Ngöôøi tuyø goùc nhìn, höôùng nghieân cöùu, yù thöùc heä, nhöng keát quaû vaãn chöa coù moät 'ñònh nghóa' ñaày ñuû[3]. Ñieàu naøy cho thaáy, höõu theå Con Ngöôøi laø moät thöïc taïi maàu nhieäm, vöøa raát cuï theå (vaät lyù tính), vöøa coù khaû naêng vöôït treân chính mình (sieâu vieät tính); vöøa thao thöùc cuoäc soáng (hieän sinh tính), vöøa khaéc khoaûi töông lai, khao khaùt baát töû. Neáu tri thöùc hay giaùo duïc chæ döøng treân bình dieän nhaân baûn - xaõ hoäi taïi theá, loaïi ñi söï soáng sau khi cheát thì seõ khoâng bao giôø coù moät neàn giaùo duïc - tri thöùc ñích thöïc, traùi laïi coøn heát söùc nguy hieåm, maø heä quaû chæ laø nhöõng luaån quaån beá taéc, maâu thuaãn nhau, soáng baèng luaät röøng (maïnh ñöôïc yeáu thua) ñeå sinh toàn.
Bôûi theå, ñeå hieåu Con Ngöôøi ñuùng nghóa nhaát, ñeå thaáy ñöôïc giaù trò phaåm giaù nhaân vò coù lyù trí - yù chí, coù töï do, coù löông taâm, ñeå neàn vaên minh Con Ngöôøi khoâng sa laày vaøo söï cheát, thì khoâng theå thieáu chieàu kích thaàn hoïc, töùc ñaët Con Ngöôøi trong töông quan vôùi Thieân Chuùa, hieåu Con Ngöôøi döôùi aùnh saùng maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa.
II. Treân bình dieän thaàn hoïc:
1. Con Ngöôøi laø gì? Nhôø maïc khaûi ta bieát ñöôïc caên tính ñích thöïc: Con Ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân töø buïi ñaát theo hình aûnh cuûa Ngaøi (Imago Dei), ñöôïc trao quyeàn laøm chuû vuõ truï trong töông quan nhaân vò (St 1-2). Trong tieán trình tìm ñaït haïnh phuùc ñích thöïc, phaåm giaù cao quyù cuûa con Ngöôøi heä taïi nôi 'hình aûnh Thieân Chuùa'. Con Ngöôøi gioáng Hình aûnh Thieân Chuùa: ñieàu ñoù lyù giaûi taïi sao Con Ngöôøi coù Lyù trí - YÙ chí, coù Töï do, coù khaû naêng bieát Yeâu thöông, khao khaùt Chaân - Thieän - Myõ... coù theå ñaït ñeán taàm voùc voâ bieân.
Trong caùc yeáu tính thaàn linh aáy, töï do ñích thöïc laø daáu chæ cao caû nhaát cuûa hình aûnh Thieân Chuùa nôi Con Ngöôøi (x.MV 17). Cuõng nhôø maïc khaûi ta bieát Con Ngöôøi ñaõ sa ngaõ khi laïm duïng töï do, muoán töï quyeát ñôøi mình ngoaøi Thieân Chuùa. Nguyeân toäi (Toäi loãi) daãu khoâng phaù huyû Hình aûnh Thieân Chuùa nôi Con Ngöôøi song ñaõ laøm toån thöông naëng neà caùc Töông quan voán toát ñeïp: vôùi Chuùa - tha nhaân - vuõ truï- chính mình. Noù laøm Con Ngöôøi trôû neân mong manh, yeáu ñuoái, luoân phaûi ñaáu tranh vôùi chính mình. Kitoâ giaùo döôùi aùnh saùng maïc khaûi luoân nhìn Con Ngöôøi trong moät nhaát theå laø Hoàn - Xaùc, ñoàng thôøi baùc boû moïi quan nieäm chia reõ hay xem troïng, khinh thaùi quaù giöõa hoàn - xaùc. Con Ngöôøi thaêng tieán laø moät Con Ngöôøi quaân bình - nhaân vò thoáng nhaát, phaùt trieån haøi hoøa.
2. Phaåm giaù cuûa Trí tueä vaø vai troø cuûa Giaùo duïc
Trí tueä coù moät phaåm giaù cao quyù vì ñöôïc döï phaàn AÙnh saùng Trí tueä cuûa Thieân Chuùa. Nhôù coù lyù trí, thuï taïo Con Ngöôøi vöôït troäi vuõ truï vaät chaát, bieát suy tö phaûn tænh, giuùp khaû naêng laøm chuû, khaùm phaù quaûn lyù chuùng. Trí tueä Con Ngöôøi luoân coù nhu caàu vöôn ñeán taàm cao hôn, khoâng ngöøng tìm toøi caùi môùi, khai phaù bí aån, thoûa khaùt chaân - thieän- myõ, töùc höôùng veà coäi nguoàn cuûa chính noù laø Thieân Chuùa.
YÙ thöùc phaåm giaù coù nguoàn coäi thieâng lieâng aáy, Giaùo hoäi luoân ñeà cao vaø traân troïng phaùt trieån tri thöùc nhaân loaïi. Coâng ñoàng Vaticanoâ II quaû quyeát: Trí tueä Con Ngöôøi ñöôïc kieän toaøn trong hieåu bieát vaø nhôø hieåu bieát loâi keùo, con ngöôøi tìm kieám vaø aùi moä nhöõng gì laø chaân - thieän - myõ, roài töø theá giôùi höõu hình, Con Ngöôøi coù theå tôùi theá giôùi voâ hình (MV 15). Nhö vaäy, lyù trí chaân chính khoâng nhöõng giuùp ñôøi soáng Con Ngöôøi thaêng tieán trong naêng ñoäng - phong phuù maø coøn coù theå hieåu bieát- yeâu meán Thieân Chuùa nhö laø Cöùu caùnh cuûa ñôøi ngöôøi.
Thoâng thöôøng, khoa hoïc nhaân vaên coi nhaän thöùc Con Ngöôøi phaùt trieån qua hai giai ñoaïn: caûm tính vaø lyù tính. Lyù trí ñöôïc coi nhö chieác caàu giuùp nhaän thöùc caûm tính (caûm giaùc, tri giaùc...) nhaát thôøi, mau qua, caàn tröïc tieáp vôùi nhaän thöùc lyù tính (trí tueä) vaø khoâng ngöøng giuùp con ngöôøi lyù tính phaùt trieån khaû naêng tö duy[4]. Baây giôø, nhôø maïc khaûi, ta bieát theâm ñeå hoaøn thieän thoáng nhaát Con Ngöôøi khoâng theå thieáu chieàu kích Thaàn hoïc (nhaän thöùc thaàn hoïc). Thaàn hoïc khoâng haún laø thaàn luaän nhö trong caùc trieát gia, toân giaùo töï nhieân laø duøng lyù trí töï nhieân suy tö veà Thöôïng ñeá (Thöôïng ñeá hoïc) khoâng caàn phaûi coù töông quan vôùi Ngaøi, khoâng ñoøi caàn coù Ñöùc tin; traùi laïi thaàn hoïc döïa treân maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa, coù Ñöùc tin soi daãn nhaèm tìm hieåu, ñaøo saâu theâm Ñöùc tin. Ngöôøi coù Thaàn hoïc laø con ngöôøi coù Ñöùc tin, duøng lyù trí ñeå ñaøo saâu ñöùc tin, ñeå kieän toaøn ñôøi soáng nhaân ñöùc (ñoái thaàn vaø nhaân baûn) luoân ñaët trong töông quan vôùi Thieân Chuùa.
Chính nôi Con Ngöôøi Thaàn hoïc, Con Ngöôøi khoâng chæ tìm ñöôïc coäi nguoàn, cöùu caùnh cuûa ñôøi ngöôøi, maø coøn laøm ñoäng löïc phaùt trieån tö duy nhaèm thaêng tieán Con Ngöôøi trong ñôøi soáng hieän sinh. Tuy nhieân, nhö ñaõ noùi, toäi loãi laøm con ngöôøi trôû neân yeáu ñuoái, deã höôùng chieàu söï döõ neân Trí tueä noùi rieâng, vaø Con Ngöôøi noùi chung luoân caàn ñöôïc giaùo duïc. Nhôø giaùo duïc, phaåm giaù trí tueä ñöôïc goït giuõa, nhaøo naën trôû neân tinh tuyeàn hôn, giuùp ta bieát bieän phaân ñieàu hay leõ phaûi, tích cöïc naâng cao phaåm giaù löông taâm, cuõng nhö thaáy roõ hôn söï cao caû cuûa töï do (x. MV 16-17).
Vai troø cuûa giaùo duïc: Vôùi vai troø khai trí giuùp Con Ngöôøi nhaän ra vaø soáng ñuùng phaåm giaù cao quyù cuûa mình, giaùo duïc coù vai troø voâ cuøng quan troïng (ngaøy nay caøng khaån caáp). Quyeàn ñöôïc höôûng moät neàn giaùo duïc xöùng hôïp laø quyeàn caên baûn cuûa taát caû moïi ngöôøi. Neàn giaùo duïc xöùng hôïp laø neàn giaùo duïc phaùt huy chaân lyù vaø Ñöùc aùi (x.GD. 0-1). YÙ thöùc mình coù nhieäm vuï saên soùc toaøn dieän ñôøi soáng Con Ngöôøi, keå caû ñôøi soáng traàn tuïc, trong möùc ñoä lieân heä vôùi lôøi môøi goïi cuûa Thieân Chuùa, Giaùo hoäi ñaõ - ñang vaø luoân tích cöïc môû mang vaø phaùt huy neàn giaùo duïc chaân chính. Nhôø neàn giaùo duïc xöùng hôïp maø caùc nhaân ñöùc luaân lyù töï nhieân voán toát ñöôïc taêng tröôûng (CG 1839t).
Roõ raøng, qua giaùo duïc caùc tính naêng cuûa moät thuï taïo gioáng Hình aûnh Thieân Chuùa ñöôïc theå hieän, laø ñang soáng theo yù Chuùa. Haún nhieân, khoâng nhö kieán thöùc, ñeán moät luùc naøo ñoù (hay thuû ñaéc ñöôïc moät trình ñoä naøo ñoù) Con Ngöôøi coù quyeàn thoâi hoïc nhöng vôùi giaùo duïc thì gaén boù theo con ngöôøi cho ñeán hôi thôû cuoái cuøng, bôûi noù khoâng chæ goùp phaàn laøm neân tö caùch - nhaân ñöùc vaø luoân caàn hieän dieän giuùp ta yù thöùc soáng toát, soáng ra ngöôøi hôn. Nhaân ñöùc 'thuû ñaéc' nhôø quaù trình luyeän taäp thöôøng xuyeân, vaãn coù khaû naêng bieán chaát, bò maát, chính vì theá ngöôøi coù giaùo duïc ñích thöïc laø ngöôøi yù thöùc töï giaùo duïc cao.
Nhaø thaàn hoïc Doøng Teân thôøi Danh K. Rahner coi ngöôøi coù giaùo duïc, töùc nhöõng ngöôøi toát soáng theo leõ löông taâm, theo chaân lyù phoå quaùt laø 'Kitoâ höõu voâ danh' (chöa ñöôïc Phuùc aâm hoùa nhöng vaãn ñöôïc coâng chính bôûi aân suûng Ñöùc Kitoâ)[5]. Tuy nhieân, soáng theo töï nhieân trong thaân phaän yeáu ñuoái bôûi toäi chaéc chaén coøn nhieàu haïn cheá, nhaát laø trong moät theá giôùi tuïc hoùa coù theå daãn ñeán nhöõng sai laàm trong haønh ñoäng, do ñoù Con Ngöôøi phaûi caàn ñeán maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa (CG 2244). Noùi caùch khaùc, caàn ñeán neàn giaùo duïc Kitoâ giaùo.
3. Neàn giaùo duïc Kitoâ giaùo - neàn giaùo duïc toaøn dieän höôùng ñeán ñôøi soáng môùi:
Giaùo duïc Kitoâ giaùo nhaèm phaùt trieån toaøn dieän Con Ngöôøi töø thaân xaùc trí tueä ñeán nhöõng khaû naêng taâm linh döïa theo nhöõng chuaån möïc cuûa lyù trí vaø maïc khaûi, cuõng nhö nhôø söï trôï giuùp cuûa Ôn thaùnh, ñeå chuaån bò cho ta coù theå moät ñôøi haïnh phuùc vaø höõu ích treân traàn gian naøy, ñoàng thôøi höôùng ñeán ñôøi soáng vónh cöûu thieân ñaøng mai sau[6]. Bôûi Con ngöôøi laø Hoàn - Xaùc hôïp nhaát, baát khaû phaân ly, neân neàn giaùo duïc toaøn dieän khoâng theå chaáp nhaän loái giaùo duïc thieân leäch (naëng veà kieán thöùc, nheï veà ñaïo ñöùc hay ngöôïc laïi), hoaëc moät neàn giaùo duïc ñoäc quyeàn, ñaày yù thöùc heä, khoâng toân troïng chaân lyù phoå quaùt, traùi vôùi töï nhieân (x.GD 6).
Khoâng chæ döøng laïi ôû neàn giaùo duïc ñaày ñuû nhaèm ñaøo taïo neân ngöôøi hôn, giaùo duïc Kitoâ giaùo nhö moät con ñöôøng cuûa söï thaùnh hoùa (CG. 902). Ñoái vôùi Kitoâ höõu, neàn giaùo duïc chính ñaùng nhaém ñeán moät Ñöùc tin tröôûng thaønh, höôùng ñeán ñôøi soáng môùi trong Ñöùc Kitoâ.
Quaû theá, nôi Con Ngöôøi cuõ, toäi loãi daãu khoâng phaù huyû baûn tính toát ñeïp cuûa taïo döïng nhöng khoâng theå laøm con ngöôøi töï hoaøn thieän neáu khoâng coù ôn Chuùa, khoâng coù maïc khaûi soi daãn. Maø AÂn suûng - maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa chính laø Ñöùc Kitoâ - Gieâsu, laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa voâ hình (Cl 1,15). Ngaøi môùi laø Con Ngöôøi ñích thöïc, laø hình aûnh Thieân Chuùa ñuùng nghóa maø thuï taïo gioáng Hình aûnh Thieân Chuùa quy chieáu, nhôø Ngöôøi vaø trong Ngöôøi ñöôïc vieân maõn. Thaùnh Phaoloâ nhìn Ñöùc Kitoâ chính laø Añam môùi ñem laïi söï soáng, aân suûng cuûa Thieân Chuùa, ñoái laïi Añam cuõ bôûi baát tuaân, ñem ñeán söï cheát nhaèm laøm noåi baät AÂn suûng tình yeâu nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa tröôùc toäi loãi (Rm 1,12-21; 1Cr 15,21t). Kitoâ höõu trong Añam môùi ñaõ thöïc söï ñöôïc taùi sinh nhôø Ñöùc tin khi chòu pheùp Thaùnh Taåy, ñaõ thöïc söï coù ñôøi soáng môùi nhöng vaãn mang thaân phaän cuûa Añam cuõ - qua truyeàn sinh, nghóa laø ta vaãn mang trong mình baûn tính vôùi taát caû nhöõng yeáu ñuoái, deã nghieâng chieàu toäi loãi. Trong ñôøi soáng môùi nhôø söùc maïnh Thaùnh Thaàn cuûa Ñöùc Kitoâ, boån phaän cuûa moãi ngöôøi Kitoâ höõu khoâng ngöøng 'goät boû' (thanh luyeän) con ngöôøi cuõ ñeå maëc laáy con ngöôøi môùi laø Chuùa Gieâsu (Ep 4,17-32; Cl 3,9t)[7].
Nhö theá, höôùng ñeán Ñôøi soáng môùi trong Ñöùc Kitoâ, giaùo duïc Kitoâ giaùo muoán ñöa Con Ngöôøi ñaït möùc kieän toaøn. Chæ trong Ñöùc Kitoâ hình aûnh Thieân Chuùa nôi Con Ngöôøi môùi ñaït thaønh troïn veïn, ngöôøi coù hoïc vaø ngöôøi coù giaùo duïc theo töï nhieân môùi tìm ñöôïc yù nghóa - cöùu caùnh ñích thöïc cuûa mình. Trong ñôøi soáng môùi, ñôøi ngöôøi khoâng chæ tìm thaáy söùc soáng, haïnh phuùc yù nghóa ôû ñôøi naøy maø coøn ñaûm baûo cho ñôøi soáng vieân maõn mai sau. Hy voïng ñôøi soáng ñôøi sau caøng thoâi thuùc Kitoâ höõu caûi thieän ñôøi soáng, soáng heát mình vôùi hieän sinh, tích cöïc goùp tay xaây döïng moät neàn vaên minh thaám ñaãm tính vaên hoùa söï soáng, neân hoøa bình thònh trò trong töông quan anh em coù chung moät ngöôøi Cha.
Toùm laïi: Trong nhaõn quan Kitoâ giaùo, trí tueä coù phaåm giaù cao ñeïp phaûn aûnh hình aûnh Thieân Chuùa nôi Con Ngöôøi. Ngöôøi coù hoïc laø ngöôøi goùp phaàn trieån nôû söï khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa nôi trí tueä Con Ngöôøi. Bôûi con ngöôøi ñaõ sa ngaõ, neân trí tueä coù nguy cô maát phaåm giaù neân luoân caàn ñöôïc giaùo duïc ñeå soáng coù nhaân baûn hôn. Ngöôøi coù giaùo duïc, treân bình dieän ñaày ñuû hôn, laø ngöôøi ñaõ bieát soáng giaù trò laøm ngöôøi. Neàn giaùo duïc ñích thöïc hay ngöôøi coù giaùo duïc ñuùng nghóa ñoàng thôøi laø ngöôøi quan taâm phaùt trieån trí tueä, bôûi hôn ai heát hoï bieát nhôø söï phaùt trieån naøy 'caùi taâm' cuûa hoï seõ ñöôïc trieån nôû cuøng vôùi lyù trí. Nhö theá ngöôøi coù hoïc hay ngöôøi coù giaùo duïc laø ngöôøi ñang theå hieän hình aûnh Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc Ngaøi khaéc ghi ngay töø thuôû ñaàu taïo döïng, ñaëc thuø (coù hoïc) vaø toaøn dieän (coù giaùo duïc).
Trong nhaát theå, söï bieän phaân ngöôøi coù hoïc, ngöôøi coù giaùo duïc ñeå thaáy roõ hôn giaù trò ñaëc thuø chöù khoâng ñöôïc bieät laäp vaø khoâng theå coù vieäc taùch rôøi. Noùi theo ngoân ngöõ trieát hoïc, 'coù giaùo duïc' ñaøo luyeän Con Ngöôøi taêng tieán caùi Laø, laøm neân baûn theå ngöôøi; 'coù hoïc' giuùp con ngöôøi phaùt trieån caùi Coù, laø nhöõng tuyø theå, giuùp baûn theå phong phuù, trieån voïng hôn. Noùi chung, taát caû ñeàu caàn thieát giuùp con phaùt trieån, ñeàu laø 'dung moâi' caàn thieát ñeå Con Ngöôøi ñoùn nhaän Ñaáng laø Ñöôøng laø Söï Thaät vaø laø Söï Soáng (Ga 14,6).
Thay lôøi keát:
Döôùi nhaõn quan Kitoâ giaùo, Con Ngöôøi laø moät tuyeät taùc cuûa Ñaáng Taïo Hoùa khi Ngaøi tröïc tieáp taïo döïng Con Ngöôøi theo Hình aûnh cuûa Mình, moät höõu theå maàu nhieäm, luoân môû vôùi thao thöùc voâ bieân.
Coâng trình taïo döïng cuûa Thieân Chuùa, keå caû Con Ngöôøi ñang trong tieán trình hoaøn thieän. Con Ngöôøi vaø vuõ truï vaãn ñang lôùn leân, kieän toaøn trong söï Quan phoøng cuûa Thieân Chuùa. Trong tieán trình aáy, vôùi tö caùch laøm chuû, lyù trí - yù chí con ngöôøi trong tình yeâu lieân vò goùp phaàn ñaéc löïc ñöa coâng trình Taïo döïng ñaït ñeán ñieåm Omega[8]. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù, con ngöôøi khoâng chæ laø ngöôøi coù hoïc maø quan troïng hôn phaûi laø ngöôøi coù giaùo duïc. Chính trong con ngöôøi thöù hai naøy môùi dieãn taû roõ hôn caên tính ngöôøi, bieát mình coù phaåm giaù cao quyù, coù töông quan vôùi Thöôïng Ñeá (höõu theå toân giaùo) soáng ñôøi naøy nhöng tin vaø höôùng veà ñôøi sau vónh haèng. Con ngöôøi coù giaùo duïc deã ñoùn nhaän vaø soáng maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa laø chính Chuùa Gieâsu.
Ñöùc Kitoâ- Gieâsu, maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa, trong Ngöôøi vaø chæ trong Ngöôøi nhaân loaïi môùi ñaït thoûa moïi vaán naïn, khaùt voïng, giaûi toûa moïi beá taéc. Ñaáy laø ñieàu maø Giaùo hoäi, nhôø giaùo duïc muoán giuùp Con Ngöôøi, caùch rieâng Kitoâ höõu ñaït thaønh. (Thaùng Naêm- 2010)
- - - - - - -
Kyù Hieäu Vaên Kieän Trích Daãn:
MV - Hieán Cheá Muïc vuï veà Giaùo hoäi trong Theá giôùi ngaøy nay (Gaudium et Spes).
GD - Tuyeân ngoân veà Giaùo duïc Kitoâ giaùo (Gravissimum Educationis).
CG - Giaùo Lyù Coâng Giaùo, 1992.
Taøi Lieäu Tham Khaûo Chính:
1/ Saùch giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, 1992. Baûn dòch cuûa UBGLÑT, tröïc thuoäc HÑGM.VN, 2010.
2/ Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II, Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän PIO X- Ñaø Laït, 1972.
3/ Phan Taán Thaønh, Ñôøi Soáng Taâm Linh, taäp 8, Roma 2009.
4/ Luis F.Ladaria, Nhaäp Moân Nhaân Hoïc Höôùng Thöôïng, ngöôøi dòch Laâm Vaên Só, O.P, 2009.
5/ Georg Langemeyer, Nhaân Vaên Luaän Thaàn Hoïc Qua Caùc Taùc Giaû.
6/ Jean Mauroux, Quan Nieäm Kitoâ Giaùo Veà Con Ngöôøi, bieân dòch Traàn Thaùi Ñænh- Nguyeãn Bình Tónh, ÑCV Hueá, 1997.
7/ Marcel Neusch - Bruno Chenu, Tham Quan Xöù Sôû Thaàn Hoïc, phieân dòch L.m Nguyeãn Hoàng Giaùo, OFM.
8/ Lm. Pheâroâ Leâ Vaên Chính, Nhaân Hoïc Kitoâ Giaùo, ÑCV Thaùnh Giuse, 2005.
9/ Samuel Enoch Stumpf, Lòch Söû Trieát Hoïc Vaø Caùc Luaän Ñeà, bieân dòch Ñoã Vaên Thuaán, Löu Vaên Hy, Lao Ñoäng, 2007.
(Trích Taäp san Hieäp Thoâng / HÑGMVN Soá 116 - thaùng 1 & 2, naêm 2020)
- - - - - - - -
[1] x. Samuel Enoch Stumpt, Lòch Söû Trieát Hoïc Vaø Caùc Luaän Ñeà, tr.41t.
[2] Nghò vieän Chaâu aâu (PACE) cuoái thaùng 01-2006 ñaõ nhaát trí ra Nghò quyeát soá 1481 leân aùn Hitler, Stalin laø toäi aùc choáng nhaân loaïi (BBC), https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=17403&lang=en (truy caäp 5/2020).
[3] x. Phan Taán Thaønh, Ñôøi Soáng Taâm Linh, T8, tr.44t.
[4] x. Phan Taán Thaønh, sñd 77t.
[5] x Marcel Neusch- Bruno Chenu, Tham Quan Xöù Sôû Thaàn Hoïc. tr 138.
[6] x. Töø Ñieån Coâng Giaùo Phoå Thoâng, muïc töø Giaùo duïc Kitoâ giaùo.
[7] x. Ñieån Ngöõ thaàn hoïc Kinh Thaùnh, töø Añam. II- Añam môùi
[8] Theo nhaõn quan cuûa cha Doøng Teân Teilhard de Chardin, ñöôïc Coâng ñoàng Vat. 2 chuaån nhaän: Ñöùc Kitoâ laø Alpha vaø Omega.