Tieáng Chuoâng Thaùnh Ñöôøng
(Nhöõng Chia Seû Muïc Vuï vaø Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ
Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän haèng ngaøy)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 102 -
Ñoái phoù tích cöïc vôùi caêng thaúng vaø traàm caûm
Ñoái phoù tích cöïc vôùi caêng thaúng vaø traàm caûm.
Shijo Kanjirathamkunnel, CM
(WHÑ 26-05-2020) - Nhöõng ñoå vôõ caù nhaân vaø nghòch caûnh nhö tai naïn baát ngôø, caùi cheát cuûa ngöôøi thaân yeâu, toån thöông trong quaù khöù döôùi hình thöùc moät côn hoaûng loaïn, maát vieäc, thaát tình, ly dò vaø nhöõng chuyeän xaûy ra haøng ngaøy nhö giao thoâng, caùc vaán ñeà veà moái quan heä, thôøi haïn coâng vieäc... coù theå xaûy ra baát cöù luùc naøo trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Haäu quaû cuûa caùc bieán coá aáy laïi tuyø thuoäc vaøo moãi ngöôøi. Moät soá ngöôøi ñoái maët vôùi chuùng baèng thaùi ñoä tích cöïc vaø vöôït qua chuùng trong moät thôøi gian ngaén, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc coù theå maát nhieàu thôøi gian hôn. Tuy nhieân, coù nhöõng ngöôøi phaûi caàn ñeán söï giuùp ñôõ chuyeân saâu môùi coù theå giaûi quyeát ñöôïc tình hình cuûa mình.
Vaäy khi nhöõng khoù khaên aáy xaûy ra vôùi moïi ngöôøi treân haønh tinh thì sao? Moïi ngöôøi töø caùc neàn vaên hoùa vaø truyeàn thoáng khaùc nhau phaûn öùng nhö theá naøo, vaøo thôøi ñieåm maø toaøn boä nhaân loaïi ñang phaûi traûi qua thöû thaùch nhö ñaïi dòch COVID-19 hieän nay? Thoâng thöôøng, chuùng ta khoù coù theå bieát lieäu ñoù coù phaûi laø caêng thaúng, hoaûng loaïn, traàm caûm, chaán thöông, buoàn baõ, coâ ñôn, sôï haõi hay khoâng, nhöng taát caû chuùng ta ñeàu bieát: chuùng ta ñang ñau khoå, caùch naøy hay caùch khaùc. Leänh phong toaû caøng keùo daøi, thì cöôøng ñoä caêng thaúng veà tinh thaàn vaø theå lyù maø chuùng ta traûi qua caøng gia taêng. Chaúng haïn, ñaïi dòch COVID-19 taïo ra nhöõng phaûn öùng vaø haäu quaû khaùc nhau trong cuoäc soáng cuûa moïi ngöôøi theo nhöõng caùch khaùc nhau, vì leänh caám, vì thieáu söï giuùp ñôõ y teá, vì caùi cheát xaûy ra trong gia ñình bôûi COVID-19 vaø ñoâi khi coøn nhieàu hôn moät ngöôøi nöõa.
Chæ coù moät ñieàu maø nhöõng ngöôøi coøn soáng nhö chuùng ta coù theå bieát: Chuùng ta phaûi vöôït qua, chuùng ta phaûi ñöông ñaàu vôùi hoaøn caûnh, chuùng ta phaûi tieáp tuïc soáng. Chöa phaûi laø taän theá ñaâu. Moïi ngöôøi ñeàu coù tieàm naêng vaø khaû naêng phuïc hoài to lôùn sau nhöõng thaûm hoïa vaø nghòch caûnh coøn toài teä hôn. Moïi söï tuyø thuoäc vaøo chuùng ta. Friedrich Nietzsche, nhaø trieát hoïc ngöôøi Ñöùc ñaõ noùi: "Thöù gì khoâng gieát noåi ngöôi, seõ laøm cho ngöôi theâm maïnh meõ." Nhaø taâm lyù hoïc Jonathan Haidt goïi ñoù laø "giaû thuyeát nghòch caûnh", coù nghóa laø ngöôøi ta coù theå ñaït ñöôïc söï troøn ñaày nhaân caùch vaø töï hieän thöïc hoaù, neáu nhö hoï ñöông ñaàu moät caùch tích cöïc vôùi nghòch caûnh, thaát baïi vaø toån thöông.
Thaùi ñoä ñuùng ñaén ñoái vôùi ñau khoå cuûa con ngöôøi
Coù moät minh hoaï tieâu bieåu coù theå ñöôïc laáy ra töø theá giôùi La Maõ coå ñaïi, lieân quan ñeán thaùi ñoä ñuùng ñaén ñoái vôùi ñau khoå: cuoäc ñôøi cuûa Anicius Boethius. OÂng sinh khoaûng naêm 480 vaø nhaän ñöôïc moät neàn giaùo duïc toát nhaát veà trieát hoïc cuõng nhö caùc phuùc lôïi xaõ hoäi. Boethius laø moät ngöôøi giaøu coù, vôùi ñôøi soáng hoân nhaân haïnh phuùc vaø ôû ñænh cao quyeàn löïc. Khi bò buoäc toäi möu phaûn ñoái vôùi Vua Ostrogothic, oâng bò töôùc loät cuûa caûi, danh döï vaø bò toáng vaøo tuø. ÔÛ trong tuø, oâng khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc söï baát haïnh ñoät ngoät ñoù cuûa mình. OÂng ñaõ khoùc loùc vaø laøm thô than thôû trong vaøi ngaøy ñaàu trong tuø. Sau ñoù, oâng nhaän thöùc ñöôïc thöïc teá ñôøi soáng aáy vaø ñaõ vieát moät cuoán saùch noåi tieáng: Söï an uûi cuûa trieát hoïc, ñoù laø cuoäc ñoái thoaïi giöõa Boethius vaø Söï Thieän cuûa trieát hoïc. OÂng noùi raèng: "Khoâng coù gì laø khoán khoå tröø khi baïn cho laø nhö vaäy; vaø traùi laïi, khoâng coù gì laø haïnh phuùc tröø khi baïn haøi loøng vôùi noù."
Caâu chuyeän cuûa Gioùp trong Cöïu Öôùc vöôït ra ngoaøi söï moâ taû thuaàn tuyù veà ñau khoå cuûa con ngöôøi. Nhöõng lôøi noùi khoân ngoan vaø nieàm tin töôûng cuûa Gioùp vaøo Thieân Chuùa, ngay caû trong ñau khoå, laø ñieàu ñaùng khen ngôïi. "Chuùng ta ñoùn nhaän ñieàu laønh töø Thieân Chuùa, coøn ñieàu döõ, laïi khoâng bieát ñoùn nhaän sao?" (Gioùp 2,10) Lôøi ñoù chöùa ñöïng thaùi ñoä ñuùng ñaén maø taát caû chuùng ta phaûi coù khi ñoái maët vôùi nghòch caûnh trong cuoäc soáng. Trong Thö thöù hai göûi tín höõu Coârintoâ, thaùnh Phaoloâ ñaõ khích leä nhöõng ngöôøi theo Ñöùc Kitoâ baèng nhöõng lôøi: "Chuùng toâi bò doàn eùp tö beà, nhöng khoâng bò ñeø beïp; hoang mang, nhöng khoâng tuyeät voïng; bò ngöôïc ñaõi, nhöng khoâng bò boû rôi; bò quaät ngaõ, nhöng khoâng bò tieâu dieät." (2 Cr 4,8-9) Ñaây cuõng laø nhöõng lôøi toâi muoán nhaéc laïi vaøo thôøi ñieåm ñau khoå vì COVID-19 naøy, raèng chuùng ta khoâng bò xeù raùch tôùi möùc khoâng theå phuïc hoài. Khoâng coù gì laø khoán khoå tröø khi chuùng ta cho laø nhö vaäy.
Töø baát löïc taäp nhieãm ñeán laïc quan taäp nhieãm
Neáu chuùng ta nhìn vaøo tình traïng con ngöôøi ngaøy nay töø goùc ñoä taâm lyù hoïc, chuùng ta seõ thaáy nhieàu ngöôøi coù theå ôû vaøo traïng thaùi baát löïc taäp nhieãm. Martin Seligman vaø Steven Maier ñaõ ñaët ra thuaät ngöõ baát löïc taäp nhieãm vaøo naêm 1967, sau khi nghieân cöùu haønh vi ñoäng vaät lieân quan ñeán soác ñieän ñoái vôùi choù. Khi nhöõng con choù phaùt hieän ra chuùng khoâng theå thoaùt khoûi cuù soác ñieän, chuùng ñaõ ngöøng coá gaéng ngay caû khi chuùng coù theå nhaûy qua raøo chaén. Noùi caùch khaùc, nhöõng con choù chaáp nhaän tình traïng cuûa chuùng vaø ngöøng coá gaéng traùnh cuù soác ñieän.[1]
Con ngöôøi khoâng phaûi laø con vaät. Chuùng ta coù tieàm naêng to lôùn ñeå bieán ñoåi theá giôùi cuûa chuùng ta baát chaáp nhöõng khoù khaên vaø nghòch caûnh chuùng ta traûi qua. Vaøo luùc naøy, chuùng ta coù theå caûm thaáy voâ voïng vì COVID-19 vaø haäu quaû cuûa noù khieán chuùng ta bò toån thöông vaø traàm caûm. Maëc duø coù nhöõng khoù khaên, chuùng ta vaãn coù theå lôùn leân vaø trieån nôû neáu chuùng ta ñeå taâm saün saøng thöïc hieän ñieàu ñoù.
Martin Seligman ñeà xuaát khaùi nieäm laïc quan taäp nhieãm ñoái laïi lyù thuyeát veà söï baát löïc taäp nhieãm, töùc laø chuùng ta coù theå thay ñoåi thaùi ñoä vaø haønh vi baèng caùch yù thöùc vaø ñöông ñaàu vôùi tính tieâu cöïc cuûa chuùng ta. Laïc quan taäp nhieãm laø moät khaùi nieäm cuûa taâm lyù hoïc tích cöïc. Noù lieân quan ñeán vieäc nhìn nhaän theá giôùi töø moät quan ñieåm tích cöïc. Moïi ngöôøi coù theå hoïc caùch trôû neân laïc quan vaø tích cöïc. Taïi thôøi ñieåm chaán thöông vaø traàm caûm do virus corona gaây ra treân toaøn theá giôùi, chuùng ta phaûi phaùt trieån moät thaùi ñoä tích cöïc, laønh maïnh ñeå hoài phuïc töø nhöõng nghòch caûnh maø chuùng ta gaëp phaûi. Neáu chuùng ta gia taêng tính tích cöïc trong caùch tieáp caän vôùi caùc tình huoáng hieän taïi, chuùng ta coù theå phaùt trieån maïnh meõ vaø thònh vöôïng, baát keå ñieàu gì chuùng ta ñang phaûi traûi qua ngay luùc naøy.
Thích nghi vôùi nhöõng thay ñoåi
Khi ñöôïc hoûi trong moät cuoäc phoûng vaán vôùi tôø New York Times, laøm theá naøo maø oâng coù theå ñoái maët vôùi nhöõng thaùch ñoá trong cuoäc soáng vaø giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà vuõ truï hoïc? Nhaø vaät lyù Stephen Hawking ñaõ traû lôøi: "Taát caû hy voïng cuûa toâi ñaõ tuït xuoáng tôùi möùc soá khoâng, khi toâi hai möôi moát tuoåi. Moïi thöù keå töø ñoù ñeàu laø aân ban." Khoâng ai coù theå nghi ngôø caâu chuyeän veà Stephen Hawking trong vieäc thích nghi vôùi hoaøn caûnh, maëc duø söï khuyeát taät veà theå chaát do chöùng beänh thaàn kinh vaän ñoäng cuûa oâng. Chuùng ta thöôøng sôï thay ñoåi. Chuùng ta ñaõ quen vôùi moät loái soáng rieâng bieät. Do ñoù, khi coù söï thay ñoåi, chuùng ta buoâng xuoâi maø khoâng muoán chieán ñaáu vôùi caûm giaùc baát löïc. Chuùng ta phaûi hoïc caùch thích nghi vôùi tình huoáng ñang thay ñoåi trong cuoäc soáng. Trong thôøi gian khuûng hoaûng naøy, chuùng ta coù theå maát ngöôøi thaân yeâu, maát coâng vieäc, öôùc mô cuûa chuùng ta coù theå bò taûn maùc, vaø trong theá giôùi naøy, khoâng coù gì laø ñaûm baûo cuoäc soáng cuûa chuùng ta mai ñaây seõ ra sao. Theo Jonathan Haidt, taát caû chuùng ta ñeàu bò aán töôïng bôûi caùi maø oâng goïi laø "voøng xoaùy khoaùi laïc".[2] Trong lyù thuyeát veà nguyeân lyù thích nghi cuûa mình, nhaø taâm lyù hoïc Haidt noùi raèng ñoâi khi chuùng ta gioáng nhö nhöõng ngöôøi söû duïng maùy chaïy boä. Chuùng ta coù theå taêng toác ñoä nhöng chuùng ta vaãn ôû nguyeân moät choã. Ngay caû khi chuùng ta tích luõy ñöôïc taát caû söï giaøu coù cuûa theá giôùi, chuùng ta vaãn thaáy mình ôû moät choã khoâng coù haïnh phuùc, bôûi vì chuùng ta bò maéc keït trong guoàng quay cuûa cuoäc soáng. Chuùng ta phaûi hoïc caùch thích nghi vôùi nhöõng tình huoáng ñang thay ñoåi trong cuoäc soáng, cuõng nhö ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch ñoá cuûa cuoäc soáng ñeå taêng tröôûng vaø phaùt trieån.
Taêng tröôûng haäu chaán
Haäu chaán taâm lyù (PTSD) laø moät khaùi nieäm quen thuoäc. Thieät haïi veà maët taâm lyù do Theá chieán I, Theá chieán II gaây ra laø khoâng theå naøo queân ñöôïc. Nhieàu quoác gia ñaõ phaûi ñoái maët vôùi caùc söï kieän gaây thöông toån nhö bieán coá 11/9, ñoäng ñaát, soùng thaàn, luõ luït vaø caùc thieân tai khaùc. Nhöõng ngöôøi lính trôû veà töø chieán tröôøng phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thöû thaùch khoù khaên nhaát trong cuoäc ñôøi hoï. Giôø ñaây, vì COVID-19, chuùng ta cuõng ñang phaûi ñoái maët vôùi moät tình huoáng töông töï. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, haäu quaû cuûa virus corona coù theå laø chaán thöông, traàm caûm, caêng thaúng. Khi Martin Seligman coâng boá khaùi nieäm taâm lyù hoïc tích cöïc vaøo naêm 1998, oâng ñaõ ñeà xuaát moät caùch thöùc môùi ñeå ñoái phoù vôùi chaán thöông: bieán chaán thöông thaønh taêng tröôûng - taêng tröôûng haäu chaán (PTG). OÂng ñaõ thöïc hieän moät moâ hình ñeå daïy caùc binh só bao goàm naêm yeáu toá töông taùc: hieåu bieát söï phaûn öùng vôùi chaán thöông, giaûm thieåu lo laéng, töï boäc loä mang tính xaây döïng, töôøng thuaät chaán thöông caùch saùng taïo, vaø caùc nguyeân taéc soáng vaø laäp tröôøng maïnh meõ hôn ñeå ñöông ñaàu (Flourish -Seligman).
Theo caùc nguyeân taéc cuûa Taêng tröôûng haäu chaán, coù naêm caùch thöùc ñeå vöôït qua nhöõng ñieàu baát ngôø xaûy ra trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Böôùc ñaàu tieân laø traân troïng cuoäc soáng. Cuoäc soáng laø quaø taëng tuyeät vôøi nhaát maø chuùng ta nhaän ñöôïc. Khi chính quyeàn daân söï aùp ñaët caùc haïn cheá di chuyeån trong moät xaõ hoäi töï do, chuùng ta nghó raèng ñoù laø töôùc ñoaït töï do cuûa chuùng ta. Laø nhöõng ngöôøi coøn ñang soáng ñeán giôø phuùt naøy vaø laø nhöõng ngöôøi maát ñi ngöôøi thaân yeâu, chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc tính chính ñaùng trong caùc haïn cheá ñöôïc aùp ñaët treân moät xaõ hoäi töï do. Khi hoïc caùch traân troïng cuoäc soáng, chuùng ta bieát ñöôïc giaù trò cuûa moïi thöù trong cuoäc soáng. Böôùc thöù hai laø nuoâi döôõng töông quan vôùi ngöôøi khaùc: nhöõng moái töông quan toát ñeïp vaø laønh maïnh. Böôùc thöù ba laø mang laïi cho theá giôùi moät yù nghóa. Nhöõng nghòch caûnh, neáu ñöôïc ñoùn nhaän caùch tích cöïc, seõ cho chuùng ta moät vieãn caûnh môùi meû veà cuoäc soáng, seõ thay ñoåi caùch chuùng ta nhìn nhaän moïi thöù cuõng nhö caùch chuùng ta tieáp caän vaán ñeà. Böôùc thöù tö laø söùc maïnh nhaân caùch: taâm lyù hoïc tích cöïc xaùc ñònh hai möôi boán ñaëc tính maïnh meõ döïa treân saùu tieàn ñeà: trí tueä, kieán thöùc, loøng can ñaûm, loøng nhaân ñaïo, coâng baèng, chöøng möïc, vaø sieâu vieät. Vieäc taäp trung vaøo nhöõng söùc maïnh maáu choát cuõng nhö khích leä söû duïng chuùng seõ mang laïi söï thay ñoåi trong cuoäc soáng. Cuoái cuøng, söï bieán ñoåi taâm linh ñöôïc mang laïi thoâng qua nieàm tin vaøo moät Quyeàn Naêng cao hôn chuùng ta. Ñoái vôùi haàu heát moïi ngöôøi, yù nghóa ñôøi soáng ñöôïc naûy sinh töø vieäc thuoäc veà moät toân giaùo vaø tuaân theo caùc nguyeân taéc ñöôïc giaûng daïy bôûi Ñaáng Saùng Laäp.
Chieán löôïc ñoái phoù
Loøng bieát ôn: Martin Seligman, ngöôøi ñoàng saùng laäp taâm lyù hoïc tích cöïc, noùi raèng loøng bieát ôn coù theå laøm cho cuoäc soáng haïnh phuùc hôn vaø thoûa maõn hôn. Theo oâng, ngaøy nay, töø "caûm ôn" ñöôïc noùi raát ngaãu nhieân vaø nhanh choùng ñeán möùc gaàn nhö voâ nghóa. Vì vaäy, oâng ñaõ giôùi thieäu "Söï thaêm hoûi bieåu loä loøng bieát ôn" trong cuoán saùch Flourish cuûa oâng: Vieát ra söï bieát ôn maø chuùng ta caûm thaáy ñoái vôùi moät ngöôøi vaø ñeán thaêm ngöôøi ñoù ñeå ñoïc leân nhöõng gì chuùng ta ñaõ vieát. Vieäc quan saùt phaûn öùng cuûa ngöôøi nhaän böùc thö laøm cho ngöôøi vieát böùc thö haïnh phuùc hôn vaø bôùt chaùn naûn hôn. Vieát nhaät kyù loøng bieát ôn laø moät caùch hoïc khaùc ñeå bieát ôn nhöõng gì chuùng ta coù trong cuoäc soáng. Vaøo thôøi ñieåm khuûng hoaûng naøy, coù nhieàu ngöôøi chuùng ta phaûi bieát ôn, chaúng haïn nhö caùc chuyeân vieân y teá. Tuy nhieân, treân heát, chuùng ta phaûi bieát ôn Chuùa (chaúng haïn nhö veà khoâng khí maø chuùng ta thôû: oxy laø thöù quyù giaù nhaát hieän nay). Chính Ngöôøi laø Ñaáng giöõ cho chuùng ta soáng ñeán hoâm nay, trong khi maø thaät ñaùng buoàn, haøng ngaøn ngöôøi ñaõ cheát vì virus corona. Loøng bieát ôn môû roäng taâm hoàn chuùng ta. Ñoù laø moät kinh nghieäm thuù vò veà nieàm vui cuøng vôùi söï traân troïng töø ñaùy loøng.
Söï quan taâm: Thöïc haønh laønh maïnh duy nhaát maø chuùng ta coù theå bieán ñoåi thaønh moät phaàn cuoäc soáng cuûa chuùng ta maø khoâng coù hieäu öùng phuï laø thieàn. Taát caû caùc hieäu öùng phuï cuûa thieàn ñeàu tích cöïc: gia taêng loøng töï troïng, söï thaáu caûm, tin töôûng, caûi thieän trí nhôù, giaûm tröø caêng thaúng vaø traàm caûm. Noù khoâng toán keùm gì caû. Thieàn chaùnh nieäm ñaõ trôû neân phoå bieán ôû phöông Taây khi Jon Kabat-Zinn giôùi thieäu thieàn chaùnh nieäm cho caùc Phaät töû vaøo nhöõng naêm 1980. Ngaøy nay, coù nhieàu loaïi thieàn toàn taïi, nhö thieàn chaùnh nieäm (Phaät giaùo - Jon Kabat-Zinn), thieàn ñònh töø aùi (Jainism - Sharon Salzburg), thaàn nieäm (Tu só Trappist - Thomas Merton). Taát caû caùc kyõ thuaät thieàn naøy taäp trung vaøo nhaän thöùc: vaøo hôi thôû, vaøo moät töø, vaøo moät hình aûnh. Muïc ñích cuûa thieàn laø thay ñoåi quaù trình suy nghó voâ thöùc cuûa moät ngöôøi. Vieäc thöïc haønh thieàn coù theå khoâng deã daøng nhö veû beà ngoaøi cuûa noù. Tuy nhieân, trong thôøi ñieåm aùp duïng leänh phong toaû nhö hieän nay, neáu chuùng ta coù theå ngoài thinh laëng ít nhaát 15 phuùt moãi ngaøy hoaëc nghe nhaïc nheï, noù seõ giuùp giaûm bôùt lo aâu vaø caêng thaúng maø chuùng ta ñang gaëp phaûi. Laøm cho thieàn trôû thaønh moät phaàn cuoäc soáng laø thöïc haønh laønh maïnh nhaát maø baát cöù ai cuõng coù theå thöïc hieän trong ñôøi.
Lieäu phaùp Nhaän thöùc: Quan ñieåm phaân taâm hoïc cho raèng baát cöù ñieàu gì xaûy ra trong cuoäc soáng cuûa baïn ñeàu coù nguyeân nhaân töø caùc söï kieän thôøi thô aáu cuûa baïn. Quan ñieåm naøy ñaõ ñöôïc Aaron Beck bieán ñoåi thaønh moät caùch thöùc tieáp caän môùi trong nhöõng naêm 1960. Beck hieåu raèng nhöõng ngöôøi traàm caûm bò daãn daét bôûi nhöõng nieàm tin sai laàm. OÂng goïi ñieàu naøy laø "boä ba nhaän thöùc" cuûa ngöôøi traàm caûm: "Toâi khoâng toát", "theá giôùi cuûa toâi aûm ñaïm", vaø "töông lai cuûa toâi laø voâ voïng." Taâm trí moät ngöôøi traàm caûm traøn ñaày nhöõng nieàm tin roái loaïn naøy, ñaëc bieät laø khi moïi thöù ñi sai. Trò lieäu Nhaän thöùc daïy ngöôøi ta trôû neân thöïc teá hôn vaø phaù vôõ voøng phaûn hoài vaø suy nghó leäch laïc naøy, cuõng nhö tìm kieám caùch thöùc suy nghó thay theá vaø ñuùng ñaén hôn. Taïi thôøi ñieåm naøy, khi chuùng ta nghó raèng theá giôùi ñang ñoå vôõ vaø töông lai cuûa chuùng ta döôøng nhö voâ voïng, thì chæ coù söï tích cöïc môùi coù theå giuùp chuùng ta nhìn veà töông lai vôùi nieàm hy voïng. Vì vaäy, ñieàu quan troïng khoâng phaûi laø chæ ngoài ñôïi, nhöng coøn laø höôùng veà moät töông lai traøn ñaày yù nghóa. Chuùng ta ñöøng mong chôø moät cuoäc soáng trôû laïi bình thöôøng, maø phaûi laø moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn, moät cuoäc soáng thònh vöôïng. Ñieàu ñoù chæ coù theå xaûy ra baèng caùch thay ñoåi suy nghó cuûa chuùng ta.
Vieát bieåu caûm: Nhaø taâm lyù hoïc xaõ hoäi James Pennebaker trong nghieân cöùu cuûa mình, ñaõ phaùt hieän ra raèng vieäc vieát veà nhöõng traûi nghieäm ñau thöông hoaëc khoù chòu coù theå gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø haïnh phuùc cuûa moïi ngöôøi. Theo oâng, baûn chaát cuûa quaù trình vieát laùch giuùp chuùng ta thaáu hieåu, ñi ñeán choã goïi teân vaø mang laïi cho chaán thöông cuûa chuùng ta moät yù nghóa. Vieát veà nhöõng traûi nghieäm ñau thöông cho pheùp moïi ngöôøi tìm thaáy yù nghóa trong cuoäc soáng bôûi vì vieäc vieát laùch lieân heä ñeán vieäc ghi cheùp laïi nhöõng suy nghó cuûa chuùng ta vaø cho pheùp chuùng ta giaûi phoùng taâm trí khoûi nhöõng caûm xuùc, yù nghó vaø kyù öùc, töø ñoù vöôït qua nhöõng raéc roái cuûa chuùng ta. Do vaäy, haõy laáy moät cuoán soå tay vaø baét ñaàu vieát. Baïn coù theå gaït boû nhöõng suy nghó tieâu cöïc voâ ích ñang ñeø naëng taâm trí cuûa baïn.
Caùc moái töông quan tích cöïc: Jane Dutton trong nghieân cöùu cuûa mình, ñaõ phaùt hieän ra raèng caùc moái lieân heä chaát löôïng cao mang laïi söï soáng. Khi chuùng ta thuùc ñaåy moái lieân heä naêng ñoäng vôùi baïn beø, vôï/choàng, ñoái taùc laõng maïn hoaëc ñoàng nghieäp, thì ñieàu ñoù coù theå mang laïi nhöõng thay ñoåi taâm lyù tích cöïc trong chuùng ta. Veà baûn chaát, nhöõng moái lieân heä ñoù giuùp chuùng ta laáy laïi naêng löôïng vaø coäng höôûng trong cô theå chuùng ta. Caùc moái lieân heä vaø raøng buoäc chaân thaät vôùi ngöôøi khaùc laøm thay ñoåi cuoäc soáng cuûa chuùng ta moät caùch tích cöïc. Trong thôøi kyø bò ñe doïa bôûi virus corona, caùc moái töông quan cuûa chuùng ta coù theå ñaõ ñöôïc caûi thieän. Chuùng ta baét ñaàu thöïc hieän caùc keát noái: chia seû nhöõng lo laéng vaø khoù chòu cuûa chuùng ta. Töông quan tích cöïc nuoâi döôõng söï tích cöïc trong cuoäc soáng.
Nieàm tin vaø hy voïng: Nhaø thaàn kinh hoïc Andrew Newberg, khi nghieân cöùu naõo boä cuûa nhöõng ngöôøi traûi qua kinh nghieäm thaàn bí, nhaát laø trong thôøi gian thieàn ñònh, ñaõ khaùm phaù ra raèng phaàn phía sau cuûa thuøy ñænh chòu traùch nhieäm cho nhöõng traûi nghieäm ñoù. Con ngöôøi coù theå coù ñôøi soáng taâm linh maø khoâng caàn phaûi thuoäc veà moät toân giaùo truyeàn thoáng naøo. Vieäc phaùt trieån khaû naêng nhìn thaáy söï thaùnh thieän trong moïi söï mang laïi cho cuoäc soáng moät vieãn caûnh khaùc bieät. Moät ñöôøng loái vaïn naêng ñeå thöïc haønh toân giaùo laø thoâng qua caàu nguyeän. Cho duø coù nhieàu loaïi hình caàu nguyeän, thì khoaûng thôøi gian daønh rieâng cho caàu nguyeän caù nhaân coù theå laøm thay ñoåi cuoäc soáng. Moät soá ngöôøi bieán lôøi caàu nguyeän thaønh moät haønh ñoäng töï phaùt trong suoát caû ngaøy, giuùp hoï khoâng phaùn xeùt vaø bôùt traàm caûm khi moïi chuyeän ñi sai. Nieàm hy voïng phaùt sinh khi söï tuyeät voïng xaâm chieám cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Saâu thaúm trong chuùng ta, khi coù nieàm tin raèng moïi thöù coù theå thay ñoåi vaø seõ thay ñoåi, thì duø baát keå chuùng ta ñang traûi qua ñieàu gì luùc naøy, nieàm tin ñoù vaãn giuùp chuùng ta laïc quan vaø khoâng rôi vaøo tuyeät voïng. Vôùi nieàm tin vaø hy voïng, chuùng ta coù theå höôùng ñeán moät töông lai toát ñeïp hôn, thònh vöôïng hôn, baát chaáp nhöõng nghòch caûnh chuùng ta phaûi traûi qua.
Suy suïp hay thaêng hoa khi ñoái maët vôùi nghòch caûnh trong ñôøi ñeàu laø löïa choïn cuûa chuùng ta. Chuùng ta coù theå bieán ñoåi tính tieâu cöïc cuûa mình vaø höôùng ñeán moät töông lai thònh vöôïng; hoaëc ñau khoå than thôû veà nhöõng gì ñang xaûy ra trong vaø treân theá giôùi. Ñoù laø söï löïa choïn cuûa chuùng ta.
- - - - - - - -
[1] Baát löïc taäp nhieãm (learned helplessness) xuaát hieän khi moät sinh vaät chòu moät kích thích khoù chòu laëp ñi laëp laïi maø noù khoâng theå troán chaïy ñöôïc. Roát cuoäc, con vaät seõ döøng vieäc neù traùnh kích thích ñoù vaø haønh xöû nhö theå mình baát löïc hoaøn toaøn vaø khoâng theå thay ñoåi ñöôïc hoaøn caûnh. Thaäm chí khi coù cô hoäi troán thoaùt thì haønh vi baát löïc do hoïc taäp maø thaønh naøy seõ ngaên chuû theå thöïc hieän baát kyø haønh ñoäng naøo ñeå thoaùt khoûi tình huoáng.
[2] Voøng xoaùy khoaùi laïc laø xu höôùng cuûa con ngöôøi nhaèm nhanh choùng trôû laïi möùc ñoä haïnh phuùc töông ñoái oån ñònh baát chaáp caùc söï kieän tích cöïc, tieâu cöïc hoaëc thay ñoåi cuûa cuoäc soáng. Theo lyù thuyeát naøy, khi moät ngöôøi kieám ñöôïc nhieàu tieàn hôn, kyø voïng vaø ham muoán taêng leân cuøng luùc, ñieàu naøy daãn ñeán khoâng coù ñöôïc haïnh phuùc vónh vieãn. Noùi caùch khaùc, con ngöôøi moät khi coù caûm giaùc thoaû maõn vì sôû höõu nhieàu thöù hôn ñoàng loaïi xung quanh, thì ñoàng thôøi cuõng mong muoán phaûi coù nhieàu hôn nöõa, ñeå duy trì (hoaëc phaùt trieån) traïng thaùi ñoù. Ñaây laø moät traïng thaùi maø theo taâm lyù hoïc, chuùng ta caëm cuïi laøm vieäc, tieán thaân vaø coù theå trang traûi cho nhieàu thöù hôn vaø toát ñeïp hôn, nhöng ñieàu naøy laïi chaúng laøm ta haïnh phuùc hôn.
(Nguoàn: vinhson.net, 22-05-2020)