Chöùng Nhaân Hy Voïng
(Caùc Baøi Giaûng Tónh Taâm
cuûa Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
cho Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II vaø Giaùo Trieàu Roâma)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 06 -
Baøi Suy Nieäm thöù saùu
Duø Khi AÊn, Duø Khi Uoáng
Giaây phuùt hieän taïi
Endokimov, thaàn hoïc gia Chính thoáng noåi tieáng coù vieát: "Do moät söï tha hoùa laï luøng con ngöôøi cuûa theá giôùi naøy soáng trong quaù khöù, trong caùc kyû nieäm cuûa noù hay trong söï ñôïi chôø töông lai. Coøn giaây phuùt hieän taïi, thì con ngöôøi laïi tìm caùch traùnh neù vaø xöû duïng oùc saùng taïo ñeå "gieát thôøi giôø" moät caùch höõu hieäu hôn. Thaèng ngöôøi naøy khoâng soáng ôû ñaây trong luùc naøy, maø trong caùc töôûng töôïng maø noù khoâng yù thöùc ñöôïc (...) Quaù khöù vaø töông lai khoâng hieän höõu trong caùi rôøi raïc tröøu töôïng cuûa chuùng neân khoâng ñaït tôùi söï vónh cöûu. Söï vónh cöûu chæ quy höôùng veà giaây phuùt hieän taïi vaø chæ ñöôïc trao ban cho nhöõng ai hoaøn toaøn hieän dieän trong luùc ñoù. Chæ trong caùc khoaûnh khaéc naøy ta môùi ñaït tôùi vaø soáng trong hình aûnh cuûa hieän taïi vónh cöûu" (P. Endokimov, Caùc tuoåi cuûa ñôøi soáng thieâng lieâng, Bologna 1968, tr.257-258).
Trong baøi suy nieäm naøy toâi muoán döøng laïi ôû giaây phuùt hieän taïi. Chính trong hieän taïi cuoäc maïo hieåm môùi khôûi söï cuûa nieàm Hy Voïng. Hieän taïi laø thôøi gian duy nhaát maø chuùng ta coù trong tay. Quaù khöù ñaõ qua roài, coøn töông lai chuùng ta khoâng bieát noù seõ ra sao. Söï giaøu coù cuûa chuùng ta laø giaây phuùt hieän taïi.
Soáng hieän taïi laø luaät cuûa thôøi nay. Trong tieát nhòp cuoàng loaïn cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, caàn phaûi döøng laïi trong phuùt giaây hieän taïi nhö laø cô may duy nhaát ñeå "soáng" thöïc söï vaø ngay töø baây giôø haàu daãn ñöa cuoäc soáng traàn theá naøy cuûa chuùng ta vaøo trong cuoäc soáng vónh cöûu.
Con ñöôøng neân thaùnh
Sau khi bò baét hoài thaùng 8 naêm 1975, toâi bò ñöa töø Saøi Goøn tôùi Nha Trang, trong moät cuoäc haønh trình daøi 450 caây soá trong ñeâm khuya giöõa hai ngöôøi coâng an. Kinh nghieäm soáng tuø nguïc baét ñaàu: toâi khoâng coøn coù giôø giaác nöõa. Tuïc ngöõ Vieät Nam coù caâu: "Nhaát nhaät taïi tuø, thieân thu taïi ngoaïi": moät ngaøy trong tuø daøi baèng moät ngaøn naêm soáng töï do beân ngoaøi. Toâi ñaõ soáng kinh nghieäm ñoù. Trong tuø moïi ngöôøi ñeàu chôø ñôïi ñöôïc traû töï do, töøng ngaøy, töøng phuùt.
Trong nhöõng ngaøy thaùng ñoù bieát bao nhieâu taâm tình hoãn ñoän quay cuoàng trong ñaàu oùc toâi: buoàn saàu, sôï haõi, caêng thaúng. Tim toâi bò xeù naùt vì phaûi xa giaùo daân. Trong ñeâm toái daøy ñaëc giöõa ñaïi döông cuûa aâu lo, daàn daàn toâi tænh thöùc: "Toâi phaûi ñöông ñaàu vôùi thöïc taïi. Toâi ñang bò tuø. Neáu toâi chôø ñôïi luùc thuaän tieän ñeå laøm moät caùi gì ñoù thaät söï vó ñaïi, thì seõ coù ñöôïc maáy dòp nhö theá? Chæ coù moät ñieàu chaéc chaén seõ xaûy ñeán: ñoù laø caùi cheát. Caàn phaûi naém laáy cô hoäi xaûy ra moãi ngaøy ñeå chu toaøn nhöõng coâng vieäc taàm thöôøng nhö moät caùch phi thöôøng" (Ñöôøng Hy Voïng soá 818).
Trong nhöõng ñeâm daøi trong tuø nguïc toâi yù thöùc ñöôïc raèng soáng giaây phuùt hieän taïi laø con ñöôøng ñôn sô vaø chaéc chaén nhaát daãn tôùi söï thaùnh thieän. Nieàm xaùc tín ñoù gaây caûm höùng cho lôøi caàu nugyeän sau ñaây:
"Laïy Chuùa Gieâsu, con seõ khoâng chôø ñôïi nöõa. Con soáng giaây phuùt hieän taïi cho traøn ñaày tình yeâu.
Chaám naøy noái tieáp chaám kia, ngaøn vaïn chaám thaønh moät ñöôøng daøi.
Phuùt naøy noái tieáp phuùt kia, muoân trieäu phuùt thaønh moät ñôøi soáng.
Chaám moãi chaám cho ñuùng, ñöôøng seõ ñeïp. Soáng moãi phuùt cho toát, ñôøi seõ thaùnh.
Ñöôøng Hy Voïng do moãi chaám hy voïng. Ñôøi Hy Voïng do moãi phuùt hy voïng (Ñöôøng Hy Voïng soá 977).
Nhö Chuùa, laïy Chuùa Gieâsu, Ñaáng ñaõ luoân laøm nhöõng gì ñeïp loøng Thieân Chuùa Cha.
Moãi giaây phuùt con muoán thöa vôùi Chuùa raèng: "Laïy Chuùa Gieâsu, con yeâu meán Chuùa, cuoäc soáng cuûa con seõ luoân luoân laø "moät giao öôùc môùi vaø giao öôùc vónh cöûu" vôùi Chuùa.
Moãi giaây phuùt con muoán haùt leân cuøng vôùi toaøn theå Hoäi Thaùnh: "Vinh danh Chuùa Cha, vaø Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn..."
Moät daán thaân, moät hoàng aân
Trong Phuùc AÂm Chuùa Gieâsu khuyeán khích chuùng ta luoân laøm soáng laïi giaây phuùt hieän taïi. Ngaøi daïy chuùng ta xin Thieân Chuùa Cha côm baùnh cho "ngaøy hoâm nay" vaø nhaéc nhôû cho chuùng ta bieát raèng ngaøy naøo ñuû lao nhoïc cho ngaøy ñoù (x. Mt 6,34).
Ngaøi keâu môøi chuùng ta daán thaân trong töøng giaây phuùt. Vaø ñoàng thôøi Ngaøi cuõng ban cho chuùng ta nhöõng ôn caàn thieát. Treân Thaäp Giaù, khi ngöôøi aên troäm noùi vôùi Chuùa: "Laïy Ñöùc Gieâsu, xin nhôù ñeán toâi khi naøo Ngaøi vaøo Nöôùc cuûa Ngaøi". Chuùa traû lôøi: "Hoâm nay anh seõ ôû cuøng ta treân Thieân ñaøng" (x. Lc 23,42-43). Trong tieáng "hoâm nay" ñoù goùi gheùm taát caû söï tha thöù vaø tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu.
Thaùnh Phaoloâ nhaán maïnh söï ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Chuùa Kitoâ trong moïi luùc, tôùi möùc ñoä taïo ra moät thöù töø vöïng môùi coù söùc dieãn taû tính chaát naøy nhö: "cuøng chòu ñoùng ñinh vaøo Thaäp Giaù" (Gl 2,19) "cuøng ñöôïc mai taùng" (Rm 6,4; Cl 2,12), "chuùng ta ñaõ cuøng cheát" "cuøng soáng" (2Tm 2,11; x. 2Cr 7,3), "cuøng soáng laïi" (Cl 3,1). Thaùnh Toâng Ñoà ñeà caäp tôùi söï keát hieäp cuûa Ñöùc Gieâsu vôùi chuùng ta nhö moät thöïc taïi khoâng taøn phai, moät söùc soáng lieân læ thuùc ñaåy chuùng ta daán thaân hoaøn toaøn vaø chôø ñôïi söï ñaùp traû cuûa chuùng ta: Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vaø ñaõ soáng laïi ñeå trôû thaønh Thieân Chuùa cuûa keû soáng vaø keû cheát. Vì theá "duø soáng, duø cheát, chuùng ta vaãn thuoäc veà Chuùa" (x. Rm 14,8-9). "Vaäy duø khi aên, duø khi uoáng, hay laøm baát cöù vieäc gì, anh chò em haõy laøm taát caû ñeå toân vinh Thieân Chuùa" (1Cr 10,31).
Trong Phuùc AÂm thöù Tö, chieàu kích Kitoâ hoïc naøy roäng môû ñeán chieàu kích Ba Ngoâi Thieân Chuùa: "Ñeå chuùng neân moät nhö chuùng ta. Nhö Con ôû trong chuùng vaø Cha ôû trong Con" (Ga 17,22-23).
Phuùt hieän taïi "trong loøng Thieân Chuùa"
Taát caû caùc Thaùnh vaø caùc vò chöùng nhaân lôùn ñeàu ñoàng yù vôùi nhau veà taàm quan troïng cuûa giaây phuùt hieän taïi. Caùc vò soáng hieäp nhaát vôùi Ñöùc Gieâsu trong moïi luùc cuûa cuoäc ñôøi, moät lyù töôûng rieâng bieät ñaõ nhaäp theå trong con ngöôøi cuûa hoï. Ñoái vôùi thaùnh Inhaxioâ thaønh Loyola, ñoù laø "ñeå vinh danh Chuùa hôn", ñoái vôùi thaùnh nöõ Elidabeùt Chuùa Ba Ngoâi thì "ñeå chuùc tuïng vinh danh Chuùa", ñoái vôùi thaùnh Gioan Bosco thì "xin haõy cho con caùc linh hoàn", ñoái vôùi Meï Teâreâxa Calcutta thì ñoù laø "loøng thöông xoùt". Ñoái vôùi oâng Raul Folereau ñoù laø "Ñöùc Gieâsu nôi ngöôøi phong cuøi". Coøn ñoái vôùi oâng Jean Vanier thì ñoù laø "Ñöùc Gieâsu nôi ngöôøi khuyeát taät taâm thaàn"...
Khi bieán lyù töôûng trôû thaønh con ngöôøi, trong moãi khoaûnh khaéc hieän taïi, caùc Thaùnh soáng moät cuoäc ñôøi trong ñoù coát tuûy cuûa lyù töôûng aáy ñöôïc thöïc hieän.
Thaùnh Phaoloâ Thaùnh Giaù vieát: "May maén thay linh hoàn naøo an nghæ trong loøng Thieân Chuùa maø khoâng nghó tôùi töông lai, nhöng chæ soáng töøng giaây phuùt hieän taïi trong Thieân Chuùa, khoâng lo laéng gì khaùc ngoaøi vieäc thöïc hieän toát yù muoán cuûa Ngöôøi trong moïi bieán coá" (Thaùnh Phaoloâ Thaùnh Giaù, Thö, I, Roâma 1924, tr.645-646).
Thaùnh nöõ Teâreâxa thaønh Lisieux khaúng ñònh:
"Cuoäc ñôøi toâi laø moät aùnh chôùp, moät giôø troâi qua laø moät luùc khoaûnh khaéc ñang troán thoaùt toâi. Chuùa bieát ñoù, laïy Chuùa, ñeå yeâu Chuùa treân traùi ñaát naøy con khoâng coù gì khaùc ngoaøi hoâm nay" (Teâreâxa thaønh Lisieux, Thô "Tieáng haùt cuûa toâi hoâm nay" trong: Toaøn taùc phaåm, Paris 1996, tr.645-646).
Moät göông maët thieâng lieâng lôùn cuûa thôøi ñaïi chuùng ta coù noùi: "Ai bieát con ñöôøng neân thaùnh, thì trôû laïi vaø say meâ trôû laïi vôùi söï khaéc kyû maø noù yeâu caàu: ñoù laø ñöôïc soáng trong Thieân Chuùa trong khoaûnh khaéc hieän taïi cuûa cuoäc ñôøi. Nhö theá, hoï hoaøn toaøn xa laï vôùi taát caû nhöõng gì khoâng phaûi laø Thieân Chuùa vì dìm mình trong Thieân Chuùa ôû baát cöù nôi naøo Thieân Chuùa hieän dieän. Khi ñoù cuoäc soáng cuûa chuùng ta khoâng coøn laø chæ "coù maët" nöõa cho baèng laø "söï soáng" traøn ñaày, bôûi vì Thieân Chuùa, Ñaáng laø "haèng höõu" ñaõ ñi vaøo trong cuoäc soáng". (Chiara Lubich, Buùt tích thieâng lieâng/2, Roâma 1984, tr.129).
Phaân bieät tieáng cuûa Thieân Chuùa
Giöõa bao tieáng noùi thaân tình khaùc nhau, phaân bieät tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa (x. GS 16), ñeå thöïc hieän yù muoán cuûa Ngaøi trong giaây phuùt hieän taïi laø moät taäp luyeän lieân tuïc maø caùc Thaùnh ngoan ngoaõn vaâng phuïc. Qua vieäc taäp luyeän lieân lyû aáy, vieäc phaân bieät naøy ngaøy caøng deã daøng hôn, bôûi vì tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa vang doäi trong chuùng ta vaø trôû neân maïnh meõ hôn.
Nhieàu khi khoâng deã. Nhöng neáu chuùng ta tin vaøo tình yeâu cuûa Thieân Chuùa chuùng ta coù theå bình tónh chu toaøn ñieàu chuùng ta tin laø yù Chuùa, vôùi loøng tin caäy raèng neáu khoâng ñuùng, Chuùa cuõng ñaët chuùng ta laïi vaøo ñuùng ñöôøng raày.
"Taát caû ñeàu sinh lôïi cho nhöõng ai yeâu meán Thieân Chuùa, töùc laø cho nhöõng keû ñöôïc Ngöôøi keâu goïi theo nhö yù Ngöôøi ñònh" (Rm 8,28).
Baø Raissa Maritain vieát: "Moïi boån phaän cuûa moãi giaây phuùt ñeàu daáu aån chaân lyù veà yù muoán cuûa Thieân Chuùa döôùi caùc daïng taêm toái cuûa chuùng. Chuùng gioáng nhö caùc Bí Tích cuûa phuùt giaây hieän taïi" (Hoài kyù cuûa Raissa Maritain, do J. Maritain xuaát baûn, Brescia 1968, tr.146).
Origene thì ñeå laïi cho chuùng ta lôøi khuyeân ñeïp naøy: "Caàn tìm ñeàn thaùnh khoâng phaûi taïi moät nôi, nhöng trong caùc cöû chæ, trong cuoäc soáng vaø trong caùc thoùi quen. Neáu nhöõng cöû chæ naøy hôïp yù Thieân Chuùa, neáu chuùng phuø hôïp vôùi caùc giôùi raên cuûa Thieân Chuùa, thì cho duø baïn coù ôû nhaø hay ôû ngoaøi quaûng tröôøng cuõng khoâng quan troïng: toâi noùi gì "ÔÛ ngoaøi quaûng tröôøng" haû? Caû khi baïn ñang ôû trong raïp haùt ñi nöõa cuõng khoâng quan troïng: neáu baïn ñang phuïc vuï Lôøi cuûa Thieân Chuùa, laø baïn ñang ôû trong ñeàn thôø roài, ñöøng coù nghi ngôø gì caû" (Baøi giaûng veà saùch Leâvi 12,4 Nguoàn goác Kitoâ 287, tr.182).
Laøm theá naøo ñeå cho moãi khoaûnh khaéc ñaày yeâu thöông
Trong nhöõng thaùng keá tieáp, khi toâi bò quaûn thuùc taïi laøng CaâyVoâng, Nha Trang, ngaøy cuõng nhö ñeâm, ôû döôùi söï canh chöøng thöôøng xuyeân cuûa coâng an. Moät tö töôûng ñaõ aùm aûnh toâi: "giaùo daân maø toâi raát meán thöông ñaõ nhö moät ñaøn chieân khoâng coù chuû chaên! Laøm sao toâi coù theå tieáp xuùc vôùi giaùo daân cuûa toâi, chính ngay luùc naøy ñaây, khi hoï raát caàn ñeán moät muïc töû?" Caùc nhaø saùch Coâng gaùo ñaõ bò tòch thu, caùc tröôøng hoïc bò ñoùng cöûa, caùc nam nöõ tu só giaûng vieân bò phaân taùn, moät soá ñi noâng tröôøng lao ñoäng, moät soá khaùc ñi "vuøng kinh teá môùi". Söï xa lìa giaùo daân laø moät cuù "soác" laøm tan naùt tim toâi.
Toâi töï nhuû: "Toâi seõ khoâng chôø ñôïi". Toâi seõ soáng giaây phuùt hieän taïi, laøm cho noù traøn ñaày tình yeâu. Nhöng nhö theá naøo ñaây?" Moät ñeâm kia toâi chôït hieåu ra raèng: "Phanxicoâ, raát ñôn giaûn. Haõy laøm nhö thaùnh Phaoloâ khi Ngaøi bò giam trong tuø: "Haõy vieát thö cho caùc giaùo ñoaøn".
Saùng hoâm sau toâi ra hieäu cho moät chuù beù 7 tuoåi teân laø Quang, khi chuù ñi leã veà luùc 5 giôø saùng khi trôøi coøn toái, vaø toâi xin: "Con haõy noùi vôùi maù con mua cho cha caùc cuoán lòch cuõ". Khi chieàu toái ñeán caäu beù ñem caùc cuoán lòch cuõ tôùi cho toâi. Vaø toái naøo cuõng theá töø thaùng 10 cho tôùi thaùng 11 naêm 1975, toâi ñaõ vieát söù ñieäp cho tín höõu. Moãi saùng chuù beù ñeán laáy caùc tôø lòch aáy veà nhaø ñeå cho caùc anh chò em cheùp laïi. Theá laø saùch "Ñöôøng Hy Voïng" ñöôïc hoaøn thaønh vaøo ngaøy leã Thaùnh Giuse 19.3.1976. Hieän cuoán saùch naøy ñaõ ñöôïc dòch ra möôøi moät thöù tieáng khaùc nhau.
Naêm 1989 sau khi toâi ra khoûi tuø, toâi ñaõ nhaän ñöôïc moät böùc thö cuûa Meï Teâreâxa Calcutta vôùi caùc lôøi naøy: "Khoâng phaûi con soá caùc hoaït ñoäng cuûa chuùng ta quan troïng, maø laø cöôøng ñoä tình yeâu thöông maø chuùng ta ñaët ñeå vaøo moãi haønh ñoäng cuûa chuùng ta".
Giaây phuùt aáy seõ laø cuoái cuøng
Soáng töøng khoaûnh khaéc moät vôùi cao ñoä yeâu thöông laø bí quyeát cuõng giuùp chuùng ta bieát soáng toát khoaûnh khaéc cuoái cuøng cuûa ñôøi mình. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI vieát "Tö töôûng veà caùi cheát" nhö sau:
"Khoâng nhìn laïi ñaøng sau nöõa, nhöng con vui veû laøm boån phaän trong luùc naøy ñaây nhö laø yù Chuùa, moät caùch ñôn sô, khieâm toán, vaø maïnh meõ. laøm nhanh, laøm taát caû, laøm toát. Laøm moät caùch töôi vui: ñieàu maø Chuùa muoán nôi con trong luùc naøy ñaây, caû khi noù vöôït quaù söùc löïc cuûa con vaø caû khi noù ñoøi hoûi maïng soáng cuûa con ñi nöõa. Sau cuøng, chính giôø phuùt naøy ñaây" (Phaoloâ VI, Tö töôûng veà caùi cheát, trong baùo "Quan Saùt Vieân Roâma" 5-8-1079, tr.5).
Moãi lôøi noùi, moãi cöû chæ, moãi cuù ñieän thoaïi, moãi quyeát ñònh, phaûi laø ñieàu xinh ñeïp nhaát cuûa cuoäc ñôøi chuùng ta. Chuùng ta haõy daønh cho taát caû moïi ngöôøi tình yeâu thöông, nuï cöôøi cuûa chuùng ta maø khoâng maát ñi moät giaây naøo.
Moãi khoaûnh khaéc cuûa cuoäc soáng chuùng ta haõy laø:
khoaûnh khaéc ñaàu tieân
khoaûnh khaéc cuoái cuøng
khoaûnh khaéc duy nhaát.
Toâi muoán keát thuùc baøi suy nieäm naøy vôùi lôøi caàu cuûa Thaùnh Nöõ Faustima Kowalska:
"Neáu con nhìn töông lai, thì lo sôï seõ xaâm chieám loøng con,
Nhöng taïi sao laïi daán böôùc vaøo töông lai?
Chæ coù hieän taïi laø thieát thaân vôùi con,
Bôûi vì töông lai coù leõ seõ khoâng ôû laïi trong linh hoàn con.
Thôøi gian quaù khöù khoâng naèm trong quyeàn löïc cuûa con
Ñeå thay ñoåi, söûa chöõa hay theâm ñieàu gì vaøo
Vì ñieàu naøy caùc nhaø thoâng thaùi, caùc ngoân söù cuõng khoâng theå laøm ñöôïc.
Chuùng ta haõy tín thaùc cho Thieân Chuùa nhöõng gì thuoäc veà quaù khöù.
OÂi phuùt hieän taïi, ngöôøi hoaøn toaøn tuøy thuoäc nôi ta,
Ta öôùc muoán xöû duïng ngöôi trong quyeàn haïn cuûa ta...
Vì theá, con tín thaùc nôi Loøng Nhaân Töø Chuùa,
Con tieán böôùc trong ñôøi nhö moät treû em,
Vaø moãi ngaøy con daâng cho Chuùa traùi tim con
Noàng chaùy tình yeâu ñeå danh Chuùa ñöôïc cao caû hôn"
(Tröôùc maët Ngöôøi. Caùc trang nhaät kyù, Milano 1999, tr.31-32).
Tuaàn Tónh Taâm ñaàu Muøa Chay Naêm Thaùnh 2000
Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän