Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page
Theo thuyeát luaân hoài cuûa Phaät Giaùo, khoâng coù vaán ñeà thöôûng phaït sau khi cheát, maø chæ coù quaû baùo. Thöïc ra, thöôûng phaït hay quaû baùo chæ laø hai caùch dieãn taû khaùc nhau veà cuøng moät thöïc teá, xuaát phaùt töø hai quan ñieåm khaùc nhau veà nguoàn goác vuõ truï vaïn vaät. Thöôûng phaït hay quaû baùo ñeàu dieãn taû cuøng moät thöïc teá laø: laøm aùc thì gaëp aùc, laøm laønh thì gaëp laønh. Nhöng theo quan nieäm thöôûng phaït thì coù moät Thöôïng Ñeá (coù ngoâi vò) caàm caân naåy möïc xeùt ñoaùn theá gian theo luaät coâng baèng cuûa mình vaø cuõng coù theå theo caûm tình cuûa mình nöõa, phaàn naøo töông töï nhö moät vò chaùnh aùn ôû toøa aùn traàn gian. Coøn theo quan nieäm quaû baùo, khoâng coù vò naøo thöôûng phaït caû, maø chæ coù luaät quaû baùo hay nhaân quaû taùc duïng moät caùch heát söùc maùy moùc vaøo moïi ngöôøi cuõng nhö moïi vaät, do ñoù heát söùc khaùch quan, voâ tö: Heã gaây nhaân aùc thì sôùm muoän gì cuõng seõ gaëp quaû aùc töông xöùng, gaây nhaân thieän thì cuõng seõ gaëp ñöôïc quaû thieän hoaøn toaøn töông xöùng. Vì chæ coù luaät thieân nhieân taùc ñoäng moät caùch maùy moùc, neân khoâng theå coù tình caûm xen vaøo. Ngöôøi Phaät Töû cho raèng moät vò Thöôïng Ñeá höõu ngaõ (coù ngoâi vò), thì duø coù coâng baèng ñeán ñaâu, cuõng khoâng theå coâng baèng baèng luaät töï nhieân taùc ñoäng moät caùch maùy moùc vaø heát söùc chi ly. Coù ngaõ vò thì duø Ngaøi coù chuû tröông khoâng taây vò ai, Ngaøi cuõng khoâng thoaùt khoûi chuyeän thöông ngöôøi naøy, khoâng thöông ngöôøi kia, vì trong chuùng sinh luoân luoân coù nhöõng keû tin, yeâu meán Ngaøi, vaø nhöõng keû khoâng tin, khoâng meán yeâu Ngaøi. Nhöõng keû khoâng tin yeâu Ngaøi vaãn coù theå yeâu meán chaân, thieän, myõ vaø saün saøng laøm ñieàu thieän nhö ta vaãn thaáy nôi nhieàu ngöôøi voâ thaàn hoaëc voâ toân giaùo. Coù nhöõng ngöôøi naêng caàu xin Ngaøi ñuû ñieàu, vaø coù nhöõng ngöôøi chaúng bao giôø caàu khaån Ngaøi. Nhö vaäy thì Ngaøi khoâng voâ tö nhö nhöõng ñònh luaät taùc ñoäng caùch maùy moùc ñöôïc.
Trong thaùnh kinh coù raát nhieàu caâu noùi leân tình caûm cuûa Ngaøi ñoái vôùi ngöôøi naøy ngöôøi kia nhö: "Thieân Chuùa phaùn vôùi Moâseâ: Ta muoán thöông xoùt ai thì thöông xoùt, muoán caûm thöông ai thì caûm thöông" (Rm 9,15 hay Xh 33,19), hoaëc "Ta yeâu Giacoùp chöù khoâng yeâu EÂsau" (Rm 9,13 hay Malaki 1,2-3). Chính vì vaäy maø "vua Ñavid ca tuïng haïnh phuùc cuûa keû ñöôïc Thieân Chuùa keå laø coâng chính maø khoâng xeùt ñeán vieäc laøm: Haïnh phuùc thay keû loãi laàm maø ñöôïc tha thöù, ngöôøi coù toäi maø ñöôïc khoan dung! Haïnh phuùc thay ngöôøi Chuùa khoâng keå laø coù toäi!" (Rm 4,6-7). Vaø theo söï tin töôûng cuûa ngöôøi Kitoâ höõu thì Chuùa coù theå giaûm bôùt hình phaït luyeän nguïc cho moät linh hoàn naøo ñoù nhôø lôøi caàu nguyeän cuûa moät ngöôøi coøn soáng (x. DS 1820/693, 856/464, 1753/950, 1743/940).
Nhö vaäy, xeùt veà maët voâ tö vaø khaùch quan trong vieäc ñoái öùng vôùi keû thieän ngöôøi aùc cho coâng baèng, thì moät Thöôïng Ñeá höõu ngaõ khoâng theå naøo voâ tö vaø khaùch quan nhö moät ñònh luaät voâ ngaõ taùc ñoäng moät caùch töï ñoäng, chaët cheõ, chính xaùc, chi ly, nhöng chaéc chaén laø nghieät ngaõ, khoâng thöông xoùt, khoâng tình thöông. Rieâng Thöôïng Ñeá cuûa Kitoâ Giaùo, hay Thieân Chuùa, söï coâng baèng cuûa Ngaøi chaéc chaén khoâng phaûi laø thöù coâng baèng theo quan nieäm loaøi ngöôøi, maø laø thöù coâng baèng ñaày tình thöông, vì Ngaøi laø Tình Thöông. Ngaøi laø moät Thöôïng Ñeà ñaày caûm thoâng vì chính Ngaøi ñaõ trôû thaønh con ngöôøi trong Ñöùc Gieâsu Nazareùt: Ngaøi raát thoâng caûm vôùi nhöõng yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi, vôùi nhöõng tình huoáng khoù khaên cuõng nhö nhöõng ñieàu kieän khe khaét cuûa con ngöôøi. Do ñoù, ñöôïc Ngaøi xeùt xöû baèng tình thöông bao giôø cuõng coù lôïi cho con ngöôøi hôn laø bò xeùt xöû moät caùch tuyeät ñoái coâng baèng, coâng baèng moät caùch nghieät ngaõ. Neáu con ngöôøi coù tình thöông thöïc söï, hoï seõ khoâng bao giôø ñoøi hoûi moät söï coâng baèng tuyeät ñoái nhö theá vì hoï muoán daønh tình thöông cho nhöõng keû keùm coûi, ít tieán hoùa, keùm tröôûng thaønh hôn mình. Hoï seõ mong cho ngöôøi thôï laøm vöôøn nho ñeán sau mình, tuy laøm ít giôø hôn mình, nhöng vaãn ñöôïc moät ñoàng baïc nhö mình, vì nhu caàu cuûa ngöôøi ñoù cuõng caàn moät soá tieàn y nhö mình (x. Mt 20,1-16: duï ngoân chuû vöôøn nho vaø nhöõng ngöôøi thôï giôø thöù 11). Söï coâng baèng cuûa tình thöông bao giôø cuõng cao hôn söï coâng baèng khoâng tình thöông. Theá giôùi ñaõ chaúng ñaùnh giaù söï coâng baèng kieåu "laøm theo khaû naêng höôûng thuï theo nhu caàu" laø cao hôn söï coâng baèng kieåu "ai laøm naáy aên" töùc höôûng thuï theo coâng vieäc sao? Ñöùc Kitoâ chuû tröông söï coâng baèng trong yeâu thöông chöù khoâng chuû tröông söï coâng baèng nghieät ngaõ, xeùt xöû nhö moät caùi maùy, tuy raát voâ tö khaùch quan, nhöng khoâng coù moät chuùt tình thöông naøo trong ñoù. Vaø Ngaøi luoân luoân ñaû kích nhöõng keû ñaïo ñöùc thích Thieân Chuùa xeùt xöû theo kieåu coâng baèng nghieät ngaõ nhö theá!
Theo luaät quaû baùo cuûa Phaät Giaùo, ai laøm aùc thì ñaõ taïo ra moät caùi nhaân aùc. Nhaân aùc khi gaëp nhaân duyeân thuaän lôïi ñoái vôùi noù seõ sinh ra quaû aùc, laø ñau khoå. Coøn ai laøm ñieàu thieän thì taïo ra nhaân thieän. Nhaân thieän seõ sinh ra quaû thieän töùc haïnh phuùc. Nhaân caøng to thì quaû caøng lôùn moät caùch raát töông xöùng. Do ñoù, coù söï coâng baèng hoaøn toaøn. Vaø quaû duø coù to lôùn ñeán ñaâu thì cuõng ñeàu coù giôùi haïn cuûa noù. Chuùng sinh duø coù thoâng minh saùng suoát ñeán ñaâu, duø coù quyeàn löïc hay khaû naêng tôùi ñaâu cuõng ñeàu laø nhöõng sinh vaät höõu haïn, khoâng theå taïo ra nhöõng nhaân thieän hay aùc voâ haïn ñöôïc, do ñoù khoâng theå sinh ra nhöõng quûa thieän hay aùc voâ cuøng ñöôïc. Nhö vaäy, nhöõng caûnh khoå hay söôùng do nhöõng haønh ñoäng aùc hay thieän cuûa con ngöôøi luoân luoân coù giôùi haïn, nghóa laø duø khoå hay söôùng thì cuõng chæ chòu hoaëc höôûng moät thôøi gian naøo ñoù thoâi. Taát caû nhöõng caûnh giôùi ñau khoå hay sung söôùng, thieân ñaøng hay ñòa nguïc cuûa Phaät Giaùo ñeàu laø nhöõng traïng thaùi bieán ñoåi, voâ thöôøng nhö moïi traïng thaùi hieän töôïng khaùc. Do ñoù, khoâng coù moät thieân ñaøng vónh cöûu hay hoûa nguïc ñôøi ñôøi naøo caû. Moät toäi naëng nhaát traàn gian ñi nöõa thì cuõng laø moät toäi höõu haïn, thuoäc bình dieän hieän töôïng voâ thöôøng, neáu coù phaït thì hình phaït töông xöùng cuõng chæ laø höõu haïn, cuõng thuoäc bình dieän hieän töôïng voâ thöôøng thoâi. Toäi höõu haïn maø laïi phaït baèng moät hình phaït voâ haïn thì laøm sao goïi laø coâng baèng ñöôïc. Hình phaït phaûi töông xöùng vôùi toäi aùc môùi coâng baèng. Vaû laïi, baûn chaát con ngöôøi ñaâu phaûi cöù xaáu maõi. Keû xaáu nhaát cuõng phaûi coù luùc toát. Phaït vónh vieãn laø giaû thieát raèng heã ñaõ xaáu laø xaáu maõi, khoâng söûa ñoåi ñöôïc. Hôn nöõa, hình phaït chæ goïi laø hình phaït khi noù coù muïc ñích giaùo duïc, nghóa laø laøm cho ñoái töôïng trôû neân toát hôn. Neáu khoâng coù muïc ñích ñoù, thì khoâng coøn laø hình phaït nöõa, maø laø baùo thuø. Phaït baèng moät hình phaït vónh vieãn thì roõ raøng laø khoâng coù muïc ñích giaùo duïc, vì khoâng coøn cho hoï coù cô hoäi hoái caûi ñeå trôû neân toát hôn vaø haïnh phuùc hôn. Do ñoù, hình phaït ñôøi ñôøi vöøa laø baát coâng, vöøa mang tính traû thuø ñoäc aùc maø ngöôøi Phaät Töû khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.
Coøn thuyeát luaân hoài, moïi vieäc laøm duø toát hay xaáu ñeàu phaùt sinh nhöõng quaû töông xöùng, vaø quaû ñoù coù theå xaûy ra trong kieáp hieän taïi hay kieáp töông lai. Khoâng coù moät toäi aùc naøo maø khoâng phaûi ñeàn, cuõng khoâng coù moät vieäc laønh naøo maø khoâng ñöôïc buø ñaép. Moät ngöôøi phaïm moät toäi aùc taøy trôøi ngay tröôùc khi cheát vaø khoâng kòp aên naên, ngöôøi ñoù seõ phaûi ñeàn toäi aáy trong kieáp sau moät caùch raát töông xöùng. Neáu trong thôøi gian ñeàn toäi aáy ngöôøi ñoù coù nhöõng vieäc laøm toát ñeïp, thì soá phaän y seõ trôû neân toát ñeïp hôn. Nhö vaäy, baát kyø ôû tình traïng naøo, duø söôùng hay khoå, thaäm chí khoå cuøng cöïc ñi nöõa, thì moïi chuùng sinh ñeàu coù cô may ñeå laøm cho töông lai cuûa mình neân toát ñeïp hôn baèng nhöõng tö töôûng, lôøi noùi hay haønh ñoäng toát ñeïp. Khoâng bao giôø coù tình traïng tuyeät voïng nhö nhöõng ngöôøi bò hình phaït ñôøi ñôøi caû.
Chuùng sinh cöù troâi laên trong voøng luaân hoài ñaày khoå ñau nhö theá neân daàn daàn coù kinh nghieäm vaø khoân ngoan hôn trong vieäc thoaùt khoûi khoå ñau. Khi bieát ñöôïc toäi aùc laø nhaân phaùt sinh khoå ñau, vieäc thieän laø nhaân cuûa haïnh phuùc, hoï seõ soáng toát ñeïp hôn, trôû neân nhöõng ngöôøi toát, coá ñaït tôùi söï troïn laønh. Nhöng tôùi moät kieáp naøo ñoù hoï cuõng nhaän ra raèng vieäc toát ñeán ñaâu cuõng vaãn giöõ hoï ôû maõi trong voøng luaân hoài luaån quaån. Coøn trong voøng luaân hoài thì vaãn coù nguy cô laøm aùc vaø ñau khoå, neân hoï seõ coá tìm ra con ñöôøng giaûi thoaùt, thoaùt khoûi voøng luaân hoài sinh töû. Vaø ñöông nhieân laâu ngaøy chaày thaùng hoï cuõng phaûi tìm ra. Gioáng nhö nhöõng con chuoät thí nghieäm ñöôïc ñaët trong nhöõng meâ cung heát söùc phöùc taïp. Sau moät thôøi gian raát laâu chaïy heát loái naøy sang loái khaùc ñeàu beá taéc, cuoái cuøng chuùng cuõng tìm ñöôïc loái ra khoûi meâ cung. Moïi chuùng sinh roát cuoäc cuõng seõ ñöôïc giaûi thoaùt thaønh Phaät sau voâ soá kieáp nguïp laën trong voøng luaân hoài ñau khoå. Chæ coù vaán ñeà sôùm hay muoän thoâi. Ñoù laø yù nghóa cuûa lôøi Phaät Toå noùi: "Ta laø Phaät ñaõ thaønh, chuùng sinh laø Phaät seõ thaønh". Do ñoù, caùi nhìn cuoái cuøng cuûa Phaät Giaùo veà soá phaän cuûa moïi chuùng sinh heát söùc laïc quan, laïc quan mang tính taát yeáu, vaø laïc quan hôn nhöõng toân giaùo chuû tröông coù hoûa nguïc vónh cöûu, vì dó nhieân seõ coù raát nhieàu linh hoàn bò keït trong tình traïng hoaøn toaøn tuyeät voïng aáy: lôõ daïi doät maø vaøo ñoù thì khoâng bao giôø thoaùt ra ñöôïc. Coøn theo Phaät Giaùo, duø laø keû coù toäi loãi nhaát traàn gian thì cuoái cuøng roài cuõng seõ thaønh Phaät, hoaøn toaøn tinh khieát, ñaày trí tueä vaø an laïc.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page