Ñaïo Hieáu

vaø vaán ñeà hoäi nhaäp vaên hoùa taïi Vieät Nam

Nguyeãn Chính Keát, Vieät Nam

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

Thaùng 11 döông lòch trong naêm laø thaùng ngöôøi Coâng giaùo töôûng nhôù vaø caàu nguyeän cho nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát. Coøn caùc Phaät töû laïi daønh caû thaùng 7 aâm lòch ñeå laøm coâng vieäc aáy. Nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát laø toå tieân, coù theå laø oâng baø, cha meï... Chính vì theá, hai thaùng aáy cuõng laø hai thaùng nhaéc nhôû tín ñoà hai toân giaùo veà loøng hieáu thaûo, vaø nhöõng vieäc laøm thaûo hieáu ñoái vôùi cha meï, oâng baø, toå tieân ñaõ khuaát nuùi hoaëc coøn ñang soáng. Tinh thaàn hieáu thaûo ñoái vôùi oâng baø cha meï khi coøn soáng, vaø ñaëc bieät khi ñaõ khuaát laø moät ñaëc tính gaén lieàn vôùi baûn chaát cuûa ngöôøi Vieät Nam, vaø cuõng laø moät ñieåm luaân lyù chung quan troïng trong caùc toân giaùo AÙ Ñoâng cuõng nhö trong Ki-toâ giaùo. Tröôùc ñaây, chính vì thieáu tinh thaàn hoäi nhaäp vaên hoùa trong vaán ñeà ñaïo hieáu ñoái vôùi toå tieân maø bieát bao ngöôøi daân Vieät Nam tröôùc Coâng Ñoàng Vatican II ñaõ bò ngaên trôû khoâng trôû thaønh Ki-toâ höõu ñöôïc. Vì theá, ngaøy nay, Hoäi Ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam ñaõ coi ñaïo hieáu nhö moät yeáu toá vaên hoùa quan troïng laøm ñieåm döïa vaø ñieåm xuaát phaùt cho vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Ki-toâ giaùo taïi Vieät Nam.

Vaäy thaùng 11 cuõng laø dòp ñeå chuùng ta ñaøo saâu veà ñaïo hieáu trong chieàu höôùng hoäi nhaäp vaên hoùa taïi queâ höông chuùng ta.

Vaøo Ñeà

Tinh thaàn hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï toå tieân töø xöa ñeán nay luoân luoân laø moät ñieåm son trong neà neáp vaên hoùa cuûa ngöôøi AÙ Ñoâng noùi chung, vaø cuûa ngöôøi Vieät Nam noùi rieâng. Ngöôøi Vieät Nam cuõng nhö moïi daân toäc AÙ Ñoâng khaùc, thieân veà tình caûm, vaø ñöông nhieân tình caûm ñoù ñöôïc theå hieän öu tieân vaø nhieàu nhaát ñoái vôùi cha meï, laø ngöôøi sinh thaønh ra mình, ñoàng thôøi yeâu thöông vaø hy sinh cho mình nhieàu nhaát treân ñôøi. Vì theá, ngay töø nguyeân thuûy, caùc daân toäc AÙ Ñoâng ñaõ coù moät ñaïo phoå thoâng laø ñaïo thôø cuùng Toå Tieân, coøn goïi laø ñaïo OÂng Baø, coi vieäc hieáu thaûo vôùi cha meï vaø toå tieân khi coøn soáng cuõng nhö khi ñaõ khuaát laø moät boån phaän heát söùc quan troïng.

Hieän nay, taïi Vieät Nam cuõng nhö taïi AÙ Ñoâng noùi chung, ñaïo thôø cuùng Toå Tieân vaãn coøn laø moät ñaïo neàn taûng. Cuï theå laø trong soá nhöõng ngöôøi khoâng theo moät toân giaùo chính löu naøo, thì ña soá xöng mình laø theo ñaïo thôø cuùng Toå Tieân hay ñaïo OÂng Baø.

Taâm thöùc cuûa ngöôøi Vieät Nam hay AÙ Ñoâng laø nhö theá. Vì theá, ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo vaøo loøng daân toäc, chuùng ta khoâng neân boû qua yeáu toá vaên hoùa heát söùc neàn taûng naøy. Coù leõ chính vì theá, maø trong Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ chaâu naêm 1998, caùc giaùm muïc Vieät Nam ñaõ neâu leân vaán ñeà naøy nhö moät yeáu toá vaên hoùa quan troïng maø ngöôøi Kitoâ höõu phaûi quan taâm ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo vaøo loøng daân toäc. Ñoù quaû laø moät ñònh höôùng saùng suoát trong laõnh vöïc hoäi nhaäp vaên hoùa.

Ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa ñuùng theo ñöôøng höôùng Giaùo Hoäi, tröôùc tieân, chuùng ta caàn xaùc ñònh hoäi nhaäp vaên hoùa laø gì.

Hoäi nhaäp vaên hoùa laø gì?

Hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo laø ñöa söù ñieäp Kitoâ giaùo vaøo trong neàn vaên hoùa cuûa daân toäc baèng caùch dieãn taû söù ñieäp Kitoâ giaùo moät caùch thích öùng vôùi neàn vaên hoùa ñoù, ñoàng thôøi hoaøn chænh neàn vaên hoùa ñoù theo tinh thaàn Kitoâ giaùo. Nhö vaäy hoäi nhaäp vaên hoùa laø moät cuoäc hoäi thoaïi giöõa ñöùc tin vaø vaên hoùa, noù coù hai chieàu:

1. Moät ñaèng laø thích öùng söù ñieäp Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa cuûa daân toäc laõnh nhaän söù ñieäp, vaän duïng nhöõng yeáu toá phuø hôïp vôùi tinh thaàn Kitoâ giaùo trong vaên hoùa cuûa daân toäc aáy ñeå dieãn taû söù ñieäp, haàu ñöa söù ñieäp vaøo loøng daân toäc aáy moät caùch thuaän lôïi vaø deã daøng. Chaúng haïn khi dieãn taû söù ñieäp Kitoâ giaùo cho ngöôøi Vieät Nam, ta neân duøng nhöõng yù nieäm, hình aûnh, caâu noùi quen thuoäc ñoái vôùi ngöôøi Vieät nhö ca dao tuïc ngöõ, hay nhöõng quan nieäm trieát lyù Ñoâng Phöông ñeå giaûi thích, truyeàn ñaït. Khoâng neân laïm duïng trieát lyù Taây Phöông hay nhöõng hình aûnh tuy quen thuoäc vôùi ngöôøi Taây Phöông, nhöng laïi raát xa laï vôùi ngöôøi Vieät ñeå dieãn ñaït söù ñieäp. Nhôø söï thích öùng ñoù, Kitoâ giaùo trôû neân deã hieåu, thaân thuoäc vaø deã chaáp nhaän vôùi ngöôøi Vieät. Neáu khoâng, Kitoâ giaùo seõ trôû thaønh xa laï, ngoaïi lai, khoù hieåu vaø khoù chaáp nhaän.

2. Ñaèng khaùc hoäi nhaäp vaên hoùa coøn laø bieán ñoåi neàn vaên hoùa ñoù, laøm cho neàn vaên hoùa ñoù hoaøn thieän hôn. Noùi khaùc ñi laø laøm cho neàn vaên hoùa aáy mang nhieàu tinh thaàn Tin Möøng hôn. Ñaây chính laø muïc ñích phaûi ñaït ñöôïc cuûa vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa: ñoù laø phuùc aâm hoùa neàn vaên hoùa ñoù, töùc laøm cho söù ñieäp Tin Möøng aûnh höôûng treân quan nieäm, caùch suy nghó, caùch haønh xöû cuûa daân chuùng, laøm cho tinh thaàn Chuùa Kitoâ thaám nhuaàn vaøo loøng daân toäc aáy. Neáu söï thích öùng treân maø khoâng nhaèm muïc ñích naøy, hay khoâng ñaït ñöôïc muïc ñích naøy, thì ñoù khoâng phaûi laø hoäi nhaäp vaên hoùa ñuùng nghóa. Ñoù môùi chæ laø hoäi nhaäp vaên hoùa nöûa vôøi, hôøi hôït.

Trong vieäc hoäi nhaäp söù ñieäp Kitoâ giaùo vaøo neàn vaên hoùa Vieät Nam, moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng vaø neàn taûng cuûa neàn vaên hoùa naøy maø ngöôøi Kitoâ höõu neân löu yù, ñoù laø ñaïo hieáu, hay tinh thaàn hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï, oâng baø toå tieân. Taïi sao? Vì ngöôøi Vieät cuõng nhö caùc daân toäc vuøng Vieãn Ñoâng naøy luoân luoân ñaët naëng tinh thaàn hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï, oâng baø, toå tieân. Töø nguoàn coäi, ñaïo hieáu luoân luoân laø moät neàn taûng caên baûn cho ñaïo laøm ngöôøi cuûa ngöôøi Vieät, vaø naèm trong baûn chaát vaên hoùa cuûa ngöôøi Vieät. Vì theá, vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo vaøo Vieät Nam neân khôûi ñaàu töø ñaïo hieáu, vaø laáy ñaïo hieáu laøm neàn taûng.

Sau ñaây, chuùng ta thöû tìm caùch aùp duïng ñaïo hieáu vaøo vaán ñeà hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo cuûa chuùng ta.

Hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo vôùi Ñaïo Hieáu

Nhö ñaõ noùi treân, hoäi nhaäp vaên hoùa coù hai chieàu, ñöôïc thöïc hieän trong hai giai ñoaïn:

Giai ñoaïn I laø thích öùng caùch dieãn ñaït söù ñieäp Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa cuûa daân toäc: Tröôùc tieân, ta nhaän ra ngay laø coù söï phuø hôïp giöõa söù ñieäp Kitoâ giaùo vaø vaên hoùa Vieät Nam trong chuû tröông thaûo hieáu vôùi cha meï, toå tieân. Thaät vaäy, ñaïo hieáu trong Kitoâ giaùo thaät roõ raøng vaø ñöôïc coi laø quan troïng.

- Tröôùc heát, ñaïo hieáu naèm ngay trong thaäp giôùi, laø caên baûn cuûa luaät luaân lyù Kitoâ giaùo. Thaäp giôùi cuûa Kitoâ giaùo ñöôïc chia laøm hai nhoùm: 3 giôùi ñaàu lieân quan ñeán Thieân Chuùa, 7 giôùi sau lieân quan ñeán tha nhaân. Giôùi thöù 4, "thaûo kính cha meï", laø giôùi ñöùng ñaàu nhoùm sau. Ñieàu ñoù coù nghóa: "thaûo kính cha meï" laø giôùi luaät quan troïng nhaát trong caùc giôùi lieân quan ñeán tha nhaân.

- Thöù hai laø trong caùc baûn vaên Kinh Thaùnh, Cöïu Öôùc cuõng nhö Taân Öôùc, coù bieát bao nhieâu caâu hay ñoaïn vaên khuyeán khích loøng hieáu thaûo cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï, nhaát laø trong saùch Chaâm Ngoân vaø Huaán Ca. Ngöôøi Kitoâ höõu neân khai trieån nhöõng caâu, nhöõng ñoaïn vaên ñoù, ñeå laøm noåi baät chuû tröông ñaïo hieáu cuûa Kitoâ giaùo voán raát phuø hôïp vôùi neàn vaên hoùa cuûa daân toäc. Nhôø ñoù, ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo deã chaáp nhaän Kitoâ giaùo hôn.

Giai ñoaïn II cuûa vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa laø hoaøn chænh neàn vaên hoùa cuûa daân toäc ñöôïc truyeàn giaùo: Ta thaáy daân toäc Vieät Nam tuy ñaët raát naëng ñaïo hieáu, nhöng ñaïo hieáu ôû ñaây thöôøng chæ ñöôïc hieåu laø thaùi ñoä phaûi coù ñoái vôùi cha meï hay oâng baø toå tieân ôû döôùi ñaát naøy. Nhöng con ngöôøi coøn coù cha meï ôû moät caáp cao hôn, ñoù laø cha meï ôû treân trôøi, hay laø cha meï sinh ra vuõ truï vaïn vaät, maø con ngöôøi cuõng coù boån phaän phaûi thaûo hieáu. Nieàm tin coù Trôøi laø Ñaáng taïo döïng vuõ truï raát phuø hôïp vôùi nieàm tin chung cuûa daân toäc. Ñaây laø moät ñieåm noåi baät khaùc cuûa neàn vaên hoùa AÙ Ñoâng, raát thuaän lôïi cho vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo, ñoù laø ngöôøi ta tin raèng treân ñaàu mình coøn coù moät Ñaáng thieâng lieâng, taïo döïng neân vuõ truï. Tuy nhieân, yù nieäm veà Ñaáng thieâng lieâng naøy coøn raát mô hoà, chöa roõ reät, vaø Kitoâ giaùo coù theå ñöa ra moät yù nieäm roõ reät hôn. Kitoâ giaùo ñaët raát naëng vieäc thaûo hieáu vôùi Ñaáng thieâng lieâng naøy, cuõng laø cha meï cuûa chuùng ta, nhöng ôû caáp ñoä cao vaø roäng hôn cha meï ôû döôùi ñaát naøy.

Vì Kitoâ giaùo chuù troïng veà ñaïo hieáu vaø coi ñaïo hieáu nhö neàn taûng cuûa mình, neân Kitoâ giaùo quaû heát söùc phuø hôïp vôùi tinh thaàn hieáu thaûo cuûa daân toäc ta. Nhöng Kitoâ giaùo coøn cho thaáy moät chieàu kích roäng lôùn hôn cuûa ñaïo hieáu, giuùp quan nieäm veà ñaïo hieáu cuûa daân toäc trôû neân roäng raõi vaø hoaøn chænh hôn. Vì Kitoâ giaùo quan nieäm vuõ truï nhö moät ñaïi gia ñình, trong ñaïi gia ñình ñoù, Thieân Chuùa laø cha meï sinh ra taát caû, vaø taát caû moïi taïo vaät laø anh em. Chính trong tinh thaàn naøy maø thaùnh Phanxicoâ Assi ñaõ goïi "anh Maët Trôøi", "chò Maët Traêng", v.v... Nhö vaäy cha meï cuõng coù nhieàu caáp ñoä, chöù khoâng phaûi chæ coù cha meï sinh ta ra ôû traàn gian naøy môùi laø cha meï. Thaàn hoïc "Tam Phuï" cuûa Alexandre de Rhodes cho chuùng ta thaáy cha meï coù ba caáp ñoä: Thöôïng Phuï, Trung Phuï vaø Haï Phuï. Vì theá, ñaïo hieáu caàn ñöôïc theå hieän ôû caû ba caáp ñoä aáy môùi ñaày ñuû, troïn veïn.

Nhö vaäy, Kitoâ giaùo chính laø moät toân giaùo cuûa ñaïo hieáu theo nghóa chính xaùc nhaát cuûa noù, vaø ñaïo hieáu naøy ñöôïc theå hieän theo ba chieàu kích roõ reät: ñoái vôùi Cha treân trôøi (Thöôïng Phuï), ñoái vôùi ñaát nöôùc vaø Giaùo Hoäi (Trung Phuï), vaø ñoái vôùi cha meï döôùi ñaát (Haï Phuï). Boån phaän ñoái vôùi Cha treân trôøi laø caên baûn, caùc boån phaän sau xuaát phaùt töø boån phaän caên baûn treân.

Trong Kitoâ giaùo, Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi ñöôïc quan nieäm nhö moät ñaïi gia ñình, trong ñoù Thieân Chuùa laø Cha, vaø nhaân loaïi laø anh chò em vôùi nhau. Boån phaän ñoái vôùi cha meï bao giôø cuõng quan troïng hôn ñoái vôùi anh chò em, vì töông quan haøng ngang (giöõa anh chò em vôùi nhau) phaùt sinh töø töông quan haøng doïc (giöõa cha meï vaø con caùi). Thaät vaäy, neáu khoâng cuøng do moät cha meï sinh ra thì ñaâu phaûi laø anh chò em vôùi nhau! Cha meï ta döôùi ñaát cuõng laø con caùi cuûa Cha treân trôøi, vì theá, theo moät yù nghóa naøo ñoù, caùc ngaøi cuõng laø anh chò cuûa ta, nhöng laø anh chò moät caùch ñaëc bieät, vì ñaõ coäng taùc vôùi Thieân Chuùa ñeå sinh ra ta. Vì theá, giöõa hai thöù hieáu: hieáu ñoái vôùi Cha treân trôøi, vaø hieáu ñoái vôùi cha meï, thì hieáu tröôùc naëng hôn hieáu sau vaø laø neàn taûng cho hieáu sau. Ngöôøi Kitoâ höõu tin töôûng raèng Cha treân trôøi yeâu thöông ta gaáp traêm ngaøn laàn cha meï döôùi ñaát yeâu thöông ta.

Tuy nhieân, khoâng neân nghó raèng chuû tröông nhö theá laø ngöôøi Kitoâ höõu coi nheï chöõ hieáu ñoái vôùi cha meï döôùi ñaát hôn caùc toân giaùo khaùc. Thöïc teá khoâng phaûi nhö theá, vì caøng yeâu Chuùa thì ngöôøi Kitoâ höõu caøng caûm thaáy phaûi yeâu thöông nhau, vaø do ñoù, caøng nhaän ra boån phaän phaûi yeâu meán thaûo kính cha meï hôn. Töông töï nhö moät ngöôøi con caøng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï, thì töï nhieân caøng yeâu thöông anh chò em hôn. Tình yeâu ñoái vôùi Cha treân trôøi vaø ñoái vôùi anh chò em ñoàng loaïi chæ laø moät tình yeâu duy nhaát, nhöng coù hai maët coù theå phaân bieät nhöng khoâng theå taùch rôøi: maët naøy lôùn thì maët kia cuõng lôùn theo, maët naøy nhoû thì maët kia cuõng nhoû theo. Do ñoù, caøng meán Chuùa ñích thöïc thì caøng yeâu thöông ñoàng loaïi ñích thöïc, hay noùi caùch caù bieät hôn, caøng hieáu thaûo vôùi Cha treân trôøi thì taát nhieân caøng hieáu thaûo vôùi cha meï döôùi ñaát.

Nhö vaäy, khi ñöa quan nieäm veà ñaïo hieáu cuûa mình vaøo neàn vaên hoùa daân toäc, thì ngöôøi Kitoâ höõu ñaõ hoaøn chænh quan nieäm thaûo hieáu ñoái vôùi cha meï voán saün coù trong neàn vaên hoùa Vieät Nam, laøm cho quan nieäm veà ñaïo hieáu cuûa daân toäc trôû neân roäng raõi vaø ñaày ñuû hôn.

Nhöng ñieàu tieân quyeát trong vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa ñoái vôùi ñaïo hieáu laø chuùng ta phaûi bieát thích öùng vôùi ñaïo hieáu trong neàn vaên hoùa cuûa daân toäc. Sau ñaây, chuùng ta thöû tìm hieåu moät maãu hoäi nhaäp vaên hoùa baèng ñaïo hieáu, ñoù laø maãu cuûa Phaät giaùo, moät maãu ñaùng cho chuùng ta suy nghó vaø ruùt ra nhöõng baøi hoïc quí giaù.

Moät maãu hoäi nhaäp vaên hoùa baèng ñaïo hieáu: Phaät giaùo

Theo Hoøa Thöôïng Thích Thieän Hoa. Phaät giaùo ñaõ du nhaäp vaøo Vieät Nam vaøo khoaûng cuoái theá kyû thöù 2 sang ñaàu theá kyû thöù 3 sau coâng nguyeân. Coøn Kitoâ giaùo môùi ñöôïc truyeàn vaøo Vieät Nam moät caùch sô khôûi khoaûng giöõa theá kyû 16, vaø moät caùch coù heä thoáng vaø qui moâ töø theá kyû 17. Nhö theá taïi Vieät Nam, tuoåi cuûa Phaät giaùo ñaõ ñöôïc 17 theá kyû, coøn tuoåi cuûa Kitoâ giaùo môùi ñöôïc 3 theá kyû. Do ñoù, taïi Vieät Nam, moät caùch naøo ñoù, Phaät giaùo laø moät toân giaùo ñaøn anh cuûa Kitoâ giaùo.

Vì theá, toâi xin ñöa ra moät maãu göông hoäi nhaäp vaên hoùa cuûa Phaät giaùo vaøo Vieät Nam, ñeå ngöôøi Kitoâ giaùo coù theå nhìn vaøo ñoù maø hoïc hoûi, hoaëc ruùt ra nhöõng baøi hoïc cho mình. Theo thieån yù toâi, moät ngöôøi em hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa anh mình, hay theo göông cuûa anh mình thì thaät laø hôïp lyù vaø phaûi leõ. Toâi cuõng raát mong caùc Phaät töû baèng loøng vaø cho pheùp toâi ñöôïc neâu ra ñaây moät soá öu ñieåm cuûa Phaät giaùo ñeå chuùng toâi cuøng suy nghó vaø hoïc hoûi. Daãu sao, ñieàu toâi noùi veà Phaät giaùo ôû ñaây cuõng chæ laø moät nhaän ñònh mang tính caù nhaân, neáu coù ñieàu gì sai soùt, xin quí vò vui loøng chæ giaùo.

Trong Ñaïo Phaät tuy phaàn giaùo lyù caên baûn nhö Töù Dieäu Ñeá hay Nguõ Giôùi, hoaøn toaøn khoâng ñeà caäp gì ñeán ñaïo Hieáu, nhöng trong ñôøi soáng thöïc teá, ñaïo hieáu ñaõ ñöôïc Ñöùc Phaät ñeà caäp tôùi trong nhieàu kinh ñieån, vaø ñöôïc theå hieän ra trong vaên hoùa daân toäc thaønh moät leã hoäi mang tính daân gian, phoå bieán: leã hoäi Vu Lan. Ñaây laø moät hình thöùc hoäi nhaäp vaên hoùa raát tuyeät vôøi cuûa Phaät giaùo Ñaïi Thöøa, khieán Phaät giaùo trôû thaønh moät toân giaùo raát gaàn guõi vôùi taâm hoàn ngöôøi Vieät, cuõng nhö nhöõng daân toäc AÙ Ñoâng khaùc.

Leã hoäi Vu Lan laø moät leã hoäi ñaëc bieät cuûa Phaät giaùo Ñaïi Thöøa, laø toâng phaùi aùp duïng trieät ñeå chuû tröông "Tuøy duyeân hoùa ñoä" cuûa Ñöùc Phaät. "Tuøy duyeân hoùa ñoä" laø tuøy theo hoaøn caûnh, trình ñoä vaø caên cô cuûa chuùng sinh maø thay ñoåi caùch giaùo hoùa cho thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû giaùo hoùa cao nhaát. Vì theá, khi Phaät giaùo du nhaäp vaøo Trung Hoa, Vieät Nam vaø caùc nöôùc AÙ Ñoâng, caùc nhaø hoaèng döông ñaïo phaùp ñaõ kheùo söû duïng tinh thaàn ñaïo hieáu cuûa caùc daân toäc AÙ Ñoâng ñeå bieán Phaät giaùo trôû thaønh moät toân giaùo phuø hôïp vôùi taâm lyù cuûa daân toäc, khieán cho ngöôøi AÙ Ñoâng deã chaáp nhaän.

Vì theá, khi du nhaäp vaøo Vieät Nam vaø caùc nöôùc AÙ Ñoâng khaùc, Phaät giaùo ñaõ tìm trong nguoàn kinh ñieån heát söùc phong phuù cuûa mình nhöõng lôøi Phaät daïy lieân quan ñeán coâng ôn cha meï vaø boån phaän hieáu thaûo cuûa con caùi. Nhöõng lôøi Phaät daïy vaø nhöõng caâu chuyeän lieân quan ñeán vaán ñeà naøy cuõng raát doài daøo trong kinh ñieån Phaät giaùo. Toâi xin tröng daãn moät vaøi caâu ñieån hình trong raát nhieàu caâu nhö:

Veà coâng ôn cha meï, trong Kinh Taâm Ñòa Quaùn, Phaät daïy: "Ôn cha hieàn cao nhö nuùi caû, ôn meï hieàn to nhö bieån roäng. Khoâng gì hôn loøng hieáu thuaän, ñem vaät nhoû nuoâi döôõng meï laønh". Cuõng trong kinh naøy coù caâu: "Ngöôøi ta baûo quaû ñaát naëng, nhöng ôn meï hieàn coøn naëng hôn nhieàu. Ngöôøi ta baûo nuùi Tu Di cao, nhöng ôn meï hieàn coøn cao hôn nhieàu". Trong Kinh Taêng Chi, Phaät noùi: "Coù hai ngöôøi maø ta khoâng theå traû ôn ñöôïc. Ñoù laø meï vaø cha. Neáu ta moät beân vai coõng meï, moät beân vai coõng cha, vaø laøm nhö vaäy suoát 100 naêm, cho ñeán khi cha meï 100 tuoåi, thì cuõng chöa ñuû ñeå traû ôn meï vaø cha". Kinh Phaân Bieät keå raèng Ñöùc Theá Toân thöôøng nhaéc nhôû ñeán coâng ôn cha meï ngaøi: "Ta traûi qua nhieàu kieáp tinh taán nay môùi thaønh Phaät, toaøn laø coâng ôn cuûa cha meï ta".

Vì theá, veà ñaïo hieáu, Phaät daïy: "Hieáu laø haïnh ñöùng ñaàu muoân haïnh". Trong Kinh Nhaãn Nhuïc, Phaät daïy: "Thieän cuøng cöïc khoâng gì hôn hieáu; aùc cuøng cöïc khoâng gì hôn baát hieáu". Trong Kinh Töù Thaäp Nhò Chöông, Phaät daïy: "Thôø trôøi ñaát quyû thaàn khoâng baèng coù hieáu vôùi cha meï. Cha meï laø vò thaàn minh cao nhaát trong caùc thaàn minh". Vieäc thôø kính cha meï ñöôïc ñaùnh giaù haàu nhö ngang vôùi vieäc thôø kính Phaät. Thaät vaäy, Kinh Ñaïi Taäp coù cheùp lôøi Ñöùc Theá Toân: "Gaëp thôøi khoâng coù Phaät thì haõy phuïng thôø cha meï. Phuïng thôø cha meï cuõng nhö phuïng thôø Phaät". Nhöõng ngöôøi theo ñaïo thôø cuùng Toå Tieân chaéc chaén raát taâm ñaéc vôùi hai caâu sau cuøng naøy.

Nhöng giaùo lyù tuyeät vôøi veà ñaïo hieáu aáy laøm sao ñi vaøo loøng daân toäc ñöôïc, neáu khoâng bieát ñöa noù vaøo. Phaät giaùo Ñaïi Thöøa ñaõ kheùo leùo ñöa giaùo lyù ñaïo hieáu vaøo baèng caùch toå chöùc leã hoäi Vu Lan (Ullambana), bieán noù thaønh moät leã hoäi mang ñaäm maøu saéc vaên hoùa daân toäc. Leã hoäi Vu Lan laø moät leã hoäi bieåu loä cuï theå chuû tröông hieáu thaûo cuûa Phaät giaùo, noù baét nguoàn töø moät caâu chuyeän thôøi Ñöùc Phaät. Trong leã hoäi naøy, nhöõng ngöôøi tham döï ñöôïc nghe nhöõng baøi thuyeát phaùp veà loøng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï vaø loøng bieát ôn ñoái vôùi moïi aân nhaân, ñoàng thôøi coøn coù nhöõng nghi thöùc chuù nguyeän cho cha meï, daâng quaø cuùng döôøng caùc chö taêng, nhöõng ngöôøi coù coâng ñoái vôùi Phaät phaùp vaø chuùng sinh.

Noùi chung, caùc leã hoäi cuûa Phaät giaùo thöôøng mang tính côûi môû ñoùn nhaän moïi ngöôøi, keå caû nhöõng ngöôøi ngoaøi Phaät giaùo. Tröôùc khi ra veà, moïi ngöôøi tham döï ñeàu coù theå duøng moät böõa chay mieãn phí vôùi nhau. Do ñoù, moïi leã hoäi Phaät giaùo ñeàu mang tính daân gian raát cao. Vì theá, leã Vu Lan voán chæ laø moät leã hoäi rieâng cuûa Phaät giaùo, nhöng raát phuø hôïp vôùi tinh thaàn chung cuûa quaàn chuùng, neân ñaõ trôû thaønh moät leã hoäi daân gian, ñaõ ñi vaøo vaên chöông bình daân cuûa ngöôøi Vieät. Thaät vaäy, trong ca dao Vieät Nam coù caâu:

"Thaùng saùu buoân nhaõn baùn traâm,
Thaùng baûy ngaøy raèm xaù toäi vong nhaân",

hay

"Duø ai buoân baùn ñaâu ñaâu,
Cöù raèm thaùng baûy möa Ngaâu laø veà".

Leã hoäi Vu Lan khoâng chæ ñeà cao ñaïo hieáu, maø vaøo dòp naøy, caùc baøi thuyeát phaùp taïi caùc chuøa coøn nhaéc nhôû ñeán boån phaän cuûa moïi ngöôøi laø phaûi bieát ôn taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ laøm ôn cho mình. Coù 4 troïng aân ñöôïc nhaéc tôùi: (a) ôn cha meï, (b) ôn Tam Baûo (Phaät, Phaùp, Taêng), (c) ôn quoác gia xaõ hoäi, (d) ôn thaày baïn. Loøng bieát ôn laø moät trong nhöõng ñöùc tính quan troïng cuûa ñaïo laøm ngöôøi, voán tieàm taøng trong taâm hoàn raát phong phuù tình caûm cuûa ngöôøi AÙ Ñoâng. Nhaán maïnh tôùi nhöõng yeáu toá naøy seõ laøm cho ngöôøi AÙ Ñoâng caûm thaáy ñaïo Phaät raát gaàn guõi, raát hôïp vôùi loøng mình, vôùi khuynh höôùng cuûa mình.

Nhôø ñöa giaùo lyù ñaïo hieáu vaø loøng bieát ôn cuûa Phaät vaøo loøng daân toäc maø ñaïo Phaät ñaõ chieám ñöôïc caûm tình cuûa daân Vieät, vì ñaïo hieáu vaø loøng bieát ôn ñaõ tieàm taøng saün trong taâm thöùc ngöôøi Vieät. Khi Phaät giaùo söû duïng yeáu toá vaên hoùa naøy ñeå ñöa Phaät giaùo vaøo loøng daân toäc, thì nhöõng giaùo huaán cuûa Phaät giaùo cuõng laøm cho loøng hieáu thaûo cuûa ngöôøi Vieät Nam trôû neân saâu saéc, vöõng chaéc hôn, baùm reã saâu vaøo trong vaên hoùa Vieät Nam hôn. Nhôø ñoù vieäc giaùo hoùa chuùng sinh trôû neân deã daøng thuaän lôïi hôn. Töø ñoù, Phaät giaùo coù theå aûnh höôûng saâu ñaäm treân vaên hoùa Vieät Nam, vaø laøm cho vaên hoùa Vieät Nam mang raát nhieàu saéc thaùi Phaät giaùo.

Ñaïo hieáu trong vieäc phuùc aâm hoùa taïi Vieät Nam

Noùi ngöôøi thì cuõng phaûi noùi ta. Truyeàn thoáng Kitoâ giaùo daïy veà ñaïo hieáu vaø nhaán maïnh tôùi ñaïo hieáu raát nhieàu. Tuy nhieân, khi nhìn laïi quaù khöù, ta thaáy thaät ñaùng tieác laø trong quaù trình phuùc aâm hoùa, Kitoâ giaùo ñaõ bò hieåu laàm laø moät toân giaùo ñi ngöôïc vôùi Ñaïo Hieáu, thaäm chí laø moät toân giaùo chuû tröông baát hieáu, vì ñaõ töøng caám khoâng cho ngöôøi Kitoâ höõu AÙ Ñoâng thôø cuùng toå tieân nhö moïi ngöôøi AÙ Ñoâng thöôøng laøm. Ñieàu naøy ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi Trung Hoa vaø Vieät Nam baát maõn vaø aùc caûm vôùi Kitoâ giaùo, chaúng haïn nhö nhaø nho Nguyeãn ñình Chieåu ñaõ bieåu loä söï baát maõn raát lôùn cuûa oâng qua caâu thô ñaày mæa mai:

"Thaø ñui maø giöõ ñaïo nhaø
Coøn hôn coù maét oâng cha khoâng thôø".

Khi ngöôøi ta chöa hieåu Kitoâ giaùo laø gì, ñöông nhieân ngöôøi ta seõ phaùn ñoaùn theo neà neáp tö töôûng cuõ cuûa mình. Do ñoù, chæ caàn nghe noùi Kitoâ giaùo caám thôø cuùng toå tieân, thì bieát bao nhieâu ngöôøi Vieät - nhaát laø nhöõng ngöôøi thaám nhuaàn tinh thaàn ñaïo Toå Tieân, Khoång giaùo, vaø Phaät giaùo, voán coi chöõ hieáu laø quan troïng haøng ñaàu - ñaõ coi Kitoâ giaùo laø taø ñaïo, khoâng neân theo, thaäm chí neân caám. Raát nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng theå gia nhaäp Kitoâ giaùo cuõng vì leänh caám thôø cuùng toå tieân cuûa Giaùo Hoäi. Bieát bao ngöôøi hieåu Kitoâ giaùo vaø muoán gia nhaäp Kitoâ giaùo, nhöng khoâng thaéng noåi aùp löïc taâm lyù cuûa nhöõng ngöôøi trong gia ñình hay gia toäc cho raèng theo Kitoâ giaùo laø boû cha boû meï, laø baát hieáu vôùi toå tieân, vaø moät ngöôøi nhö theá thì khoâng xöùng ñaùng laø ngöôøi nöõa.

Ñaây quaû laø moät söï hieåu laàm giöõa caùc vò laõnh ñaïo Coâng giaùo thôøi ñoù vaø ngöôøi AÙ Ñoâng trong vieäc thôø cuùng toå tieân. Ñaây laø chuyeän ñaùng tieác gaây ra do söï khaùc bieät veà vaên hoùa vaø taäp tuïc giöõa Ñoâng vaø Taây, ñaëc bieät giöõa quan nieäm cuûa Kitoâ giaùo vaø cuûa caùc daân toäc AÙ Ñoâng.

Theo giaùo lyù, ngöôøi Kitoâ höõu chæ thôø phöôïng duy nhaát moät mình Thieân Chuùa laø chuû teå döïng neân muoân loaøi vaïn vaät, vaø khoâng ñöôïc pheùp thôø phöôïng baát kyø ai khaùc. Ngoaøi Thieân Chuùa ra, thì taát caû ñeàu laø thuï taïo, cuõng ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân nhö chuùng ta. Chuùng ta coù theå toân kính nhöõng baäc thaùnh, nhöõng vó nhaân, caùc vò minh quaân, caùc anh huøng daân toäc, nhöõng aân nhaân cuûa mình hay cuûa daân toäc, hoaëc oâng baø toå tieân mình, chöù chuùng ta khoâng ñöôïc toân thôø hoï.

Phaân bieät giöõa Ñaáng taïo döïng (Creùateur) vaø nhöõng gì ñöôïc taïo döïng (creùeùs), ñeå roài töø ñoù phaùt sinh ra hai thaùi ñoä phaân bieät ñoái vôùi hai phaïm truø ñoù thì thaät laø hôïp lyù. Ñieàu ñoù coøn hôïp lyù hôn söï phaân bieät giöõa vua vaø quan, giöõa cha meï vaø ngöôøi anh caû. Coù ngöôøi daân trung thaønh naøo laïi toân kính vua laøm sao thì cuõng toân kính caùc quan khaùc nhö vaäy khoâng? Coù ngöôøi con hieáu thaûo naøo laïi toân kính ngöôøi anh hay chò caû mình ngang vôùi cha meï mình khoâng? Ñoái xöû moät caùch bình ñaúng vôùi hai ngöôøi voán khoâng bình ñaúng nhö theá laø moät söï xuùc phaïm ñoái vôùi ngöôøi lôùn hôn. Ñieàu naøy baát cöù ngöôøi Ñoâng Phöông hay ngöôøi Vieät naøo cuõng ñeàu chaáp nhaän.

Thaät ra, ngöôøi Vieät hay ngöôøi AÙ Ñoâng naøo cuõng phaân bieät Trôøi, Ñaáng sinh ra vaïn vaät, vaø nhöõng vaät do Trôøi döïng neân. Nhöng theo vaên hoùa cuûa hoï, veà maët leã nghi, vieäc thôø Trôøi laø daønh cho vua, vua coù nhieäm vuï ñoái vôùi Trôøi, coøn ngöôøi daân coù nhieäm vuï ñoái vôùi vua. Ñoái vôùi Trôøi, ngöôøi daân chæ coù nhieäm vuï soáng thuaän yù Trôøi: "Thuaän Thieân giaû toàn, nghòch Thieân giaû vong". Vì theá, Trôøi tuy cao nhaát, nhöng ngöôøi daân khoâng ñöôïc pheùp thôø Trôøi theo leã nghi, maø chæ coù vua töùc Thieân Töû (Con Trôøi) ñöôïc pheùp thôø maø thoâi. Ñaáy cuõng laø moät caùch bieåu loä söï toân kính cao caû nhaát ñoái vôùi Trôøi: ñieàu naøy xem ra khoâng hôïp lyù ñoái vôùi naõo traïng vaên hoùa cuûa ngöôøi Taây Phöông, nhöng laïi raát hôïp lyù theo naõo traïng vaên hoùa Ñoâng Phöông, vaø ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa, chuùng ta phaûi ñaëc bieät toân troïng söï khaùc bieät veà vaên hoùa.

Quan nieäm veà söï kính troïng cuûa ngöôøi AÙ Ñoâng laø "kính nhi vieãn chi": caøng kính troïng thì caøng phaûi giöõ moät khoaûng caùch. Vua cuõng chæ laø ngöôøi thoâi, theá maø ôû AÙ Ñoâng, ngöôøi daân phaûi kính troïng vua ñeán ñoä khoâng ñöôïc pheùp nhìn, ngay caû caùc quan cuõng khoâng ñöôïc pheùp nhìn tröïc dieän, taâu caùi gì thì cuõng phaûi quay maët ñi choã khaùc maø taâu. Ñoái vôùi vua maø coøn phaûi giöõ moät ñoä xa nhö theá, huoáng gì ñoái vôùi Trôøi, coøn cao hôn vua haøng ngaøn baäc. Vì khoâng ñöôïc thôø Trôøi, neân nhöõng leã nghi toû söï toân kính nhaát ñaùng leõ daønh cho Trôøi, neáu khoâng ñöôïc duøng cho Trôøi nöõa, thì ñöông nhieân phaûi ñöôïc daønh cho toå tieân hoaëc ngöôøi ñaõ khuaát laø nhöõng ngöôøi xöùng ñaùng nhaát.

Vieäc thôø cuùng toå tieân hay ngöôøi cheát vôùi nhöõng leã nghi nhö theá khoâng coù nghóa laø coi toå tieân ngang baèng vôùi Trôøi. Vieäc thôø cuùng ñoù theo taäp tuïc vaên hoùa coå truyeàn thöïc ra laø moät hình thöùc kính nhôù nhieàu hôn laø thôø phöôïng hieåu theo nghóa Taây Phöông (adorer hay worship), laø söï thôø phöôïng maø ngöôøi Kitoâ höõu chæ daønh cho Thieân Chuùa. Vieäc thôø cuùng toå tieân vöøa mang tính vaên hoùa vöøa mang ít nhieàu tính toân giaùo. Vieäc thôø cuùng trong ñaïo toå tieân coù theå phaàn naøo töông töï nhö vieäc thôø kính Ñöùc Meï, caùc thaùnh, caùc thieân thaàn... trong Kitoâ giaùo, trong ñoù, coù söï caàu nguyeän, xin ôn, vì tin töôûng caùc ngaøi coù khaû naêng phuø hoä hay ban ôn cho mình caùch naøo ñoù, chöù khoâng coi caùc ngaøi laø Chuùa Teå Toái Cao cuûa muoân loaøi.

Nhöng döôùi con maét caùc thöøa sai Taây Phöông, thì vieäc thôø cuùng ñoù laø moät hình thöùc toân thôø maø ñuùng ra chæ ñöôïc pheùp daønh cho Thieân Chuùa. Chính vì theá, caùc vò giaùo hoaøng thôøi ñoù ñaõ nghieâm caám vieäc thôø cuùng toå tieân laø vì caùc ngaøi hieåu ñoù laø moät leã nghi toân giaùo mang tính thôø phöôïng, nhöng thöïc ra söï thôø kính aáy chæ laø moät taäp tuïc mang tính vaên hoùa daân toäc nhieàu hôn laø toân giaùo. Neáu coù tính toân giaùo thì söï thôø cuùng aáy hoaøn toaøn khoâng cuøng moät loaïi vôùi vieäc thôø phöôïng ñaëc bieät maø ngöôøi Kitoâ höõu daønh rieâng cho Thieân Chuùa.

Veà sau, khi Giaùo Hoäi hieåu ñöôïc nhö theá, thì vieäc thôø kính aáy ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi chaáp nhaän nhö trong huaán duï Plane Compertum ngaøy 8/12/1939, cho pheùp Giaùo Hoäi Trung Hoa vaø caùc Giaùo Hoäi laân caän ñöôïc pheùp thôø kính toå tieân. Nhö vaäy, söï vieäc ñaùng tieác treân ñaõ ñöôïc giaûi quyeát moät caùch eâm thaém, toát ñeïp.

Baây giôø, thieát töôûng ngöôøi Kitoâ höõu neân söûa laïi nhöõng ñaùng tieác trong quaù khöù, khoâng phaûi chæ baèng vieäc caûi chính hay bieän hoä cho nhöõng hieåu laàm ñaõ xaûy ra, maø coøn baèng moät caùi gì tích cöïc hôn veà ñaïo hieáu. Vì theá, chuùng ta caàn nhaán maïnh veà ñaïo hieáu trong vieäc truyeàn giaùo vaø muïc vuï.

Caàn nhaán maïnh ñaïo hieáu trong vieäc truyeàn giaùo vaø muïc vuï

Hieän nay, neàn taûng gia ñình treân theá giôùi ñang bò lung lay vaø ñe doïa traàm troïng. Chaúng haïn taïi AÂu chaâu, coù tôùi 50% caùc gia ñình ñaõ thaønh laäp nhöng bò tan raõ vì ñi ñeán ly dò. Ñeå traùnh vaán ñeà naøy, ngöôøi ta ñaõ ñöa ra nhieàu giaûi phaùp khoâng hôïp luaân lyù: cöù soáng ñoäc thaân nhöng laïi thoaûi maùi trong quan heä tình yeâu vaø tính duïc, hoân nhaân thöû, soáng chung vôùi nhau khoâng hoân nhaân v.v... Gia ñình tan raõ ñöa ñeán nhieàu baát haïnh trong xaõ hoäi, nhaát laø veà phía caùc treû em khoâng ñöôïc chaêm soùc ñaày ñuû vì khoâng ñuû caû cha laãn meï. Vì theá, Giaùo Hoäi ñang chuû tröông cuûng coá laïi neàn taûng gia ñình naøy.

Taïi Vieät Nam, khuûng hoaûng veà gia ñình cuõng ñang baét ñaàu. Vì theá, Giaùo Hoäi Vieät Nam cuõng caàn cuûng coá neàn taûng gia ñình, nhöng neân baét ñaàu töø ñaâu? Toâi nghó ôû Vieät Nam, chuùng ta coù moät thuaän lôïi raát lôùn ñeå baûo veä vaø cuûng coá neàn taûng gia ñình, ñoù laø tinh thaàn ñaïo hieáu trong taâm thöùc daân toäc. Chuùng ta coù theå baét ñaàu cuûng coá gia ñình baèng vieäc phaùt trieån ñaïo hieáu, vì:

+ khi laøm troøn phaän söï ñoái vôùi cha meï, ngöôøi ta seõ coù moät neàn taûng giuùp hoï laøm troøn phaän söï ñoái vôùi gia ñình hoï taïo laäp, nghóa laø ñoái vôùi vôï / choàng, con caùi hoï. Vieäc ñoái xöû hôïp lyù vaø ñaày tình thöông vôùi cha meï laø moät kinh nghieäm vaø cuõng laø baøi thöïc taäp cho moïi ngöôøi treû soáng hôïp lyù vaø yeâu thöông trong gia ñình maø mình thaønh laäp.

+ soáng hieáu thaûo vôùi cha meï, ngöôøi ta seõ taäp ñöôïc moät soá ñöùc tính caàn thieát ñeå soáng ñôøi soáng gia ñình: tình yeâu chaân thaät, vò tha, hy sinh, kieân nhaãn, nhòn nhuïc, toân troïng ngöôøi khaùc, hy sinh yù rieâng, v.v... Ngöôïc laïi, neáu khoâng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï, ngöôøi ta seõ khoù coù theå thaät söï yeâu thöông vaø hy sinh cho vôï con hay choàng con mình, vaø khoù coù ñöôïc nhöõng ñöùc tính caàn thieát treân. Thaät vaäy, cha meï laø ngöôøi yeâu thöông, hy sinh cho mình vaø coù coâng vôùi mình nhaát maø mình khoâng yeâu thöông thì laøm sao coù theå yeâu thöông vaø hy sinh cho ngöôøi khaùc moät caùch chaân thaät ñöôïc?

+ khi con caùi thaät söï hieáu thaûo vôùi cha meï, vieäc giaùo duïc cuûa chuùng trong gia ñình seõ ñaït ñöôïc keát quaû toát ñeïp: nhôø söï höôùng daãn ñaày kinh nghieäm cuûa cha meï, con caùi bieát vaâng lôøi seõ böôùc vaøo ñôøi soáng gia ñình moät caùch toát ñeïp, vaø deã thaønh coâng vaø haïnh phuùc trong ñôøi soáng gia ñình. Thaät vaäy, cha meï laø ngöôøi coù raát nhieàu kinh nghieäm trong ñôøi soáng gia ñình, vaø coù theå ñaõ töøng gaëp nhieàu cay ñaéng thaát baïi trong ñôøi soáng gia ñình. Vì theá, cha meï coù theå chia seû kinh nghieäm, daïy cho con caùi nhöõng baøi hoïc mình ñaõ hoïc ñöôïc baèng ñau khoå vaø nöôùc maét, vaø chæ daãn cho con caùi con ñöôøng toát nhaát ñeå thaønh coâng trong hoân nhaân, vaø traùnh ñöôïc nhöõng thaát baïi. Nhöõng ñöùa con hieáu thaûo, nghóa laø bieát vaâng lôøi, bieát coi troïng lôøi daïy doã cuûa cha meï, chaéc chaén seõ deã thaønh coâng trong ñôøi soáng gia ñình hôn.

Nhö vaäy, cuûng coá ñaïo hieáu chính laø cuûng coá neàn taûng gia ñình, vaø ñoù cuõng laø moät caùch hoäi nhaäp vaên hoùa söù ñieäp Kitoâ giaùo cuûa chuùng ta vaøo loøng daân toäc. Vì theá, chuùng ta neân ñeà cao ñaïo hieáu nhö moät phöông caùch neàn taûng ñeå soáng ñôøi Kitoâ höõu. Vì baûn chaát cuûa Kitoâ giaùo laø ñaïo hieáu: hieáu vôùi Cha treân trôøi, vaø theå hieän loøng hieáu thaûo aáy qua söï yeâu thöông anh chò em ñoàng loaïi. Ñoù laø caáp ñoä vó moâ cuûa ñaïo hieáu. Coøn caáp ñoä vi moâ laø thaûo hieáu vôùi cha meï döôùi ñaát vaø yeâu thöông anh chò em ruoät thòt cuûa mình. Caáp ñoä vi moâ höõu hình phaûn aùnh caáp ñoä vó moâ voâ hình, nghóa laø loøng hieáu thaûo vôùi cha meï döôùi ñaát laø hình aûnh loøng hieáu thaûo vôùi Cha treân trôøi.

Thaät vaäy, neáu cha meï höõu hình döôùi ñaát laø ngöôøi yeâu thöông mình vaø hy sinh cho moät caùch cuï theå tröôùc maét maø mình khoâng hieáu thaûo, thì laøm sao mình coù theå hieáu thaûo thaät söï vôùi ngöôøi Cha voâ hình ôû treân trôøi maø söï hy sinh cuûa Ngaøi ñoái vôùi ta phaûi nhìn baèng ñöùc tin môùi thaáy ñöôïc? Töông töï nhö lôøi cuûa thaùnh Gioan toâng ñoà: "Neáu ai noùi: “Toâi yeâu meán Thieân Chuùa” maø laïi gheùt anh em mình, ngöôøi aáy laø keû noùi doái; vì ai khoâng yeâu thöông ngöôøi anh em maø hoï troâng thaáy, thì khoâng theå yeâu meán Thieân Chuùa maø hoï khoâng troâng thaáy" (1 Ga 4, 20). Vì theá, coù theå noùi khoâng sai raèng tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân, ñaëc bieät loøng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï döôùi ñaát, chính laø phaûn aûnh hay thöôùc ño cuûa tình yeâu hay loøng hieáu thaûo ñoái vôùi Cha treân trôøi. Do ñoù, ai caøng yeâu meán Thieân Chuùa, thì tình yeâu aáy caøng phaûi ñöôïc chöùng toû qua loøng hieáu thaûo ñoái vôùi cha meï mình, vaø qua söï hy sinh cho tha nhaân laø con caùi cuûa cuøng moät Cha treân trôøi.

Keát luaän

Ñeå keát luaän, chuùng ta thöû ñöa ra moät soá nhöõng vieäc laøm cuï theå ñeå coù theå ñöa tinh thaàn ñaïo hieáu cuûa Kitoâ giaùo vaøo trong loøng daân toäc, vaø ñeå cuøng hoøa nhaäp vôùi caùc toân giaùo khaùc trong tinh thaàn ñaïo hieáu.

1. Thanh Minh vaø Vu Lan laø nhöõng leã hoäi mang tính vaên hoùa daân toäc nhaán maïnh ñeán loøng thaûo hieáu ñoái vôùi cha meï hay töôûng nhôù ñeán nhöõng vò toå tieân ñaõ khuaát boùng. Vì theá, tuy chuùng ta ñaõ coù caû thaùng 11 ñeå kính nhôù vaø caàu nguyeän cho cha meï, oâng baø toå tieân ñaõ khuaát, nhöng chuùng ta neân ñoàng haønh cuøng vôùi daân toäc mình trong tinh thaàn ñaïo hieáu naøy baèng caùch:

+ phaùt ñoäng nôi ngöôøi Kitoâ höõu loøng hieáu thaûo vaø söï töôûng nhôù caàu nguyeän cho toå tieân vaøo nhöõng leã hoäi daân toäc aáy, vaø vaøo ngaøy cuoái naêm laø dòp ña soá ngöôøi Vieät töôûng nhôù ñeán cha meï coøn soáng vaø oâng baø toå tieân ñaõ khuaát boùng moät caùch ñaëc bieät.

+ coù nhöõng nghi thöùc phuïng vuï vaø aù phuïng vuï thích hôïp song song vôùi nhöõng nghi thöùc cuûa Phaät giaùo vaø ñaïo thôø cuùng Toå Tieân vaøo nhöõng dòp leã hoäi naøy.

2. Khuyeán khích laøm baøn thôø gia tieân trong gia ñình. Ñaây laø moät caùch laøm cho ngöôøi Kitoâ höõu gaàn guõi vôùi ñoàng baøo mình ôû trong caùc toân giaùo. Vì trong caùc gia ñình ngöôøi Vieät, thöôøng coù baøn thôø toå tieân. Vaû laïi, qua daáu hieäu naøy, caùc tín höõu caùc toân giaùo khaùc cuõng caûm thaáy gaàn guõi vôùi ngöôøi Kitoâ höõu trong vieäc hieáu thaûo naøy.

3. Töôûng nhôù ñeán coâng ôn toå tieân cuûa daân toäc Vieät Nam cuøng vôùi caùc anh huøng daân toäc vaøo dòp gioã toå Huøng Vöông ngaøy 10/03 aâm lòch moãi naêm. Neáu moãi gia ñình ñeàu coù toå tieân ñeå kính nhôù, thì caû daân toäc cuõng theá. Thieát töôûng chuùng ta cuõng neân töôûng nhôù vaø caàu nguyeän cho toå tieân daân toäc mình ñaëc bieät trong thaùnh leã ngaøy gioå toå. Chaúng leõ chuùng ta chæ daønh boån phaän cuùng gioã toå tieân daân toäc cho nhöõng anh em toân giaùo khaùc laøm, coøn mình thì khoâng sao?

4. Laøm baøn thôø toå tieân cuûa daân toäc trong caùc nhaø thôø. Neáu moãi gia ñình neân coù moät baøn thôø gia tieân, thì taïi moãi nhaø thôø, neân coù moät baøn thôø kính nhôù toå tieân cuûa caû daân toäc ôû moät choã naøo ñoù thuaän tieän, thích hôïp vaø danh döï, nhaát laø taïi nhöõng nhaø thôø lôùn coù taàm quan troïng quoác gia. Khuyeán khích tinh thaàn thaûo hieáu ñoái vôùi toå tieân caû nöôùc laø moät caùch gôïi leân yù thöùc daân toäc, cuûng coá loøng yeâu nöôùc thöông noøi, baøy toû ñöôïc loøng bieát ôn ñoái vôùi tieàn nhaân. Neáu chuùng ta bieát toân kính nhöõng vò thaùnh ôû taän ñaâu ñaâu, nhöng toå tieân cuûa daân toäc raát gaàn guõi vôùi chuùng ta maø chuùng ta laïi queân khoâng nhôù ñeán, thì laøm sao ñoàng baøo cuûa chuùng ta caûm phuïc chuùng ta ñöôïc?

5. Leã Vu Lan cuõng laø dòp caùc chuû chaên nhaéc nhôû giaùo höõu veà loøng bieát ôn ñoái vôùi nhöõng aân nhaân cuûa mình: ôn Thieân Chuùa, ôn Giaùo Hoäi, ôn toå quoác, ôn xaõ hoäi, v.v... Ñoàng thôøi khuyeán khích coù nhöõng haønh vi cuï theå bieåu loä loøng bieát ôn aáy.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page