Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page
Khaùc haún vôùi moïi yù nghó bình thöôøng, Phaät Giaùo chuû tröông khoâng coù linh hoàn nhö moät thöïc taïi taâm linh baát bieán thöôøng toàn, laøm chuû theå trong moïi thay ñoåi xaùc thaân. Phaät Giaùo khoâng chuû tröông coù moät linh hoàn duy nhaát maëc laáy nhöõng thaân xaùc khaùc nhau gioáng nhö moät ngöôøi thay ñoåi aùo: duø maëc nhieàu aùo khaùc nhau, nhöng töø ñaàu ñeán cuoái vaãn chæ laø moät ngöôøi khoâng thay ñoåi. Do ñoù, vaán ñeà phaûi ñöôïc ñaët ra laø: ngöôøi trong kieáp naøy vaø ngöôøi cuûa kieáp sau coù phaûi cuøng laø moät ngöôøi khoâng? Neáu khoâng coù moät linh hoàn duy nhaát trong hai thaân xaùc cuûa hai kieáp aáy, laøm sao coù theå noùi ñöôïc caâu "Kieáp tröôùc cuûa toâi", vì caâu ñoù döôøng nhö giaû thieát raèng chæ coù moät caùi toâi duy nhaát trong caû hai theå xaùc aáy? vaø sau khi theå xaùc toâi cheát roài thì caùi gì ñi taùi sinh cho kieáp sau cuûa toâi? Neáu khoâng coù moät linh hoàn baát bieán laøm neàn taûng thì caùi gì bò luaân hoài?
Muoán hieåu ñöôïc ñieàu ñoù, caàn bieát raèng Phaät Giaùo chuû tröông: ngay caû trong moät kieáp, nhö kieáp toâi ñang soáng ñaây, caùi toâi luùc 5 tuoåi vaø caùi toâi hieän taïi khoâng theå hoaøn toaøn ñoàng nhaát hay laø moät vôùi nhau ñöôïc, vì luùc 5 tuoåi toâi raát khaùc vôùi baây giôø veà ñuû moïi phöông dieän: tuoåi taùc, caùch suy nghó, tính tình, taøi naêng, khuynh höôùng, v.v... Thaäm chí toâi khoâng coøn nhôù luùc 5 tuoåi thì con ngöôøi toâi theá naøo nöõa. Neáu toâi luùc 5 tuoåi vaø toâi baây giôø laø moät, ñoàng nhaát vôùi nhau, thì taát nhieân hai "caùi toâi" ñoù phaûi gioáng nhau, khoâng coù gì thay ñoåi, vaø toâi baây giôø phaûi hoaøn toaøn nhôù ñöôïc hoài 5 tuoåi toâi ra sao. Töông töï nhö vaäy, toâi tröôùc ñaây moät tieáng, hay 5 phuùt, hay moät giaây, khoâng theå hoaøn toaøn ñoàng nhaát vôùi toâi baây giôù ñöôïc... Chaéc chaén vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau, "caùi toâi" cuûa toâi khoâng ñoàng nhaát, khoâng laø moät, nhöng cuõng khoâng theå noùi laø hai hay laø nhieàu ñöôïc, vì toâi vaãn thaáy, vaãn nhìn nhaän raèng toâi baây giôø hay toâi thôøi tröôùc thì ñeàu laø toâi caû. Toâi vaãn chæ vaøo taám hình cuûa toâi luùc 5 tuoåi, 10 tuoåi, 20 tuoåi... vaø noùi ñoù laø toâi, baát chaáp nhöõng "caùi toâi" aáy coù nhieàu caùi khaùc nhau. Ñaây laø moät thöïc teá khoâng coù choã ñöùng trong luaän lyù hoïc Taây Phöông, vì theo luaän lyù naøy khoâng coù chuyeän vöøa ñoàng nhaát laïi vöøa khoâng ñoàng nhaát, vöøa laø hai laïi vöøa khoâng laø hai.
Khoa hoïc cho bieát xaùc thaân cuûa toâi trong voøng 7 naêm laø moïi teá baøo ñeàu thay ñoåi heát. Nhö theá thì roõ raøng laø xaùc thaân cuûa toâi luùc 5 tuoåi vaø xaùc thaân cuûa toâi luùc 40 tuoåi (hôn nhau 35 naêm) laøm sao coù theå laø moät ñöôïc? Cuõng vaäy, chieác xe gaén maùy cuûa toâi mua maáy chuïc naêm roài, ñaõ daàn daàn thay ñoåi heát moïi boä phaän, ñeán noãi khoâng coøn moät boä phaän naøo trong ñoù laø boä phaän nguyeân thuûy hoài toâi mua. Nhö theá thì laøm sao toâi vaãn baûo chieác xe baây giôø cuõng chính laø chieác xe thôøi ñoù ñöôïc? Taïi bôø bieån, toâi ñöa maét theo doõi moät con soùng lôùn töø ôû ngoaøi khôi chaïy vaøo bôø. Khi noù vaøo tôùi saùt bôø, toâi vaãn coi noù chính laø con soùng ôû ngoaøi khôi, vì maét toâi ñaõ ñi theo noù töø ngoaøi ñoù vaøo bôø khoâng giaùn ñoaïn, duø toâi vaãn bieát raèng con soùng ñi tôùi ñaâu thì nhaän laáy nöôùc ôû choã ñoù laøm vaät lieäu cho mình. Neáu xeùt veà vaät lieäu, thì con soùng ôû ngoaøi khôi vaø con soùng vaøo gaàn bôø hoaøn toaøn khaùc nhau, khoâng coù moät phaân töû nöôùc naøo chung caû. Theá nhöng toâi vaãn coù lyù ñeå coi hai con soùng ñoù laø moät! hay nhö daân toâc Vieät Nam ta, töø 4000 naêm veà tröôùc cho tôùi nay, maëc duø khaùc bieät nhau raát xa giöõa ngöôøi Vieät nguyeân thuûy vaø ngöôøi Vieät ngaøy nay, nhöng vaãn ñöôïc coi laø duy nhaát! Taïi sao vaäy?
Vì trong taát caû nhöõng tröôøng hôïp treân, coù söï lieân tuïc khoâng giaùn ñoaïn trong söï chuyeån bieán töø tình traïng naøy sang tình traïng kia, caùi naøy qua caùi kia, vaø söï chuyeån bieán ñoù xaûy ra moät caùch tieäm tieán, khoâng ñoät ngoät. Taïi hai thôøi ñieåm keá tieáp nhau hay gaàn nhau, tuy coù söï thay ñoåi, nhöng phaàn thay ñoåi khoâng ñaùng keå so vôùi phaàn khoâng thay ñoåi laøm neàn taûng ñeå laøm cho noù vaãn coøn laø noù. Vaø luoân luoân coù moät töông quan nhaân quaû giöõa caùc tình traïng khaùc nhau taïi caùc thôøi ñieåm. Tình traïng tröôùc laø nguyeân nhaân cho tình traïng sau. Neáu khoâng coù tình traïng tröôùc thì khoâng theå coù tình traïng sau. Nhö baûn thaân toâi, neáu khoâng coù caùi toâi luùc 5 tuoåi thì khoâng theå coù caùi toâi baây giôø. Neáu hoài 5 tuoåi toâi ñaõ soáng khaùc vôùi thöïc teá quaù khöù cuûa toâi luùc ñoù, aét vaøo baây giôø, toâi ñaõ khoâng gioáng nhö caùi toâi thöïc teá baây giôø. Ñoù laø ñieåm chính yeáu khieán toâi thaáy toâi luùc 5 tuoåi vaø toâi baây giôø chæ laø moät caùi toâi. Nhö vaäy, theo Phaät Giaùo, khoâng nhaát thieát phaûi coù moät linh hoàn tröôøng toàn baát bieán laøm neàn taûng ñeå cho töø ñaàu ñeán cuoái nhöõng thöïc theå khaùc nhau vaãn ñöôïc coi laø moät. Cuõng töông töï nhö Nöôùc Vieät Nam hay daân toäc Vieät Nam ñaâu coù nhaát thieát phaûi coù moät caùi hoàn nöôùc vónh cöûu, baát bieán laøm neàn taûng thì môùi coù theå goïi daân Vieät Nam xöa vaø daân Vieät Nam nay laø moät!
Theo Phaät Giaùo, caùi toâi maø ta caûm nghieäm ñöôïc khoâng phaûi laø moät linh hoàn tröôøng toàn baát bieán, maø laø moät doøng "töôûng" lieân tuïc troâi nhö moät doøng soâng. Moãi saùt-na (ñôn vò nhoû nhaát cuûa thôøi gian) moät "chaëp tö töôûng" (taïm goïi nhö theá) noåi leân roài bieán maát ngay, nhöôøng choã cho "chaëp tö töôûng" keá tieáp. Chaëp naøy laø nhaân cho chaëp sau, vaø laø quaû cuûa chaëp tröôùc. Moãi chaëp tö töôûng trong giaây laùt sinh, truï, roài dieät, vaø trong khi dieät, chuyeån taát caû naêng löïc vaø caûm giaùc ñaõ ghi nhaän ñöôïc cho chaëp tö töôûng keá tieáp. Moãi chaëp tö töôûng môùi goàm nhöõng naêng löïc tieàm taøng cuûa chaëp tröôùc vaø theâm vaøo ñoù chuùt gì khaùc. Ñeán luùc cheát, chaëp tö töôûng cuoái cuøng chaám döùt, cuõng nhö trong ñôøi soáng moãi chaëp tö töôûng ñeàu phaûi dieät, ñeå nhöôøng choã cho chaëp töông töôûng keá tieáp phaùt sinh trong giaây laùt, moãi chaëp tö töôûng ñeàu bao haøm thöùc cuûa noù. Moãi thöùc chöùa toaøn boä nhöõng kinh nghieäm trong quaù khöù do chaëp tö töôûng tröôùc ñeå laïi. Vaäy caùi thöùc môùi trong kieáp soáng môùi chöùa taát caû nhöõng kinh nghieäm, caûm giaùc ghi nhaän ñöôïc trong caùc kieáp quaù khöù. Nhö theá, taát caû moïi tieàm naêng ñeàu ñöôïc chuyeån töø kieáp naøy sang kieáp khaùc, maëc daàu vaät chaát tan raõ. Vì leõ aáy ñoâi khi coù ngöôøi nhôù ñöôïc kieáp quaù khöù cuûa mình. Neáu trí nhôù chæ tuøy thuoäc nôi khoái naõo, taát khoâng ai coù theå nhôù ñöôïc tieàn kieáp cuûa mình. Nhö vaäy, giöõa kieáp tröôùc vaø kieáp sau vaãn coù söï lieân tuïc veà chaëp tö töôûng, vaø chaëp tö töôûng trong kieáp môùi vaãn thöøa keá toaøn boä di saûn tinh thaàn töø kieáp tröôùc ñeå laïi. Do ñoù, caùi toâi cuûa kieáp tröôùc vaø caùi toâi cuûa kieáp sau vöøa laø khaùc maø cuõng vöøa coù theå coi laø moät, töïa nhö caùi toâi trong hai thôøi ñieåm khaùc nhau cuûa cuøng moät kieáp vaäy. Cöù nhö theá, kieáp naøy qua kieáp khaùc, duø vaøo caûnh thieân, nhaân, hay suùc sinh, ngaï quæ, ñòa nguïc chaêng nöõa, khoâng caàn phaûi coù moät linh hoàn baát tröôøng toàn naøo caû.
Nhö vaäy, luoân luoân coù moät caùi toâi cuûa moät thaân xaùc khaùc chòu taát caû moïi quaû baùo cuûa caùi toâi cuûa thaân xaùc naøy. Caùi toâi naøy laø nhaân gaây neân caùi toâi kia, vaø caùi toâi kia laø quaû cuûa caùi toâi naøy, y nhö caùi toâi hieän taïi cuûa toâi baây giôø phaûi hay ñöôïc laõnh nhaän haäu quaû cuûa nhöõng gì maø caùi toâi cuûa toâi hoài tröôùc ñaõ laøm. Chaúng haïn caùi toâi thaùng tröôùc löôøi hoïc thì caùi toâi thaùng naøy thi tröôït, caùi toâi tröôùc chaêm hoïc thì caùi toâi naøy thi ñoã. Toâi nhìn nhaän hai caùi toâi aáy ñeàu laø toâi caû, nhöng roõ raøng chuùng khaùc nhau: caùi toâi baây giôø khoâng theå söûa ñoåi gì ñöôïc caùi toâi tröôùc, vaø coù theå cuõng khoâng ñoàng yù vieäc laøm cuûa caùi toâi tröôùc thì khoâng theå caûm nghieäm ñöôïc, thaäm chí khoâng bieát gì veà caùi toâi sau. Do toâi nhìn nhaän hai caùi toâi ñeàu laø toâi maø toâi thaáy khoâng coù söï baát coâng naøo caû.
Ñeå deã hieåu veà vieäc khoâng caàn coù linh hoàn maø caùi toâi sau vaãn coi caùi toâi tröôùc laø chính mình nhôø chuyeån di qua nhöõng chaëp tö töôûng, ta thöû neâu leân moät minh hoïa. Söï vieäc ñoù gioáng nhö moät ngöôøi duøng maùy cassette ñeå thaâu baêng. Tröôùc heát anh ta thaâu tröïc tieáp moät soá baøi nhaïc theâm vaøo nhöõng baøi nhaïc ñaõ coù trong baêng. Sau ñoù anh sang toaøn boä nhöõng baøi ca trong baêng A vaøo baêng B vaø huûy boû baêng A. Anh laïi tieáp tuïc thaâu tröïc tieáp moät soá baøi ca môùi vaøo baêng B. Roài laïi sang toaøn boä baêng B sang baêng C. Cöù tieáp tuïc nhö theá maõi. Cho tôùi luùc naøo ñoù, chaúng haïn tôùi baêng M, ta thaáy taát caû nhöõng baêng A, B, C, D... I, K, L ñeàu ñaõ bò huûy boû, nhöng toaøn boä nhöõng baøi ca trong caùc baêng ñoù ñeàu coù trong baêng M, maëc duø xeùt veà vaät chaát, baêng M khoâng naëng hôn caùc baêng tröôùc moät microgram naøo caû, ñoàng thôøi khaùc vôùi nhöõng baêng tröôùc. Giaû nhö baêng M coù khaû naêng suy tö vaø yù thöùc ñöôïc, noù seõ thaáy caùc baêng A, B, C... tröôùc cuõng chính laø noù... Moãi cuoán baêng töôïng tröng cho moät kieáp soáng. Moãi kieáp soáng thu thaäp ñöôïc moät soá kinh nghieäm theâm vaøo nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù trong caùc kieáp tröôùc, ñoàng thôøi trao toaøn boä kinh nghieäm aáy cho kieáp sau. Sôû dó coù theå laøm ñöôïc chuyeän aáy laø nhôø khaû naêng thu nhaän, taøng tröõ aâm thanh cuûa loaïi baêng cassette. Khaû naêng thu nhaän vaø taøng tröõ kinh nghieäm töø kieáp naøy qua kieáp khaùc cuûa chuùng sinh Phaät Giaùo goïi laø Alaïida thöùc. Coù theå noùi a-laïi-da thöùc chính laø caùi ñi taùi sinh, laø caùi bò luaân hoài. Vaø Alaïida thöùc ñoù khoâng theå goïi laø linh hoàn ñöôïc. Vaû laïi Alaïida thöùc thay ñoåi töøng giaây phuùt trong cuoäc ñôøi, cöù moãi luùc laïi thu nhaän vaø taøng tröõ theâm. Coøn khaû naêng laøm cho yù thöùc nhìn nhaän nhöõng yeáu toá caáu taïo neân mình laø "toâi", cuõng nhö nhaän nhöõng caùi toâi khaùc nhau töøng thôøi ñieåm moät laø moät caùi toâi duy nhaát, khaû naêng aáy ñöôïc Phaät Giaùo goïi laø Maït-na thöùc. Ñieàu lyù thuù trong minh hoïa naøy laø nhöõng gì cuoán baêng kia khoâng laøm cho cuoán baêng kia naëng theâm chuùt naøo. Nhö vaäy, nhöõng gì ñöôïc truyeàn sang coù veû nhö khoâng phaûi laø vaät chaát. Ngöôøi duy taâm seõ nghó noù laø tinh thaàn. Vì truyeàn sang laø theâm vaøo, maø theâm vaøo neáu laø vaät chaát aét phaûi laøm cho naëng theâm. Maø khoâng phaûi vaät chaát aét laø tinh thaàn. Nhöng ñi saâu vaøo vaán ñeà hôn ta thaáy coù söï thay ñoåi caùch saép xeáp veà töø hoïc: maët baêng bò nhieãm töø. Cuõng töông töï nhö khi ta chuïp hình, cuoän phim sau khi chuïp khoâng naëng hôn tröôùc khi chuïp, nhöng maët phim ñaõ bò aùnh saùng taùc duïng laøm thay ñoåi maët phim. Nhôø vaäy phim ghi nhaän ñöôïc hình aûnh. Caùi theâm vaøo khoâng haún laø vaät chaát nhöng laø moät caùi gì do vaät chaát, vaø ñöông nhieân nhìn xa hôn ta thaáy phaûi coù söï goùp phaàn cuûa ngöôøi chuïp hay ngöôøi thaâu baêng thì hình aûnh hay aâm thanh môùi ghi laïi ñöôïc trong baêng (taùc nhaân beân ngoaøi).
Theo nhöõng ñieàu ñaõ noùi tröôùc ñaây, "chaëp tö töôûng" (hoaït ñoäng cuûa taâm thöùc luoân luoân coù, cho daãu yù thöùc khoâng tö töôûng) vaãn lieân tuïc sinh, truï, dieät trong cuøng moät kieáp hay khi chuyeån töø kieáp naøy qua kieáp khaùc. Do ñoù, nhöõng chaëp tö töôûng cuoái cuøng cuûa moät kieáp ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc xaùc ñònh töùc khaéc caûnh giôùi hay hoaøn caûnh ñeå ñaàu thai cho kieáp sau. Neáu vaøo giaây phuùt haáp hoái, moät ngöôøi phuùc ñöùc ñaùng ñaàu thai ôû caûnh thieân laïi coù nhöõng tö töôûng khoâng toát, hay töôûng töôïng nhöõng ñieàu khoâng toát, thì ngöôøi ñoù coù theå sinh vaøo nhöõng caûnh giôùi xaáu, nhö atula hay suùc sinh, hay caûnh ngöôøi nhöng ñieàu kieän ban ñaàu haåm hiu. Tuy nhieân, vì nghieäp cuûa ngöôøi ñoù, neân duø soáng trong nhöõng caûnh giôùi xaáu hay ñieàu kieän ban ñaàu haåm hiu, nhöng soá phaän cuûa chuùng sinh aáy söôùng hôn ñoàng loaïi cuûa mình raát nhieàu. Thaät vaäy, ta vaãn thaáy coù nhöõng con vaät (choù, meøo) coù cuoäc ñôøi vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn söôùng hôn nhöõng con vaät khaùc, thaäm chí söôùng hôn raát nhieàu ngöôøi treân traàn gian. Traùi laïi, neáu vaøo giaây phuùt haáp hoái, moät ngöôøi xaáu laïi coù ñöôïc nhöõng tö töôûng toát, hay töôûng töôïng ñöôïc nhöõng ñieàu thaùnh thieän, thì coù theå taùi sinh vaøo nhöõng caûnh giôùi toát, hay ñöôïc nhöõng ñieàu kieän soáng ban ñaàu raát thuaän lôïi, nhöng vì nghieäp cuûa hoï xaáu, neân soá phaän cuûa hoï vaãn khoå ñau hôn nhöõng ñoàng loaïi cuûa mình. Thaät vaäy, ta vaãn thaáy bieát bao keû giaàu sang phuù quí, thuoäc haøng vua chuùa, nhöng ñôøi soáng chaúng haïnh phuùc chuùt naøo, cuoäc ñôøi gaëp ñaày nghòch caûnh, hoaëc veà sau trôû thaønh keû baàn cuøng...
Vì theá, vaøo nhöõng giaây phuùt cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi ngöôøi thaân nhaân mình, ngöôøi Phaät Töû phaûi löu taâm giuùp ñôõ hoï coù nhöõng tö töôûng toát, nghó veà nhöõng hình aûnh ñeïp, cao thöôïng, ñeå hoï coù theå vaõng sinh veà nhöõng caûnh giôùi toát ñeïp, taïo ñieàu kieän deã daøng cho hoï tieán tôùi muïc ñích giaûi thoaùt.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page