Ñöùc Chuùa Trôøi
laø Cha Pheùp Taéc Voâ Cuøng
Döïng Neân Trôøi Ñaát
by Rev. Peter Phan Dinh Cho, Warren Blanding Professor
The Catholic University Of America
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan
Thieân Chuùa Cha Vaø Naêm Thaùnh 2000
Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ ñaët maàu nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi, maàu nhieäm chính cuûa ñöùc tin vaø ñôøi soáng Coâng Giaùo, laøm troïng taâm cho söï chuaån bò cuûa Giaùo Hoäi cho Naêm Thaùnh 2000. Keå töø 1997 Giaùo Hoäi ñaõ haønh trình töø Chuùa Kitoâ vaø qua Chuùa Kitoâ, trong Chuùa Thaùnh Thaàn, ñeå ñeán vôùi Chuùa Cha. Cuoäc haønh höông thieâng lieâng naøy seõ coù cao ñieåm laø Ñaïi Leã Möøng Naêm Thaùnh 2000 trong söï ca ngôïi Ba Ngoâi vôùi moät Ñaïi Hoäi Thaùnh Theå Quoác Teá taïi La Maõ.
Naêm thöù ba vaø laø naêm cuoái cuøng cuûa vieäc chuaån bò naøy laø naêm 1999. Naêm naøy ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II cung hieán cho moät cuoäc nghieân cöùu trong chieâm nieäm vaø suy toân Chuùa Cha. Maëc daàu kinh tin kính tuyeân döông Chuùa Cha tröôùc Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn, trong chieàu kích giaùo lyù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II laïi ñaët Chuùa Cha sau cuøng trong ba naêm chuaån bò cho Naêm Thaùnh. Ñieàu naøy coù lyù veà phöông dieän thaàn hoïc, vì chuùng ta, caû Do Thaùi laãn daân ngoaïi, ñeàu chæ coù theå ñeán vôùi Chuùa Cha trong vaø qua Chuùa Con vaø bôûi quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn (Eph 2:18). Nhö Chuùa Gieâsu ñaõ nhaéc nhôû chuùng ta: “Khoâng ai bieát Ngöôøi Con tröø Chuùa Cha, vaø keû maø Ngöôøi Con muoán maëc khaûi cho” (Mt 11:27; Lc10:22). Muoán bieát Chuùa Cha chuùng ta phaûi bieát vaø coù kinh nghieäm minh nhieân hay tieàm aån (explicitly or implicitly) veà Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Chuùa Con tröôùc ñaõ.
Trong khi caùc giaùo lyù vieân doïn baøi giaûng veà Chuùa Cha, chuùng ta tröôùc heát phaûi ñoái dieän vôùi caâu hoûi: Chuùng ta phaûi noùi gì veà Chuùa Cha? Kinh tin kính cuûa caùc Toâng Ñoà noùi veà Chuùa Cha nhö sau: “Toâi tin kính Ñöùc Chuùa Trôøi laø Cha pheùp taéc voâ cuøng döïng neân trôøi ñaát,” trong khi kinh tin kính Niceâa laïi noùi: “Chuùng toâi tin moät Thieân Chuùa, laø Cha, ñaáng pheùp taéc voâ cuøng, ñaáng taïo döïng ñaát trôøi, moïi vaät höõu hình vaø voâ hình.” Dó nhieân nhöõng lôøi tuyeân xöng ñöùc tin veà Chuùa Cha phaûi ñöôïc boå tuùc bôûi nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc hoûi veà Thieân Chuùa qua Thaùnh Kinh, Truyeàn Thoáng, vaø suy luaän. Ngoaøi ra, ngaøy nay coøn coù vaán ñeà chuùng ta phaûi noùi theá naøo veà thaàn tính noùi chung vaø veà Chuùa Cha noùi rieâng. Hieån nhieân laø caùch thöùc chuùng ta noùi veà Chuùa Cha khoâng theå ñöôïc taùch bieät hoaøn toaøn vôùi nhöõng gì chuùng ta ñaõ bieát veà Ngaøi; tuy nhieân, noäi dung vaø ngoân ngöõ laø hai vaán ñeà khaùc nhau. Cuoái cuøng, coøn coù vaán ñeà linh ñaïo vaø muïc vuï laø ôû ñaâu vaø laøm sao daân Chuùa coù theå coù kinh nghieäm veà söï hieän dieän vaø tình phuï töû cuûa Thieân Chuùa trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Trong baøi naøy chuùng toâi seõ baøn ñeán ba vaán ñeà naøy nhöng vì lyù do sö phaïm chuùng toâi seõ ñoåi ngöôïc thöù töï trình baày.
Ngaøy Nay Chuùng Ta Coù Kinh Nghieäm Veà Chuùa Cha ÔÛ Ñaâu
Tröôùc ñaây khoâng bao laâu, chuùng ta, ñeå choáng laïi vôùi caùc ngöôøi voâ thaàn, caùc giaùo lyù vieân vaø thaàn hoïc gia ñaõ daønh khaù nhieàu nghò löïc ñeå chöùng minh söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, vaø coù leõ ñaõ daãn chöùng “Naêm Phöông Caùch” cuûa Thaùnh Toâma, ñeå baûo veä söï hôïp lyù cuûa ñöùc tin cuûa chuùng ta vaøo Thieân Chuùa. Chaéc chaén laø vaán ñeà lyù thuyeát cuûa söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa vaãn coù theå laøm cho moät soá ngöôøi thaéc maéc, vaø ñoái vôùi hoï, sieâu hình hoïc vaãn coøn ñoùng moät vai troø höõu ích, ngay trong giai ñoaïn haäu vaên minh naøy. Nhöng ñoái vôùi ña soá moïi ngöôøi baây giôø, vaán ñeà chính lieân quan ñeán Thieân Chuùa khoâng phaûi laø söï baát hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, maø laø söï vaéng maët hay im laëng cuûa Thieân Chuùa. Coù raát ít ngöôøi Do Thaùi trong soá bò tieâu dieät baèng hôi ngaït bôûi Ñöùc Quoác Xaõ; coù ít ngöôøi Myõ goác Phi Chaâu trong soá bò ñaøn aùp bôûi söï noâ leä; coù ít ngöôøi Caêmbuchia trong soá bò taøn saùt trong Nhöõng Thöûa Ruoäng Saùt Nhaân (The Killing Fields); coù ít ngöôøi cha, ngöôøi meï vaø con caùi trong soá bò gieát taïi Rwanda vaø Bosnia; coù ít ngöôøi trong soá bò cheát ñoùi taïi caùc quoác gia ñeä tam, laø nhöõng ngöôøi voâ thaàn hay caàn coù moät chöùng minh baèng trieát hoïc veà söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa. Ngöôïc laïi, giöõa nhöõng ñau khoå baát coâng khoâng ai hay bieát ñoù hoï vaãn tieáp tuïc caàu nguyeän vôùi Thieân Chuùa, ngay caû khi hoï la theùt leân vì tuyeät voïng hay giô tay leân ñeå phaûn ñoái caùch giaän döõ: vaø chính vì nhöõng ngöôøi naøy, vôùi nhöõng gì coøn laïi cuûa ñöùc tin ñaõ taû tôi, vaãn tieáp tuïc caàu nguyeän trong vöïc saâu cuûa nhöõng ñau khoå cuûa hoï, vaø keâu leân vôùi Chuùa trong noãi tuyeät voïng ñen toái nhaát, maø chuùng ta, nhöõng keû soáng soùt khoâng xöùng ñaùng, coù theå vaø phaûi caàu nguyeän hoâm nay, neáu khoâng lôøi caàu nguyeän cuûa hoï seõ bò queân laõng.
Ñieàu maø caùc naïn nhaân cuûa söï döõ naøy haõi sôï khoâng phaûi laø söï baát hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, maø laø söï vaéng maët voâ lyù vaø caùi im laëng cheát choùc cuûa Thieân Chuùa. Ñieàu laøm tan naùt ñöùc tin cuûa hoï chính laø söï kieän Thieân Chuùa hieån nhieân hieän höõu nhöng ñaõ khoâng ñaùp traû lôøi keâu cöùu tuyeät voïng cuûa hoï. Vaø ngay caû nhöõng ngöôøi khaù giaû ñang soáng taïi caùc ngoaïi oâ thaønh phoá Hoa Kyø cuõng phaûn ñoái lôùn tieáng laø Thieân Chuùa khoâng hieän höõu sau khi hoï ñaõ bò tieâu tan saûn nghieäp, mang beänh khoù chöõa, hay coù ngöôøi thaân qua ñôøi. Lôøi than cuûa hoï laø Thieân Chuùa maø hoï tin laø coù ñaõ khoâng coù maët ñeå giuùp ñôõ hoï. Vì vaäy vaán ñeà khoâng phaûi laø Thieân Chuùa khoâng hieän höõu maø laø Thieân Chuùa laø ai, vaø ôû ñaâu vaø laøm sao coù theå tìm thaáy Thieân Chuùa?
Vaäy thì thaùch ñoá cuûa nhöõng ai tham döï vaøo söù vuï toâng ñoà giaùo lyù laø giuùp ñôõ con ngöôøi ngaøy nay caûm nhaän söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa. Theo ñöùc tin Coâng Giaùo, quyeàn naêng giuùp chuùng ta caûm nhaän ñöôïc Thieân Chuùa laø Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø ñaáng chæ cho chuùng ta bieát caùch tìm ñöôïc Thieân Chuùa ôû ñaâu laø Con Ngöôøi, Chuùa Gieâsu. Chuùa Thaùnh Thaàn coù maët vaø hoaït ñoäng khaép nôi, khoâng nhöõng chæ giöõa nhöõng ngöôøi theo ñaïo Thieân Chuùa maø caû nhöõng ngöôøi khoâng theo ñaïo Thieân Chuùa hay khoâng phaûi laø tín ñoà. Do ñoù, bôûi quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, kieán thöùc veà Thieân Chuùa ñöôïc ñem ñeán cho taát caû moïi ngöôøi, döôùi hình thöùc naøy hay hình thöùc khaùc, minh nhieân hay tieàm aån. Coøn vaán ñeà ôû ñaâu vaø laøm sao ñeå gaëp gôõ Chuùa, Chuùa Gieâsu ñaõ chæ cho chuùng ta baèng chính lôøi Ngaøi (ñaëc bieät laø caùc duï ngoân), vieäc laøm (nhaát laø caùc pheùp laï), caùi cheát vaø söï soáng laïi. Lieät keâ sau ñaây chuùng toâi khoâng daùm cho laø ñaày ñuû hoaøn toaøn, laø nhöõng ñòa ñieåm vaø phöông caùch chuùng ta coù theå gaëp gôõ Chuùa qua cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu:
* trong ñôøi soáng gia ñình, kinh teá, vaø chính trò haøng ngaøy: aên uoáng vôùi baïn höõu, naáu aên, doïn deïp, moät böõa tieäc cöôùi, moät ñoàng xu ñaùnh rôi, moät con chieân laïc, moät ngöôøi con hoang ñaøng, moät oâng chuû giaàu coù thay theá caùc thöïc khaùch baèng ngöôøi ngheøo, muø vaø queø.
* trong nhöõng taïo vaät taàm thöôøng nhaát: caù bieån, chim trôøi, hoa hueä ngoaøi ñoàng, moät haït caûi, luùa mì vaø coû luøng, baùnh vaø röôïu.
* trong tình yeâu thieân vò vôùi ngöôøi ngheøo, ngöôøi bò aùp böùc, ngöôøi beänh taät, ngöôøi toäi loãi, ñaøn baø vaø treû con; trong söï tranh ñaáu, vaø lieân keát vôùi hoï ñeå giaûi phoùng hoï.
* trong nhöõng luùc moät mình caàu nguyeän treân nuùi hay taïi bôø bieån; trong caùc haønh ñoäng töû teá ñoái vôùi ngöôøi laï vaø trong söï tha thöù keû thuø.
* trong ñau khoå vaø caùi cheát voâ toäi, ngay caû trong caùi cheát nhuïc nhaõ treân thaäp giaù.
* trong nhöõng luùc ñöôïc baøo chöõa vaø vinh thaéng vöôït quùa söï mong ñôïi cuûa loaøi ngöôøi; trong vieäc ñöôïc ñöa ñeán ñôøi soáng sieâu vieät beân kia laõnh vöïc cuûa söï cheát.
Trong Toâng Thö Thieân Nieân Kyû Thöù Ba, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II môøi goïi chuùng ta gaëp gôõ Chuùa Cha trong naêm 1999 trong haønh ñoäng trôû veà; trong vieäc cöû haønh bí tích thoáng hoái; trong haønh ñoäng baùc aùi; trong vieäc ñaëc bieät lo laéng ñeán ngöôi ngheøo vaø ngöôøi bò ruoàng boû; trong vieäc giaûm thieåu ñaùng keå, neáu khoâng noùi laø trieät tieâu, moùn nôï quoác teá; trong vieäc toân troïng nhaân quyeàn cuûa phuï nöõ; trong vieäc coå voõ cho gia ñình vaø hoân nhaân; trong vieäc nuoâi döôõng moät neàn vaên hoùa cuûa tình yeâu döïa treân hoøa bình, lieân ñôùi, coâng lyù vaø töï do; vaø trong vieäc ñoái thoaïi voùi caùc toân giaùo khaùc (soá 50-53).
Ñaáng naøo laø Thieân Chuùa maø chuùng ta gaëp gôõ trong nhöõng bieán coá naøy cuûa cuoäc ñôøi? Saùch Giaùo Lyù Coâng Giaùo (GLCG) noùi veà Thieân Chuùa nhö moät Thieân Chuùa haèng soáng (soá 205), laø ñaáng töï baày toû mình laø “Ta laø Ta ñaây” (soá 206-209), laø giaàu loøng thöông soùt vaø nhaân töø (soá 210-211), laø ñaáng ñoäc nhaát (soá 212-213), laø chaân lyù (soá 214-217), laø tình yeâu (soá 218-221), laø ñaáng toaøn naêng (soá 268-274), laø ñaáng taïo döïng neân nhöõng vuõ truï voâ hình vaø höõu hình (soá 279-314).
Chuùng Ta phaûi Duøng Ngoân Ngöõ Naøo Ñeå Noùi Veà Chuùa Cha Hoâm Nay
Chuùa Gieâsu khoâng nhöõng chæ baày toû cho chuùng ta bieát ôû ñaâu vaø laøm sao chuùng ta coù theå gaëp gôõ Chuùa maø coøn laøm theá naøo ñeå noùi chuyeän vôùi Chuùa. Saùch thaùnh Do Thaùi xöû duïng nhieàu danh hieäu ñeå moâ taû Thieân Chuùa. Ñaëc bieät chöõ “Cha” ñaõ ñöôïc duøng möôøi moät laàn ñeå goïi Thieân Chuùa. Thieân Chuùa laø Cha cuûa Ít-ra-en, Cha cuûa vua, vaø nhaát laø “Cha cuûa keû ngheøo,” cuûa meï goaù con coâi, laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa öu aùi baûo veä (2 Sam 7:14, TV 68:6). Theo truyeàn thoáng naøy Chuùa Gieâsu ñeà caäp ñeán Thieân Chuùa laø “Cha” vaø daïy chuùng ta caàu nguyeän vôùi Thieân Chuùa, “Laïy Cha chuùng con.” Taân Öôùc ñaët chöõ “Cha” treân moâi mieäng Chuùa Gieâsu 170 laàn.
Hôn nuõa, Thaùnh Kinh Maùc coâ (14:36) ghi cheùp raèng Chuùa Gieâsu, moät caùch ñaëc bieät vaø coù leõ duy nhaát, ñaõ goïi Chuùa laø “Abba,” moät tieáng Aram thaân maät vaø kính troïng coù theå ñöôïc dòch laø “Ba yeâu daáu cuûa rieâng con.” Trong caùc truyeàn thoáng Thieân Chuùa giaùo sau naøy, danh töø “Cha” trôû neân “teân rieâng” ñöôïc daønh ñaëc bieät cho Ñaáng maø ngaøy nay ñöôïc goïi laø “Ngoâi Thöù Nhaát cuûa Ba Ngoâi, trong khi “Con” vaø “Thaùnh Thaàn laø “teân rieâng” ñeå goïi Ngoâi Hai vaø Ngoâi Ba theo thuù töï.
Vì vaäy, coù hai ñaúng caáp trong ñoù chöõ “Cha” ñöôïc duøng cho Thieân Chuùa. Tröôùc heát, ñoái vôùi chuùng ta vaø vuõ truï ñöôïc taïo döïng, Chuùa laø “Cha” theo nghóa giaûi thích bôûi cuoán Giaùo Lyù Coâng Giaùo, “Ngaøi laø nguoàn goác treân heát cuûa vaïn vaät vaø coù uy quyeàn sieâu vieät, vaø ñoàng thôøi Ngaøi laø ñaáng nhaân haäu vaø thöông yeâu lo laéng cho taát caû caùc con caùi cuûa mình” (Soá 239). Ñaúng caáp thöù hai laø moái quan heä giöõa Cha vaø Con. ÔÛ ñaúng caáp naøy Ngoâi Thöù Nhaát cuûa Ba Ngoâi ñöôïc goïi laø “Cha” vì Ngaøi töø muoân thuôû laø Cha trong moái töông quan vôùi Con ñoäc nhaát cuûa Ngaøi (GLCG soá 240). Caû hai ñaúng caáp ñöôïc noái keát vôùi nhau; chính moái töông quan vónh cöûu laø Con trong tình phuï töû naøy ñaõ ñöôïc chia seû vôùi chuùng ta trong lòch söû qua Chuùa Gieâsu thaønh Nadareùt ñeå baây giôø taát caû chuùng ta cuõng coù theå goïi Ngöôøi Cha muoân ñôøi naøy laø Cha chuùng ta.
Tuy nhieân, treân caû hai ñaúng caáp, ngoân ngöõ chuùng ta duøng, maëc duø ñöôïc maïc khaûi vaø cho pheùp bôûi chính Chuùa Gieâsu, vaãn luoân luoân laø loaïi suy hay töôïng tröng (analogic or symbolic). Nghóa laø, khi khaúng ñònh raèng Chuùa laø Cha chuùng ta, chuùng ta cuõng ñoàng thôøi phuû nhaän raèng Chuùa laø Cha theo caùch thöùc nhöõng ngöôøi cha traàn theá haønh xöû nhö nhöõng ngöôøi cha. Vaø cuoái cuøng, chuùng ta quy cho Chuùa vai troø phuï heä trong söï baát toaøn voâ haïn, cho duø chuùng ta khoâng bieát moät ngöôøi cha hoaøn toaøn voâ haïn phaûi nhö theá naøo. Thaät vaäy, coù nhieàu söï dò bieät hôn laø gioáng nhau giöõa vai troø laøm cha cuûa Thieân Chuùa vaø cuûa ngöôøi thöôøng. Do ñoù, khi goïi Chuùa laø “Cha”, chuùng ta khoâng muoán noùi raèng Chuùa laø ngöôøi nam cuõng nhö nhöõng ngöôøi cha treân traàn theá ñeàu laø ñaøn oâng. Nhö saùch GLCG vieát: “Thieân Chuùa vöôït treân söï phaân bieät nam nöõ cuûa con ngöôøi. Ngaøi khoâng phaûi ngöôøi nam cuõng khoâng phaûi ngöôøi nöõ: Ngaøi laø Thieân Chuùa. Ngaøi cuõng sieâu vieät treân tình phuï töû vaø tình maãu töû cuûa con ngöôøi, maëc daàu Ngaøi laø nguoàn goác vaø thöôùc ño cuûa hai tình ñoù: khoâng ai laø cha nhö Thieân Chuùa” (soá 239).
Veà thaàn hoïc, chuùng ta bieát raèng Chuùa khoâng phaûi ngöôøi nam, cuõng khoâng phaûi ngöôøi nöõ, nghóa laø Chuùa khoâng coù phaùi tính, vì Chuùa khoâng coù thaân xaùc maø chæ laø thaùnh linh veïn toaøn. Tuy nhieân, vì chuùng ta tin raèng Chuùa laø con ngöôøi trong trí töôûng töôïng cuûa chuùng ta, cho neân maëc daàu chuùng ta coù theå gioûi veà thaàn hoïc, chuùng ta vaãn ñöông nhieân hình dung ra Chuùa laø nam hay nöõ, hay caû hai phaùi tính. Noùi caùch khaùc, duø cho Thieân Chuùa khoâng coù “phaùi tính” (sex), Thieân Chuùa coù “gioáng” (gender), nghóa laø phöông caùch theo ñoù chuùng ta caûm nhaän Thieân Chuùa laø gioáng ñöïc hay gioáng caùi. Dó nhieân, Thaùnh Kinh vaø Truyeàn Thoáng Coâng Giaùo thoâng thöôøng mieâu taû (nhöng khoâng khaúng ñònh) Thieân Chuùa baèng lôøi hay baèng taùc phaåm ngheä thuaät laø ngöôøi nam. Nhöng nhö GLCG ñaõ khaúng ñònh, “Söï dòu hieàn phuï maãu cuûa Thieân Chuùa cuõng coù theå ñöôïc bieåu loä baèng hình aûnh cuûa ngöôøi meï (Isa 66:13; TV 131:2), vaø nhaán maïnh tính noäi taïi cuûa Thieân Chuùa, vaø söï thaân maät giöõa Ñaáng Taïo Hoùa vaø taïo vaät” (soá 239).
Vì trí töôûng tuôïng veà toân giaùo cuûa chuùng ta ñaõ ñöôïc ñieàu cheá töø bao laâu ñeå hình dung vaø ñeå quan heä vôùi Chuùa nhö ngöôøi nam, chuùng ta caàn laøm cho trí oùc naøy gaït boû ñöôïc loái xöû duïng thuaàn tuùy vaø toång hôïp cuûa hình aûnh Thieân Chuùa laø ngöôøi nam. Trí oùc naøy caàn ñöôïc chöõa trò baèng moät hình aûnh thuaàn tuùy vaø toång hôïp cuûa baûn thaân, theá giôùi, vaø Thieân Chuùa ñeå coù theå neân toaøn haûo trôû laïi, ñeå cho trong hình aûnh, ngoân ngöõ, bieåu töôïng, caùch dieãn taû ngheä thuaät, vaø thôø phöôïng Thieân Chuùa, chuùng ta coù theå traùnh taïo döïng nhöõng töôïng thaàn veà Thieân Chuùa vaø caáu taïo nhöõng cô cheá ñaøn aùp phuï nöõ. Ñaây chính laø ñieàu GLCG khuyeán khích chuùng ta laøm trong lôøi bình veà chöõ thöù nhaát cuûa kinh Laïy Cha: “Tröôùc khi nhaän laøm cuûa mình söï phaán khích ñaàu tieân naøy cuûa kinh Laïy Cha, töôûng cuõng neân khieâm nhöôøng thanh taåy taâm hoàn khoûi moät soá hình aûnh sai laàm cuûa “traàn gian naøy”. Söï thanh taåy taám loøng seõ giuùp ta gaït boû hình aûnh ngöôøi cha hoaëc ngöôøi meï xuaát phaùt töø lòch söû baûn thaân hoaëc lòch söû vaên hoùa, bôûi vì nhöõng hình aûnh naøy coù theå aûnh höôûng ñeán lieân laïc giöõa ta vaø Thieân Chuùa. Thieân Chuùa, Cha chuùng ta, sieâu vieät treân taát caû nhöõng phaïm truø cuûa vuõ truï thuï taïo. Öôùm vaøo Ngaøi, hoaëc gaït boû khoûi Ngaøi nhöõng yù töôûng cuûa chuùng ta trong laõnh vöïc naøy seõ laø taïo ra nhöõng thaàn töôïng maø ta muoán thôø laïy hay ñaïp ñoå” (soá 2779). Trong moái lieân heä naøy chuùng ta caûm thaáy thích thuù khi ghi nhaän raèng Coâng Ñoàng Thöù Möôøi Moät ôû Toledo (675) ñaõ duøng moät hình aûnh nöõ ñeå dieãn taû söï phaùt sinh vónh haèng cuûa Con töø Cha: “Chuùng ta phaûi tin raèng Chuùa Con ñöôïc sinh ra maø khoâng phaûi taïo thaùnh (genitus vel natus) töø trong loøng Chuùa Cha (de Patris utero), nghóa laø, töø chính baûn theå cuûa Ngaøi, khoâng phaûi töø hö khoâng hay töø moät baûn theå naøo khaùc.”
Thieân Chuùa, Maàu Nhieäm Thaùnh Thieän vaø Yeâu Thöông
Vì Chuùa raát khoù thaáu ñaït vaø dieãn taû, taát caû kieán thöùc vaø ngoân ngöõ cuûa chuùng ta veà Chuùa cuoái cuøng thì cuõng thaát baïi. Thöïc vaäy, nhö thaùnh Toâma Aquina ñaõ noùi, chuùng ta chæ bieát caùi maø Chuùa laø, thay vì Chuùa laø gì. Ñieàu naøy cuõng ñuùng ñoái vôùi Chuùa Cha, cuõng nhö Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Cuoái cuøng, taát caû ngoân ngöõ cuûa chuùng ta veà Chuùa chæ laø nhöõng lôøi noùi ngoïng nghòu vaø phaûi chaám döùt baèng söï thôø phöôïng trong thinh laëng vaø toân vinh traøn ñaày kinh sôï tröôùc maàu nhieäm thaùnh ñang bao boïc chuùng ta trong tình yeâu thaùnh hoùa voâ bôø beán. Nhöng vì chuùng ta khoâng theå giöõ thinh laëng veà Chuùa trong khi chuùng ta coøn soáng, chuùng ta phaûi buûa löôùi thaät xa vaø roäng ñeå xöû duïng taát caû moïi taøi nguyeân khieán cho kinh nghieäm con ngöôøi trong söï phong phuù ña daïng coù theå laøm cho ngoân ngöõ chuùng ta noùi veà Chuùa ít ra cuõng coù theå caøng ít thieáu soùt vaø sai laïc caøng toát. Ñoù chính laø ñieàu maø Thaùnh Kinh, Truyeàn Thoáng vaø thaàn hoïc ñaõ laøm. Coù leõ caàn ñeà caäp ôû ñaây laø nhöõng nguoàn taøi nguyeân phong phuù nhaát vaø saâu xa nhaát cuûa kieán thöùc chuùng ta veà Thieân Chuùa laø nhöõng taøi lieäu vieát bôûi caùc nhaø thaàn bí vaø caùc thi só cuõng nhö caùc taùc phaåm cuûa caùc ngheä só, vaø caùc taøi nguyeân naøy caàn ñöôïc khai phaù cho vieäc daïy giaùo lyù veà Chuùa Cha.
Khi noùi veà Chuùa Cha caùc thaàn hoïc gia ñöông thôøi ñaõ coá gaéng laøm cho ngoân ngöõ coå truyeàn veà tình cha ñöôïc phong phuù hôn baèng caùch duøng caùc bieåu töôïng, caùc pheùp aån duï, vaø hình aûnh. Ñoâi khi caùc thaønh ngöõ phi ngoâi vò ñöôïc duøng (thí duï, Nguyeân Taéc khoâng nguyeân taéc, Nguoàn Goác khoâng baét nguoàn, Caên Baûn cuûa Höõu Theå, Khoân Ngoan [Sophia], Maàu Nhieäm Tuyeät Ñoái); coù luùc khaùc nhieàu thaønh ngöõ coù ngoâi vò laïi ñöôïc duøng (thí duï, meï, ngöôøi yeâu, baïn höõu). Caàn ghi nhaän ôû ñaây laø nhöõng caùch môùi ñeå chæ Chuùa Cha naøy khoâng ñöôïc duøng ñeå thay theá cho caùch duøng coå truyeàn veà Chuùa Cha, nhöng chæ laø nhöõng phöông caùch phuï ñeå traùnh coù söï chuyeân nhaát vaø phieán dieän vaø ñeå dieãn taû caùc caùch thöùc khaùc nhau theo ñoù moïi ngöôøi caûm nhaän vaø lieân heä vôùi Thieân Chuùa.
Ñeå keát luaän baøi suy nieäm veà Chuùa Cha toâi muoán neâu cao ba nhaän thöùc coù theå höõu ích cho nhöõng ngöôøi ñaõ soáng trong moät thôøi ñaïi phaûi chöùng kieán nhöõng söï döõ khuûng khieáp nhö cuoäc dieät chuûng ngöôøi Do Thaùi vaø ñaõ trôû neân nghi ngôø veà khaû naêng suy luaän vaø cö xöû hieàn laønh cuûa con ngöôøi. Ñieàu thöù nhaát laø Thieân Chuùa laø Maàu Nhieäm. Maàu nhieïm khoâng coù nghóa laø moät caâu ñoá toái nghóa caàn ñöôïc giaûi ñaùp nhöng laø söï thaät cuûa aùnh saùng tinh khieát laøm chuùng ta bò muø loaø khoâng phaûi vì noù laø ñeâm toái maø vì ñoù laø aùnh saùng choùi loøa. Laø aùnh saùng u toái hay aùnh saùng choùi loøa, Thieân Chuùa laø ñieàu kieän cuûa söï khaû dó cho chuùng ta coù theå bieát ñöôïc moät caùi gì ñoù. Chính trong aùnh saùng cuûa Ñeâm Toái thieâng lieâng naøy maø chuùng ta bieát caùi chuùng ta bieát. Vì vaäy bieát Chuùa khoâng phaûi laø ñeå xaâm nhaäp vaøo vaø naém vöõng khaùi nieäm veà Maàu Nhieäm thieâng lieâng, nhöng laø ñeå phuïc tuøng Thieân Chuùa nhö Maàu Nhieäm cuûa ñôøi soáng chuùng ta moät caùch khieâm toán vaø yeâu thöông.
Nhaän thöùc thöù hai laø Thieân Chuùa laø Maàu Nhieäm Thaùnh Thieän. Laø Maàu Nhieäm, Thieân Chuùa cö nguï trong aùnh saùng khoâng theå laïi gaàn ñöôïc. Nhöng laø Maàu Nhieäm Thaùnh Thieän, Thieân Chuùa ñaõ aâu yeám ban chính Mình cho chuùng ta qua Chuùa Con vaø Thaùnh Thaàn. Trong quøa taëng cuûa chính Ngaøi cho chuùng ta, Thieân Chuùa maïc khaûi chính Ngaøi laø moái quan heä yeâu thöông. Nhöng Thieân Chuùa laø moái quan heä khoâng nhöõng chæ vôùi chuùng ta nhöng treân heát laø trong ñôøi soáng noäi taâm vaø vónh cöûu cuûa Ngaøi. Ñaây chính laø caên baûn cuûa yù nghóa khi chuùng ta tuyeân xöng raèng Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn laø “nhöõng ngoâi vò”. Ba ngoâi laø nhöõng “ngoâi vò” vì coù lieân heä vónh cöûu vôùi nhau: “Cha”, vì phaùt sinh ra Con vaø phaùt nguoàn ra Thaùnh Thaàn; “Con”, vì sinh ra bôûi Cha vaø phaùt nguoàn ra Thaùnh Thaàn; vaø “Thaùnh Thaàn”, vì ñöôïc phaùt nguoàn ñoàng thôøi töø caû Cha laãn con. Ñaây laø yù nghóa cuûa caâu noùi Thieân Chuùa laø tình yeâu (1 Ga 4:8, 16). Thieân Chuùa laø tình yeâu khoâng nhöõng vì Thieân Chuùa yeâu thöông chuùng ta, maø treân heát coøn vì coù moät moái quan heä yeâu thuông trong chính ñôøi soáng cuûa Thieân Chuùa.
Nhaän thöùc thöù ba laø Thieân Chuùa coù loøng traéc aån, khoâng chæ theo yù nghóa loøng laønh, maø coøn theo yù nghóa cuûa söï chòu ñöïng ñau khoå vì chuùng ta vaø vôùi chuùng ta. Maëc duø quyeàn naêng cao caû vaø baát bieán, Thieân Chuùa töï do chaáp nhaän ñau khoå vaø söï cheát, vì yeâu thöông vaø ñeå lieân keát vôùi chuùng ta, nhaát laø nhöõng ai ngheøo khoù vaø bò aùp böùc. Vì “loøng traéc aån” cuûa Thieân Chuùa chuùng ta coù theå hy voïng laø nhöõng khoå ñau cuûa chuùng ta, duø to lôùn vaø voâ lyù ñeán ñaâu, cuõng coù theå vöôït qua vì chính khoå ñau vaø söï cheát ñaõ ñöôïc ñöa vaøo taän ñaùy loøng cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi.
(Nguyeân taùc Anh Ngöõ cuûa Linh Muïc Phan Ñình Cho
Giaûng Sö Warren-Blanding veà Toân Giaùo vaø Vaên Hoùa
Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo Hoa Kyø
Giaùo Sö Buøi Höõu Thö vaø Buøi Nhö Mai chuyeån Ngöõ)