101 Caâu Hoûi Vaø Giaûi Ñaùp Veà

Caùi Cheát Vaø Söï Soáng Vónh Haèng

by Rev. Peter Phan Dinh Cho, Warren Blanding Professor

The Catholic University Of America

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Chöông I

Söï soáng vónh haèng

laøm sao toâi bieát

Caâu Hoûi 5: Cho duø vieäc tìm laïi nhöõng chieàu kích maø Thaày vöøa giaûi nghóa coù theå giuùp ngöôøi ta deã tin thöïc taïi caùnh chung hôn, thì vaán ñeà sau ñaây vaãn coøn toàn taïi: Phaûi hieåu laøm sao nhöõng gì maø Thaùnh Kinh vaø Thaùnh Truyeàn ñaõ xaùc minh veà söï soáng ñôøi sau, bôûi leõ ôû phaàn treân, Thaày daïy raèng khoâng theå hieåu nhöõng ñieàu ñoù theo saùt nghóa ñen? Vaäy phaûi naém chaéc nhöõng ñieàu aáy nhö theá naøo? Ví duï phaûi hieåu theá naøo nhöõng ñoaïn vaên noùi raèng seõ coù chuyeän "nghieán raêng", nhö moät hình phaït daønh cho keû coù toäi (x. Mt 8,12; 22,13; 25,30)?

Giaûi Ñaùp 5:

Caùi ví duï baïn ñöa ra laøm toâi nhôù ñeán moät caâu truyeän trong nguïy thö noùi veà moät nhaø thuyeát giaùo nhö sau: oâng naøy heát söùc nhieät tình muoán ñem keû coù toäi aên naên trôû laïi, neân ñaõ ñem ra nhöõng ñau ñôùn do hình phaït phaûi "nghieán raêng" ñôøi ñôøi maø doïa nhöõng ngöôøi khoâng chòu saùm hoái. Khoâng ngôø trong soá caùc thính giaû, coù moät ngöôøi cöù ngoài cöôøi khinh khænh thay vì run leân sôï haõi nhö oâng chôø ñôïi, laøm oâng cuït höùng. Sau baøi giaûng, khi nhaø thuyeát giaùo hoûi thính giaû taïi sao oâng khoâng laëng ngöôøi ñi vì lo sôï bò Thieân Chuùa tröøng phaït, thì oâng naøy hôùn hôû traû lôøi raèng oâng khoâng coøn raêng coû gì vaø ñang ñeo raêng giaû. Nhaø thuyeát giaùo tinh ranh lieàn ñaùp: "Raêng seõ ñöôïc cung caáp ngay töùc khaéc!"

Nhöng deïp chuyeän ñuøa qua moät beân, caâu hoûi cuûa baïn vaãn neâu leân moät trong nhöõng vaán ñeà gai goùc nhaát trong thaàn hoïc noùi chung vaø trong caùnh chung hoïc noùi rieâng. Noù lieân quan ñeán vieäc giaûi thích Thaùnh Kinh vaø Thaùnh Truyeàn, coù teân goïi thuaät ngöõ laø thoâng thích luaän. Vì leõ caâu hoûi cuûa baïn ñuïng tôùi moät laõnh vöïc raát phuùc taïp, toâi seõ traû lôøi theo töøng giai ñoaïn. Tröôùc heát, chuùng ta caàn thaûo luaän ngaén goïn xem caùi gì laø ñoái töôïng cuûa vieäc giaûi thích noùi chung, keá ñeán cuûa vieäc giaûi thích Kinh Thaùnh, vaø sau heát cuûa vieäc giaûi thích caùc lôøi khaúng ñònh veà caùnh chung. Trong caâu traû lôøi naøy, toâi seõ noùi ñieàu gì ñöôïc tieán haønh trong thôøi gian chuùng ta laøm coâng vieäc giaûi thích.

Nhöõng hoïc giaû nhö trieát gia ngöôøi Ñöùc Hans-Georg Gadamer vaø nhaø tö töôûng ngöôøi Phaùp Paul Ricoeur ñaõ löu yù raèng khi chuùng ta tìm hieåu moät ñoaïn vaên, moät taùc phaåm ngheä thuaät, moät bieán coá hay baát cöù caùi gì, thì chuùng ta ñi vaøo caùi chuû ñeà phaûi hieåu vôùi moät chuùt tieàn hieåu bieát hay tieàn thaåm ñònh naøo ñoù veà noù. Vieäc tieàn hieåu bieát naøy ñöôïc hình thaønh nhôø moät daây chuyeàn caùc ñôït giaûi thích (thöôøng laø maâu thuaãn nhau) veà chuû ñeà ñang noùi tôùi, vaø cho pheùp naém baét moät ñaàu moái cuûa noù. Daây chuyeàn hay truyeàn thoáng naøy, keát hôïp vôùi yù thöùc raèng moïi caùi (caû ngöôøi giaûi thích laãn thöïc taïi phaûi giaûi thích) ñeàu naèm trong doøng thôøi gian vaø lòch söû (taâm thöùc lòch söû), laø caùi maø Gadamer keâu laø "taâm thöùc lòch söû xaùc thöïc". Dó nhieân, caùi thöïc taïi phaûi giaûi thích ñaõ baét maét chuùng ta roài, khieán chuùng ta ñeå taâm ñeán noù, do chuùng ta ñaõ lôø môø nhaän thaáy noù höùa heïn cho ta gaëp ñöôïc yù nghóa vaø chaân lyù. Theo nghóa naøy, thöïc taïi ôû ñaây coù theå ñöôïc goïi laø "coá cöïu", nhö nhaø thaàn hoïc ngöôøi Myõ, David Tracy, gôïi yù.

Trong coâng vieäc giaûi thích, coù taùc ñoäng qua laïi giöõa ba thöïc taïi: hieän töôïng phaûi hieåu (chuû yeáu laø nhöõng baûn vaên ñoái vôùi nhöõng nhoùm ngöôøi coù hoïc thöùc), ngöôøi giaûi thích, vaø baûn thaân tieán trình giaûi thích.

- Yeáu toá ñaàu tieân, töùc thöïc taïi phaûi giaûi thích, coù luùc ñöôïc naâng leân haøng "coá cöïu", (1) mang laáy moät daïng thöùc ñaëc bieät do moâi tröôøng vaên hoùa bao quanh (vd, ngheä thuaät "ba-roùc"); (2) mang yù nghóa vöøa thöôøng haèng vöøa sieâu vieät (vd. veû ñeïp ñöôïc ngheä nhaân naém baét vaø dieãn ñaït, nhöng moät caùch naøo ñoù laïi vuoät khoûi taàm tay ngheä nhaân), vaø ñoù laø ñaàu moái cuûa nhieàu loái giaûi thích khaùc nhau, vaø khoâng cho pheùp coù moät loái giaûi thích döùt khoaùt; (3) coù tính ñaëc thuø trong lòch söû saûn sinh ra noù (vd. taïi YÙ, vaøo theá kyû XVIII) nhöng coù theå coù tính phoå quaùt trong taùc duïng cuûa noù, vì theá deã ñöôïc quyù chuoäng khaép nôi vaø trong hieän taïi; vaø (4) laø ñoái töôïng ñöôïc ñoùn nhaän theo nhieàu höôùng khaùc nhau, vì vaäy khi naøy thì ñöôïc toân quí (vd. ôû tröôøng ñöôïc thaày cho laø phaûi ñoïc saùch ñeå nghieân cöùu), nhöng khi khaùc laïi bò laõng queân hoaëc caám ñoaùn (chaúng haïn khi ngheä thuaät ba-roùc khoâng coøn laø thôøi thöôïng nöõa).

Trong tröôøng hôïp moät baûn vaên vieát, hieåu nhö töông phaûn vôùi lôøi truyeàn mieäng, thì baûn vaên (1) baét ñaàu coù moät caùch thöùc toàn taïi rieâng cuûa noù, ñoäc laäp ñoái vôùi yù ñònh cuûa taùc giaû, vaø mang laáy nhöõng yù nghóa maø taùc giaû khoâng heà ñònh cho noù, nhö vaäy noù ñöôïc caùi theá "töï laäp veà ngöõ nghóa"; (2) vöôït khoûi nhoùm ñoäc giaû nguyeân thuûy vaø tieáp chuyeän vôùi baát cöù ai ñoïc ñöôïc noù, neân tìm ñöôïc khaùch haøng ôû moïi nôi; vaø (3) vöôït khoûi boái caûnh nguyeân thuûy, cho pheùp ngöôøi ta taùch noù ra khoûi vaên caûnh nguyeân thuûy ñeå cheøn vaøo nhöõng boái caûnh luoân luoân môùi laï. Theá neân baûn vaên coù tieàm naêng trôû thaønh phoå quaùt.

- Yeáu toá thöù hai, töùc ngöôøi giaûi thích, thì ñeán vôùi caùi baûn vaên phaûi ñöôïc giaûi thích vôùi moät söï hieåu bieát tröïc thuoäc truyeàn thoáng cuûa mình. Baûn vaên ñöôïc nhìn nhaän trong tính chaát laï thöôøng vaø khaùc bieät cuûa noù cuõng nhö vôùi yeâu saùch cuûa noù laø ñoøi quyeàn chuyeån ñaït yù nghóa vaø chaân lyù. Ngöôøi giaûi thích saün saøng laáy khoaûng caùch ñoái vôùi nhöõng truyeàn thoáng quen thuoäc cuûa mình, nhaèm ñöùng ôû cöông vò pheâ bình vaø ñeå cho tính chaát khaùc bieät - cuõng nhö yù nghóa vaø chaân lyù laï thöôøng cuûa baûn vaên - ñaët nghi vaán, thaùch thöùc, chænh lyù vaø laøm theâm phong phuù caùi tieàn hieåu bieát cuûa mình voán ñaõ thaám nhuaàn truyeàn thoáng xöa nay. Cuõng theo tieán trình ñoù, ñeán löôït yù nghóa vöøa ñöôïc nhaän ñònh cuûa baûn vaên, cuøng caùc giaû ñònh ñaõ töøng laøm boái caûnh cho noù khi noù ñöôïc xuaát trình, cuõng coù theå bò hoà nghi, thaùch thöùc, ñöôïc chænh lyù vaø laøm theâm phong phuù.

Ngöôøi giaûi thích khoâng hoaøn toaøn thuï ñoäng, ngoan ngoaõn nuoát heát yù nghóa vaø chaân lyù coù theå ñuùng cuûa baûn coá cöïu, cuõng khoâng hoaøn toaøn chuû ñoäng, töï do saùng taïo yù nghóa vaø chaân lyù theo yù mình. Maø yù nghóa cuûa baûn coá cöïu cuõng seõ khoâng cöù maõi laø moät. Baûn vaên coá cöïu vaø ngöôøi giaûi thích taùc ñoäng qua laïi trong tieán trình trao nhaän, tieán thoaùi cuûa vieäc giaûi thích. Ngöôøi giaûi thích thì giaûi thích baûn coá cöïu, baûn coá cöïu thì giaûi thích ngöôøi giaûi thích; khoâng beân naøo maõi y nguyeân baát bieán trong tieán trình caû. YÙ nghóa môùi meû xuaát hieän hay ñöôïc boäc loä khi ngöôøi giaûi thích ñem kyõ thuaät pheâ bình maø thieát laäp töông quan giöõa caùi theá giôùi mình hieän ñang kinh nghieäm vaø caùi theá giôùi ñöôïc phoùng phaùt ra töø baûn vaên.

- Yeáu toá thöù ba cuûa coâng vieäc giaûi thích laø chính tieán trình giaûi thích. Noù ñaõ töøng ñöôïc ví vôùi moät troø chôi hay moät cuoäc noùi chuyeän. Ñeå coù keát quaû, troø chôi phaûi coù nhöõng luaät chôi rieâng cuûa noù maø caùc ngöôøi chôi phaûi tuaân thuû, vaø phaûi coù moät tieát ñieäu rieâng cuûa noù ñeå caùc ngöôøi chôi theo trôùn ñoù maø chôi heát mình. Ngay cuoäc noùi chuyeän cuõng laø moät thöù troø chôi trong ñoù ñeà taøi noùi chuyeän hoaëc chính caâu hoûi, chôù khoâng phaûi yù kieán hay lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi noùi, qui ñònh nhòp ñoä vaø keát luaän cuûa cuoäc noùi chuyeän. Cuõng vaäy, ngöôøi giaûi thích phaûi theo moät soá qui luaät nhaèm nhaän ra ñaâu laø yù nghóa vaø chaân lyù maø baûn coá cöïu ñeå loä ra trong cuoäc gaëp gôõ cuûa noù vôùi mình.

Nguyeân Taùc Anh Ngöõ "Responses to 101 Questions on Death And Eternal Life"

(Paulist Press, New York, 1998) cuûa Linh Muïc Peter Phan Ñình Cho

Baûn Dòch Vieät Ngöõ Cuûa M.A. Nguyeãn Thò Sang, CND

ñaõ ñöôïc xuaát baûn bôûi Nhaø Xuaát Baûn University Press, naêm 2000

(C) Copyright 2000 - Taùc Giaû Giöõ Baûn Quyeàn

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page