2- Vaäy giôø ñaây chuùng ta seõ coá gaéng hieåu ñöôïc vieäc Thieân Chuùa hieän dieän nôi gioøng lòch söû theo chieàu höôùng cuûa maïc khaûi veà Ba Ngoâi, moät maïc khaûi maëc duø ñaõ hoaøn toaøn troïn veïn nôi Taân Öôùc song moät caùch naøo ñoù cuõng ñaõ ñöôïc Cöïu Öôùc söûa soaïn vaø loan baùo. Theá neân chuùng ta seõ baét ñaàu vôùi Chuùa Cha, Ñaáng coù ñaëc tính ñöôïc nhaän thaáy nôi vieäc Ngaøi can thieäp vaøo lòch söû vì keû coâng chính, thaønh phaàn keâu caàu Ngaøi nhö moät ngöôøi cha yeâu thöông chaêm soùc. Ngaøi laø "cha cuûa nhöõng keû moà coâi vaø laø vò beânh vöïc nhöõng ngöôøi goaù buïa" (Ps 68:6); Ngaøi cuõng laø cha cuûa ñaùm daân phaûn loaïn vaø toäi loãi cuûa Ngaøi nöõa. Coù hai ñoaïn saùch tieân tri heát söùc tuyeät vôøi vaø ñaày ñuû ñaõ cho thaáy vieäc Thieân Chuùa nheï nhaøng thaàm nhuû veà "gioøng doõi laêng loaøn" (Dt 32:5). Qua hai ñoaïn vaên aáy, Thieân Chuùa toû ra cho thaáy vieäc Ngaøi lieân læ vaø yeâu thöông hieän dieän nôi tình traïng chao ñaûo cuûa lòch söû loaøi ngöôøi. Nôi saùch tieân tri Gieâreâmia, Chuùa than leân raèng: "Ta laø cha cuûa Yeán Duyeân… noù khoâng phaûi laø ñöùa con trai öu aùi cuûa Ta hay sao, khoâng phaûi ñöùa con Ta yeâu thích hay sao? Cho duø Ta coù hay doïa daãm noù, Ta vaãn öu aùi nhôù ñeán noù; traùi tim cuûa Ta rung ñoäng vì noù, Ta phaûi cho noù thaáy tình thöông cuûa Ta" (Jer 31:9,20). Nôi Saùch Tieân Tri Hoseâa vieäc Thieân Chuùa thuù nhaän tuyeät vôøi khaùc ñöôïc thaáy nhö sau: "Khi Yeán Duyeân coøn laø moät ñöùa nhoû Ta ñaõ yeâu thöông noù vaø Ta ñaõ goïi ñöùa con trai cuûa Ta ra khoûi Ai Caäp… Chính Ta laø Ñaáng ñaõ daïy cho Ephraim böôùc ñi, Ta giöõ chuùng trong caùnh tay cuûa Ta; theá nhöng chuùng khoâng bieát ñöôïc raèng Ta ñaõ chöõa laønh chuùng. Ta ñaõ daãn daét chuùng baèng nhöõng sôïi giaây thöông caûm, baèng nhöõng moái yeâu thöông; Ta naâng niu chuùng nhö ngöôøi ta oâm aüm con treû vaøo loøng; Ta cuùi mình xuoáng treân chuùng vaø cho chuùng aên… Loøng Ta thoån thöùc, moái caûm thöông cuûa Ta theâm noàng naøn vaø eâm aùi" (Hos 11:1,3-4,8).
3- Töø nhöõng ñoaïn Thaùnh Kinh naøy, chuùng ta phaûi ñi ñeán choã keát luaän raèng Thieân Chuùa Cha hoaøn toaøn khoâng döûng döng ñoái vôùi nhöõng gì xaåy ra cho chuùng ta. Thaät vaäy, Ngaøi thaäm chí coøn sai Ngöôøi Con Duy Nhaát vaøo loøng lòch söû, nhö chính Chuùa Kitoâ chöùng thöïc trong buoåi ñaøm ñaïo veà ñeâm vôùi Nicoâñeâmoâ: "Thieân Chuùa yeâu theá gian ñeán noãi ñaõ ban Con duy nhaát cuûa Ngaøi, ñeå ai tin vaøo Con thì khoâng phaûi cheát song ñöôïc söï soáng tröôøng sinh. Vì Thieân Chuùa sai Con vaøo theá gian khoâng phaûi ñeå luaän phaït theá gian song ñeå theá gian nhôø Ngöôøi maø ñöôïc cöùu ñoä" (Jn 3:16-17). Laø moät trung taâm söï soáng vaø ban söï soáng, vieäc Chuùa Con ñi vaøo thôøi gian vaø khoâng gian mang laïi moät yù nghóa toái haäu cho gioøng lòch söû, khi cöùu noù khoûi tình traïng phaân taùn vaø thöôøng heøn. Ñaëc bieät laø toaøn theå nhaân loaïi, vôùi nieàm vui vaø saàu thöông cuûa mình, vôùi lòch söû quaèn quaïi giöõa thieän vaø aùc, ñöôïc thaêng hoùa bôûi Thaäp Giaù Chuùa Kitoâ laø nguoàn ôn cöùu ñoä vaø söï soáng tröôøng sinh: "Khi Toâi bò treo leân khoûi maët ñaát, Toâi seõ keùo taát caû moïi ngöôøi leân cuøng Toâi” (Jn 12:32). Böùc Thö göûi Tín Höõu Do Thaùi sau naøy ñaõ loan baùo vieäc Chuùa Kitoâ lieân tuïc hieän dieän trong gioøng lòch söû baèng moät caâu saùng choùi: “Chuùa Gieâsu Kitoâ vaãn theá: hoâm qua, hoâm nay vaø cho ñeán muoân ñôøi" (13:8).
4- Ñeå khaùm phaù ra söï hieän dieän kín nhieäm song soáng ñoäng naøy trong gioøng bieán coá xaåy ra, ñeå thaáy ñöôïc raèng vöông quoác cuûa Thieân Chuùa hieän taïi ñang ôû giöõa chuùng ta ñaây (x Lk 17:21), chuùng ta phaûi vöôn caùi nhìn cuûa mình vöôït leân treân nhöõng taàm voùc cuûa ngaøy thaùng cuõng nhö cuûa caùc bieán coá. Ñaây laø choã caàn ñeán taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Duø Cöïu Öôùc chöa cho thaáy roõ ngoâi vò cuûa Ngaøi, song cuõng ñaõ coù moät soá nhöõng khôûi xöôùng cöùu ñoä coù theå "hieåu veà" Ngaøi. Chính Ngaøi laø Ñaáng ñaõ khôi ñoäng caùc vò quan aùn cuûa daân Yeán Duyeân (x Jgs 3:10), khôi ñoäng Ñavít (x 1Sam 16:13) vaø khôi ñoäng Vò Vua Thieân Sai (x Is 11:1-2, 42:1), theá nhöng, treân heát, Ngaøi ñaõ ban mình cho caùc vò tieân tri, thaønh phaàn coù söù maïng maïc khaûi vinh quang thaàn linh trong gioøng lòch söû, maïc khaûi döï aùn cuûa Chuùa nôi caùc bieán coá cuûa cuoäc ñôøi chuùng ta soáng. Tieân tri Isaia ñaõ hieán cho chuùng ta moät ñoaïn vaên roõ raøng nhaát, moät ñoaïn vaên ñöôïc Chuùa Kitoâ laäp laïi trong baøi dieãn töø phaùc hoïa chöông trình hoaït ñoäng cuûa Ngöôøi taïi hoäi ñöôøng ôû Nazareùt: "Thaàn Linh cuûa Chuùa ôû treân Toâi, vì Chuùa ñaõ xöùc daàu cho Toâi ñeå Toâi mang tin möøng cho ngöôøi khoán khoå, Ngaøi ñaõ sai Toâi ñi ñeå baêng boù taâm can ñoaïn tröôøng, ñeå loan baùo vieäc giaûi thoaùt cho keû bò giam caàm, ñeå môû nguïc tuø cho nhöõng ngöôøi bò caàm buoäc; ñeå coâng boá naêm hoàng aân cuûa Chuùa" (Is 61:1-2; Lk 4:18-19).
5- Thaàn Linh Thieân Chuùa chaúng nhöõng maïc khaûi cho thaáy yù nghóa cuûa lòch söû, Ngaøi coøn tieát ra söùc coäng taùc vôùi döï aùn thaàn linh, moät döï aùn ñöôïc hoaøn thaønh trong lòch söû. Hieåu theo chieàu höôùng Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Thaàn Linh thì lòch söû khoâng coøn laø moät chuoãi bieán coá lieân tuïc ñöôïc keát thuùc trong vöïc thaúm töû thaàn, maø ñaõ trôû thaønh moät maûnh ñaát phì nhieâu maàu môõ maàm gioáng tröôøng sinh, ñaõ trôû thaønh moät con ñöôøng daãn ñeán muïc tieâu cao caû, muïc tieâu "Thieân Chuùa seõ laø taát caû trong moïi söï" (1Cor 15:28). Cuoäc Möøng Kyû Nieäm, moät cuoäc möøng gôïi laïi cho trí khoân "naêm hoàng aân", ñöôïc tieân tri Isaia loan baùo vaø ñöôïc Chuùa Kitoâ khai môû, phaûi laø hieån linh cuûa haït gioáng aáy cuõng nhö cuûa vinh quang aáy, ñeå moïi ngöôøi, ñöôïc baûo trì bôûi vieäc Thieân Chuùa hieän dieän, coù theå hy voïng ôû moät theá giôùi môùi Kitoâ giaùo ñích thöïc hôn vaø nhaân baûn ñích thöïc hôn.
Bôûi vaäy, baäp beï
ñoâi chuùt veà maàu nhieäm Chuùa
Ba Ngoâi hoaït ñoäng trong gioøng lòch
söû cuûa mình, moãi moät ngöôøi
chuùng ta haõy nhaän laáy lôøi suy
tö thôø kính ñöôïc Thaùnh
GreÂgoârioâ Nazianzoâ, moät thaàn hoïc
gia vaø laø moät thi só, xöôùng
leân raèng: "Vinh quang Thieân Chuùa Cha vaø
Chuùa Con laø Vua cuûa vuõ truï. Vinh quang
Thaàn Linh, Ñaáng ñaùng chuùc
tuïng vaø toaøn thieän haûo. Ba Ngoâi
laø Thieân Chuùa duy nhaát, Ñaáng
ñaõ taïo thaønh vaø laøm troïn
taát caû moïi söï... khi ban söï
soáng cho taát caû moïi söï bôûi
Thaàn Linh cuûa Ngaøi, ñeå taát
caû moïi taïo vaät chuùc tuïng Ñaáng
Hoùa Coâng khoân ngoan cuûa mình, caên
nguyeân duy nhaát cuûa söï soáng vaø
cuûa vieäc söï soáng toàn taïi.
Hôn baát cöù moät taïo vaät naøo
khaùc, loaøi taïo vaät coù lyù trí
chôù gì luùc naøo cuõng möøng
kính Ngaøi nhö Vò Vua cao caû vaø
laø Cha nhaân laønh" (Dogmatic Poems, XXI, Hymnus Alias:
PG 37, 510-511).