"Thieân Chuùa laø thaàn linh". Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ coâng boá nhöõng lôøi naøy trong cuoäc noùi chuyeän vôùi ngöôøi ñaøn baø Samaritanoâ gaàn gieáng Giacoùp ôû Sychar.
Theo yù nghóa cuûa nhöõng lôøi naøy, chuùng ta cuøng nhau tieáp tuïc tìm hieåu trong baøi giaùo lyù naøy veà chaân lyù ñaàu tieân trong caâu bieåu thöùc ñöùc tin: "Toâi tin kính Thieân Chuùa". Chuùng ta ñaëc bieät tìm veà giaùo huaán cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ I trong Hieán Cheá Dei Filius, ôû chöông thöù nhaát: "Thieân Chuùa, Ñaáng Taïo Hoùa cuûa taát caû moïi söï". "Thieân Chuùa laø Ñaáng toû mình ra naøy, khi noùi 'qua caùc tieân tri vaø toái haäu... qua Ngöôøi Con' (Heb.1:1), laø Taïo Hoùa cuûa theá giôùi, thöïc söï khaùc haún vôùi theá giôùi ñaõ ñöôïc Ngaøi döïng neân". Ngaøi laø Vónh Cöûu, nhö baøi giaùo lyù laàn tröôùc ñaõ daãn giaûi, trong khi taát caû moïi söï ñöôïc taïo thaønh thì tuøy thuoäc vaø leä thuoäc thôøi gian.
Bôûi Thieân Chuùa cuûa ñöùc tin chuùng ta laø Vónh Cöûu, Ngaøi laø söï soáng vieân maõn. Nhö theá, Ngaøi taùch bieät khoûi taát caû moïi vaät soáng ñoäng trong theá giôùi höõu hình. Ñoù laø vaán ñeà moät vaán ñeà cuûa "söï soáng" phaûi ñöôïc hieåu ôû moät yù nghóa cao nhaát cuûa töø ngöõ khi aùm chæ Thieân Chuùa, Ñaáng laø thaàn linh, thuaàn tuùy thaàn linh. Theá neân Ngaøi cuõng laø Ñaáng voâ bieân vaø voâ hình, nhö Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ I daïy. Chuùng ta khoâng thaáy nôi Ngaøi baát cöù ñieàu gì coù theå caân ño theo tieâu chuaån cuûa theá giôùi taïo vaät höõu hình cuõng nhö cuûa thôøi gian ñaùnh daáu giai ñoaïn con ngöôøi soáng. Thieân Chuùa ôû treân chaát theå, Ngaøi tuyeät ñoái "voâ chaát theå". Tuy nhieân, "tính chaát linh thieâng" cuûa Höõu Theå thaàn linh khoâng haïn heïp ôû tính chaát chuùng ta coù theå naém ñöôïc moät caùch tieâu cöïc, töùc laø tính chaát voâ chaát theå. Chuùng ta nhaän ra, moät caùch tích cöïc, raèng tính chaát linh thieâng naøy laø moät öu phaåm cuûa Höõu Theå thaàn linh, qua lôøi Chuùa Gieâsu Nazareùt traû lôøi cho ngöôøi ñaøn baø Samaritanoâ raèng: "Thieân Chuùa laø thaàn linh" (Jn.4:24).
Ñoaïn vaên cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ I maø chuùng ta vöøa trích daãn, ñaõ xaùc nhaän giaùo lyù naøy veà Thieân Chuùa. Giaùo Hoäi tuyeân xöng vaø coâng boá giaùo lyù aáy vôùi hai xaùc tín: "Thieân Chuùa laø moät baûn theå linh thieâng chuyeân nhaát, hoaøn toaøn ñôn thuaàn vaø baát bieán"; coøn nöõa: "Thieân Chuùa voâ cuøng trong lyù trí, trong loøng muoán vaø trong moïi söï troïn haûo".
Giaùo lyù veà tính chaát linh thieâng cuûa Höõu Theå thaàn linh do maïc khaûi maø coù ñöôïc ghi nhaän roõ raøng nôi ñoaïn vaên naøy baèng "ngoân töø höõu theå". Ñieàu naøy ñöôïc thaáy trong coâng thöùc "baûn theå linh thieâng". Chöõ "baûn theå" coù lieân quan ñeán ngoân ngöõ trieát hoïc veà höõu theå.
Qua cuïm töø naøy, ñoaïn vaên cuûa Coâng Ñoàng naøy coù yù noùi leân laø Thieân Chuùa, Ñaáng taùch bieät khoûi toaøn theå theá giôùi taïo thaønh do yeáu tính cuûa mình, chaúng nhöõng laø moät höõu theå töï taïi, maø coøn, vì laø moät höõu theå töï taïi, Ngaøi cuõng laø moät Thaàn Linh töï taïi. Vôùi yeáu tính rieâng cuûa mình, Höõu Theå thaàn linh cuõng tuyeät ñoái laø moät Höõu Theå linh thieâng.
Tính chaát linh thieâng bieåu hieäu cho lyù trí vaø yù muoán töï do. Thieân Chuùa coù Minh Trí, YÙ Muoán vaø Töï Do ôû moät möùc ñoä voâ cuøng, cuõng nhö Ngaøi coù taát caû söï hoaøn thieän ôû moät möùc ñoä voâ cuøng vaäy.
Nhöõng söï kieän maïc khaûi chuùng ta thaáy trong Thaùnh Kinh cuõng nhö Thaùnh Truyeàn thöôøng xaùc nhaän nhöõng chaân lyù veà Thieân Chuùa naøy. ÔÛ baøi giaùo lyù naøy chuùng ta seõ chæ trích daãn moät soá choã trong Thaùnh Kinh nhaán maïnh ñeán minh trí voâ cuøng toaøn haûo cuûa Höõu Theå thaàn linh. Coøn töï do vaø yù muoán voâ cuøng hoaøn haûo cuûa Thieân Chuùa chuùng ta seõ baøn ñeán ôû caùc baøi giaùo lyù sau.
Tröôùc heát, chuùng ta nhôù ñeán lôøi than caû theå cuûa Thaùnh Phaoloâ trong Böùc Thö göûi cho giaùo ñoaøn Roâma: "OÂi saâu thaúm thay söï phong phuù, khoân ngoan vaø thoâng hieåu cuûa Thieân Chuùa! Caùc phaùn quyeát cuûa Ngaøi khoân doø bieát bao vaø caùc ñöôøng loái cuûa Ngaøi khoân thaáu bieát maáy! Thaät theá, ai ñaõ töøng bieát ñöôïc taâm trí cuûa Chuùa?" (11:33ff).
Nhöõng lôøi cuûa vò Toâng Ñoà naøy ñaõ vang laïi, nhö moät aâm doäi maïnh meõ giaùo huaán trong caùc saùch khoân ngoan trong Cöïu Öôùc: "Söï khoân ngoan cuûa Ngaøi (aùm chæ Thieân Chuùa) ngoaøi söùc ño löôøng", Thaùnh Vònh 147:5 tuyeân xöng. Söï uy linh cao caû cuûa Thieân Chuùa ñöôïc noái keát vôùi söï khoân ngoan cuûa Ngaøi: "Chuùa cao caû vaø raát ñaùng chuùc tuïng, söï cao caû cuûa Ngaøi khoân löôøng" (Ps.145:3). "Khoâng theå giaûm bôùt hay taêng theâm cuõng khoâng theå ghi nhaän caùc kyø coâng cuûa Chuùa. Khi ngöôøi ta hoaøn taát laø hoï chæ môùi baét ñaàu, vaø khi hoï döøng laïi thì hoï seõ laån quaån" (Sir.18:5-7). Roài nhaø khoân ngoan noùi: "Ngaøi coøn cao caû hôn taát caû moïi coâng trình cuûa Ngaøi" (Sir.43:28), vaø keát luaän: "Ngaøi laø toaøn theå" (Sir.43:27).
Tieân tri Isaia chuyeån ngoâi vò "Ta" trong khi caùc taùc giaû "khoân ngoan" noùi veà Thieân Chuùa ôû ngoâi thöù ba, "Ngaøi". Thieân Chuùa, Ñaáng linh öùng cho Isaia, noùi qua tieân tri raèng: "Caùc taàng trôøi cao hôn ñaát bao nhieâu thì caùc ñöôøng loái cuûa Ta cuõng cao hôn cuûa caùc ngöôøi, vaø caùc tö töôûng cuûa Ta cuõng cao hôn caùc tö töôûng cuûa caùc ngöôøi nhö vaäy" (55:9).
Caùc "tö töôûng" cuûa Thieân Chuùa vaø "kieán thöùc laãn khoân ngoan" cuûa Ngaøi noùi leân söï voâ cuøng troïn laønh cuûa Höõu Theå Ngaøi. Bôûi minh trí voâ haïn cuûa mình, Thieân Chuùa troåi vöôït moät caùch sieâu ñaúng treân taát caû nhöõng gì hieän höõu ngoaøi Ngaøi. Khoâng moät taïo vaät naøo, nhaát laø khoâng coù moät ai, coù theå phuû nhaän söï toaøn thieän naøy. Thaùnh Phaoloâ chaát vaán (Rm.9:20): "OÂi con ngöôøi, ngöôi laø ai maø daùm ñoái ñaùp vôùi Thieân Chuùa? Chaúng leõ caùi ñöôïc nhaøo naën noùi vôùi vò nhaøo naën raèng 'Taïi sao ngaøi laïi laøm neân toâi nhö theá?' Vieân thôï goám khoâng naém trong tay cuïc ñaát seùt hay sao?" Kieåu suy tö vaø dieãn ñaït chính mình nhö theá ñaõ baét nguoàn töø trong Cöïu Öôùc. Nhöõng vaán naïn vaø caùc caâu traû lôøi cuõng ôû trong Saùch Isaia (x.29:15;45:9-11) vaø trong Saùch Gioùp (x.2:9-10;1:21). Phaàn Saùch Nhò Luaät ñaõ coâng boá theá naøy: "Haõy toân vinh Thieân Chuùa cuûa chuùng ta! Ngaøi laø ñaù taûng, coâng trình cuûa Ngaøi hoaøn haûo; vì taát caû moïi ñöôøng loái cuûa Ngaøi ñeàu coâng chính. Ngaøi laø moät vò Thieân Chuùa trung thaønh, voâ traùch cöù, coâng baèng vaø chính tröïc" (Dt.32:3-4). Vieäc chuùc tuïng söï voâ cuøng thieän haûo cuûa Thieân Chuùa chaúng nhöõng laø vieäc tuyeân xöng söï khoân ngoan cuûa Ngaøi maø coøn caû söï coâng minh vaø lieâm chính cuûa Ngaøi, töùc laø caû söï thieän haûo veà luaân lyù cuûa Ngaøi.
Trong Baøi Giaûng treân Nuùi, Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ thuùc giuïc: "Vaäy caùc con haõy troïn laønh nhö Cha treân trôøi cuûa caùc con troïn laønh" (Mt.5:48). Lôøi keâu goïi naøy laø moät lôøi môøi goïi tuyeân xöng Thieân Chuùa laø Ñaáng troïn laønh! Ngaøi laø Ñaáng "voâ cuøng troïn laønh" (Vatican I, DS 3001).
Söï voâ cuøng troïn laønh cuûa Thieân Chuùa hieän dieän lieân tuïc trong giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ngöôøi noùi vôùi ngöôøi ñaøn baø Samaritanoâ raèng: "Thieân Chuùa laø thaàn linh... nhöõng keû toân thôø ñích thöïc phaûi toân thôø Ngaøi trong tinh thaàn vaø chaân lyù..." (Jn.4:23-24). Ngöôøi ñaõ noùi veà Ngaøi moät caùch trang troïng, khi traû lôøi cho moät ngöôøi treû ñeán vôùi Ngöôøi thöa: "Laïy Thaøy thieän haûo...", baèng caâu: "Taïi sao anh goïi Toâi laø thieän haûo? Khoâng ai thieän haûo ngoaøi moät mình Thieân Chuùa..." (Mk.10:17-18).
Chæ moät mình Thieân Chuùa môùi thieän haûo, vaø Ngaøi ñöôïc voâ cuøng troïn laønh cuûa söï thieän haûo. Nhö Ngaøi troïn veïn "laø" Toaøn Höõu theá naøo, Ngaøi cuõng "laø Thieän Haûo" vôùi taát caû toaøn thieän nhö vaäy. Taàm möùc troïn veïn thieän haûo naøy töông hôïp vôùi taàm möùc voâ cuøng troïn haûo cuûa yù Ngaøi muoán. Cuõng theá, möùc ñoä vieân troïn tuyeät ñoái cuûa chaân lyù töông hôïp vôùi möùc ñoä voâ cuøng troïn haûo nôi trí tueä cuûa Ngaøi cuõng nhö nôi söï thoâng minh cuûa Ngaøi. Taàm möùc vieân troïn cuûa chaân lyù coù theå töï taïi nôi chính mình noù laø do trí tueä cuûa Ngaøi nhaän bieát noù nhö noù töông ñoàng vôùi chính kieán thöùc cuûa Ngaøi cuõng nhö vôùi höõu theå cuûa Ngaøi. Thieân Chuùa laø thaàn linh voâ cuøng troïn haûo, nhôø Ngaøi maø taát caû nhöõng ai nhaän bieát Ngaøi trôû neân nhöõng ngöôøi toân thôø ñích thöïc cuûa Ngaøi. Hoï toân thôø Ngaøi trong tinh thaàn vaø chaân lyù.
Thieân Chuùa laø Ñaáng toû mình ra naøy muoán thoâng mình ra baèng moät ñöôøng loái cao vôøi vaø sieâu ñaúng trong vieäc trao taëng chính mình! Ngaøi laø vò Thieân Chuùa cuûa giao öôùc vaø aân suûng.